یا حق
دانشکده منابع طبیعی و کویر شناسی
گروه محیط زیست
پروژه پایان دوره کارشناسی
بررسی نگرش مردم بومی منطقه سبزدشت بافق نسبت به حفاظت از محیط زیست و منطقه حفاظت شده کوه بافق
محقق: امید رحیمی
استاد راهنما: دکتر محمد حسین ایران نژاد پاریزی
زمستان 92 و بهار 93
بخش اول: مقدمه و هدف
بشر در طول تاریخ حیات خویش، همواره در محیط زیست تصرف کرده و آن را مطابق نیاز و سلیقه خود، تغییر داده است و برعکس، طبیعت به اشکال گوناگون در توسعه و رشد فرهنگی بشر، تاثیر به سزایی داشته است. حفظ محیط زیست یک تلاش ملی است که مستلزم مشارکت آحاد مردم است. این میراث گرانبها و سرمایه عظیم، امانتی است که از گذشتگان ما به جای مانده است و بشر امروز باید با منش اخلاقی و اجتماعی مناسب و توام با احساس مسئولیت، آن را به صورت مطلوب به آیندگان بسپارد. موثرترین گام به منظور حفظ محیط زیست، مشارکت سازنده مردم در امر حفاظت است و بررسی رفتار و عملکرد مردم و نوع نگرش آنها به مقوله حفاظت می تواند زمینه مشارکت بیشتر مردم را در زمینه حفاظت فراهم سازد. چرا که بهره وری صحیح از منابع و جلوگیری از تخریب و نابودی در مواهب طبیعی باعث پایداری زندگی می شود. { فصلنامه "پژوهش اجتماعی" _ دکتر سیدمحمّدصادق مهدوی* رویا وزیری _ 1388}
یکی از مهمترین عوامل رشد و توسعه اجتماعی – اقتصادی یک جامعه به ویژه در جوامع روستایی نقش و حضور فعالانه مردم در کارها و فعالیت های مربوط به روستای خود است. بدون همیاری و مشارکت مردم، توسعه مفهومی نخواهد داشت، چرا که هر گامی که در راه رشد و توسعه برداشته می شود، باید با همراهی مردم انجام گیرد. {شیوه نامه جلب مشارکتهای مردمی در حفاظت از محیط زیست_ سازمان حفاظت محیط زیست}
منطقه حفاظت شده کوه بافق به عنوان یکی از مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست دارای ارزش های حفاظتی زیادی است که در بخش معرفی "منطقه حفاظت شده کوه بافق" آورده شده است، اما آن خصوصیتی که این منطقه را از دیگر مناطق مجزا می کند بکر بودن منطقه است که با احداث جاده گزوئیه ( جاده ای که مسیر 85 کیلومتری بافق- سبزدشت خارج از منطقه حفاظت شده را به 50 کیلومتر در داخل منطقه حفاظت شده کاهش می دهد.) از این حالت خارج می شود. به علاوه احداث جاده دارای تاثیرات منفی دیگری نیز می باشد که در ادامه به تفصیل آن خواهیم پرداخت.
برخی پیامدهای منفی احداث جاده گزو بر زیستگاههای منطقه حفاظت شده کوه بافق:
1- از بین رفتن منابع فیزیکی زیستگاهی منطقه با انجام خاکبرداری و خاکریزی(با توجه به عبور بیش از 14 کیلومتر از این مسیر از بخش کوهستانی،نیاز به حجم بالایی از خاکبرداری و خاکریزی می باشد)
2- قطعه قطعه شدن زیستگاه نسبتا یکپارچه فعلی و به عبارتی جزیره ای شدن زیستگاههای محدوده امن منطقه
3- تسهیل دسترسی متخلفان به قلب منطقه و دشواری کنترل رفت و آمد به منطقه.
4- ایجاد آلودگیهای صدا، هوا و منظر در یک زیستگاه طبیعی حیات وحش.
5- مهمترین بخش حفاظتی منطقه حفاظت شده کوه بافق(محدوده امن منطقه) به دو قسمت مجزا تقسیم می شود و کارکرد منطقه امن از بین می رود.
6- با توجه به اینکه بیشترین منابع آبی در دسترس حیات وحش در حاشیه این مسیر قرار می گیرد،سبب جلوگیری از آشامیدن آب توسط حیات وحش و خروج آنها از منطقه حفاظت شده می شود.
