بسم الله الرحمن الرحیم
گزارش:
طولانی بودن فرآیند شکل گیری گروه بندیهای اقتصادی و تجاری در منطقه و تاخیر در نهایی شدن و آغاز مراحل اجرایی توافقات تجاری ترجیحی مورد انتظار در قالب این ترتیبات
دلایل انعقاد موافقتنامه های تجاری منطقه ای
الف- دلایل اقتصادی از جمله تمایل به رشد اقتصادی از طریق:
توسعه بازار داخلی
ایجاد صرفه های ناشی از مقیاس
تخصص گرایی در سطح منطقه
جذب سرمایه گذاری
توسعه رقابت
ب- دلایل سیاسی
ثبات سیاسی
مسایل امنیتی
افزایش قدرت چانه زنی
کسب تجربه برای حضوردر مذاکرات جدی تر تجاری در سطح چندجانبه
تلاش برای رسیدن به اهدافی که در سطوح چندجانبه قابل دستیابی نیستند.
وضعیت موافقتنامه های منطقه ای در سطح جهان
تعداد:
تا پایان سال 2006، بیش از 367 موافقتنامه منطقه ای به گات (124 مورد)و به WTO (243 مورد) اعلام شده است که 200 مورد آن لازم الاجراست.
ترکیب موافقتنامه های تجارت منطقه ای :
84 درصد موافقتنامه های تجارت آزاد
8 درصد موافقتنامه های آزادسازی محدود (ترجیحات تجاری)
8 درصد اتحادیه های گمرکی
عضویت ج.ا.ایران در ترتیبات اقتصادی و تجاری منطقه ای:
سازمان همکاریهای اقتصادی (اکو)
گروه هشت کشور مسلمان در حال توسعه (D-8)
سازمان کنفرانس اسلامی (OIC)
نظام جهانی ترجیحات تجاری بین کشورهای در حال توسعه (GSTP)
اتحادیه همکاریهای منطقه ای کشورهای حاشیه اقیانوس هند (IOR-ARC)
ساختار مشترک در موافقتنامه های تجاری چندجانبه»
الف- مقدمه: ( تعاریف تعرفه، شبه تعرفه، کشورهای متعاهد و …)
ب- اهداف و اصول موافقتنامه (تضمین رفتار برابر و عدم تبعیض بین کشورهای متعاهد، تامین مزایای متقابل، محدود نمودن ترجیحات مبادله شده فقط به کشورهای مشارکت کننده و …)
ج- مذاکرات(شمول مذاکرات، روش انجام مذاکرات، جدول امتیازات)
د- مقررات اساسی (رفتار مبتنی بر رویه کامله الوداد، حفظ ارزش امتیازات، تغییر و استرداد امتیازات، قوانین مبدا، تدابیر حفاظتی، رفتار ویژه و متفاوت و…)
ﻫ-مشاوره و حل اختلافات
ی- مقررات نهایی(به اجرا درآمدن موافقتنامه، انصراف، الحاق، اصلاحات و …)
و- پیوستها(نام دولتهای متعاهد، رفتار ویژه و متفاوت، قواعد مبدا، جداول امتیازات)
سازمان همکاریهای اقتصادی (اکو)
اعضا
اهداف
همکاریهای منطقه ای در اکو
مدیریت تجارت و سرمایه گذاری اکو
موافقتنامه تجاری اکو (اکوتا)
اعضای اکو
ایران
ترکیه
پاکستان
افغانستان
آذربایجان
ترکمنستان
تاجیکستان
ازبکستان
قزاقستان
قرقیزستان
اهداف اکو
ارتقا و بهبود توسعه اقتصادی کشورهای عضو
حذف تدریجی موانع تجاری
یکپارچه سازی تدریجی اقتصاد کشورهای عضو با اقتصاد جهانی
همکاریهای منطقه ای در اکو
مدیریت کشاورزی
مدیریت صنعت و توریسم
مدیریت انرژی
مدیریت معادن و محیط زیست
مدیریت تجارت و سرمایه گذاری
مدیریت حمل و نقل و ارتباطات
مدیریت آمار، پروژه ها و تحقیقات اقتصادی
