به نام خدا
مدیریت تولید به موقع
Just-In-Time
سیستم JIT عبارت از سیستمی است که مواد به موقع و به حد نیاز خریداری و همزمان در فرآیند تولید ، مصرف و به کالای ساخته شده در طی روز تبدیل شود و بلافاصله بسته بندی ، بارگیری و برای مشتریان ارسال گردد. چنین سیستم بسیار دقیق ، مستلزم برنامه ریزی دقیق ، هماهنگی موثر ، همکاری صمیمانه بین کارکنان و مدیران است و هنگامی تحقق پیدا می کند که فرهنگ سازمانی مطلوب و وجدان کاری واقعی و انضباط پذیری داوطلبانه و خود کنترلی در یک کار گروهی وجود داشته باشد. سیستم تولید به موقع ( Just-In-Time ) یکی از پیشرفته ترین سیستمهای برنامه ریزی است که در صدر هرم سیستمهای نوین برنامه ریزی و کنترل تولید قرار گرفته است .
JIT
از دیگر فواید این سیستم می توان به کاهش قابل توجه کار درجریان ساخت ، زمان تحویل محصول به مشتری ، فضای مورد نیاز ، ضایعات ، ضایعات دورریز و دوباره کاری ، افزایش در بهره وری ، بهبود روابط با عرضه کنندگانی که بهتر و موفق تر هستند و نیروی کار دارای انگیزه ، راضی و با نشاط تر اشاره کرد .
سیستم تولید به موقع که نخستین بار توسط تائیچی اونو در شرکت تویوتا به کار گرفته شد یکی از همین سیستمها است که به سرعت مورد توجه سایر شرکتهای ژاپنی قرار گرفت و با توجه به یکسان بودن فرهنگ خاص مورد نیاز این سیستم در اکثر شرکتهای ژاپنی اجرا گردیده و توسعه یافت . اما با گذشت حدود سه دهه از معرفی این نظام و علیرغم تلاشی که اکثر سازمانهای غیر ژاپنی در جهت بکارگیری اصول این نظام صرف کردند ، به دلایلی که درباره ی ایران هم صادق است ، یعنی برداشت و تعاریف پراکنده اصول و نظریات این سیستم ، توسعه و اشاعه آن از رشد قابل ملاحظه ای برخوردار نبوده و اکثر افراد آنرا تنها برنامه ای برای کنترل موجودی تلقی می نمایند. در حالی که حذف موجودی اضافی انبارها تنها یکی از اصول مورد اشاره و توجه این نظام می باشد .امروزه به لحاظ محدودیتهای اقتصادی و توسعه و پیچیدگی بازارها ، استفاده بهینه از منابع در دسترس و شناخت و پاسخگویی به موقع به خواسته های مشتری در بخش های مختلف بازار به امری اجتناب ناپذیر تبدیل گردیده و سازمانها را بر آن داشته تا با حذف ساختارها و روشهای کار سنتی ، سهم خود را در بازار حفظ نمایند
تاریخچه
تولید به موقع یک فلسفه ی مدیریت ژاپنی است که از اوایل دهه ی 1970 در بسیاری از موسسات تولیدی ژاپن مورد استفاده قرار گرفت . این فلسفه نخستین بار توسط تائیچی اونو در شرکت تویوتا به عنوان ابزاری برای بر آورده ساختن خواسته ی مشتری با حداقل تاخیر معرفی و به کار گرفته شد . به همین دلیل ، تائیچی اونو اغلب پدر سیستم تولید بهنگام نامیده می شود .
کارخانجات تولید تویوتا اولین محلی بودند که نظام تولید بهنگام در آنها مطرح گردید . این سیستم در طول بحران نفتی سال 1973 مورد حمایت وسیعی قرار گرفت و پس از آن توسط بسیاری از سازمانهای دیگر انتخاب گردید .
