پاورپوینت قطب نما و کاربرد های آن


قطب نماو کاربردهای آن

قطب نما:
 قطب نما وسیله ای برای تعیین جهت (جهت یابی) است. این وسیله با استفاده از میدان مغناطیسی زمین جهت قطب شمال را نشان می دهد که در حقیقت شمال مغناطیسی زمین است؛ که با شمال حقیقی مقداری فاصله دارد. زاویه بین شمال حقیقی و شمال مغناطیسی، میل مغناطیسی نامیده می شود. امروزه برای تعیین شمال حقیقی از قطب نماهای پیشرفته تری مانند قطب نمای ژیروسکوپی استفاده می شود.

قطب نمایی که از یک آهنربا ساخته شده یعنی قطب نمای مغناطیسی جهت را نشان می دهد زیرا زمین چون آهنربای بزرگی عمل می کند. نیروی آهنربایی زمین قطب نما یا سوزن مغناطیسی را به سوی شمال و جنوب می کشد.
کسی نمی داند که چه کسی اول بار قطب نما را ساخت. برخی گمان می کنند که چینیان نخستین بار قطب نما را ساختند برخی دیگر می گویند که قطب نما در ایتالیا اختراع شده است. بعضی از نخستین قطب نماها تکه های اکسید مغناطیسی آهن بوده اند که بر قطعات چوبی یا چوب پنبه قرار داشتند و در یک ظرف آب شناور بودند. اکسید مغناطیسی آهن نوعی کانی آهن است یک نام دیگر آن ماگنتیت است. تکه های ماگنتیت آهنرباهای طبیعی هستند.

پس از آن مردم ساختن آهن ربا از فولاد را یادگرفتند و توانستند قطب نماهای بهتری بسازند. قطب نماهای مغناطیسی جدید کشتی ها معمولاً از چند آهنربا ساخته شده که بر روی یک قرص مسطح به نام صفحه قطب نما نصب شده است. صفحه قطب نما بر محوری چنان سوار شده است که بتواند به آزادی نوسان کند. صفحه و محور در ظرف شیشه ای بسته ای قرار دارند که معمولاً از مخلوطی از الکل پر شده و صفحه بر روی آن شناور است. مخلوط الکل برای این است که در هنگامی که کشتی به این سو و آن سو نوسان می کند از نوسان صفحه جلوگیری شود. آهنرباها صفحه ها را به اطراف می کشند و جهات را نشان می دهند.

1 – دستگیره یا شصتی : حلقه ای است که در انتهای قطب نما قرار دارد و برای نگهداشتن قطب نما به حالت تراز در موقع استفاده بکار می رود.

2 – درب قطب نما : درپوشی است آلومینیومی که در وسط آن تار موئی قرار دارد و کاربرد تارموئی مانند مگسک اسلحه است و دو سر تار موئی دو نقطه فسفری (شبنما) وجود دارد و در موقع کار شبانه از آن استفاده می شود .در حاشیه درب قطب نما خط کشی تعبیه شده است و بر اساس مقیاس 000/50 : 1 بر مبنای کیلومتر مدرج شده است.

اجزای قطب نما

3 – تیغه نشانه روی و عدسی چشمی : تیغه ایست که بالای آن شکاف کوچکی همانند شکاف درجه اسلحه است و با زاویه 45 درجه نسبت به صفحه مدرج قرار میگیرد و در موقع گرا گرفتن با کمک تار موئی بکار می رود. در این حال توسط عدسی چشمی که در وسط تیغه تعبیه شده اعداد مربوط به گرای هدف نشانه روی شده قرائت می شود. خواباندن تیغه بر روی صفحه قطب نما سبب قفل شدن صفحه مدرج می شود.

4 – بدنه : کلیه اجزای قطب نما در داخل بدنه که از جنس آلومینیوم است قرار دارد. در کنار این محفظه خط کشی تعبیه شده که با باز شدن کامل درب قطب نما ، خط کشی قطب نما را کامل میکند.

