پاورپوینت فن بیان و سخنوری

کارگاه آموزشی سخنرانی و فن بیان در روان شناسی
دکتر برومند-09173670169

آغاز کلام
ای نسخه اسرار الهی که تویی
وی آیینه جمال شاهی که تویی
بیرون ز تو نیست آنچه در عالم هست
از خود بطلب هر آنچه خواهی که تویی

نقل قول ملک الشعرا بهار از عالم فاضلی: مردم ما به جای سخن گفتن ناله می کنند

تعریف سخنرانی
سخنرانی فن و هنری است که از راه ارائه دلیل و برانگیختن عواطف، بر مخاطبان و شنوندگان خود تاثیر می گذارد و آنان را به سوی موضوع و هدفی خاص راهنمایی و برای آن زمینه سازی می کند .

همان گونه که در تعریف بالا دیدید، سخنرانی، راهنمایی مخاطب به سوی «هدفی خاص » است که باید برای آن «زمینه سازی » کرد .
بنابراین، شما در هر سخنرانی باید هدفی خاص را دنبال کنید و وظیفه خود را «راه نشان دادن » بدانید .

چرا فن بیان؟

اهداف پرورش بیان
درست اندیشیدن و افکار خود را در خور فهم خود و دیگران بیان کردن .
عقاید خود را آزادانه ، با اعتماد صریح و طبیعی بر زبان آوردن .
قدرت تنظیم افکار را توسعه بخشیدن .

بیان خوب فقط صدای خوب نیست
بیان

صدا و بیان محصول

صدای انسان پدیده ای بسیار پیچیده است

غلظت صدا
انرژی صدا
انرژی کلمه
برد یا حجم صدا

ناله ای
خودمانی
اعتراضی
عشوه ای ( البته لزوما" این صدا خاص زنها نیست )
فلزی ( خشک )
لوس
التماسی
شخصیت فروشی
خطیبی
شما کدام مورد را مناسب می دانید؟
انواع حالت صداها

گوینده خوب کسی است که صدای خود را از تمام این حالات حفظ کند .
برای این کار بهترین راه این است که به صدای خود یا به صدای گوینده ای گوش دهید که لحن صدای او را مطابق سلیقه خود می دانید .
گوش کردن موجب می شود که بهترین حالت های لحن صدا در ذهن شما جا بیافتد و هنگام اجرا بهترین حالت را به خود گیرد
چگونه؟

فیزیولوژی فن بیان
اندام های گفتاری
اندام های تنفسی و نفس گیری
تقویت صدا و صدا سازی

فیزیولوژی فن بیان
اندام های گفتاری و تنفسی
نحوه کار و تقویت آنها

فیزیولوژی بیان
در فن بیان باید از فیزیولوژی بیان یعنی چگونگی اعضا و جوارح مربوط به بیان آگاهی داشت.
از این پس این اعضا را «اندام های گفتاری » می نامیم

اصول گفتاری از همکاری میان اندام هایی از چند دستگاه اصلی بدن تولید می شود
این عمل اندام ها – که هر یک وظیفه ویژه دیگری دارند – یک وظیفه فرعی است .
به عنوان مثال شش ها و نای که اندام ویژه تنفسی محسوب می گردند (و این وظیفه اصلی آنها است )، در تولید صدا نیز همکاری می کنند و نقش مهمی بر عهده دارند

اندامهای گفتاری

لب ها
دندان ها
لثه درونی
سختکام (قسمت سخت سقف دهان )
نرمکام (قسمت نرم سقف دهان که به زبان کوچک ختم می شود)
زبان کوچک
فاصله بین زبان کوچک و جدار خلفی حلق (لوله خلا بینی)
فاصله بین زبان و قسمت خلفی گلو (جدار عقب گلو)
نوک زبان
قسمت جلوی زبان که مقابل سختکام است
قسمت عقب زبان که مقابل نرمکام قرار دارد
حلقوم یا قسمت انتهایی ریه – سیب آدم – که از دو تکه غضروف به هم چسبیده تشکیل یافته است .
فاصله بین پرده های صوتی

دستگاه تنفس انسان

ساختمان حنجره
حنجره که عضو اصلی تولید صداست، منفذی به نام «گلوت» دارد و به وسیله دریچه ای به نام «اپیگلوت» بسته می شود . نمو آن در مردان بیشتر از زنان است .