شوک نفتی و کاهش فزاینده ی سایر منابع طبیعی ، محرک اصلی انتخاب سراسری سیستم تولید بموقع بود . تویوتا توانست از طریق یک روش مدیریتی متفاوت با آنچه که در زمان خود مرسوم بود چالشهای روز افزون برای بقا را پشت سر بگذارد . این روش بر روی افراد ، کارخانجات و سیستمها متمرکز بود . تویوتا فهمیده بود که سیستم تولید بموقع تنها زمانی موفق خواهد شد که هر فرد در سازمان در اجرای آن مشارکت داشته باشد و کارخانه و فرایندها برای حداکثر ستانده و بهره وری سازماندهی شوند و برنامه های کیفیت تولید برای برآورده ساختن تقاضای واقعی زمان بندی گردند .
اگرچه در آغاز کار این سیستم به عنوان روشی برای کاهش سطوح موجودی انبارهای ژاپنی مطرح بود ولی امروزه به یک فلسفه ی مدیریتی شامل مجموعه ای از علوم و در اختیار گرفتن یک سری جامع از اصول و تکنیکهای تولید گسترش یافته است.
لازمه رقابت در دنیای تولید کنونی بهره گیری از تمام فنون،ابزارها و ایده های جدید ناب
است.در نیمه دوم قرن بیستم،تولیدکنندگان جهان با رقبایی جدید مواجه شدند که با نیمی
از سرمایه وامکانات لازم،محصولات را با کیفیتی بهتر،تنوعی بیشتر و با قیمیت پایین تر به
بازار جهانی عرضه می کردند.
یکی از این تکنیک های جدید تولید ناب است که برخواسته از صنعت خودروسازی است.
با توجه به این که صنعت خودروسازی یک صنعت مادر و به تعبیری((صنعت صنعتها))محسوب
می شود و از طرف دیگر با لحاظ کردن پتانسیل های عظیم و اهمیت صنعت خودروسازی در
زمینه توسعه و اشتغال زایی،اجرای موفق اصول ناب در این صنعت منجر به افزایش چشمگیر
« سیستمی جامع برای کنترل موجودی ها ی تولید است. در این سیستم هیچ موجودی مواد اولیه خریداری نمی شود و هیچ محصولی ساخته نمی شود مگر هنگامی که ضرورت ایجاب کند. این سیستم اساسا بر کاهش هزینه ها از طریق حذف موجودی های انبار تمرکز دارد.» به عبارت دیگر ، نظام (سیستم ) تولید به موقع، تفکر و نگرش نوین در اداره سازمانهای صنعتی است که با اصول، تکنیکها و روشهای خاصی، به دنبال حذف کامل اتلاف و افزایش بهره وری در تمامی فعالیتهای داخل و خارج سازمان می باشد .
تعریف عمومی JIT
فلسفه ی ساخت بر مبنای برنامه ی حذف ضایعات و هزینه های انبار داری و بهبود متوالی سود مندی. که شامل اقدام های موفقیت آمیزی از فعالیت های ساخت مورد نیاز محصول نهایی می شود ، از طراحی مهندسی تا تحویل ، به انضمام تمام مراحل تبدیل مواد خام به جلو . « عناصر اولیه ی داشتن موجودی مورد نیاز در زمانی که لازم است ، برای پیشرفت کیفیت و به صفر رساندن معایب با هدایت زمان و کاستن زمان هر مرحله با بازبینی تغییرات عملیات های خود و به انجام رساندن این سفارشات با حداقل هزینه »
تعریف JIT از نظر انجمن حسابداران رسمی آمریکا (AICPA):
توان رقابتی تولید کنندگان داخلی با بهرهگیری از ویژگیهای تولید ناب در کاهش مداوم هزینه ها
وقیمتها می شود که طبعابه دیگر صنایع نیز سرایت خواهد کرد.
تولید ناب در واقع شیوه تولیدی است ضمن به کارگیری فواید تولید انبوه و تولید دستی، با
هدف کاهش ضایعات وحذف هر فعالیت بدون ارزش افزوده شکل گرفته است.بر این مبنا
تکنیک ناب با کمک مجموعه ابزارهای خود می تواند نقش بنیادینی در اصلاح و بهبود فرایندها
داشته باشد.