7- مسیر حرکت حیات وحش منطقه از بخشهای جنوبی به شمالی و بالعکس با عبور از عرض این جاده صورت می گیرد و این به معنای تلفات سنگین جاده ای گونه های جانوری منطقه و برباد رفتن زحمات و هزینه های حفاظت از منطقه است. { ناهید اعتمادی- کارشناس ارشد محیط زیست}
از آن جهت که احداث جاده مذکور باعث کوتاه تر شدن مسیر ارتباطی بافق-سبزدشت و در نتیجه بافق-کوهبنان می شود اهالی روستاهای منطقه سبزدشت خواهان احداث این جاده هستند، و همین موضوع چالش های زیادی را به وجود آورده است. به این دلیل که مخالفت سازمان محیط زیست با منافع کوتاه مدت مردم منطقه در تضاد است. با توجه به این موضوع بر آن شدیم که نگرش مردم منطقه سبزدشت نسبت به حفاظت از محیط زیست و منطقه حفاظت شده کوه بافق را بدانیم.
بخش دوم: مواد و روش کار
2-1. معرفی منطقه حفاظت شده کوه بافق:
عکس 1-1. موقعیت جغرافیایی منطقه حفاظت شده کوه بافق در کشور
شهر بافق در ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرق یزد و منطقه حفاظت شده کوه بافق در فاصله ۱۰ کیلومتری شمال شرق شهر بافق واقع شده است.
منطقه حفاظت شده کوه بافق از شهریور سال ۱۳۶۷ با وسعتی حدود ۷۰۰ هزار هکتار در محدوده شهرستان های بافق و اردکان به مدت پنج سال به طور رسمی به عنوان منطقه شکار ممنوع دره انجیر، آریز و باجگان اعلام شد و در سال ۱۳۷۲ ممنوعیت شکار در منطقه یاد شده تمدید شد. پس از آن در تاریخ ۲۷ بهمن ماه سال ۱۳۷۵ و با تصویب شورای عالی محیط زیست، قسمتهایی از منطقه شکار ممنوع در شهرستان بافق با وسعت ۸۸,۵۲۷ هکتار به علت برخورداری از وضعیت اکولوژیکی مناسب برای ادامه حیات گونه های ارزشمند جانوری و گیاهی مختلف رسما در زمره مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت و به عنوان منطقه حفاظت شده کوه بافق معرفی شد.
کوه بافق منطقه ای کوهستانی و دارای صخره های صعب العبور و بلند، تپه ماهورهای متعدد و پراکنده و دره های عمیق و پرشیب است. ارتفاعات منطقه در دو طرف به زیستگاه های دشتی با ویژگی های کاملا متفاوت مشرف می شوند. مرکز منطقه دارای بیشترین ارتفاع است و هرچه از مرکز به اطراف منطقه برویم، ارتفاع کم می شود.
عکس 2-1. موقعیت منطقه حفاظت شده کوه بافق و شهر بافق روی تصویر گوگل ارث
به طور کلی دامنه تغییرات ارتفاعی منطقه بین 1۸۶۰ تا ۲۸۶۰ متر است که بلندترین نقطه آن کوه باجگان در جنوب شرق منطقه و کمترین ارتفاع در شمال غرب و نزدیک معدن سنگ آهن بافق است.
با توجه به موقعیت جغرافیایی و طبیعی منطقه که به صورت رشته کوهی در جهت شمال غربی – جنوب شرقی کشیده شده است، بسیاری از راه های ارتباطی در دو سوی شمال شرقی و جنوب غربی منطقه با رسیدن به بخش کوهستانی قطع شده و به صورتی نیستند که دو سوی کوهستان را به هم متصل کنند که این امر نقطه قوتی برای حفاظت منطقه حسوب می شود. تنها یکی از راه های ارتباطی فرعی منطقه از دشت شیطور آغاز می شود که پس از عبور از دکل مخابراتی به سمت شهر بافق ادامه می یابد.
ارتفاعات عمده منطقه شامل کوه بافق و کوه ریگو در شمال و شمال غرب، کوه نه سر در مرکز، کوه انارون و تاج کوه در جنوب و جنوب شرق منطقه که زیستگاه و پناهگاه مناسبی برای انواع گونه های کوهزی به ویژه کل و بز محسوب می شود.
در نواحی غربی منطقه حفاظت شده کوه بافق زیستگاه های دشتی با پراکنش گونه هایی نظیر جبیر وجود دارد که به دشت جبیری معروف است و از نواحی دشتی شرقی نیز می توان به دشت شیطور اشاره کرد که به همراه دره ها و تپه ماهورهای منتهی به ارتفاعات قلمرو یوزپلنگ آسیایی محسوب می شود.
