پاورپوینت آموزشی
درس5
علـوم تجربـی چهارم دبستان
گرما و ماده
از دانش آموزان انتظار می رود، در فرایند آموزش این درس بتوانند…
به این نتیجه برسند که گرما از جسم سرد به جسم گرم منتقل می شود.
به اهمیت دماسنج در تشخیص سردی و گرمی یک جسم پی ببرند.
اهداف درس
پی ببرند که رسانایی گرما در اجسام مختلف یکسان نیست.
سارا پیش مادرش رفت و گفت: خیلی گرمم شده است مادر دستش را روی پیشانی سارا گذاشت و گفت: چه قدر گرمی! به نظرم تب داری
به نظر شما آیا سارا واقعاً تب داشت؟ مادرش درست می گفت یا مادربزرگش؟
در همین موقع، مادربزرگ سارا دستش را روی پیشانی سارا گذاشت و گفت: سارا تب ندارد.
تب داری
چگونه با اطمینان می توان گفت که سارا تب دارد یا ندارد؟ آیا با دست گذاشت روی سر کسی می توان به طور دقیق بفهمیم تب دارد یا نه؟
سپس بگوئید کدام یک از دوستانتان تب دارند و کدامیک تب ندارد.
اگر معلمتان اجازه می دهد دستتان را روی سر بغل دستیهایتان بگذارید.
فعالیت
سه لیوان بردارید و آنها را شماره گذاری کنید. درون لیوان ها به ترتیب شماره تا نیمه آب سرد، آب نیم گرم و آب گرم بریزید.
همان انگشت ها را درون لیوان آب نیم گرم (لیوان شماره ی2) قرار دهید؛ چه احساسی دارید؟
دو انگشت دست راست خود را درون لیوان آب گرم و دو انگشت دست چپتان را درون لیوان آب سرد قرار دهید و تا بیست بشمارید؛ چه احساسی دارید؟
آزمایش
با استفاده از حسّ لامسه نمی توان به درستی مشخّص کرد که یک جسم سرد است یا گرم. برای این کار از وسیله ای به نام دماسنج استفاده می کنیم.
با استفاده از دماسنج می توان با اطمینان گفت که دمای آب هر لیوان چند درجه است.
در تصویر مقابل دماسنج های گوناگون را مشاهده می کنید.
دماسنج
با استفاده از دماسنج، با اطمینان می توان گفت که سارا تب دارد یا نه!
برای اندازه گیری دما از درجه ی سلسیوس استفاده می کنند.
برای اینکه دمای دماسنج را درست بخوانیم باید دقیقا آن را مقابل چشمانمان قرار دهیم.
پزشک برای اینکه بفهمد مریض تب دارد یا نه از دماسنج پزشکی(تبگیر) استفاده می کند.
نکات درس
گرما موجب افزایش دما می شود. برای دم کردن چای، ابتدا کتری را روی اجاق می گذاریم و به آن گرما می دهیم.
برای سرد نگه داشتن گوشت آن را در کجا قرار می دهیم؟
اگر گرما وجود نداشت می توانستیم غذایمان را بپزیم؟
فکر میکنید وقتی قابلمه غذا را روی اجاق گاز میگذاریم دمای آن بیشتر می شود یا کمتر؟
افزایش دما
درون یک لیوان فلزّی تا نیمه آب سرد بریزید. با استفاده از یک دماسنج الکلی، دمای آب را اندازه بگیرید و یادداشت کنید.
آب درون لیوان گرم تر شده است یا سردتر؟ در این خصوص با دوستانتان مشورت کنید.
لیوان را زیر نور خورشید یا روی بخاری قرار دهید. هر 5 دقیقه یک بار دمای آب را اندازه بگیرید.
آزمایش
بهتر است آزمایش قبل را با کمک معلم و یا دوستانتان انجام دهید.
مواظب باشید وقتی لیوان را روی بخاری می گذارید دستتان نسوزد.
دقت کنید که آب روی بخاری نریزد؟
پرسش: دمای هوا در تابستان بیشتر است یا زمستان؟ چرا؟
پرسش: انرژی لازم برای گرم شدن آب از کجا تامین شده است؟
توجه کنید
امین شیر داغ و ملیکا شیر سرد را خیلی دوست دارد. (شما شیر سرد را بیشتر دوست دارید یا شیر گرم را؟)
فکر می کنید اگر در یک اتاق یک بخاری روشن باشد فقط اطراف بخاری گرم می شود یا تمام اتاق؟ با دوستانتان مشورت کنید.