5 – طوقه کار در شب : طوقه متحرکی است که جداره خارجی آن دندانه دار است و تعداد 120 دندانه دارد این دندانه ها با زائده ای در کنار قطب نما در تماس است که به هنگام چرخش تق تق صدا میدهد و هر تقه برابر 3 درجه است . بر روی صفحه طوقه یک خط و یک نقطه فسفری مشاهده می شود که در موقع کار در شب از آن استفاده میشود.(زاویه بین خط و نقطه 45 درجه و 15 تقه است)

 6 – صفحه ثابت : در زیر طوقه کار درشب صفحه شیشه ای ثابتی قرار دارد که روی آن یک خط سیاه بنام شاخص تعبیه شده . این خط درست در امتداد شکاف تیغه نشانه روی و تار موئی قرار دارد که در موقع گرا گرفتن هر عددی زیر شاخص باشد گرای آن امتداد است.

 7 – صفحه مدرّج : صفحه ایست لغزنده که عقربه مغناطیسی روی آن نقش بسته است .بر روی این صفحه دو گونه تقسیم بندی وجود دارد.

نکاتی که قبل از کار باقطب نما باید به آن توجه کرد
الف – اطمینان از سالم بودن قطب نما :
 هر فرد باید هنگام کار با قطب نما در بدو امر اطمینان از سالم بودن کلیه قسمتهای آن داشته باشد که موارد آن به شرح زیر است :
 1 – قسمت خط کشی کاملاً صاف و خوانا باشد و مدرّجات آن ضربه نخورده باشد.
 2 – طوقه کار درشب سالم باشد و صدای تق تق داشته باشد.
 3 – اهرم ثابت کننده صفحه لغزنده سالم باشد و بتواند این صفحه را ثابت کند.
 4 – بهنگام تثبیت صفحه لغزنده قطب نما را تکان داده تا از عدم حرکت آن اطمینان حاصل شود.
 5 – خط شاخص سیاه رنگ و شکاف تیغه و تار موئی روی هم قرار داشته باشند(در امتداد هم باشند).
 6 – با چرخش 360 درجه ای قطب نما اطمینان از صحیح کارکردن صفحه لغزنده و عقربه مغناطیسی داشته باشید.
 7 – مدرّجات گرا ، درجه و قسمتهای فسفری کار در شب کاملاً خوانا و سالم باشند.
 

ب – صحیح در دست گرفتن قطب نما :
 1 – درب قطب نما در روز 90 درجه و در شب 120 الی 150 درجه باز شود.
 2 – تیغه نشانه روی با زاویه 45 درجه باشد.
 3 – انگشت شصت را داخل دستگیره قرار داده.
 4 – قطب نما را بصورت تراز و افقی روبروی چشم قرار دهید.

طرز کار با قطب نمای M1 در روز

الف – تعیین گرای یک امتداد (گرا گرفتن ) در روز :

1 – درب قطب نما را بطور قائم باز می کنیم و انگشت شصت دست راست را داخل حلقه نگهدارنده قرار می دهیم و قطب نما را بصورت کاملاً افقی و تراز در دست میگیریم.

2 – تیغه نشانه روی را بصورت 45 درجه نسبت به صفحه مدرج باز و قطب نما را به چشم نزدیک می کنیم و از داخل شکاف تیغه نشانه روی و شکاف درب قطب نما طوری به هدف نگاه می کنیم که تار موئی درست روی هدف باشد.

3 – در همین حال از داخل عدسی چشمی به صفحه مدرج لغزنده بدون حرکت دادن دست نگاه می کنیم و عددی را که زیر خط سیاه شاخص قرار دارد می خوانیم این عدد گرای هدف مورد نظر است.

ب – تعیین امتداد یک گرا (گرا بستن ) در روز :

برای تعیین یک امتداد با مشخص بودن گرای آن به ترتیب زیر عمل می نمائیم.
1 – درب قطب نما را بطور قائم باز می کنیم و انگشت شصت دست راست را داخل حلقه نگهدارنده قرار می دهیم و قطب نما را بصورت کاملاً افقی و تراز در دست میگیریم.
2 – تیغه نشانه روی را بصورت 45 درجه نسبت به صفحه مدرج باز می کنیم و به همراه قطب نما دور خود می چرخیم تا عدد مربوط به گرای مورد نظر زیر خط شاخص سیاه قرار بگیرد.