مدیریت منابع انسانی و توسعه پایدار
فعالیتهای مربوط به مدیریت تجارت و سرمایه گذاری
همکاری در زمینه ترانزیت در قالب موافقتنامه چارچوب حمل و نقل و ترانزیت اکو
همکاری گمرکی در قالب موافقتنامه همکاریهای گمرکی اکو و موافقتنامه بانک اطلاعات تخلفات گمرکی و قاچاق اکو
ارتقای سرمایه گذاری در منطقه اکو در قالب موافقتنامه حمایت و ارتقای سرمایه گذاری اکو (APPI)
موافقتنامه تجاری اکو (اکوتا)
بانک تجارت و توسعه اکو
شرکت بیمه اتکایی اکو
شبکه بندی اطلاعات تجارت و سرمایه گذاری اکو
موافقتنامه تسهیل صدور ویزا برای تجار و بازرگانان کشورهای عضو اکو
موافقتنامه چارچوب همکاریهای تجاری اکو
تاریخچه
تاریخ تنظیم موافقتنامه چارچوب همکاریهای تجاری اکو (1375)
تصویب در اجلاس وزرای بازرگانی اکو (1378)
تصویب در مجلس شورای اسلامی (1379)
موافقتنامه تجاری اکو(اکوتا)
تنظیم پیش نویس موافقتنامه تجاری اکو (1382)
امضای اکوتا توسط وزرای بازرگانی اکو (1382)
این موافقتنامه 30 روز پس از آنکه امانت دار اسناد مربوط به تنفیذ، پذیرش یا تصویب به وسیله پنج دولت متعاهد را دریافت کرد، به اجرا در خواهد آمد.
رویکرد کاهش تعرفه ها
حذف کلیه عوارض شبه تعرفه ای و تعرفه ها ظرف 2 سال از به اجرا درآمدن موافقتنامه
تعیین سقف تعرفه ای 15 درصد برای حداقل 80 درصد از خطوط تعرفه ای
کاهش تعرفه ها ظرف حداکثر 15 سال برای دولت اسلامی افغانستان و 8 سال برای سایر طرفهای متعاهد انجام خواهد شد.
وضعیت امضا و تصویب موافقتنامه تجاری اکو (اکوتا)
تصویب و امضا توسط ترکیه، پاکستان، تاجیکستان، ایران و افغانستان
موافقتنامه تجاری اکو و ضمائم آن در تاریخ 15/5/86 در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید.
پروتکل های ضمیمه اکوتا
قواعد مبدا
کمکهای دولتی
حقوق مالکیت فکری
اقدامات ضد قیمت شکنی
گروه هشت کشور مسلمان در حال توسعه (D-8)
اعضا
اهداف
همکاریها در قالب گروه D-8 (گروههای کاری)
فعالیتهای مربوط به بخش تجارت
موافقتنامه تجارت ترجیحی (PTA)
اعضای گروه هشت کشور مسلمان در حال توسعه (D-8)
ایران
ترکیه
پاکستان
مصر
اندونزی
مالزی
نیجریه
بنگلادش
اهداف
ایجاد روابط مستحکم اقتصادی بین کشورهای در حال توسعه اسلامی
تقویت نفوذ این کشورها در بازارهای جهانی
تقویت همکاری اقتصادی بین آنها
گروههای کاری D-8
کشاورزی
مالیه
فقرزدایی
توسعه روستایی
انرژی
اطلاعات و ارتباطات و علوم و فناوری
صنعت
تجارت
فعالیتهای مربوط به بخش تجارت در D-8
ایجاد پایگاه اطلاعات تجاری
همکاری در زمینه کشتیرانی
موافقتنامه تسهیل تشریفات اعطای روادید به بازرگانان کشورهای عضو گروه D-8
همکاری در زمینه بنگاههای کوچک و متوسط (SMEs)
همکاری بانکی گروه D-8
موافقتنامه تجارت ترجیحی (PTA)
همکاریهای گمرکی
همکاری در زمینه ترغیب و جذب سرمایه گذاری بین اعضا
موافقتنامه تجارت ترجیحی (PTA) بین کشورهای عضو D-8
تاریخچه
