بسمه تعالی
دوره آموزشی : روند اجرایی یک پروژه عمرانی از محل اعتبارات دولتی
استاد
محسن سنگ برگان
مباحث ارائه شده
تعریف و اهمیت مدیریت منابع مالی در پروژه ها
قدیمی ترین آثار از مدیریت منابع مالی در پروژه ها
مراحل اجرای یک پروژه عمرانی
فرآیند انتخاب مشاور
انواع نظارت در پروژه های عمرانی
نظارت پیش از اجرا
نظارت حین اجرا
نظارت بعد از اجرا
مراحل پیش از انتخاب پیمانکار
روند انتخاب پیمانکار
تهیه متره و برآورد پروژه
فهرست بها
ردیف های پایه و ستاره دار
انواع ضرایب در متره و برآورد
ضریب منطقه
ضریب ارتفاع
ضریب طبقات
ضریب بالاسری
پیوست های قرارداد پیمانکاری
شرایط عمومی
شرایط خصوصی پیمان
دوگانگی در تفسیر اسناد
مباحث ارائه شده
برخی از روش های رایج اجرای پروژه عمرانی
انتخاب پیمانکار
استعلام و مناقصه
مناقصه یک مرحله ای
مناقصه دو مرحله ای
مدارک مورد نیاز جهت انجام مناقصه پروژه عمرانی
انواع قراردادها
قرارداد سرجمع
قرارداد فهرست بهایی
انواع تضامین در پروژه های عمرانی
تضمین شرکت در مناقصه
تضمین حسن انجام تعهدات
تضمین پیش پرداخت
تحویل کارگاه و ابلاغ پیمان
پیش پرداخت
سرپرست کارگاه
نظارت مقیم
تغییرات
تحویل موقت
اعضاء هیئت تحویل موقت
دوران تضمین
تحویل قطعی
صورت وضعیت نهایی
تعدیل
تعریف مدیریت منابع مالی و اهمیت مدیریت منابع
مدیریت مالی پروژه فرآیندی ست که برنامه ریزی، بودجه بندی، حسابداری، گزارشات مالی، کنترل داخلی، حسابرسی، تامین و تدارکات، هزینه ها و پرداخت ها و پیشرفت فیزیکی کار را به هم متصل می کند تا در نهایت امکان مدیریت درست و بهینه ی منابع را برای رسیدن به اهداف پروژه ایجاد کند عدم مدیریت صحیح در یک پروژه می تواند به طولانی شدن زمان پروژه و حتی مرگ یک پروژه منجر شود
تاریخچه مدیریت پروژه
قدیمی ترین فعالیت های عمرانی که نشان از شروع مدیریت منابع می باشد برج جریکو متعلق به یازده هزار سال پیش از میلاد و سازه های سنگی گوبلیک تبه در ترکیه که متعلق به هزاره نهم پیش از میلاد می باشد گرد آوری این نیروی کاری در دورانی که هنوز اقتصاد به صورت شکارگری بود و امکان ذخیره سازی غذایی وجود نداشت یکی از شگفتی های مدیریت در این سازه ها می باشد.
شروع پروژه
شروع عملیات اجرایی :
انتخاب مشاور
1- انتخاب شخص حقیقی به عنوان ناظر شامل ناظر برق – مکانکی – ابنیه
2- انتخاب شخص حقوقی : ببراساس بخشنامه های سازمان مدیریت و برنامه ریزی در پروژه های عمرانی دولتی فقط می توان ارزیابی کیفی انجام داد و هیچ گونه رقابتی در خصوص مبلغ حق الزحمه مشاور صورت نمی گیرد
انتخاب مشاور
مرحله دوم: توزیع اسناد و تعیین کمترین قیمت
بخشنامه تعیین حق الزحمه نظارت
نظارت پیش از اجرا : ( تهیه اسناد مناقصه ، متره و برآورد ، مشاوره جهت عقد قرار داد با پیمانکار به شرحی که بیشترین منافع نصب کارفرما شود
نظارت حین اجرا: نظارت کارگاهی ، تهیه گزارشات کارگاه ، نظارت مقیم بر پروژه ، تهیه صورت جلسات ، بررسی صورت وضعیت های پیمانکار ، بررسی نتایج آزمایشات بتن ، فولاد و….