ساختمان آن از غضروف ، مخاط ، تارهای صوتی فوقانی و تارهای صوتی تحتانی تشکیل شده است . تارهای صوتی تحتانی در مردان به طول 20 تا 35 میلیمتر و در زنان 15 تا 20 سانتی متر است .
صدا (صوت) در نتیجه برخورد هوای بازدم به تارهای صوتی تحتانی تولید می شود .

چگونگی و عوامل تولید صوت
دستگاه صوتی انسان به این طریق عمل می کند :
هوای بازدم بر تارهای صوتی حنجره ضربه می زند . سپس این تارها متناسب با صوتی که تولید می شود کشیده و به لرزش در می آیند .

این لرزش ها امواج صوتی را پدید می آورند .
امواج صوتی حاصله در حفره های بدن مانند حلق، سینه، حفره بالای حنجره، سینوس ها و … تقویت می شوند. هرگاه در یکی از حفره ها تغییری پیش آید تغییر آشکاری نیز در صدای شخص ایجاد می شود .
مانند وقتی که به علت سرما خوردگی حفره بینی در اثر متورم شدن مخاط بینی تنگ می شود و صدای شخص تغییر می کند .

نوع هوا
نوع هوا درست به منزله نوع سوخت برای موتور ماشین است . هر چه هوا خالص تر باشد بازده بیشتری خواهد داشت . تنفس هوای آلوده دو نوع ضایعه به بار می آورد :
ضایعات تدریجی
ضایعات آنی

ضایعات تدریجی همان است که به تدریج در دستگاه تنفس ، نواقص و بیماری هایی ایجاد می کند و از ضایعات آنی، یکی آنست که در محوطه سربسته ای که پر از دود سیگار ، گرد و غبار یا بوی تند عطر و ادکلن باشد،

سخنرانی درست و خوب یا ادای دیالوگ ها روی صحنه کاری مشکل خواهد بود .
یا آنکه تنفس هوای آلوده به گازهای سمی باعث تحریک دستگاه تنفس ، ایجاد سرفه و گرفتگی صدا می شود .

مقدار هوا
باید هر چه بیشتر به «تنفس عمیق» عادت کرد و هوای بیشتری را وارد شش ها نمود . البته به ظرفیت شش ها و مقدار ظرفیت حیاتی در انسان نیز باید توجه داشت . در این صورت نتیجه کار بهتر خواهد بود .
اگر تنفس صحیح باشد ، صدا بسیار جذاب و گرم خواهد شد . برای تنفس خوب باید طوری هوا را وارد شش ها نمود که بر روی دیافراگم اثر بگذارد و آنرا به سمت پایین براند .

این همان تنفسی است که وقتی به پشت خوابیده اید و نفس طبیعی می کشید ( در صورتی که بدن کاملاً راحت باشد ) اجرا میشود .
یکی از تمرینات درست به کار بردن هوا چنین است که : به پشت بخوابید و نفس عمیق بکشید به شرط آنکه هنگام تنفس، شانه ها و دنده ها بلند نشود .

تنفس
آیا نفس کشیدن می تواند بر روی صدا و بیان ما تاثیر داشته باشد؟
آیا ما تنفس صحیحی داریم؟

تنفس واقعی و نفس گیری ما
تنفس صحیح در زندگی عادی هم یکی از مهمترین عوامل تامین سلامتی انسان است چرا که اکسیژن لازم برای سوخت و ساز غذا در بدن را به نحو بهتری تامین می کند .
اما در تنفس عادی روزمره ، ما معمولا هوا را به شیوه درستی تنفس نمی کنیم و اگر توجه داشته باشیم، هوا حدود راس شش هایمان پایین میرود و تمام گنجایش آنها را پر نمی کند .

