1
سیستم شبکه در نظام خدمات بهداشتی ایران
2
نظام بهداشتی و درمانی کشور ایران
نظام بهداشتی و درمانی کشور ایران همانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه از نوع تعاون همگانی می باشد.
این نظام در طی سالیان اخیر تحولات بسیاری را به خود دیده است، ولی همواره وسعت کشور، پراکندگی جمعیت و وجود شرایط اقلیمی متفاوت، از عوامل موثر در نابرابری و دسترسی افراد مختلف به خدمات بهداشتی و درمانی بوده است.
از همین رو ایجاد شبکه گسترده بهداشتی و درمانی همواره به طور خاص مدنظر بوده است.
3
شبکه بهداشتی و درمانی کشور ایران
نظام بهداشتی و درمانی، در قالب یک شبکه منسجم فعالیت می کند که سه سطح به شرح زیر، شبکه مذکور را تشکیل می دهند :
سطح اول
سطح دوم
سطح سوم
4
سطح اول
شامل واحدهایی است که اولین و وسیع ترین تماس جامعه با نظام ارائه خدمات بهداشتی در آن به وقوع می پیوندد.
واحدهای مورد نظر عبارتنداز : خانه های بهداشت و مراکز بهداشتی ودرمانی روستایی و شهری.
افرادی که در خانه های بهداشت مشغول فعالیت هستند، عمدتاً شامل بهورز زن و مرد و در مراکز بهداشتی و درمانی، پزشک عمومی، کاردان ها و تکنسین های بهداشتی می باشند.
5
سطح دوم
این سطح شامل واحدهایی است که قادرند خدمات بهداشتی و درمانی را در سطح تخصصی تری ارائه دهند که این واحدها شامل مراکز بهداشت و بیمارستان شهرستان می باشند.
در مراکز بهداشت پزشکان عمومی با آموزش و تجارب بهداشتی و با مجموعه ای از کارشناسان خدمات بهداشتی، امکانات تشخیصی مثل آزمایشگاه و رادیولوژی، دندانپزشکی و مامایی خدمت می کنند.
بیمارستان مرکز ارجاع بیماران، برای دریافت خدمات بستری و سرپایی تخصصی است.
در کشور ایران، مجموعه واحدهای سطح اول و دوم را، در محدوده جغرافیایی شهرستان، شبکه بهداشتی و درمانی آن استان می نامند.
6
سطح سوم
این سطح خدمات تخصصی تر و فوق تخصصی آموزشی را در برمی گیرد و مکمل سطح دوم است.
بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی در مرکز بهداشت استان، در این سطح قرار دارند.
در این سطح غالباً خدمات آموزش پزشکی و پیراپزشکی نیز ارائه می شود.
حرکت بیماران بین سطوح مذکور، در قالب سیستم ارجاع صورت می گیرد
7
8
9
نمای سازمانی و شرح مختصر واحدهای عرضه خدمات بهداشتی
در تهیه طرحهای گسترش نظام بهداشتی درمانی کشور، هر شهرستان به عنوان یک واحد جغرافیایی در نظر گرفته می شود.
اصولاً در شبکه بهداشتی درمانی هر شهرستان به طور عمده سه نوع واحد اصلی شامل خانه بهداشت و پایگاه بهداشتی در روستا و شهر، مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی و بیمارستان وجود دارد.
10
سطوح مختلف شبکه بهداشتی و درمانی کشور
روستای قمر
روستای قمر
روستای قمر
خانه بهداشت
خانه بهداشت
خانه بهداشت
خانه بهداشت
خانه بهداشت
مرکز بهداشتی درمانی روستایی
مرکز بهداشتی درمانی شهری
پلی کلینیک
تخصصی
بیمارستان
عمومی
مرکز بهداشت
شهرستان
مرکز آموزش
بهورزی
مدیریت شبکه بهداشت و درمان
خانه بهداشت ضمیمه
پایگاه
بهداشتی
11
خانه بهداشت
واحدی است که در روستا مستقر می باشد و غالباً چند روستای دیگر ( روستاهای قمر ) را نیز پوشش می دهد.
میانگین جمعیت تحت پوشش هر خانه بهداشت ۱۵۰۰ نفر است. بهورزان زن و مرد کارکنان خانه بهداشت را تشکیل می دهند.
بومی بودن بهورزان، ارتباط دائم آنان با مردم، مبانی ثبت دقیق اطلاعات بهداشتی و نظارت مستمر بر فعالیت خانه های بهداشت از عوامل عمده پوشش مطلوب خانه های بهداشت است.