نظارت بعد از اجرا : شرکت در جلسه تحویل قطعی پروژه ، نظارت در دوره تضمین ، تهیه صورت جلسات تحویل قطعی ، بررسی مطالبات پیمانکار و تایید آزاد سازی ضمانت نامه های پیمانکار
مراحل پیش از انتخاب پیمانکار
مراحل پیش از انتخاب پیمانکار در پروژه های عمرانی
برآورد دقیق پروژه
آماده سازی زمین ( رفع معارض ، و محدودیت های زمین )
تامین اعتبار حداقل 30 درصد در پروژه های عمرانی
تهیه مشخصات فنی کامل
تهیه کامل نقشه ها و هماهنگی کامل نقشه جهت جلوگیری از تغییرات در هنگام پروژه
تهیه متره و برآورد
تهیه متره و برآورد در سه آیتم برآورد ابنیه ، مکانیک ، برق می باشد
متره و برآورد شامل بخش های ذیل می باشد
ریز متره : بر اساس نقشه های اجرایی احجام کار ها بر اساس واحد های فهرست بها مشخص می شود
خلاصه متره : براساس احجام به دست آمده از ریز متره ضرب در مبلغ مشخص شده درفهرست بها مبلغ هر فصل مشخص می شود
جداول مالی : جمع فصول به دست آمده از خلاصه متره می باشد
برآورد کلی : شامل مبالغ به دست آمده از ردیف های فهرست بها ضرب در ضرایب منطقه ، طبقات و ضریب بالاسری می باشد
فهرست بها
تهیه متره و برآورد در سه آیتم برآورد ابنیه ، مکانیک ، برق می باشد
فهرست بها : ر سال 1350 تقاضا برای پروژه های عمرانی کشور به علت بالا رفتن درآمد های نفتی رشد قابل توجهی داشت؛ ولی به علت محدودیت توان پیمانکاران در نیروی انسانی ، ماشین آلات و مصالح ، مهندسین مشاور مجبور بودند برای ترغیب پیمانکاران برآورد قیمت هایشان را بالاتر از حد معقول در نظر بگیرند که این کار موجب افزایش غیر واقعی هزینه پروژه های عمرانی در کشور و در نتیجه تورم شد.
در همین دوره، دولت سازمان برنامه و بودجه را نسبت به تدوین فهرست بهایی با قیمت های متعارف مکلف نمود.
در نهایت سازمان برنامه و بودجه فهرست بهای پایه را برای کارهای ساختمانی و راهسازی در ابتدای سال 1355 منتشر نمود پس از مدت کوتاهی قیمت ها به حالت عادی و به دور از هیجانات بازگشت.
پس از این موفقیت و استقبال آن در دستگاههای اجرایی ، سازمان برنامه و بودجه تا سال 1357 فهرست بها را در 5 رشته و تا سال 1376 فهرست بها را در 7 در رشته منتشر کرد.