قرن بیستم شاهد دو انقلاب در صحنه تولید بود. انقلاب اول را پس از جنگ جهانی اول
هنری فورد و آلفرد اسلون پی ریزی کردند که منجر به ظهور تولید انبوه و پایان عصر تولید
صنعتی (تولید دستی) شد و انقلاب دوم توسط ((تاایچی اهنو)) در شرکت خودروسازی تویوتا
صورت گرفت که با محوریت حذف اتلاف،اتمام عصر تولید انبوه و زایش تولید ناب را در پی
داشت.پس می توان سه مرحله را در شیوه های تولید در نظر گرفت:
1- تولید دستی(مبتنی بر حرفه و هنر):
در این شیوه تولید،کارگران ماهر با به کار گیری ابزار
آلات ماشینی جند کاره،محصولاتی غیر استانداردرا در
حجم کم وتنوع بالا به صورت سفارشی برای خریدارانی
خاص تولیدمی کردند،طبیعی است که این ویژگی منجر
به قیمت محصول می شد. امروزه در ساخت ماهواره ها،
سفینه های فضایی و مشتریان با سلیقه های خاص این
شیوه کاربرد ندارد.
2- تولید انبوه:
این شیوه تولید اولین بار توسط آدام اسمیت در قرن هجدهم مورد
تحقیق قرار گرفت و بر تخصص و تقسیم کار و مفاهیمی چون مقیاس
اقتصادی تولید و شیوه های تجزیه و تحلیل هزینه و سود وحجم
فعالیت تاکید دارد. از ویژگی های دیگر این شیوه تولید این است
که محصول توسط متخصصان طراحی و بوسیله کارگران غیر ماهر
تولید می شود. نیروی کار به آموزش کم احتیاج دارد و سازماندهی
به صورت ادغام عمودی کامل است. تنوع محصولات نیز محدود است
ولی به خاطر حجم بالای تولید روند قیمت ها نزولی است.
3- تولید ناب:
زادگاه تولید ناب،شرکت تویوتا در جزیره ناگویای ژاپن
است. در دهه 1930 ای جی تویودا با مهندس شرکت
(تاایچی اهنو) به آمریکا سفر کرده و از شزکت اتومبیل
سازی فورد بازدید کردندو به این نتیجه رسیدند که اصول
تولید انبوه قابلیت پیاده سازی در ژاپن را ندارد زیرا این
سیستم پر از اتلاف است. بر این مبنا، آنها شیوه جدیدی
را که بعدها ((ناب)) نام گرفت ایجاد کردند.
انجمن ملی استاندارد و فناوری اطلاعات در وزارت بازرگانی آمریکا
تولید ناب را این گونه تعریف کرده است: ((یک راه حل نظام مند برای
شناسایی و از بین بردن اتلافها(فعالیتهایی که دارای ارزش افزوده
نیستند) از طریق بهبود مستمر و به جریان انداختن تولید درست در
هنگامی که مشتری به آن نیاز دارد. این فلسفه تولیدی در پی کمال
وبی نقص کردن سیستم های تولیدی است)). تولید ناب به اسامی
دیگری چون:((تولید روان))› ((سیستم تولید تویوتا)) و ((تولید بهنگام))
نیز نامیده می شود. این تولید از این رو ناب نامیده میشود که در مقایسه باتولید
انبوه همه جیز را به میزان کمتر مورد استفاده قرار می دهند
اصول تولید ناب اهداف نامحدودی را برای سیستم در نظر می گیرد:
نزول پیوسته قیمت تمام شده، به صفر رساندن ضایعات و تنوع بی پایان
محصولات. این شیوه تولید یک سیستم کامل است ه از فلسفه بهبود
مستمر استفاده می کند وبا بهره گیری از فرهنگ کار تیمی سعی در
تحلیل اتلافهای موجود در فرایند تولید و حذف آنها دارد. از ویژگی های
چنین سیستمی کاهش زمان تولید، کارایی بهتر پرسنل، کیفیت بالاتر، عمر
بیشتر ماشین آلات و کاهش در سطح موجودی و هزینه های سربار است
دلایل تاکید بر تولید ناب به عنوان یک راهبرد موفق