وظیفه اصلی خانه بهداشت، ارائه مراقبتهای اولیه بهداشتی به جمعیت تحت پوشش می باشد
12
مهمترین وظایف خانه بهداشت به شرح زیر است
الف) سرشماری سالانه از جمعیت تحت پوشش
ب) آموزش مردم و جلب مشارکت آنان در زمینه های مختلف
ج) ارائه خدمات بهداشت خانواده
– مراقبتهای دوران باردرای، زایمان و شیردهی – مراقبت از کودکان زیر پنج سال
– مراقبت از دانش آموزان مدرسه ها – مراقبتهای مربوط به تنطیم خانواده
– واکسیناسیون – پی گیری موارد ترک و یا تاخیر در مراجعه از طریق بازید منزل
د) خدمات مربوط به مبارزه با بیماریها شامل
– بیماریابی ، اجرای موازین پیشگیری و پی گیری درمان مواردی که باید تحت مراقبت باشند مانند سل، جذام، مالاریا، و …
– کمکهای اولیه و درمانهای علامتی، بخصوص در مورد بیماریهای خاص مانند عفونتهای حاد تنفسی و بیماریهای اسهالی
ه) فعالیتهای بهداشت محیط شامل
– بازدید از اماکن تهیه، توزیع، نگهداری و فروش مواد غذایی و مصرفی
– بهداشت محیط مدارس – بهداشت محیط کارگاهها
– پیشنهاد بهسازیهای اساسی محیط – توجه به جمع آوری مواد زائد جامد و دفع بهداشتی زباله ها
– کلرینه کردن آبهای بهداشتی – مشارکت در اجرای پروژه های بهسازی و نگهداری آنها
و ) جمع آوری، ثبت و نگهداری آمار و تنظیم گزارش
13
نیروی انسانی و وظایف آنها در خانه بهداشت
یک بهورز زن عمدتاً مسئول کارهایی است که در درون خانه بهداشت جریان دارد
( پذیرش مراجعان، مراقبت از افراد تحت پوشش، واکسیناسیون، ثبت داده ها، درمانهای اولیه و دادن دارو و … )
یک بهورز مرد مسئولیت فعالیت هایی که در خارج از خانه بهداشت ضروری است، به عهده دارد ( پی گیری بیماران مبتلا به بیماریهای واگیردارد، بیماریابی، بهداشت محیط، واکسیناسیون و انجام مراقبتها در روستاهای اقماری و … )
بهورزان باید حتماً بومی باشند. ترجیح دارد که بهورز از همان روستای محل استقرار خانه بهداشت انتخاب شود ولی اگر میسر نباشد از روستاهای تحت پوشش انتخاب گردد .
14
مرکز بهداشتی درمانی روستایی
یک خانه بهداشت را در همان روستا و غالباً چند خانه بهداشت از روستاهای دیگر را زیر پوشش خود دارد.
در مرکز بهداشتی درمانی روستایی گروهی مرکب از پزشک، کاردان ها یا تکنسینهای بهداشت خانواده، مبارزه با بیماریها، بهداشت محیط، بهداشت دهان و دندان و آزمایشگاه، بهیار و کارکنان اداری با رهبری پزشک کار می کنند.
وظیفه اصلی مرکز بهداشتی درمانی روستایی:
پشتیبانی از خانه های بهداشت، نظارت بر کار آنها و قبول ارجاعات و برقراری ارتباط مناسب با سطوح بالاتر است. انجام آزمایشهای تشخیص طبی، همکاری در آموزش نیروی انسانی، نمونه برداری از مواد غذایی، توجه به بهداشت محیط کارگاهها و مدارس، بررسیهای آماری و تهیه گزارشها
درمان بیماران سرپایی و بیماریابی از میان مواردی است که توسط خانه های بهداشت ارجاع داده می شوند.
تعیین برنامه درمان موارد مبتلا و دستور نحوه پی گیری آنها در خانه های بهداشت
نظارت بر فعالیت خانه های بهداشت در زمینه بهداشت خانواده، مبارزه با بیماریها و بهداشت محیط
ارائه خدمات بهداشت دهان دندان، فشار خون و دیابت در برخی از مراکز بهداشتی درمانی
بهسازیهای اساسی محیط و نمونه برداری از آب
مشارکت در اجرای پروژه های بهداشتی و نظارت بر آنها
پشتیبانی خانه های بهداشت از نظر تامین و تدارک مواد، وسایل و دا رو
15
تسهیلات زایمانی
در هر مرکز تسهیلات زایمانی سه کاردان مامایی، سه تمیزکار و یک راننده آمبولانس در تمام ۲۴ ساعت به زایمانهای طبیعی کمک می کند و موارد پیچیده و دشوار را به نزدیکترین بخش بیمارستانی اعزام می کنند.
خدمات تنظیم خانواده و گذاشتن آی یو دی از جمله دیگر خدمات هر مرکز تسهیلات زایمانی است.
16
مرکز بهداشتی درمانی شهری
مستقر در شهر و بطور متوسط جمعیتی حدود ۱۲۰۰۰ نفر را پوشش می دهد.