3 – در این حال امتداد شکاف تیغه و تار موئی ، امتداد مورد نظر است. و اگر بخواهیم به سمت گرای مورد نظر حرکت کنیم ضمن اینکه قطب نما را بدون حرکت نگاه داشته ایم ، از داخل شکاف تیغه و شکاف درب قطب نما به جلو نگاه میکنیم ، تار موئی روی هر شیئی را که در جلو دیده شود بعنوان نقطه کمکی در نظر می گیریم سپس قطب نما را بسته به طرف آن نقطه حرکت میکنیم . این مراحل را تا رسیدن به هدف تکرار می کنیم. (البته بایستی در نظر داشت که حتماً مسافت طی شده را باید ثبت کرد ).

طرز کار با قطب نمایM1در شب

الف – تعیین گرای یک امتداد (گرا گرفتن ) در شب :
1 – درب قطب نما را با زوایای 120 الی 150 درجه باز و تیغه نشانه روی را از روی صفحه بلند می کنیم تا صفحه مدرج آزاد شود.
2 – طوقه کار در شب را آنقدر می گردانیم تا خط فسفری در امتداد دونقطه فسفری دوسر تار موئی منطبق شود. سپس قطب نما را بطور افقی و تراز در دست نگاه می داریم.
3 – از داخل تیغه نشانه روی و شکاف بالای درب قطب نما به هدف نگاه می کنیم و بدون حرکت دادن قطب نما ، به آهستگی تیغه نشانه روی را با شصت دست چپ می خوابانیم تا صفحه مدرج قفل شود.

4 – طوقه کار در شب را در جهت خلاف عقریه ساعت می چرخانیم تا خط فسفری واقع بر طوقه کاردرشب روی عقربه شمال مغناطیسی که شبنماست منطبق شود . در همین حال تعداد تقه ها را شمرده و در عدد 3 ضرب می کنیم تا گرای هدف بدست آید.
(برای سرعت عمل بیشتر درصورتیکه تعداد تقه ها از 60 بیشتر بود ، یعنی عقربه مغناطیسی از گرای 180 رد می شود میتوانید طوقه کار در شب را در جهت حرکت عقربه ساعت بچرخانید و تعداد تقه های بدست آمده را از 120 کم کنید و حاصل را در 3 ضرب کنید تا گرای مورد نظر یدست آید.

ب – تعیین امتداد یک گرا (گرا بستن ) در شب :
1 – درب قطب نما را با زوایای 120 الی 150 درجه باز و تیغه نشانه روی را از روی صفحه بلند می کنیم تا صفحه مدرج آزاد شود.
2 – طوقه کار در شب را آنقدر می گردانیم تا خط فسفری در امتداد دونقطه فسفری دوسر تار موئی منطبق شود. سپس قطب نما را بطور افقی و تراز در دست نگاه می داریم.
3 – گرای داده شده را تقسیم بر 3 می کنیم تا تعداد تقه ها مشخص شود . سپس طوقه کار در شب را به تعداد تقه ها در جهت خلاف عقربه ساعت می چرخانیم .
4 – سپس دور خود بچرخید تا عقربه شمال مغناطیسی زیر خط فسفری منطبق شود. بدون اینکه این انطباق بهم بخورد قطب نما را بالا آورده و از داخل شکاف تیغه نشانه روی و شکاف بالای نقاط شبنما به جلو نگاه کنید و تار موئی روی هر چیز قرار گرفت (درخت ، سنگ ، بوته ، خودرو …)آنرا بعنوان نقطه نشانی در نظر می گیریم و به سمت آن حرکت می کنیم.

تذکر 1 : (چون در شب دید محدود است و نقطه نشانی یا کمکی را نمی توان دور انتخاب نمود و باید نقطه کمکی را نزدیک انتخاب کرد در نتیجه تعداد آنها زیاد خواهد شد و باید این عمل را بیشتر تکرار کنید.چنانچه نقطه نشانی مشخصی وجود نداشت میتوانید یکنفر را به جلو بفرستید تا جائیکه دیده شود و او را به چپ و راست هدایت کنید تا روی تار موئی قرار گیرد و بعد بطرف او حرکت کنید ).
 

