موضوع: روشهای کلی آموزش
فهرست مطالب
اصول کلی آموزش
راهنمایی هایی برای آموزش اثر بخش
آموزش با روش سخنرانی
موارد استفاده از روش سخنرانی
راهنمایی هایی برای آموزش دادن از راه سخنرانی
آموزش با روش بحث گروهی
راحلی را که صاحب نظران آموزشی و روان شناسان ،پرورشی برای تدارک و اجرای بحث گروهی پیشنهاد کرده اند
راهنمایی هایی برای هدایت بحث گروهی
اصول کلی آموزش
یادگیرندگان باید پیش از یادگیری هر مطلب تازه، پیش نیازهای ویژه آن مطلب را آموخته باشند علاوه بر این آمادگی که معمولاً از طریق یادگیری مطالب دروس پیش نیاز قبلی حاصل میشود معلم باید در لحظه اجرای روش آموزشی خود یادگیرندگان را برای یادگیری موضوع تازه آماده کند.
پژوهشهای گوناگون نشان داده اند که انگیزش یا علاقه به موضوع درس بر یادگیری آن موضوع ثاثیر مثبت دارد
معلم پیش از اقدام به عمل آموزش در کلاس درس در ابتدا هدفهای آموزشی درس خود را تعیین کند و آنها را بر حسب عملکردهای قابل مشاهده و قابل اندازه گیری یادگیرندگان بنویسد؛ سپس ویژگیهای ورودی پیش نیاز برای یادگیری آن هدفها را تعیین کند و سپس با اجرای ازمون تشخیص مربوط به سنجش آغازین و نتایج حاصل از آن به ترمیم کمبود پیش نیازهای یادگیرندگان اقدام کند. معلم بعد از انجام این اقدامات آماده است تا برای آموزش اقدام کند.
۱. تدارکارت پیش از یادگیری
۲. ایجاد انگیزش و علاقه در یادگیرندگان
از راههای مختلف می توان این علاقه مندی یادگیرندگان را افزایش؛ از جمله میتوان این موارد ذکرکرد:
الف – متقاعد کردن یادگیرندگان به اینکه یادگیری مطلب مورد نظر برای آنها ضروری و مفید است.
ب – گنجاندن هدفهای مورد نظر آنان در میان هدفهای درسی
ج – شرکت دادن دانش آموزان و دانشجویان در طراحی فعالیت های آموزشی و یادگیری.
معلم بهتر است در صورت امکان مثال یا نمونه ای از آنچه که یادگیرنده باید در پایان کار یادگیری تولید کند در اختیار او بگذارد.
دانش آموزان در آغاز یادگیری می توانند از سرمشقها و نمونه هایی که معلم در اختیارشان قرار میدهد استفاده کنند اما پس از مراحل مقدماتی یادگیری، شرکت فعال آنها در جریان یادگیری بسیار ضروری و مفید است.
3. تهیه سرمشق یا نمونه ای از عملکرد نهایی
۴. شرکت فعال یادگیرنده در یادگیری
5. هدایت یادگیرندگان
در مراحل مقدماتی ،یادگیری بهتر است دانش آموزان و دانشجویان را در انجام رفتارهایی که میخواهند یاد بگیرند کمک و راهنمایی کرد. اما به تدریج که آنها در کار خود مهارت کسب میکنند باید از دادن راهنماییها غیر لازم کاست، تا اینکه سرانجام آنها بتوانند به طور مستقل به انجام دادن تکالیف یادگیری خود بپردازند.
معلم باید فرصتهای لازم را در اختیار یادگیرندگان قرار دهد تا مطالب و مهارتهای تازه آموخته شده را تمرین و تکرار کنند این عمل مهارت یادگیرنده را در انجام فعالیتهای یادگیری بالا میبرد و فراموشی را به تعویق می اندازد.