نیاز به رقابت موثر در اقتصاد جهانی
فشار از طرف مشتریان برای کاهش قیمتها
نیاز به استاندارد سازی فرایندها برای دستیابی به نتایج مورد نظر
افزایش دائمی انتظازات مشتری
تصویر شماره 1
شاخص
تولید انبوه
تولید ناب
آرمان
مهارت کارکنان
ملاکهای تولید
نقش عرضه کننده
معیار گزینش
عرضه کننده
تعیین قیمت
نوع رابطه با عرضه کننده
تعداد افراد درگیر
رفع عیوب
به اندازه کافی خوب بودن
در مرحله طراحی از متخصصان و در فرایند تولید کارگران
غیر ماهر استفاده می شود
بازدهی و کیفیت
تنها پیشنهاد دهنده قیمت و تولید کننده محصولیکه شرکت
خریدار طراحی کرده است
قیمت پیشنهادی
بر اساس هزینه های عرضه کننده
بر مبنای سود یک طرفه و بدبینی
در آغاز کم است و هنگام عرضه زیاد
در مرحله نهایی (مونتاژ) بعد از انباشت عیوب
مبتنی بر کمال(نزول پیوسته قیمت و اتلاف)
گستره متنوعی از مهارتها
به عنوان بخش مکمل در گروه تکوین محصول
سابقه همکاری و تجربه
تعیین قیمت هدف بر مبنای ظرفیت بازار
حذف کامل عیوب
سود دو طرفه،اطمینان و تبادلات اطلاعات
به تدریج کم می شود
تحلیل و ریشه یابی و عیوب با چراهای پنج گانه
تفاوت های عمده سیستم تولید انبوه و تولید ناب
تصویر شماره1
سیستم ناب در سازمانهای خدماتی
در عملیات اداری یک شرکت تولیدی یا در یک سازمان خدماتی،
بسیاری از ابزارها و شیوه های ناب با کاربرد اقتضایی قابل استفاده
هستند . در این فرایندها به جای سخت افزار باید به دنبال ایجادارزش افزوده
و استفاده از اطلاعات یا نرم افزار بود. برای مثال در یک مجموعه بیمارستانی
میتوان در فرآیندها از طریق روشهایی نظیر کاهش زمان چرخه و اجزای
آن(یعنی تعریف رویه ها، کار گروهی، استاندارد سازی، از ذخایر،سیستم
دیداری و …) بهبود ایجاد کرد
وظایف مدیریت در اجرای اصول ناب
طرح مناسب و مدیریت اجرای کلید دستیابی به موفقیت پایدار در
استفاده از تولید ناب است. برای اجرای موفق اصول ناب، علاوه
بر عملکرد مدیریت، لازم است تولید ناب را تمام راهبردهای سازمان
هماهنگ کرد.
وظایف عمده مدیریت در سیستم ناب
ایجاد تغییر در فرهنگ سازمانی همسو با اصول و رویه های ناب
طراحی یک برنامه جامع و برنامه ریزی شده به جای راه حلهای تک منظوره
تامین منابع لازم
حفظ اصول ناب و عمل به آن و تعهد بلند مدت
اختیار دادن به کامندان و تاکید بر کار گروهی و همکاری.
دلایل شرکتهایی که از روش سنتی استفاده می کنند:
_ اول آنکه آماده سازی سیستم ناب نیاز به هزینه و زمان دارد.
_ دلیل دوم این است که سیستم های ناب تغییراتی بنیادی در فرایندها
و رویه های سازمان بوجود می آورند که نیاز به داشتن بستر فرهنگی
، تکنولوژیک، اطلاعاتی و تدارکاتی مناسب داشته و همین طور
الزامات قانونی و اجتماعی را ایجاب می کند.
_ دلیل سوم این است که تغییر شکل دادن سازمان از تولید انبوه به تولید
ناب تنها در شرایطی که حتماُ برخواسته از مدیریت باشد امکان پذیر
است.
اتلاف و تولید ناب
از دیدگاه تا ایچی اهنو، اتلاف، هر فعالیتی است که منابع را مصرف کند ولی
ارزشی برای مشتری خلق نکند. قدرت ناب در این است که یک ((جریان ارزش))
را از دی مشتری لحاظ کرده و در یک رهیافت سیستماتیک به مرحله عمل در آورد.