آیا تنفس ما صحیح است؟
اگرتنفس صحیح باشد یعنی هوا به قسمت انتهایی شش ها وارد شود، ششها افزایش حجم پیدا کرده ، از طرفین دندههای پایینی را بلند میکند و از پایین نیز بر پرده دیافراگم فشار وارد می آورد و آنرا به سمت پایین میراند. در نتیجه پهلوها برجسته میشود و شکم اندکی جلو می آید .

باید توجه کرد که جلو آمدن شکم در اثر عکس العمل فشاری است که بر احشاء و عضلات شکم وارد می آید. بنابراین این جلو آمدن فقط در حد لزوم است، دقت کنید که به طور ارادی شکم را جلو ندهید.

مراحل (تفکیک) تنفس

گرفتن نفس
مهار نفس
مصرف نفس

تمرین هایی برای نفس گیری

در حالت قائم بایستید . هوا را از راه بینی، به آخر قسمت ششها بفرستید. در بازدم ، هوا از راه دهان تخلیه می شود . تخلیه تا درصد بالا خود به خود و غیر ارادی است .
تمرین اول: حالت ایستاده1

همان تمرین است ولی این بار دستها را به سمت سقف بالا برده اید .
تمرین دوم: حالت ایستاده2

همان تمرین در حالیکه دستها را به طرفین کشیده اید . در این حالت قفسه سینه باز شده و شما احساس می کنید که هوا بدون توقف در سینه به قائده مثلث شش ها وارد می شود .
تمرین سوم: حالت ایستاده3

همان تمرین در حالیکه دستها را به پشت برده و پشت پنجه ها را بر کمر قرار داده اید . و استخوان های دو کتف به هم چسبیده اند . در این حالت نیز قفسه سینه باز شده ، هوا بدون توقف در سینه به انتهای ششها وارد می شود .
تمرین چهارم: حالت ایستاده4

همان تمرین در حالیکه به جلو خم شده اید و سر ، دست ها و تنه آویزان و راحت است . می بینید که هوا در سینه توقف ندارد و یکسره به انتهای ششها وارد می شود .
تمرین پنجم : حالت خم به جلو

بنشینید، راحت باشید و همان تمرین را انجام دهید .
تمرین ششم: حالت نشسته

به حالت طاق باز بخوابید و همان تمرین را انجام دهید.
تمرین هفتم : به حالت طاق باز

روی شکم بخوابید و تمرین را تکرار کنید
تمرین هشتم : روی شکم

اکنون تمرینات را به همان شکل انجام دهید با این تفاوت که تخلیه ارادی است . یعنی اینکه تخلیه کاملاً بر عهده عکس العمل دیافراگم و عضلات و احشاء شکم گذارده نمی شود .
تمرین نهم : تخلیه ارادی

تنفش با شمارش

تمرینات تنفس با شمارش برای بالا بردن ظرفیت شش ها و نیز برای کنترل مصرف هوا (مهارنفس) ضروری است ، و باید با نهایت توجه و دقت و بدرستی انجام گیرد.

باز هم در این تمرینات و به طور کلی در تمام مراحل تمرینات پرورش بیان ، توجه کنید که پیش از شروع هر تمرین باید تمام عضلات بدن شل و رها باشند (حالت رلکس) و در نتیجه این تمرینات ، باید به مرحله ای رسید که بتوان حداکثر ظرفیت شش ها را با کمترین تلاش و بی هیچگونه فشار غیر لازم ، پرکنترل ، و تخلیه نمود .

تمرین یکم تا هشتم
در هریک از حالات (1- قائم 2- دست بالا 3- دست به طرفین 4- دست ها به پشت 5- خم به جلو 6- نشسته 7- طاق باز 8- خوابیده بر روی شکم) هوا را با 10 شماره فرو دهید.