تمرین و تکرار مطالب باید همراه با اطلاع از نتایج کار باشد تمرین بدون اطلاع از درستی و نادرستی نتیجه ،عمل پیشرفت زیادی نصیب یادگیرنده نمی کند اماآگاهی از نتایج یا دریافت بازخورد از نتایج ،عمل به اندازه تقویت کننده های مثبت بر یادگیری تاثیر مثبت دارد.
6. تمرین
7. آگاهی از نتایج
8. رعایت مراحل آموزش و استفاده از پیش سازمان دهنده
موضوعهای درسی را باید طوری مرحله به مرحله ارائه داد که یادگیرندگان در ابتدا با مطالب آسان و آشنا روبه رو شوند و بعد به تدریج به یادگیری مطالب پیچیده تر و دشوارتر بپردازند.
سرعت و توانایی یادگیری دانش آموزان متفاوت است. روش آموزشی معلم نیز باید ناظر به این تفاوتها باشد بعضی از یادگیرندگان نیاز به توجه و کمک بیشتری از سوی معلم دارند و لازم است که تکالیف و تمرینهای بیشتری انجام دهند تا هدفهای آموزشی درس را به خوبی یاد بگیرند در حالی که بعضی از آنها با راهنماییهای اندکی از سوی معلم راه خود را می یابند و به سرعت به هدف میرسند.
معلم باید به مجموعه ای از روشهار فنون متنوع آموزشی مجهز باشد تا هر زمان لازم بود از آنها استفاده کند.
9. رعایت تفاوتهای فردی:
۱۰. اجرای فعالیتهای متنوع آموزشی در کلاس درس:
راهنمایی هایی برای آموزش اثر بخش
مطالب درسی را به دقت سازمان دهید.
مطالب خود را کاملاً روشن بیان کنید.
نسبت به موضوع درسی از خود اشتیاق و علاقه نشان دهید.
همه دانش آموزان را به فعالیت وادارید.
آموزش خود را با نیازها و علایق دانش آموزان انطباق دهید.
در روش سخنرانی، فعالیتهای اصلی کلاس درس را معلم خود بر عهده میگیرد و از راههای مختلف ارائه و نمایش دادن مطالب درسی به آموزش موضوعهای گوناگون می پردازد. ویژگی مهم این روش آموزشی آن است که اکثر فعالیتهای آموزشی معلم جنبه کلامی دارد و از این جهت نام روش سخنرانی به آن داده اند هر چند که با ابداع روشهای جدید آموزشی روش سخنرانی دیگر مانند زمانهای گذشته تنها روش مهم آموزشی به حساب نمی آید هنوز هم در شرایطی که تعداد دانش آموزان کلاس زیاد و امکانات دیگر آموزشی کم است، این روش یک روش متداول و معمول .است بنابراین لازم است معلمان از چگونگی این روش اموزشی مطلع شوند تا به نحو موثرتری آن را مورد استفاده قرار دهند.
آموزش با روش سخنرانی
روش سخنرانی یکی از روشهای معمول مورد استفاده معلمان در سراسر جهان است.
در روش سخنرانی، بیان هدفهای دقیق آموزشی بیش از سایر روشهای آموزشی ضرورت دارد. بنابراین، در آغاز سخنرانی در ابتدا معلم باید هدفهای آموزشی درس یا سخنرانی خود را در اختیار یادگیرندگان قرار دهد بعد از بیان هدفها نوبت به ارائه محتوای سخنرانی می رسد.
مطالب را به طور منظم و منطقی به اطلاع یادگیرندگان برسانید. در ابتدا با یک مقدمه شروع کنید، بعد توضیحات ضروری را در اختیار آنها بگذارید و مثالهای ضروری را ارائه دهید و سرانجام با یک نتیجه گیری سخنرانی خود را به پایان برسانید در آموزش مطالب ناآشنا، حتماً از پیش سازمان دهنده استفاده کنید.