ارائه پیش نویس موافقتنامه تجارت ترجیحی (PTA) توسط معاونت امور بین الملل وزارت بازرگانی ج.ا.ایران در اولین اجلاس مقامات ارشد تجاری در بهمن ماه 1382
نهایی شدن موافقتنامه و امضای آن توسط وزرای خارجه کشورهای عضو در پنجمین اجلاس سران دی-8 در اردیبهشت ماه 1385 (پس از شش جلسه در سطح مقامات ارشد تجاری)
رویکرد کاهش تعرفه ها در موافقتنامه تجارت ترجیحی (PTA) گروه دی-8
هر یک از اعضا 8 درصد کل خطوط تعرفه ای خود را که دارای تعرفه های بالای 10 درصد می باشند از زمان اجرایی شدن موافقتنامه برای اعضای کمتر توسعه یافته ظرف 6 سال و برای سایر اعضا ظرف 4 سال به شرح ذیل کاهش خواهند داد:
تعرفه های بالای 25 درصد به 25 درصد، تعرفه های بین 15 تا 25 درصد به 15 درصد و تعرفه های بین 10 تا 15 درصد به 10 درصد کاهش یابد و پس از سه سال در خصوص گسترش شمول کالایی و یا عمق امتیازات و کوتاهتر کردن جدول زمانی تصمیم گرفته شود.
آخرین وضعیت امضا و تصویب موافقتنامه تجارت ترجیحی D-8
در حال حاضر، مراحل تصویب موافقتنامه مذکور در مجلس هیچ کشوری نهایی نشده است.
متن موافقتنامه تجارت ترجیحی مرداد ماه 1385 به تصویب هیات محترم دولت رسید و بمنظور طی سایر مراحل قانونی تصویب موافقتنامه، به مجلس شورای اسلامی تقدیم گردید.
سازمان کنفرانس اسلامی (OIC )
سازمان کنفرانس اسلامی در سال 1969 (1348) در راستای تشکیل یک بلوک اسلامی تاسیس شد و در حال حاضر 57 کشور مسلمان جهان در آن عضویت دارند. مرجع ملی این سازمان در ایران، وزارت امور خارجه است. ولی مسئولیت بخش تجارت آن یعنی موافقتنامه ترجیحات تجاری بین کشورهای اسلامی با وزارت بازرگانی است.
موافقتنامه چارچوب نظام ترجیحات تجاری بین کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی (TPS/OIC)
این موافقتنامه که بر اساس پیشنهاد موافقتنامه عمومی همکاریهای اقتصادی و فنی بین کشورهای اسلامی در سال 1990 برای امضا و تصویب به دبیرخانه سازمان ارائه شده بود، در سال 2002 جنبه اجرایی پیدا کرد. ج.ا.ایران در سال 1995 این موافقتنامه را به تصویب مجلس شورای اسلامی رساند. پس از تصویب آئین نامه داخلی کمیته مذاکرات تجاری در نوزدهمین اجلاس کمیته دائمی همکاریهای اقتصادی بین کشورهای اسلامی اولین نشست اولین دور مذاکرات تجاری در آوریل 2004 در آنتالیای ترکیه برگزار گردید. دور اول مذاکرات شامل 5 نشست بود که در آخرین نشست پروتکل طرح کاهش تعرفه ها(PRETAS) نهایی گردید.
رویکرد کاهش تعرفه ها در قالب پروتکل طرح تعرفه های ترجیحی (PRETAS)
طبق بند 3 پروتکل کشورهای عضو 7% از کل خطوط تعرفه خود را که بالای 10% است مشمول کاهش قرار می دهند. البته در بند 4 رویکرد داوطلبانه کاهش سریع تعرفه ها ارائه شده است تا کشورهایی که خواهان اعطای امتیازات بیشتر به یکدیگر باشند بتوانند به طور داوطلبانه آن را اجرا نمایند.