محور اقدامات ناب، حذف جامع اتلافهایی شامل این موارد است:(تصویر شماره2)
این اتلاف توسط ابزارهای آماری کنترل فرایند شامل شش سیگما،
شناسایی و پس از ریشه یابی با چراهای پنج گانه در یک فرایند
بهبود مستمر حذف می شوند
دوباره کاری
جابه جا کردن ضایعات
تولید مازاد
تلاشهای فاقد ارزش افزوده در فرایند
اتلاف ناشی از آماده سازی و راه اندازی ماشین آلات
اتلاف ناشی از انبار (موجودی)
استفاده کامل نکردن از مهارتها و پتانسیل و تجارب کارکنان
خم و راست شدن
تعمیر،نظارت،اصلاح
انتظار (در صف ماندن)
حمل و نقل غیر ضروی (ناشی از استقرار نامناسب)
جستجو برای قطعات یا ابزار
جا به جایی غیر ضروری قطعات
ارتباطات غیر ضروری
تولید محصولات معیوب
اتلاف ناشی از فرایند های ناقص
تلفات حمل و نقل
تصویر شماره 2
ارزیابی تغییرات در جهت تولید ناب (عناصر تولید ناب)
با در نظر گرفتن اصول اساسی ناب می توان این مراحل را برای اجرا
در نظر گرفت:
تعیین دقیق ارزش هر محصول، شناسایی جریان ارزش محصولات
(زنجیره ارزش مشتری) ، حرکت بدون وقفه در مسیر، سیستم کششی
و تعقیب کمال. به منظور ارزیابی تغییرات در جهت تو لید ناب باید
مولفه هایی را لحاظ کرد.
مولفه هایی در جهت تولید ناب
1_ حذف اتلاف (یعنی هر چیزی که مشتری نمی خواهد برای آن بهایی بپردازد).
2_ بهبود مستمر توسط حلقه های کیفیت و سیستم پیشنهادات.
3_ عیوب صفر که لازمه کیفیت است.
4_ سیستم کششی به جای فشاری (جریان فرایند بر اساس نیازها و تمرکز بر
خروجی و سنجش تطابق با خواست های مشتری به جای تمرکز بر ورودی).
5_ تیم های چند کارکردی (که منجر به کاهش تعداد سطوح سازمانی می شود).
6_ به هنگام بودن (به معنای کوتاه کردن زمان سفارش).
7_ مسئولیتهای غیر متمرکز و وظایف تلفیقی (که بوسیله افزایش محتوای
کاری و کاهش نیروی نظارتی و نیروی کار غیر مستقیم صورت می گیرد).
8_ کنترل کیفیت در حین فرایند به جای بازرسی در انتهای فرایند.
9_ تنظیم سریع دستگاهها (به خاطر تنوع تولیدات و بالا بودن تعداد دفعات تولید).
10_ شبکه ی تامین (ارائه بازخورد به عرضه کننده و رابطه بر مبنای سود دوطرفه).
11_ سیستم نگهداری و تعمیرات جاممع پیشگیرانه (TPM) . (بوسیله بهبود و
اصلاح ماشین آلات و آموزش کارکنان).
12_ تولید محموله های کوچک (سفارشهای کم).
13_ منابع قابل انعطاف (نیروی کار با گستره متنوعی از مهارتها و تخصصها و
تجهیزات جند کاره برای تولید محصولات متفاوت در دستگاههای مشابه).
هزینه راه اندازی
هزینه انبارداری
حجم بسته ها
هزینه
EPR
14_ رضایت مشتری (هم رضایت مشتریان درونی که کارکنان هستند و
هم تامین رضایت مشتریان بیرونی)
15_ سیستم تولید جی دو کا (JIDOKA) (انتقال هوش انسانی به ماشین آلات
خودکار به طوری که در مقابل تولید یک قطعه معیوب حساس می باشد و ضمن
اخطار، به طور خودکار متوقف شود).
16_ استقرارهای سلولی : استقرار انواع ماشین آلات (نوعاُ به شکل U) به نحوی که
عملیات متفاوت طی یک توالی فشرده و تنگاتنگ صورت پذیرد. در این شکل نمونه ای از
استقرارU شکل ترسیم شده است.