ردیف های پایه و ستاره دار
انواع ردیف ها در برآورد اجرای کار
ردیف های پایه : به آیتم های کاری که شرح آن در فهرست بها وجود دارد ردیف های پایه گفته می شود
ردیف های غیر پایه یا ستاره دار : به آیتم های کاری که شرح آن در فهرست بها موجود نمی باشد ردیف های غیر پایه گفته می شود قیمت این ردیف ها از طریق آنالیز کاری و اخذ قمیت از بازار می باشد
محدودیت های ردیف های ستاره دار :
در برآورد پروژه های عمرانی مقدار ردیف های پایه باید کم تر از 30 درصد از کل قیمت باشد در صورت تجاوز از 30 درصد تا 80 درصد برآورد با تایید شورای فنی استان برسد و درصورت تجاوز از 80 درصد پروژه شامل برآورد بر اساس فهرست بها تلقی نمی شود
انواع ضرایب در قرار داد های پیمانکاری
انواع ضرایب در قرار داد های پیمانکاری
1- ضریب طبقات: قیمت های درج شده در فهرست بها برای انجام کار در طبقه همکف و زیر همکف در نظر گرفته شده است ، وچنانچه کار در طبقات بالاتر از همکف و پایین تر از طبقه زیر همکف انجام شود، بابت هزینه حمل مصالح به طبقات یاد شده و افت مصالح ناشی از حمل آن به طبقات و همچنین سختی اجرای کار، ضریب طبقات به شرح زیر تعیین و در برآورد هزینه اجرای عملیات ، منظور می شود
p=1+ ((1*F1+2*F2+3*F3+⋯+N*FN)+(1*B1+2*B2+3*B3+⋯+m*Bm))/(S*100)
انواع ضرایب در پروژه های عمرانی
انواع ضرایب در قرار داد های پیمانکاری
1- ضریب بالاسری شامل هزینه های خارج از فهرست بها می باشد شامل سود پیمانکار ، تنخواه در گردش پیمانکار هزینه دفتر مرکزی پیمانکار ، هزینه های اداری پیمانکار می باشد هزینه بیمه در پروژه های عمرانی برابر با 1.3 می باشد و در پروژه های غیر عمرانی برابر با 1.41 می باشد
هزینه بیمه : بیمه مبلغی است که از هر پرداخت به پیمانکار کسر شده و به حساب تامین اجتماعی واریز می شود این مبلغ در پروژه های عمرانی با مصالح 1.66 در پروژه های غیر عمرانی با مصالح 6.67 و در پروژه های غیرعمرانی دستمزدی 16.67 می باشد
انواع ضرایب در قرار داد های پیمانکاری
انواع ضرایب در قرار داد های پیمانکاری
ضریب منطقه : قیمت های درج شده در فهرست بها، برمبنای قیمت نیروی انسانی، ماشین آلات، مصالح و حمل، با امکان دسترسی آسان به مصالح و خدمات می باشد. بنابراین جهت جبران هزینه های مضاعف برپایه توزیع امکانات زیربنایی، شرایط آب و هوایی در سطح کشور، شرایط جغرافیایی، نیروی انسانی و بعد مسافت از مراکز اصلی، ضریب منطقه ای به قمیت های درج شده در فهرست بها اضافه می شود که از طریق جداول منتشره از سازمان مدیریت و برنامه تعیین می شود
انواع ضرایب در پروژه های عمرانی
انواع ضرایب در قرار داد های پیمانکاری
ضریب ارتفاع : قیمتهای درج شده در فهارس بها ، برای انجام کار تا ارتفاع 3.5 متر در هر طبقه است. چنانچه کار در طبقه ای که ارتفاع آن بیش از 3.5 متر است ،انجام شود بابت سختی اجرای عملیات و حمل و افت مصالح ناشی از ارتفاع و همچنین اجرای داربستهای لازم در داخل ساختمان ، ضریب ارتفاع ، براساس مندرجات پیوست 2 فهرست بها در نظر گرفته می شود ودر برآورد هزینه اجرای عملیات کار،منظور می گردد.این ضریب به تمام اقلام کار آن طبقه از تراز کف طبقه مربوط تا تراز کف طبقه بالایی ، به استثنای مصالح پایکار تعلق میگیرد. این ضریب به فهارس بهای پیش از 1388 اعمال می شد که بعد از آن حذف شد
قرارداد و پیوست های آن
انواع پیوست های قرارداد
شرایط عمومی :
شرایط عمومی در ۵ فصل شامل ۵۴ ماده ارائه شده است. شرایط عمومی باید بدون هیچ نوع تغییری در پیمان ها مورد استفاده قرار گیرد. تغییر دادن، کاستن یا افزودن مطلبی به آن مجاز نیست.
تنها صفحه آخر شرایط عمومی پیمان، باید توسط دو طرف پیمان مهر و امضا شود.