اگر ملیکا و امین لیوان هایشان را برای مدّتی کنار هم قرار دهند، چه اتّفاقی می افتد؟
انتقال گرما
به تصویر زیر به دقت نگاه کنید. در تصویر چه چیزهایی گرمتر هستند؟
گرما از کدام جسم به جسم دیگر منتقل می شود؟ در این مورد با هم گروهیهایتان گفت و گو کنید.
درون قابلمه گرم تر است یا در آن؟
آیا ملاقه هم گرم می شود؟
گفت وگو
مریم درآشپزخانه به مادرش کمک می کرد. او مشاهده کرد که مادر برای هم زدن آش از قاشق چوبی استفاده می کند.
اگر از قاشق فلزی استفاده می کرد چه می شد؟
توجه داشته باشید که: همه ی مواد گرما را به خوبی انتقال نمی دهند.
مریم با خود فکر کرد: چرا مادرم برای هم زدن آش از قاشق چوبی استفاده می کند؟
انتقال گرما
معمولاً برای پختن غذا از ظرف های فلزّی مانند قابلمه های مسی و چُدَنی استفاده می شود. چرا؟
مردم کشور ما از گذشته های دور از ظرف های سفالی، سنگی و فلزّی برای پخت و پز استفاده می کردند.
زیرا فلزها گرما را بهتر و سریع تر از خود عبور می دهند.
نکات درس
به موادی مانند فلزها که گرما را سریع انتقال می دهند، رسانای گرما می گویند.
به نظر شما کدام مادّه برای دسته ی قابلمه بهتر است؟ چوب، فلز یا پلاستیک؟ به چه دلیل؟
به موادی مانند چوب و پلاستیک که گرما را به کُندی منتقل می کنند، نارسانای گرما می گویند.
رسانای گرما
با دوستانتان فکر کنید و نام وسیلهای را بگوئید که می توان با استفاده از آن آب گرم را برای مدت طولانی گرم نگه داشت.
فلاسک ظرفی است که مایع ها را برای مدّت طولانی تری گرم یا سرد نگه می دارد. اگر در فلاسک، آب یا چای داغ بریزید، پس از گذشت چند ساعت، آب یا چای داغ می ماند.
فلاسک
پرسش: اگر در چهار لیوان کاغذی، شیشه ای، پلاستیکی و فلزّی تا نیمه آب داغ بریزیم، پس از مدّت کوتاهی در کدام لیوان، آب سردتر شده است؟
در زمستان با سوزاندن هیزم، گاز و نفت، گرمای لازم برای خانه های خود را تامین می کنیم.
با استفاده از موادی نارسانا می توانیم از هدر رفتن گرما در زمستان و از ورود گرما به خانه در تابستان جلوگیری کنیم. با این کار ما هم در ذخیره کردن انرژی سهیم می شویم.
مصالح و موادی که در ساختن خانه ها به کار رفته اند، در میزان مصرف سوخت تاثیر دارند. گرما می تواند از درز درها و پنجره ها بیرون برود.
نکات درس
در هر سوال، با کلیک روی گزینه مشاهده جواب، پاسخ ظاهر می شود.
مشاهده جواب
رسانه های گرمایی به چه اجسامی گفته می شود؟
به جسم هایی مانند فلزها که گرما را بسیار سریعتر از جسم های دیگری مانند چوب یا شیشه منتقل می کند رسانای گرمایی می گویند.
سوال 1
مشاهده جواب
نارسانای گرمایی به چه اجسامی گفته می شود؟
به اجسامی مانند چوب و شیشه که گرما را به خوبی منتقل نمی کنند را نارسانای گرمایی می گویند.
سوال 2
مشاهده جواب
دماسنج چیست؟
وسیله ای که به وسیله آن می تواند دما را اندازه گرفت.
سوال 3
مشاهده جواب
انواع دماسنج را نام ببرید.
دیجیتالی، پزشکی، دیواری، نواری
سوال 4
مشاهده جواب
چرا معمولا قابلمه را از جنس آلومنیوم، مس، آهن یا ترکیبی از این فلزها می سازند؟
زیرا گرما را به خوبی انتقال می دهند.
سوال 5
مشاهده جواب
چگونه می توانیم مطمئن شویم که کسی تب دارد یا ندارد؟
با استفاده از دماسنج پزشکی(تب گیر)
سوال 6
مشاهده جواب
وقتی کتری را روی شعله می گذاریم دمای آب درون آن چه تغییری می کند؟
گرما از شعله به کتری و از کتری به آب منتقل می شود و دمای آب افزایش می دهد.