نقاط ضعف تکنیک ناب
تکنیک ناب ممکن است بدون سنجش منطقی نتایج، ریسک را افزایش دهد.
تکنیک ناب ممکن است نتواند مستندات کافی جهت سود در بازار
کسب و کار برای حسابداری سنتی ارائه دهد.
به هنگام مواجهه با مسائل پیچیده مکرر و متقابل با محدودیت هایی مواجه
است زیرا روش سعی و خطا را در پیش می گیرد.
سیستم فروش ناب و همین طور آموزش کارکنان و متناسب کردن سیستم
سازمان با اهداف ناب ممکن است مجموع هزینه ها را افزایش دهد.
مدیریت به موقع موجودیها
در سیستم سنتی تولید، موجودیهایی از مواد خام و قطعات کالاهای نیم ساخته
و کالاهای آماده فروش نگهداری می شود تا در مقابل امکان در دسترس نبودن
اقلام مورد نیاز ، ایمنی لازم وجود داشته باشد . اما در سالهای اخیر مدیران واحدهای
پی برده اند که نگهداری مودیهای ایمنی هزینه قابل توجهی را در بر دارد. زیرا نگهداری
موجب مصرف منابع ارزشمند می شود و هزینه های مخفی را ایجاد می کند. بنابراین،
بسیاری از واحدهای تولیدی در کشورهای صنعتی، نحوه تولید و مدیریت موجودیهای
خود را تغییر داده و استراتژی جدیدی را برای کنترل جریان و فرآیند تولید به موقع به
اجرا گذاشته اند که مدیریت به موقع موجودیها نامیده می شود. در این استراتژی،
مواد خام و قطعات هنگامی خریداری یا ساخته می شود که د رمراحل مختلف فرآیند تولید
مورد نیاز باشد. این نحوه تولید و مدیریت موجودیها، به دلیل کاهش سطح موجودیها،موجب
صرفه جوییهای قابل توجهی در هزینه ها شده است. به همین ترتیب، کالاهای نیم ساخته
مورد نیاز در هر یک از مراحل تولید قبل از این که در مرحله بعدی لازم باشد تولید نمی شود.
کالاهای ساخته شده نیز هنگامی تولید می شود که برای تامین سفارش مشتریان ضرورت
داشته باشد.
ویژگیهای عمده سیستم مدیریت به موقع موجودیها در فرآیند تولید
1_ سرعت یکنواخت و هموار تولید:
یکی از هدفهای با اهمیت سیستم JIT، برقراری هموار تولید است که با خرید مواد
و کالا ها از فروشندگان شروع و با تحویل کالا به مشتریان تمام می شود. سرعتهای
در حال نوسان تولید، موجب تاخیر یا ایجاد موجودیهای بیش از اندازه کالاها ی در دست
ساخت می گردد. این هزینه های بدون ارزش افزوده، در سیستم JITحذف می شود
یا به نحو چشمگیری کاهش می یابند.
2_ مراحل هم آهنگ فرایند تولید:
در سیستم JIT، کالاها در هر یک از مراحل تولید تنها هنگامی ساخته میشود که
در مرحله بعدی مورد نیاز باشد. در این صورت، موجودی کالاهای در دست ساخت
مراحل تولید کاهش می یابد یا کلاُ حذف می شود. در نتیجه، مدت انتظار و هزینه های
بدون ارزش افزوده آن کاهش می یابد.
روش تولید مذکور در بالا از آخرین مرحله تولید شروع می شود. هنگامی که مواد و
قطعاتی در آخرین مرحله مونتاژ مورد نیاز است، پیامی به مرکز فعالیت ماقبل ارسال
می شود تا مواد و قطعات موردنیاز را ظرف چند ساعت آینده نمایند. این طرز کار در
تمامی مراحل تولید تا اولین مرحله ادامه می یابد. بنابراین، هیچ کالایی قبل از دریافت
پیام از مرحله تولیدی مابعد ساخته نمی شود، موجودیها اضافه نمی گردد و
فرآیند تولید جریان هموار و یکنواخت خواهد داشت.