در یک نگاه کلی به لحاظ ساختار توپوگرافیک، منطقه دارای اشکال زیستگاهی دشتی، تپه ماهوری و کوهستانی است که شکل زیستگاهی کوهستانی غالب است.
سازندهای این منطقه از نظر سن تقریبا تمامی دوران های زمین شناسی را شامل می شود که از کهن ترین تشکیلات منطقه می توان به تشکیلات پرکامبرین اشاره کرد.
منطقه حفاظت شده کوه بافق فاقد رودخانه دائمی است و تنها در زمان بارندگی های شدید، رودخانه های فصلی و موقتی پر آب می شوند که پس از مدتی خشک شده و فقط مسیل رودخانه است که باقی می ماند. در این منطقه تعدادی چشمه طبیعی وجود دارد که آب مورد نیاز حیات وحش را تامین می کند که برخی از آنها دائمی بوده و دارای آب شیرین هستند.
از جمله چشمه ها، منابع آبی و آب انبارهای مهم منطقه می توان به چشمه باراف، چشمه خری، آب موگردی، چشمه ماکو، چشمه گوشین، برونو، سنجدو، رود بیدون، آب انبارهای رجب دانشفر، دشت شیدی، کرینو، سارتو، مش مشو، سنگ قصاب، تلمبه بادی دشت شیطور، چاه نباتو و گزو اشاره کرد. تنها آبخوان متناسب برای تامین آب شرب، آبخوان دشت قطروم است که در جنوب غربی منطقه حفاظت شده کوه بافق قرار دارد. این منطقه رویشگاه های جنگلی و مرتعی متنوعی از انواع رویشگاههای بخش کوهستانی ایرانی تورانی را به وجود آورده است.
پوشش گیاهی:
با توجه به تنوع عوامل اکولوژیکی حاکم، انواعی از گونه های گیاهی با ویژگیها و فرمهای مختلف شامل درختی و درختچه ای، بوته ای بالشتکی، شورپسند، گچ دوست، صخره دوست، شن دوست به همراه گونه های مرتعی خوشخوراک و گونه های دارویی در منطقه مشاهده می شود.
تاکنون ۱۹۴ گونه گیاهی در منطقه حفاظت شده کوه بافق شناسایی شده که از این تعداد ۲۴ گونه دارای ارزش های حفاظتی ویژه هستند و ۲۲ گونه آن در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت قرار دارند. در این میان ۱۶ گونه از جمله کلاه میرحسین، بادام عاجی، تنگرس، نازبیابانی، کاروان کش، هزار خار رگه مرکزی، هزار خار کویری، عروس سنگ، وشا، پونه، سگ دندان خاردار، شور یزدی، شنگ اسب کم گل و … از گونه های بومی این منطقه هستند. از سایر گونه های گیاهی منطقه نیز می توان به بنه، قیچ، درمنه، آویشن، خارشتر، بادام کوهی، انجیر کوهی، چوبک، اسکمبیل، گز، اشنان، تاغ و … اشاره کرد.
مرغوبیت اراضی مرتعی منطقه، چرای دام را به عنوان یکی از تعارضات اصلی منطقه به دنبال داشته است. گونه ارس به عنوان گونه با ارزش از رویشگاه های بازمانده منطقه به شمار می رود.
گونه های شاخص جانوری:
گرچه در برخی از بخش های منطقه چرای دام از تعارضات عمده زیستگاه ها محسوب می شود اما در ارتفاعات به ویژه محدوده امن منطقه، دست نخوردگی زیستگاه و نبود تعارضات از ویژگی های ارزشمند این منطقه به شمار می رود. همین دست نخوردگی و نیز شکل گیری جمعت نسبتا مناسبی از گونه های جانوری موجب افزایش جمعیت یوزپلنگ در منطقه شده است. که امروزه با احداث جاده گزوئیه کمتر شاهد این ویژگی ها هستیم.
متاسفانه در مورد جوندگان، خزندگان و زیستگاه های آنها در منطقه حفاظت شده کوه بافق اطلاعات ناچیزی در دسترس است.
در این منطقه ۲۰ گونه پستاندار شناسایی شده که به شش راسته و هشت خانواده تعلق دارند که از این تعداد ۱۲ گونه به عنوان اولویت های حفاظتی در ایران و جهان معرفی شده اند.