یعنی اینکه در هر شماره مقداری از هوا به درون شش ها فرستاده شود. سپس به همان ترتیب با 10شماره هوای فرو داده شده را تخلیه کنید. توجه کنید که این عمل مقطع صورت نمی گیرد

بتدریج بر اثر تمرین و تکرار، باید فواصل شماره ها و مقدار هوایی که در هر شماره به شش ها وارد یا از شش ها خارج می شود، به طور مساوی تنظیم گردد.

در پایان دم ، ظرفیت شش ها تکمیل و در انتهای بازدم نیز هوای شش ها کاملاً تخلیه شده باشد.

پس از تسلط براین تمرینات ، رفته رفته تعداد شماره ها افزوده می شود (دو تا دو تا ، سه تا سه تا ، چهار تا و ….). اینکه در این تمرینات تا چه شماره ای باید پیش رفت بستگی به ظرفیت و استعداد دستگاه تنفسی هر شخص دارد.

تمرینات نهم تا شانزدهم
در هشت حالت بالا، تنفس با شمارش در سه مرحله به این شکل انجام می گیرد:
دم با 10 شماره
توقف هوا در ششها با 10 شماره
بازدم با 10 شماره
دم با 10 شماره
توقف هوا در ششها با 10 شماره
بازدم با 12 شماره
دم با 10 شماره
توقف هوا در ششها با 10 شماره
بازدم با 14 شماره

تمرینات هفدهم تا بیست و چهارم
در هشت حالت مذکور ،تنفس با شمارش در سه مرحله و به شکل زیر
انجام دهید :
دم با 10 شماره
توقف با 10 شماره
بازدم با 10 شماره
دم با 12 شماره
توقف با 12 شماره
بازدم با 12 شماره
همانند تمرینات یک تا هشتم ، رفته رفته بر تعداد شماره ها افزوده می شود

نکته
در تمرینات تنفس با شمارش ، دم از بینی و بازدم از دهان صورت میگیرد .
در تمام تمرینات مربوط به تنفس باید کاملاً متوجه بود که هنگام تنفس شانه ها و دنده های بالایی (که به جناغ متصلند) نباید حرکت داشته باشند . به عبارت دیگر نفس نباید در سینه حبس شود و هوا باید به قسمت انتهایی ششها (قاعده مثلث) وارد گردد در این صورت افزایش حجم قاعده ششها ، پهلوها و دنده های انتهایی را که به جناق متصل نیستند باز می کند .

همچنین توجه کنید که باید مواظب شکم بود که به طور کاذب باد نکند . عضلات و احشاء شکمی به همان اندازه که از سوی دیگر دیافراگم بر آنها فشار وارد می شود ، باید عکس العمل نشان دهند .

فنون تقویت صدا
پرحجم کردن صدا
پرحجمی یا زنگ داری صدا یعنی اینکه:
وقتی در یک اتاق معمولى صحبت می کنید یا آواز می خوانید، صداى شمابر فضاى اتاق احاطه کامل داشته باشد و از هر سمت و سویى به طور مستقیم و یک نواخت شنیده شود.

در حالتى راحت بنشینید و عضلات را رها نموده و کلماتى از قبیل ((مَنگ ، هَنگ ، زَنگ ،…)) که به ((نْگ )) ختم مى شوند را با آهنگى تودماغى ، با مسدود کردن دهان با زبان و کشیدگى ، اجرا نمایید
حرف ((ر)) را به صورت مشدد و مستمر و کشیده ((ر، ر، ر،…)) ادا کنید
پر حجم کردن صدا

یک نفس عمیق با کیفیتى که قبلاً گفته شد بکشید و ریه ها و شکم را از هوا پر کنید به طورى که شکم کاملاً بیرون آید. بعد صدا را در حالى که خارج مى کنید، آهسته و پیاپى بگویید: ((آه ، آه ، اوه ، اوه ، ایه ….)). توجه داشته باشید که هر چه این هوا آهسته تر و کندتر از شش ها خارج شود بهتر است و تکرار این تمرین صدا را بهتر و رساتر مى کند.
تمرینی برای رسایی صدا