آخرین وضعیت امضا و تصویب چارچوب (TPS/OIC))
(TPS/OIC) :
امضا: بورکینافاسو، چاد، اندونزی، فلسطین، گامبیا، عراق، نیجریه، سودان، عربستان سعودی، کویت، بحرین
امضاوتصویب: بنگلادش،گینه، ایران، کامرون، لیبی، مصر، پاکستان، سنگال، تونس، ترکیه، اوگاندا، اردن، لبنان، مالزی، سوریه، امارات، مالدیو، مراکش، قطر
آخرین وضعیت پروتکل طرح تعرفه های ترجیحی (PRETAS):
امضا: بنگلادش، کامرون، مصر، پاکستان، تونس، ترکیه، اردن، مالزی، سوریه، امارات
امضا و تصویب: اردن و مالزی
نظام جهانی ترجیحات تجاری بین کشورهای در حال توسعه (GSTP)
تاریخچه
اعضا
اهداف
کمیته مذاکرات تجاری و گروههای کاری مربوط
تاریخچه GSTP
این نظام در سال 1998 تاسیس شده است. تاکنون در قالب GSTP دو دور مذاکرات صورت گرفته است و دور سوم مذاکرات نیز در جریان می باشد. در دور اول مذاکرات، کشورهای عضو نسبت به تبادل ترجیحات برای تعداد معدودی از کالاها اقدام کردند. توافقات در این دور لازم الاجرا هستند. لیکن توافقات دور دوم مذاکرات به علت عدم توافق اعضا، کان لم یکن تلقی شد. دور سوم مذاکرات از نوامبر سال 2004 آغاز شده است و همچنان ادامه دارد.
اعضای GSTP
الجزایر، بنگلادش، بنین، مرکوسور(آرژانتین، برزیل، اروگوئه، پاراگوئه)کامرون، شیلی، کلمبیا، کوبا، کره جنوبی، اکوادور، مصر، غنا، گینه، گویان، هند، اندونزی، ایران، عراق، جمهوری عربی لیبی، مالزی، مکزیک، مراکش، موزامبیک، میانمار، نیکاراگوئه، نیجریه، پاکستان، پرو، فیلیپین، کره شمالی، رومانی، سنگاپور، سریلانکا، سودان، تایلند، ترینیدا و توباگو، تونس، جمهوری متحده تانزانیا، ونزوئلا، ویتنام و زیمبابوه و 9 کشور متقاضی الحاق : اوگاندا، هائیتی، موریتانی، سورینام، ماداگاسکار، رواندا، بورکینافاسو، بروندی و اروگوئه
اهداف GSTP
رشد و بهبود اقتصادی کشورهای در حال توسعه
بالا بردن سطح رقابت آنها در بخشهای تولیدی و صادراتی کالاهای صنعتی و کشاورزی
کمیته شرکت کنندگان برای اجرای بیانیه وزرا در خصوص آغاز دور سوم مذاکرات، کمیته مذاکرات تجاری را تشکیل داد و کمیته مزبور برای نظم دادن و سرعت بخشیدن به مذاکرات دو گروه مذاکره کننده دسترسی به بازار و تدوین قواعد را تشکیل داد.
گروههای مذاکراتی مذکور از اوایل سال 1384 طی جلسات غیررسمی متعدد که هر هفته برگزار می شد و همچنین جلسات رسمی که تقریبا هر سه ماه با حضور کارشناسان از پایتختها برگزار می شد، موضوعات مربوط را مورد بحث و بررسی قرار دادند.