۱. بیان هدفهای آموزشی درس و سازمان دادن مطالب
معمول این است که معلم در روش سخنرانی به بیان دانش و معلومات اکتفا کند. اما بهترین شیوه ارائه مطالب با روش سخنرانی توضیح دادن .است معلم در توضیح دادن، گامی فراتر از ارائه معلومات میگذارد و به بیان علل ،رویدادها روابط میان مفاهیم و اندیشه ها و توصیف فرایندها می پردازد. برای مثال وقتی معلم برای دانش آموزان توضیح می دهد که چرا هوا در زمستان سرد و در تابستان گرم است از این شیوه سخنرانی استفاده می کند.
۲. توضیح دادن مطالب
مطالب سخنرانی باید در قالب کلمات و عبارات آسان و بدون حاشیه پردازی بی مورد ادا شوند، به نحوی که بیانات معلم و سطح دشواری مطالب منطبق بر قدرت درک و فهم شنوندگان باشد. توفیق در این کار مستلزم آشنایی گوینده با شنوندگان و سطح اطلاعات آنهاست. بدیهی است که معلمی که با روش سخنرانی به دانش آموزان دوره راهنمایی تحصیلی آموزش میدهد باید نسبت به معلمی که در دبیرستان درس میدهد کلمات و عبارات ساده تری به کار برد و معلم دوره دبیرستان نیز باید سخنرانی خود را در سطح پایینتری از معلم دانشگاه ارائه دهد.
3. نحوه سخن گفتن
حرکت و جنب و جوش معلم که نشان دهنده اشتیاق و علاقه او به کار خود و پیشرفت دانش آموزان است یکی از عوامل بالابرنده سطح اثر بخشی آموزش معلم است. راه رفتن، انجام حرکات بدنی، زیرنظر داشتن فرد فرد دانش آموزان تغییر لحن و موارد دیگری از این قبیل معرف معلمان علاقه مند و پر تحرک است این فعالیت های معلم، موجب جلب توجه دانش آموزان به درس معلم میشوند و سطح یادگیری آنها را افزایش می دهند.
4. حرکت و جنب وجوش
به منظور بررسی تاثیر تحرک و اشتیاق معلم در یادگیری دانش آموزان پژوهشهای بسیاری انجام گرفته است که همگی نشان داده است که این عوامل در یادگیری دانش آموزان تاثیر مثبت دارد.
پرسیدن سوال از دانش آموزان و دانشجویان در ضمن سخنرانی دارای فواید زیر است:
این سوالها نکات و موضوعات مهم سخنرانی را مورد تاکید قرار میدهند.
پاسخ دادن به این سوالها از سوی یادگیرندگان منجر به تکرار مطالب آموزش داده شده می شود.
یادگیرندگان با پاسخ دادن به سوالها متوجه می شوند که چه مطالبی را یاد گرفته اند و چه قسمتهایی از درس را هنوز یاد نگرفته اند.
. این سوالها از حواس پرتی یادگیرندگان جلوگیری میکند.
از طریق این سوالها میتوان مطالب درسی را جمع و جور کرد و به مرور آنها پرداخت.
۵. طرح سوال به هنگام آموزش با روش سخنرانی
یکی از راههای کاهش بعضی از مشکلات روش سخنرانی طرح سوالهای مختلف به هنگام سخنرانی است.
یادداشت برداری دانش آموزان و دانشجویان از مطالب سخنرانی معلم آنها را از حالت غیر فعال بیرون می آورد و به شرکت در فعالیت یادگیری وا می.دارد همچنین یادداشت برداری، مخصوصاً در مواردی که متن سخنرانی یا مآخذی که بتوان موضوعات ارائه شده در سخنرانی را در آنها پیدا کرد وجود نداشته باشد به یادگیری و یادآوری مطالب کمک میکند. پژوهشهای انجام شده در این باره نشان داده اند که «دست کم ۶۰ درصد محتوای سخنرانی، طی ۲۴ ساعت پس از آن، از یاد شنوندگان میرود مگر آنکه اقدامی در این باره انجام گیرد»
6. یادداشت برداری
هر چه یادداشت ها بهتر سازمان داده شوند، بهتر یاد گرفته و دیرتر فراموش می شوند.