تذکر 2 : (از آنجائیکه همه اعداد بر 3 قابل قسمت نیستند و عدد مشخصی برای تقه ها بدست نمی آید لازم است اینگونه اعداد را با کم و یا اضافه کردن 1 درجه به یکی از مضارب عدد 3 تبدیل کنیم و سپس تبدیل به تقه کرده و به قطب نما ببندیم. در اینحالت بعد از 1000 متر طی مسافت اگر یک واحد به گرای اولیه اضافه کرده باشیم ، باید 18 متر به چپ و اگریک واحد از گرا کم کرده باشیم ، 18 متر به راست مسیر بیائیم تا انحراف ایجاد شده ناشی از تغییر اعداد درجه تصحیح شود.

گرای معکوسBack Azimuth
هر مسیری را که در نظر بگیرید دارای دو گرا میباشد . یکی گرای رفت و دیگری گرای برگشت .(گرای اصلی همان زاویه ایست که عقربه مغناطیسی قطب نما نشان میدهد) اما گرای معکوس درست بر عکس و خلاف جهت مسیر اصلی بوده و بعبارتی 180 درجه با آن اختلاف دارد .که به این گرا ، گرای معکوس گفته میشود. برای پیدا کردن گرای معکوس در مسیر کافیست این 180 درجه اختلاف را در گرای اصلی تاثیر بدهیم . بدین ترتیب که اگر گرای اصلی از 180 درجه بیشتر بود باید 180 درجه از آن کم کنیم و چنانچه گرای اصلی از 180 درجه کمتر بود بایستی 180 درجه به آن اضافه کنیم.

180 درجه + یا – گرای رفت = گرای برگشت
3000 میلیم شرقی + یا – گرای رفت = گرای برگشت
3200 میلیم غربی + یا – گرای رفت = گرای برگشت

گرای مرکّب
الف – عبور از موانع :
در عملیات گشتی ، شناسائی و یا ماموریتهایی که لازم است ستون راهپیمائی در منطقه دشمن مسیر مشخصی را از مبدا به مقصد طی کند درطول مسیر امکان داردبه موانع پیش بینی نشده و احتمالی از قبیل (رودخانه ، میدان مین ، مواضع دشمن و ) برخورد نماید.و از طرفی انتخاب یک مسیرمستقیم بین نقطه مبدا و مقصد اغلب امکان پذیر نیست از این رو ناگزیر مسیر راهپیمائی متناسب با عوارض میان راه بصورت خط شکسته انتخاب میشود و گراها و فواصل این خطوط بطور جداگانه محاسبه و یادداشت میشود. بطورکلی موانع را میتوان به دو صورت تقسیم کرد :

1 – موانعی که آن طرفشان پیداست :
در رابطه با این موانع بعد از برخورد به دو روش میتوان عمل نمود.
 روش اول : میخواهیم از عرض رودخانه ای عبور کنیم برای این منظورکافی است در امتداد گرای مورد نظر یک نقطه نشانی درآنطرف رودخانه در نظر گرفته و با طی مسافتی از عرض مانع عبور نمائیم سپس کنار نقطه نشانی قرار گرفته و در راستای همان گرا ، مسیر را ادامه داده تا به مقصد برسیم.
روش دوم : چنانچه آن طرف مانع نقطه نشانی مناسبی در امتداد گرا وجود نداشته باشد باید در این سوی مانع با علامت گذاری دو نقطه کمکی به فاصله چند متر از یکدیگر در امتداد مسیر که از آن سوی مانع قابل رویت باشد ایجاد کنید و پس ازعبور از مانع طوری قرار بگیرید که هر دو علامت را در یک راستا منطبق بر هم مشاهده کنید سپس در محل کنترل ،گرای امتداد مورد نظر ( هدف ) را دوباره گرفته و به حرکت خود ادامه میدهیم.

2 – موانعی که آن طرفشان پیدا نیست :
در اینگونه مواقع باید بررسی شود که از کدام سمت مانع حرکت کنیم تا زودتر از مانع عبور نمائیم. اگر خواستیم از سمت راست حرکت کنیم باید 90 درجه یا 1500 میلیم شرقی یا 1600 میلیم غربی به گرای خود اضافه کنیم.
اگر خواستیم از سمت چپ حرکت کنیم باید 90 درجه یا 1500 میلیم شرقی یا 1600 میلیم غربی از گرای خود کم کنیم.

با تشکر از
همراهی صمیمانه شما