3_ خرید یا تولید به مقدار نسبتاٌ کم:
در سیستمJIT، کالاها به منظور ایجاد موجودی انبار خریداری یا ساخته نمی شود
و تنها هنگام ضرورت برای تهیه یا ساخت آن اقدام می گردد. نتیجه این کار، کاهش
فضای انبار مورد نیاز و زمان عاطل و همچنین هزینه های بدون ارزش افزوده آن
است.
4_ راه اندازی سریع و کم هزینه ماشین آلات:
با توجه به تولید مقادیر نسبتاً کم در هنگام ضرورت، لازم است که بتوان راه اندازی
ماشین آلات را به سرعت انجام داد. فن آوری پیشرفته و کنترل ماشین ها توسط
کامپیوتر به دستیابی به این سرعت کمک می کند.
5_ کیفیت بالا برای مواد اولیه و کالاهای ساخته شده:
اگر قرار است که کالاها و قطعا هنگام نیاز در دسترس قرار گیرد، لازم است که
کیفیت آن نیز در سطحی قابل قبول باشد. زیرا در غیر این صورت، خط تولید دچار
وقفه و مبالغ با اهمیتی از هزینه های بدون ارزش افزوده ایجاد می شود. علاوه بر این،
چون موجودی بسیار کمی از کالاهای ساخته شده نگهداری می گردد لازم است که
کیفیت آن نیز در سطح بالا و قابل قبول باشد. به این دلیل، سیستم جامع کنترل کیفیت
غلباً با سیستم JIT همراه است.
6_ سیستم اثر بخش نگهداری تجهیزات:
نظر به این که کالاهای مورد نیاز مشتریان باید به موقع ساخته شود، نمی توان خرابی
تجهیزات و توقف فرآیند تولید را به آسانی تحمل کرد. با این ترتیب، ایجاد سیستم
نگهداری مستمر و اثر بخش تجهیزات و ماشین آلات یک ضرورت محسوب می شود
که به نوبه خود از خرابی تجهیزات و توقف تولید تا حد امکان جلوگیری می کند
7_ بهبود سیستم تولید از طریق کار گروهی:
حفظ توان رقابت در بازارهای جهانی ایجاب می کند که واحدهای تولیدی همواره در
جستجوی راههایی برای بهبود کیفیت محصولات، افزایش کارایی عملیات و حذف
هزینه های بدون ارزش افزوده باشند. این دستاورد ها به بهترین شکل ممکن
می تواند از طریق کار گروهی حاصل شود و بسیاری از واحد های تولیدی از
طریق ایجاد سیستمهای انگیزش، این وضعیت را در واحد خود ایجاد می کنند.
8_ تنوع مهارتهای کارکنان و انعطاف تجهیزات:
اجرای سیستم JIT ایجاب می کند که تجهیزات تولیدی انعطاف لازم را برای تولید
کالاهای متنوع داشته باشد و کارکنان نیز مهارتهای متنوع را برای کار با این
تجهیزات کسب نمایند. با دسته بندی ماشین آلات در واحدهایی که قادر است
مجموعه ای از کالاها را با فناوری مشابه ای تولید کند، کار گران دارای مهارتهای
متنوع نتز می توانند با این ماشین آلات کار نمایند. این دسته بندی غالباً با
اصطلاح فن آوری گروهی مورد اشاره قرار می گیرد.
سیستم مدیریت به موقع خرید
علاوه بر سیستم مدیریت به موقع موجودیها در فرایند تولید، واحدهای انتفاعی
می توانند سیستم مدیرت به موقع خرید رانیز ایجاد کنند. در این سیستم، مواد
و قطعات،هنگامی از فروشندگان خارج از واحد انتفاعی خریداری می شود که مورد
نیاز باشد. با این ترتیب، از تحمل هزینه های غیر ضروری نگهداری موجودیهای زیاد
پرهیز می گردد.