هر چند که روش سخنرانی بهترین روش آموزشی به حساب نمی آید و باید تا حد امکان به جای آن از روش های دیگری استفاده کرد با وجود ،این این روش آموزشی در پاره ای از موارد یک روش اثر بخش است.
روش سخنرانی را در موارد زیر میتوان به خوبی مورد استفاده قرار داد:
آنجا که هدف اصلی آموزش انتقال معلومات است.
زمانی که محتوای سخنرانی به طریق دیگری در دسترس یادگیرندگان قرار ندارد .
زمانی که مطالب پراکندهاند و معلم باید آنها را مرتب کند و سازمان دهد و در اختیاریادگیرندگان بگذارد.
وقتی که حفظ و نگهداری مطالب در حافظه برای مدتی طولانی ضروری نیست
زمانی که معلم میخواهد یادگیرندگان را راهنمایی کند و دستورالعملهایی در اختیار آنان قرار دهد تا آنان برای یادگیری از طریق روشهای دیگر آماده شوند.
موارد استفاده از روش سخنرانی
این کارها را انجام دهید
مکث کنید نگاهی به اطراف بیندازید و منتظر بمانید تا همه افراد کلاس برای گوش دادن به حرفهای شما آماده شوند
صحبت های مقدماتی خود را دوستانه آغاز کنید. به تک تک افراد نگاه کنید و متوجه واکنشهای آنها باشید.
برای تاکید بر بر نکات مهم از حرکات سرو دست استفاده کنید.
استفاده از وسایل دیداری مطئن شوید پشت خود را به شنوندگان بکنید که همه افراد کلاس آن را می بینند.
خیلی آرام حرکت کنید.
توضیحات خود را مختصر و مفید بدهید.
این کارها را انجام ندهید
پیش از آماده شدن اکثریت افراد کلاس شروع به صحبت کنید.
به سقف و کف اتاق نگاه نکنید.
دست و بدن خود را زیاد تکان ندهید.
به سرعت به این طرف و آن طرف اتاق بروید.
پشت خود را به شنوندگان کنید.
به طور یکنواخت حرف بزنید.
از کاربرد عبارت پردازی،اصطلاحات خیلی فنی و جملات پیچیده نپرهیزید
راهنمایی هایی برای آموزش دادن از راه سخنرانی
آموزش با روش بحث گروهی
بر خلاف روش سخنرانی که در آن فعالیت کلامی عمدتاً بر عهده معلم است، در روش بحث گروهی دانش آموزان و دانشجویان در فعالیت کلاسی به طور فعال شرکت میکنند. این روش به یادگیرندگان کمک میکند تا دیدگاههای خود را بیان و عقاید و اندیشه های خود را توجیه کند و با نظرها و اعتقادات دیگران آشنا شوند
این روش برای تحقق یافتن هدفهای آموزشی نظیر ارزشیابی اندیشه های مختلف در تقویت تحمل و بردباری در برخورد با عقاید دیگران بهترین روش است.
مرحله ۱ انتخاب موضوع بحث
گیج و برلاینر (۱۹۸۴) موضوعهای بحث را به دو دسته تقسیم کرده اند .۱ موضوعهای مورد توافق همگان و 2.موضوع های بحث انگیز
موضوع های نوع اول موضوع هایی هستند که افراد مطلع درباره آنها اختلاف نظر چندانی ندارند مانند مبحث طول و عرض جغرافیایی در درس جغرافیا یا موضوع عدد اتمی در درس شیمی اما موضوع های نوع دوم به سادگی مورد توافق افراد مختلف قرار نمیگیرد و هر کسی نظر یا عقیده گوناگون درباره آنها ابراز می دارد.
مرحله ۲ یافتن زمینه مشترک برای بحث
لازم است یادگیرندگان را در ایجاد زمینهای مشترک برای بحث آماده کرد. این کار را می توان از طریق خواندن فصلی از یک کتاب یا مقاله ای از یک ،روزنامه یا مطالب دیگری از این قبیل، انجام داد. همچنین در صورت امکان نمایش یک فیلم دیدن یک برنامه تلویزیونی، یک گردش علمی یا دیدار از یک موزه مزرعه یا کارخانه تدابیر مفیدی هستند.