فک پایینى را شُل کنید سپس نفس هاى کوتاه و سریع ، از راه دهان بکشید و کم کم بر سرعت آن بیافزایید تا جایى که صداى برخورد نفس ها را به سقف دهان تان بشنوید. البته نفس ها نباید از راه تنگى گلو بوده بلکه باید از پرده دیافراگم شکم باشد و از آن به عنوان تلمبه اى استفاده کنید و هوا را از راه شکم بیرون و داخل بکشید. این تمرین باعث قوى شدن عضلات زیر فک و اطراف گلو و شکم مى شود زیرا هنگام خواندن ، فشار زیادى به این عضلات وارد مى گردد.
تمرینی برای قوی کردن عضلات زیر فک و اطراف گلو وشکم برای خواندن با فشار مطالب

بدن را شل کنید و هوا را به درون سینه بکشید، بدون اینکه هیچ گونه فشارى به سینه وارد شود؛ آن قدر که سینه از هوا پر گردد. سپس شمعى (یا یک باریکه کاغذ) را جلوى دهان تان بگیرید و هوا را خارج کنید، آن چنان که شعله شمع حرکت ننماید ولى هواى سینه به طور یک نواخت خارج شود. این تمرین باید روزى سه تا چهار مرتبه تکرار شود و با یک فوت کردن قوى ، خاتمه یابد.
افزایش ظرفیت هوایى ریه ها و یک نواختى صدا

علت ادای نامناسب برخی کلمات چیست؟

رفع مشکل با دو تمرین
چانه را به سینه بچسبانید به طورى که وزن سر، روى چانه افتاده باشد. حالا چند مرتبه دهان را باز و بسته کنید به طورى که با این حرکت ، سرتان بالا و پایین رود. سپس مدتى دهان را به حالت نیمه باز و راحت ، استراحت بدهید.
دستان تان را زیر چانه بزنید (حالتى که انسان چیزى را تماشا مى کند) و فرض کنید که چیزى مى جوید و مکرر دهان تان را باز و بسته نمائید. بعد از مدتى استراحت ، دوباره این کار را انجام دهید.

استراحت

بخش دوم

مباحث روانشناختی –اجتماعی-آموزشی

همان گونه که در تعریف بالا دیدید، سخنرانی، راهنمایی مخاطب به سوی «هدفی خاص » است که باید برای آن «زمینه سازی » کرد . بنابراین، شما در هر سخنرانی باید هدفی خاص را دنبال کنید و وظیفه خود را «راه نشان دادن » بدانید .

با توجه به تعریف سخنرانی باید گفت که سخنرانی هم «فن » است، پس به «دانش » نیاز دارید;
و هم «هنر»، پس به «ذوق » نیاز دارید .
بنابراین دانش و ذوق دو ابزار مهم در سخنوری هستند که شما باید خود را به این دو ابزار مهم تجهیز کنید و روز به روز، بر «دانش سخنوری » و «ذوق سخنوری » خویش بیفزایید .

دلیل و انگیختن عواطف
بر اساس فن بیان در سخنرانی شما باید دو کار مهم را انجام دهید:
1. ارائه دلیل 2.برانگیختن عواطف
در کار اول باید بر «عقل » مخاطب خود و در کار دوم بر «احساسات » او تاثیر بگذارید .
هر سخنرانی ای که این «تاثیرگذاری » را نداشته باشد، سخنرانی نیست و گوینده آن نیز سخنران نیست .

چگونه یک سخنرانی ماندگار ایراد کنیم؟
1- کنترل ترس،
اضطراب،
استرس

چگونه یک سخنرانی ماندگار ایراد کنیم؟
2- افزایش اعتماد به نفس

چگونه یک سخنرانی ماندگار ایراد کنیم؟
3-خود را شناخته و متناسب خود عمل کنیم(لباس، اندام، صورت)