شرایط خصوصی پیمان : به مواردی که مورد توافق پیمانکار و کارفرما قرار گرفته و خاص پروژه می باشد
دوگانی در تفسیر اسناد
دوگانگی در تفسیر ها و اولویت بندی اسناد و مدارک پیمان در صورت وجود دوگانگی
الف) در صورت دوگانگی مربوط به اسناد و مدارک پیمان، اولویت به شرح زیر است :
1- موافقت نامه پیمان
2- شرایط عمومی پیمان
3- شرایط خصوصی پیمان
ب) در صورت دوگانگی مربوط به برنامه زمانی، اولویت به شرح زیر است :
1- برنامه زمانی کلی
2-برنامه زمانی تفصیلی
ج) در صورت دوگانگی مربوط به بهای کار، اولویت به شرح زیر است :
1- فهرست بهای منضم به پیمان
2- فهرست مقادیر کار
د) در صورت دوگانگی مربوط به مشخصات فنی، اولویت به شرح زیر است :
1- مشخصات فنی خصوصی
2- نقشه های اجرایی
3- مشخصات فنی عمومی
برخی از روش های از روش های اجرای پروژه های عمرانی
برخی از روش های رایج اجرای پروژه های عمرانی
پیمان با مصالح : در صورت تامین اعتباری صددرصدی پروژه تمامی کار شامل تهیه مصالح و دستمزد در قالب یک پروژه در مناقصه گذاشته شده و پیمانکار انتخاب شده و پروژه انجام می شود
پیمان با مصالح به صورت فاز بندی : در صورت تامین بخشی از اعتبار پروژه به اندازه مبلغ دریافتی پروژه فاز بندی شده و در قرارداد های جداگانه با پیمانکار قرار داد منعقد می شود
پروژه به صورت دستمزدی : در صورت تامین نشدن منابع و محدود بودن منابع جهت صرفه جویی در هزینه ها تهیه مصالح توسط کارفرما اقدام شده و پروژه به صورت دستمزدی قرار داد با پیمانکار منعقد می شود در این روش نیاز به کنترل مضاعف مصالح مصرفی می باشد ودر فاز اجرای اسکلت که آیتم های تحویل مصالح کم می باشد مرقون به صرفه است
مناقصه – استعلام
روش های شناسایی پیمانکار
استعلام : در صورتی که برآورد انجام کار کم تر از مبلغ مصوب معاملات متوسط آن سال باشد با اخذ استعلام از حداقل سه شرکت کننده با توجه به کم ترین قیمت کار به پیمانکار ارجاع داده می شود
مناقصه : یک مرحله ای در کارهای با برآورد بالاتر از قیمت معاملات متوسط با درج آگهی در روزنامه های کثیر انتشار و درج اسناد در پایگاه مناقصات کشور در یک مرحله براساس به صرفه ترین قیمت پیمانکار مشخص و کار ارجاع داده می شود
مناقصه یک مرحله ای و مناقصه دو مرحله
روش های شناسایی پیمانکار
مناقصه دو مرحله : یک مرحله نسبت به ارزیابی کیفی پیمانکار اقدام می شود و لیست کوتاه تهیه می شود و در مرحله بعد اسناد بین پیمانکاران واجد الشرایط تقسیم شده و به صرفه ترین قیمت انتخاب می شود و یا ارزیابی کیفی انجام شده و به هرکدام از پیمانکاران یک ضریب اختصاص داده می شود که ضریب آنها در قیمت پیشنهادی ضرب شده و به صرفه ترین قیمت انتخاب می شود
اسناد مورد نیاز جهت برگزاری مناقصه
اسناد مورد نیاز جهت مناقصه :
متره و برآورد کامل پروژه
نقشه های فنی و اجرایی
جدول زمان بندی کامل
ساختار شکست پروژه
شرح پیش پرداخت
محل تامین اعتبار
وضعیت پرداختی
متن قرارداد
مشخصات محل پروژه
انواع قرارداد های رایج در اجرای پروژه عمرانی
انواع قرارداد در پروژه های عمرانی