راحلی را که صاحب نظران آموزشی و روان شناسان ،پرورشی برای تدارک و اجرای بحث گروهی پیشنهاد کرده اند:
مرحله ۳ بیان هدفهای آموزشی و محدوده زمانی
بیان هدفهای آموزشی بحث گروهی مانند هر یک از روشهای دیگر آموزشی از اقدامات مهم معلم است معلم باید پیش از آغاز بحث هدفهای آموزشی آن جلسه از بحث را در اختیار یادگیرندگان قرار دهد بیان ،هدف جریان بحث را به نتیجه گیری از بحث سوق میدهد و از به هدر رفتن انرژی افراد و بی نتیجه ماندن ،بحث جلوگیری به عمل می آورد. علاوه بر هدفهای ،بحث تعیین یک محدوده زمانی نیز ضروری است. این کار به جریان شکل گیری بحث و به نتیجه رسیدن به موقع آن کمک میکند.
مرحله ۴ ترتیب نشستن افراد در بحث گروهی
بر خلاف روش سخنرانی که در آن معلم در مقابل افراد کلاس قرار میگیرد، در بحث گروهی، ترتیب نشستن اعضای گروه باید به صورت جلسات سمینار یعنی به شکل دایره باشد و معلم نیز مانند یکی از اعضا در جایی از این دایره قرار گیرد، نه به دور از آنان و در مقابل آنان. این طریق نشستن، گفتگوی رو در رو میان همه اعضای شرکت کننده در بحث را ممکن می سازد.
مرحله :۵ هدایت جریان بحث
در بحث گروهی نقش معلم باید به حداقل ممکن کاهش یابد. هر چه معلم بیشتر صحبت کند دانش آموزان فرصت کمتری برای شرکت در بحث خواهند داشت. بهترین روشی که معلم می تواند در بحث گروهی در پیش گیرد این است که بعد از صحبتهای معمولی روزانه و معرفی موضوع بحث و دادن هدفهای بحث سکوت کند و به صورت شنونده ای علاقه مند درآید. در بحث گروهی بهترین نقش را که میتوان به معلم داد آن است که او به عنوان رئیس جلسه نوبت افراد کلاس را نگه دارد و نظم جلسه را حفظ کند حتی بعضی از معلمان از این کار هم خودداری میکنند و ریاست جلسه را به یکی از اعضای کلاس واگذار میکنند؛ زیرا معتقدند که اداره بحث فرصت گوش دادن کامل را از آنها میگیرد و سبب میشود که دانش آموزان به جای آنکه با یکدیگر بحث کنند مرتباً او را مورد خطاب قرار دهند اگر معلم مسئولیت اداره بحث را به کس دیگری بسپارد و خود به صورت شنوندای کاملاً فعال ،درآید میتواند جریان بحث را به دقت دنبال کند و از مطالب بحث شده یادداشت بردارد و بعد به موقع، نظر خود را اظهار کند.
همکاری کودکان خجول را به بحث جلب کنید.
قضاوت کردن درباره اظهار نظرها و جواب دادن به سوالهای یک دانش آموز را به عهده دانش آموز دیگر بگذارد.
سعی کنید آنچه را که دانش آموزان میگویند به خوبی درک کنید. اگر شما مطلبی را به خوبی درک نکنید دیگر دانش آموزان نیز آن را نخواهد فهمید.
خواستار اطلاعات بیشتر باشید.
پیش از خواستن جواب به دانش آموز وقت کافی برای فکر کردن بدهید. بعضی از دانش آموزان ترجیح میدهند که نظر خود را بر روی کاغذ بنویسند.
وقتی که صحبت های یکی تمام ،شد به سایرین نگاه کنید و واکنش آنان را بسنجید.
راهنمایی هایی برای هدایت بحث گروهی