در مراکز شهری معمولاً کاردان یا تکنیسین پرتونگاری به سیاهه نیروی انسانی مراکز روستایی اضافه میشود.
وظیفه اصلی مرکز بهداشتی – درمانی شهری، ارائه مراقبتهای اولیه بهداشتی به جمعیت تحت پوشش و در صورت لزوم ارجاع بیماران به بیمارستان است.
17
وظایف مراکز بهداشتی درمانی شهری
الف ) درمان بیماران سرپایی، بیماریابی از میان مراجعان، مشخص کردن مواردی که باید تحت مراقبتهای ویژه قرار گیرند و آموزش بهداشت به بیماران
ب ) بهداشت دهان و دندان و خدمات دندانپزشکی
پ ) بهداشت خانواده
آموزش بهداشت
– مراقبتهای قبل از ازدواج
– مراقبتهای دوران بارداری
– مراقبتهای بعد از زایمان و دوران شیردهی
– راهنمایی برای فاصله گذاری بین فرزندان، تهیه پاب اسمیر و در صورت لزوم گذاردن آی یو دی( I.U.D )
– مراقبتهای کودکان زیر پنج سال
– مراقبتهای دانش آموزان
– مراقبتهای ویژه گروههای سنی آسیب پذیر ( کودکان و مادران )
– واکسیناسیون
– پی گیری موارد ترک یا تاخیر در مراجعه از طریق بازدید منزل
– کمکهای درمانی
18
ادامه وظایف مراکز بهداشتی درمانی شهری
ت ) مبارزه با بیماریها مشتمل بر آموزش بهداشت
– اجرای برنامه های ریشه کنی و مبارزه با بیماریهای که برنامه کشوری دارند .
– پی گیری بیمارانی که از نظر مراجعه مداوم یا کنترل درمان باید تحت مراقبت باشند ، مانند مالاریا ، سل و جذام
– اجرای موازین پیشگیری در محیط و اطرافیان فرد مبتلا به بیماریهای واگیردارد
– مراقبت از دانش آموزان
ث ) بهداشت محیط ، مواد غذایی و مصرفی مشتمل بر آموزش بهداشت و…
– بازدید از اماکن عمومی
– بازدید از اماکن تهیه ، توزیع و نگهداری و فروش مواد غذایی و مصرفی
– نمونه برداری از مواد غذایی و مصرفی
– نمونه برداری از آب
– بهداشت محیط مدارس
– بهداشت محیط کارگاهها و کارخانه ها
– سنجش عوامل زیان آور محیط کار
– سنجش عوامل ایمنی کار
– توجه به دفع بهداشت زباله
ج ) انجام آزمایشهای تشخیص طبی
چ ) همکاری در زمینه آموزش نیروی انسانی پزشکی
ح ) جمع آوری ، ثبت ، طبقه بندی ، بررسیهای اولیه و نگهداری اطلاعات و آمار و تنظیم گزارشها
19
مرکز بهداشت شهرستان
واحدی است که مسئولیت برنامه ریزی و نظارت بر فعالیت مراکز بهداشتی – درمانی ( و نیز مرکز آموزش بهورزی و خانه های بهداشت ) و پشتیبانی از آنها را به عهده دارد و در آن به طور عمده پزشک عمومی و مجموعه ای از کارشناسان خدمات بهداشتی و آزمایشگاه فعالیت می کنند.
20
وظایف مرکز بهداشت شهرستان
– برنامه ریزی
– آموزش و پژوهش
– پشتیبانی فنی و تدارکاتی از مراکز بهداشتی – درمانی
– ارائه خدمات خاص بهداشتی که انجام آنها توسط مراکز بهداشتی – درمانی مقدور نیست
– انجام خدمات پاراکلینیکی و آزمایشهای لازم از نمونه های آب ، فاضلاب و مواد غذایی
– انجام بررسیهای اپیدمیولوژیک در زمینه بیماریهای شایع و بومی
– اجرای مقررات بین المللی در مورد بیماریهای قرنطینه ای در نقاط مرزی
– اعمال ضوابط و مقررات بهداشت محیط
– تهیه نقشه و نظارت و کمک فنی در اجرای آنها برای توسعه برنامه های بهداشت محیط
– کنترل ضوابط حفاظتی وسایل کار و عوامل زیان آور محیط کار
– کنترل گزارشهای رسیده از مراکز بهداشتی – درمانی و تحلیل آنها
21
بیمارستان شهرستان
واحدی است که به صورت بیمارستان عمومی و حداقل دارای چهار بخش تخصصی، جراحی عمومی، داخلی، کودکان و زنان و زایمان همراه با بخش های پاراکلینیکی، اورژانس و پلی کلینیک تخصصی است و می تواند محل ارجاع بیمارانی باشد که از مراکز بهداشت درمانی گسیل می شوند .
22
موفق باشید
23