ویژگیهای عمده سیستم مدیریت به موقع خرید
1_ فرو شندگان معدود:
خرید نیازمندیها از تعداد معدود فروشندگان، موجب صرف وقط کمتر برای ایجاد
ارتباط با فروشندگان می شود. تنها فروشندگان بسیار قابل اطمینانی انتخاب
می شوند که بتوانند کالاهای با کیفیت را به موقع تامین کن
2_ انعقاد قراردادهای بلند مدت با فروشندگان:
انعقاد این قبیل قراردادها، هزینه های اداری و عقد قرارداد با فروشندگان را برای
معاملات مختلف کاهش می دهد یا حذف می کند. زیرا بر اساس قراردادهای
بلند مدت می توان نیازمندیها را از طریق تلفن یا پیامهای کامپیوتری به فروشندگان
اعلام کرد. در این گونه قراردادها نیز قیمت، کیفیت، و شرایط تحویل کالاها معین
می شود.
3_ تحویل به موقع نیازمندیها با مقدار کم:
این کار که در واقع اساس سیستم مدیریت به موقع خرید است موجب می شود
که از صرف هزینه نگهداری موجودیها پرهیز و نیازمندیها هنگام نیاز تحویل
ودرفرآیندتولید مصرف گردد.
4_ کم شدن زمان بازرسی کالاهای تحویلی:
چون در قراردادهای بلند مدت، کیفیت کالاهای موردنیاز آشکارا بیان شده است
و فروشندگان نیز با توجه به قابلیت اطمینان آنان از لحاظ تحویل کالاهای مورد
نیاز طبق استانداردهای تعیین شده انتخاب شده اند، لذا می توان انتظار داشت
که زمان بازرسی محموله های تحویلی بنحوی چشمگیر کاهش یابد.
5_ کاهش هزینه های پرداخت:
با توجه به وجود قراردادهای بلند مدت می توان به جای پرداخت مبالغ مربوط به
تحویل هر یک از محموله ها، این موارد را دسته بندی و یکجا نسبت به پرداخت
مطالبات فروشندگان اقدام کرد. این روش موجب کاهش هزینه های اداری مربوط
برای شرکت خریدار و شرکت فروشندگان می شود.
سیستم مدیریت به موقع خرید در بسیاری از واحدهای انتفاعی کشور های صنعتی
اجرا می شود. در بسیاری واحد های تولیدی این کشورها نیز این سیستم دوش به
دوش مدیریت به موقع موجودیهای تولیدی اجرا می گردد. در شرکتهای فعال در
صنایع خدماتی و خرده فروشی، سیستم مدیریت به موقع خرید می توان موجب
کاهش هزینه های انبارداری و تسهیل انجام وظایف خرید بشود.
نتیجه گیری
تولید ناب نگرشی است که که هدف آن حذف هر فرایند فاقد ارزش از مرحله
تهیه مواد اولیه تا فروش است که برای مشتری ارزش افزوده ای ایجاد نمی کند
از ویژگیهای این سیستم رابطه نزدیک بر مبنای سود معقول با عرضه کننده و
ارتباط دائمی به وسیله سیستم پایگاه اطلاعات با مشتری و تعهد دو طرفه بین
مدیریت و کارکنان است. با این وجود استفاده از تکنیک ناب باید در کنار تکنیک های
نوین دیگری مانند مهندسی ارزش و شش سیگما به کار گرفته شود تا ضمن استفاده
از مزیتهای آنها، نقاط ضعف احتمالی تکنیک ناب نیز کاهش یابد.
ماهنامه تدبیر شماره 61 – مقاله آشنایی به نظام تولید بهنگام – دکتر عارفه فدوی
کتاب گمبا کایزن – مولف ماساکی ایمایی، واحد آموزش ساپکو
جزوه آموزشی برنامه و کنترل تولید و موجودی ها، مهدی اسماعیلی، مرکز آموزش س- دکتر رضا شباهنگ / حسابداری مدیریت / نشریه ی 131 سازمان حسابرسی /82 13.
– C.E.Cheng – S.Podles.K.E / نظام تولید بهنگام / London / 1998
– عزیز عالی ور / حسابداری صنعتی (جلد 1) / نشریه ی 158 سازمان حسابرسی / 1383.
– دکتر احمد هومن / حسابداری صنعتی 1 / تهران / انتشارات / 1383.
– دردانه داوری / نگرشهای مختلف به مدیریت تولید در دهه اخیر/ ماهنامه علمی – آموزشی در زمینه مدیریت / تدبیر، شماره 106.
منابع و ماخذ
با تشکر از توجه شما