1- قرارداد بر اساس فهرست بها در این قرارداد آیتم های انجام شده توسط نماینده پیمانکار ، نماینده کارفرما ، نماینده مشاور صورت جلسه شده و براساس آن مبلغ آن بر اساس فهرست بها در وجه پیمانکار پرداخت می شود در این شیوه نیاز به کنترل دقیق آیتم ها می باشد و ایتم های کاری دستگاه نظارت و کارفرما افزایش می یابد در این روش هر صورت وضعیت پیمانکار شامل چندین صفحه با پیوست صورت جلسات می باشد
انواع قرارداد های رایج در پروژه عمرانی
انواع قرارداد در پروژه های عمرانی
1- قرارداد به صورت سرجمع : در این روش متن قرار داد شامل بخشنامه منتشر شده از طریق سازمان مدیریت و برنامه می باشد کل کار بر اساس برآورد انجام شده درصد بندی شده و پیمانکار بعد از آنجام آن کار درصد آن را در مبلغ پیمان تقسیم برصد ضرب کرده و به مشاور و کارفرما ارائه می دهد که کارفرما بعد از بررسی نسبت به پرداخت اقدام می کند مبلغ قرار دارد بر اساس مترمربع زیر بنا می باشد که حاصل مبلغ پیشنهادی پیمانکار بر مساحت می باشد
انواع تضامین در پروژه های عمرانی
انواع ضمانت نامه در پروژه های عمرانی
1- ضمانت نامه شرکت در مناقصه که برابر با بخشنامه های مربوطه حدودا 5 درصد مبلغ برآورد می باشد که در قالب ضمانت نامه بانکی ارائه شده که بعد از بازگشایی پاکات به مناقصه گران عودت داده می شود و ضمانت نفر اول و دوم تا عقد قرارداد و اخذ ضمانت نامه حسن انجام تعهدات آزاد نمی شود
2-ضمانت نامه حسن انجام تعهدات : به میزان 5 درصد مبلغ پیشنهادی پیمانکارمی باشد که هنگام عقد قرارداد در قالب ضمانت نامه بانکی به کارفرما ارائه می شود که پس از تحویل موقت عودت داده می شود
مدیریت منابع مالی
انواع ضمانت نامه در پروژه های عمرانی
1- ضمانت نامه پیش پرداخت : برابر با مبلغ پیش پرداخت به پیمانکار می باشد که در قالب ضمانت نامه بانکی ارائه شده و بعد از مستهلک شدن پیش پرداخت به پیمانکار عودت داده می شود
2-ضمانت نامه حسن انجام کار : از هر پرداخت به پیمانکار 10 درصد در نزد کارفرما باقی می ماند که 5 درصد هنگام تحویل موقت و 5 درصد هنگام تحویل قطعی آزاد می شود
تحویل کارگاه و ابلاغ پیمان
تحویل کارگاه و ابلاغ پیمان
تحویل کارگاه بعد از عقد قرارداد شامل حضور نماینده کارفرما ، مشاور و پیمانکار در محل پروژه و تحویل محل کارگاه شامل محل انشعابات ، محل تجهیز کارگاه به پیمانکار می باشد تاریخ تحویل کارگاه ملاک شروع عملیات عمرانی می باشد ابلاغ پیمان شامل مکاتبه ای می باشد که در آن قرارداد بعد از امضاء و مهر به پیمانکار ارجاع داده می شود
پیش پرداخت
پیش پرداخت : به مبلغی از کار گفته می شود که پیش از شروع عملیات ساختمانی بعد از انقعاد قرارداد و تحویل زمین با اخذ ضمانت نامه بانکی جهت تقویت بنیه مالی پیمانکار به پیمانکار پرداخت می شود این مبلغ در پروژه های عمرانی شامل 20 درصد قیمت پیشنهادی پیمانکار می باشد که 40 درصد هنگام تحویل کارگاه 30 درصد هنگام تجهیز کارگاه و 30 درصد بعد از پیشرفت فیزیکی بالای 30 درصد به پیمانکار پرداخت می شود این مبلغ به عنوان بدهی پیمانکار لحاظ شده و از پرداخت های موقت پیمانکار کسر می گردد
سرپرست کارگاه – نظارت مقیم