گروه مذاکره کننده دسترسی به بازار
رویکرد کاهش تعرفه ها
پوشش و گستردگی کالاها در مذاکرات
نحوه اجرای جداول امتیازات
گروه مذاکره کننده تدوین قواعد
تفسیر ماده 9 موافقتنامه
قواعد مبدا :
موارد مربوط به گواهی مبدا شامل مسایل اجرایی و موضوعات اداری
موارد مربوط به قواعد مبدا شامل اصلاح یا تکمیل مفاد ضمیمه 2 موافقتنامه در خصوص قواعد مبدا
اتحادیه منطقه ای کشورهای حاشیه اقیانوس هند (IOR-ARC)
اهداف
اعضا
فعالیتهای اتحادیه (گروههای کاری)
فعالیتهای گروه کاری تجارت و سرمایه گذاری
موافقتنامه تجارت ترجیحی PTA))
اهداف اتحادیه منطقه ای کشورهای حاشیه اقیانوس هند (IOR-ARC)
آزادسازی تجاری
ایجاد تسهیلات تجاری
همکاریهای فنی و تکنولوژیکی
همکاری در زمینه بیمه، شیلات، حمل و نقل و غیره
اعضای اتحادیه
جمهوری اسلامی ایران، امارات متحده عربی، هند، سنگاپور، تایلند، اندونزی، استرالیا، بنگلادش، آفریقای جنوبی، مالزی، یمن، عمان، کنیا، تانزانیا، سریلانکا، ماداگاسکار، موریس و موزامبیک
گروههای کاری اتحادیه
گروه کاری تجارت و سرمایه گذاری
گروه کاری آکادمیک
گروه مجمع تجاری
فعالیتهای گروه کاری تجارت و سرمایه گذاری
همکاریهای گمرکی بویژه مشخص نمودن موانع تعرفه ای و غیرتعرفه ای موجود در کشورهای عضو
همکاری در زمینه عرضه و تقاضای نفت و گاز
تبادل اطلاعات در خصوص رژیمهای سرمایه گذاری کشورهای عضو
همکاری در زمینه شیلات و انعقاد موافقتنامه تجارت ترجیحی بین کشورهای علاقمند در اتحادیه
موافقتنامه تجارت ترجیحی بین اعضای علاقمند اتحادیه منطقه ای کشورهای حاشیه اقیانوس هند (IOR-ARC)
موضوع انعقاد موافقتنامه تجارت ترجیحی PTA)) بین اعضای اتحادیه در پنجمین اجلاس گروه کاری تجارت و سرمایه گذاری در شهریور 83 بررسی شد. پس از این اجلاس و با توجه به عدم استقبال کشورهای مهم عضو از جمله هند، مالزی، استرالیا و آفریقای جنوبی قرار شد که کشورهای علاقمند به انعقاد PTA نسبت به برگزاری اجلاس کارشناسی در خصوص آن اقدام نمایند. این اجلاس قرار است در اواسط شهریور ماه سالجاری در مسقط عمان برگزار شود.
دلایل طولانی شدن فرآیند شکل گیری گروه بندیهای اقتصادی و تجاری در منطقه و تاخیر در نهایی شدن و آغاز مراحل اجرایی توافقات تجاری ترجیحی مورد انتظار در قالب این ترتیبات
ماهیت چندجانبه بودن این موافقتنامه ها
طولانی بودن مراحل تصویب در مراجع ذیصلاح کشورهای عضو
لزوم تنظیم قواعد و قوانین مربوط به موافقتنامه ها
عدم ثبات و شناخت مقررات تجارت خارجی کشورها،
سنت تساهل در آغاز و دقت در مرحله عمل در کشورهای در حال توسعه
مشکل کشورها در تعیین فهرست کالاها، تغییر سیاستها با تغییر دولتها؛
مثال: (در مورد کشور ما در زمینه اتخاذ تصمیم قاطع در فهرست کالاهای حساس… و طرح مشکلات جدید از سوی وزارتخانه های ذیربط (مشکل وزارت کشاورزی در زمینه استانداردهای محصولات، سموم حد مجاز، ناتوانی در رقابت (طبق اظهارات مقامات وزارت کشاورزی کالاهای فرآوری شده کشاورزی ترکیه به مراتب از کالاهای مشابه ایرانی، مرغوبتر و ارزانتر تمام می شود).