سوال 7
مشاهده جواب
دمای هوا در تابستان بیشتر است یا زمستان؟ چرا؟
در تابستان، زیرا خورشید به صورت مستقیم می تابد.
سوال 8
مشاهده جواب
اگر برای مدتی یک لیوان شیر سرد را در کنار یک لیوان شیر داغ بگذاریم چه اتفاقی می افتد؟
گرما از لیوان شیر داغ به لیوان شیر سرد انتقال می یابد.
سوال 9
مشاهده جواب
آیا گرما می تواند از جسمی به جسم دیگر منتقل شود؟
بله می تواند.
سوال 10
مشاهده جواب
دمای طبیعی بدن انسان، چند درجه سانتیگراد است؟
۳۷ درجه
سوال 11
مشاهده جواب
اگر بیمار باشیم و تب کنیم درجه ی حرارت بدن ما، بالا تر از ۳۷ درجه سانتیگراد است یا پایین تر از آن می باشد؟
بالاتر از ۳۷ درجه است.
سوال 12
مشاهده جواب
برای استفاده از دماسنج ها و اندازه گیری دما، از چه واحدی استفاده می کنند؟
سیلیسیوس، سانتیگراد و یا فارنهایت واحد اندازه گیری دما می باشند.
سوال 13
مشاهده جواب
آیا گرما منتقل می شود؟ یک مثال بزنید.
بله منتقل می شود. مثلا اگر آش داغ را درون کاسه های سرد بریزیم، کاسه ها هم گرمای آش را به خود جذب می کنند و گرم می شوند.
سوال 14
مشاهده جواب
چرا برای هم زدن آش، بهتر است از قاشق چوبی استفاده شود؟
زیرا فلز زودتر گرما را به خود جذب می کند. اگر از قاشق یا ملاقه ی فلزی برای هم زدن آش داغ استفاده کنیم گرمای آش داغ به ملاقه ی فلزی منتقل می شود و دست را می سوزاند ولی گرما به قاشق یا ملاقه چوبی انتقال پیدا نمی کند.
سوال 15
مشاهده جواب
برای جلوگیری از هدر رفتن گرما، چه کار می توان کرد؟
گرما می تواند از درز درها و پنجره ها بیرون برود. با استفاده از مواد نارسانا مانند نوارهای مخصوص اَبری می توانیم از هدر رفتن گرما در زمستان و از ورود گرما به خانه در تابستان جلوگیری کنیم. در روزهای خیلی سرد و خیلی گرم که کولر و بخاری روشن است، پنجره ها را باز نگذاریم.
سوال 16
مشاهده جواب
چرا برای هم زدن چیزهایی مثل آش یا سوپ از قاشق چوبی استفاده می شود؟
به خاطر اینکه چون گرما را از خود انتقال نمی دهد.
سوال 17
مشاهده جواب
کدام ماده برای دسته قابلمه مناسب است؟ چرا؟ (فلز، چوب یا پلاستیک)
چوب یا پلاستیک، زیرا گرما را به خوبی از خود انتقال نمی دهند.
سوال 18
مشاهده جواب
اگر در چهار لیوان کاغذی، فلزی، پلاستیکی و شیشه ای آب داغ بریزیم. پس از مدتی در کدام لیون آب سردتر شده است؟ چرا؟
در لیوان فلزی، زیرا گرما را از خود عبور داده و سریعتر سرد می شود.
سوال 19
مشاهده جواب
کدام ماده رسانایی گرمایی کمتری دارد؟ (روزنامه، پارچه، هوا)
هوا رسانایی کمتری دارد.
سوال 20
مشاهده جواب
چه وسایلی در خانه ها از ورود گرما در تابستان از ورود سرما در زمستان جلوگیری می کند؟
پنجره دو جداره، دیوارهای دو آجری، درزگیر درب و پنجره، استفاده از پرده های ضخیم.
سوال 21
مشاهده جواب
در ابتدای این پاورپوینت، خلاصه درس و نکات مهم آن به نمایش در آمده است. هر اسلاید شامل سه پاراگراف و یک عکس می باشد. پاراگراف اول و عکس مربوطه به طور خودکار اجرا می شود ولی برای اجرای پاراگراف دوم و سوم باید کلیک کرد تا متن نمایش داده شود.
در قسمت سوالات، ابتدا سوال نمایش داده شده و به فراگیر فرصت پاسخگویی داده می شود. با کلیک روی آیکون مشاهده جواب، پاسخ ظاهر می شود.
موفق باشید…