سرپرست کارگاه : به نماینده پیمانکار گفته می شود که از طرف پیمانکار معرفی شده و بعد از تایید مشاور به کارفرما معرفی می گردد حضور سرپرست کارگاه در ایام فعالیت پروژه الزامی می باشد و عدم حضور آن مستلزم جریمه جهت پیمانکار می باشد
نظارت مقیم : نماینده مشاور می باشد که به صورت مقیم در زمان فعالیت کارگاه در کارگاه حضور دارد
تغییرات در آیتم های اجرایی بعد از قرارداد
تغییرات در آیتم ها اجرایی : در صورت بروز هرگونه تغییرات در آیتم های اجرای تا 25 درصد کل مبلغ برآورد در قالب قرار داد جاری با پیمانکار انجام می شود و در مبالغ بالا ی 25 درصد نیاز به انعقاد قرارداد جدید می باشد انجام می شود اگر آیتم های تغییر کرده شرح آن در فهرست بهای منظم به پیمان باشد با اعمال ضرایب و در نهایت ضرایب پیشنهادی پیمانکار کسر یا اضافه شده و بهای آن پرداخت می شود ولی اگر شرح آن در فهرست بها نباشد برابر با بخشنامه سرجمع به صورت فاکتور محاسبه شده و فقط در ضریب 1.25 لحاظ می گردد
تحویل موقت
تحویل موقت : در صورت پیشرفت فیزیکی بالای 98 درصد پیمانکار در خواست تحویل موقت از مشاور می کند مشاور ضمن درخواست آیتم های مورد نیاز جهت تحویل موقت شامل نقشه های ازبلیت ، نتایج آزمایشات از پیمانکار به کارفرما جهت تعیین زمان تحول موقت اعلام می کند کارفرما زمان تحویل موقت را به مشاور ابلاغ می کند
هیئت تحویل موقت شامل نماینده کارفرما ، نماینده پیمانکار و دستگاه نظارت می باشد
مدیریت منابع مالی
در زمان تحویل موقت نماینده کارفرما و مشاور از تمامی قسمت های پروژه بازدید کرده و لیست نواقص تهیه شده و به پیمانکار در قالب صورت جلسه تحویل موقت با مشخص شدن زمان رفع نواقص ( معمولا 10 روز ) به پیمانکار ابلاغ می شود پیمانکار ملزم به رفع نواقص در مدت یاد شده می باشد درصورت عدم رفع نواقص کارفرما با هزینه خود نسبت به رفع نواقص اقدام و هزینه آن را با احتساب 1.3 درصد در بدهی پیمانکار لحاظ می کند .
در صورت رفع نواقص در تاریخ مقرر توسط پیمانکار تاریخ تحویل وقت تاریخ تشکیل هیئت می باشد ودر غیر این صورت تاریخ تحویل موقت تاریخ رفع نواقص می باشد
دوران تضمین
دوران تضمین : به زمان حدافاصل تحویل موقت و قطعی که در پروژه های عمرانی یک سال لحاظ می شود دوران تضمین گفته می شود در صورت بروز هرگونه نواقص در این دوران مسئولیت رفع آن به عهده پیمانکار می باشد در صورت عدم رفع نواقص این موارد توسط کارفرما برطرف و هزینه آن با اعمال ضریب 1.3 از حساب پیمانکار کسر می گردد .
تحویل قطعی : بعد از سپری شد ن یک سال از زمان تحویل موقت با درخواست پیمانکار و تایید مشاور هیئت تحویل قطعی تشکیل شده و پروژه تحویل قطعی می گردد ترکیب اعضا مانند هیئت تحویل موقت می باشد وشرح اقدامات مشابه است
مدیریت منابع مالی
صورت وضعیت نهایی : بعد از تحویل قطعی پروژه صورت وضعیت نهایی پروژه که شامل کل کارهای انجام شده و کلیه تغییرات می باشد توسط پیمانکار به مشاور ارائه می شود و مشاور با بررسی و کسرجرائم مربوطه مانند تاخیرات به کارفرما جهت پرداخت ارائه می دهد و کارفرما نسبت به پرداخت آن اقدام می کند
مفاصا حساب :
تعدیل :
گزارشات کار :