زیستگاه پستانداران در منطقه حفاظت شده کوه بافق شامل کوهستانی- صخره ای، تپه ماهور و کوهپایه ،دشتی و بیابانی است که از مهمترین و شاخص ترین پستانداران از تیپ کوهستانی منطقه کل و بز و پلنگ، زیستگاه تپه ماهوری – کوهپایه ای قوچ و میش و یوزپلنگ، زیستگاه دشتی و بیابانی جبیر، کاراکال، روباه معمولی، گرگ و شغال را می توان نام برد.
حضور ۱۱ قلاده پلنگ در این منطقه قطعی و برآورد شده است که ۲۰ قلاده پلنگ در این منطقه زندگی می کند.
از دیگر گونه های پستاندار این منطقه می توان به کفتار، کاراکال، خرگوش، تشی، خارپشت ایرانی، جرد ایرانی، پامسواکی بزرگ، ول حفار، دوپای کوچک، جربیل و … اشاره کرد.
در منطقه حفاظت شده کوه بافق در مجموع ۴۴ گونه پرنده از ۲۲ خانواده شناسایی شده و پرندگان حمایت شده در سطح ملی و بین المللی این ناحیه ۱۲ گونه هستند. هوبره، سارگپه پابلند، عقاب ها، دال و دلیجه از پرندگان ارزشمندی هستند که در این زیستگاه یافت می شوند.
از مهمترین و با ارزش ترین پرندگان زیستگاه های تپه ماهور و کوهستانی پرندگان خانواده باز، عقاب، لاشخور و خانواده شاهین ها می باشند. از دیگر پرندگان مهم این منطقه می توان به کبک، تیهو، شاه بوف، جغد کوچک، زاع نوک سرخ، کوکر شک سیاه، زنبورخوار معمولی، هدهد، کلاغ ابلق، دم جنبانک ابلق، چکاوک کاکلی، کمرکولی بزرگ و … اشاره کرد.
گونه کبک و تیهو از جمله پرندگان غالب در این عرصه محسوب شده و زیستگاه های منطقه به دلیل دارا بودن چشمه، شرایط توپوگرافی و پوشش گیاهی برای حیات این دو گونه ارزشمند مطلوب هستند. همچنین پرندگان بیابانی نظیر زاغ بور، باقرقره و گاهی هوبره در این منطقه یافت می شود.
در منطقه حفاظت شده کوه بافق ۱۶ گونه از خزندگان نیز شناسایی شده اند که شامل یک گونه لاک پشت، ۹ گونه از مارمولک ها و شش گونه از مارها هستند که از این تعداد گونه لاک پشت مهمیزدار و بزمجه بیابانی در اولویت حفاظتی قرار دارند.
مارهای شناسایی شده در مطنقه نیز به دو خانواده تعلق دارند که سه گونه مار جعفری، مار شاخدار و کک مار، سمی و خطرناک، گونه تیرمار از مارهای نیمه سمی و شتر مار شیرازی از مارهای غیرسمی منطقه هستند که زیستگاه تعدادی از آنها مناطق کوهستانی و تعدادی مناطق دشتی و استپی است.
منطقه حفاظت شده کوه بافق به دلیل برخورداری از پارامترهای ارزشمند و وجود چشم اندازهای طبیعی یکی از مناطق تفرجگاهی و مناسب برای توسعه گردشگری طبیعی به شمار می رود.
جدول گونه های گیاهی بومی منطقه حفاظت شده کوه بافق:
ردیف نام فارسی نام علمی
1 کلاه میرحسن دم عقربی Acantholimon scorpius
2 بادام عاجی Amygdalus eburnea
3 تنگرس – بادام خارآلود Amygdalus lycioides
4 ناز بیابانی Andrachne fruticulose
5 – Aphanopleura breviseta
6 – Astragalus heterodoxus
7 – Astragalus myriacanthus
8 کاروانکش Atraphaxis spinosa
9 هزار خار رگه مرکزی Cousinia neurocentra
10 هزار خار کویری Cousinia piptocephala
11 عروس سنگ Dionysia janthina
12 وشا Dorema ammoniacum
13 پونه Mentha longifolia
14 سنگ دندان خاردار Pycnocycla spinosa
15 شور یزدی Salsola yazdiana
16 شنگ اسب کم گل Scorzonera intricata
جدول پستانداران شناسایی شده منطقه حفاظت شده کوه بافق
ردیف نام فارسی نام علمی
1 کل و بز Capra aegagrus
2 قوچ و میش Ovis orientalis
3 جبیر Gazella bennettii
4 گرگ Canis lupus
5 شغال Canis aureus
6 روباه معمولی Vulpes vulpes
7 شاه روباه Vulpes cana
8 یوزپلنگ Acinonyx jubatus venaticus
9 پلنگ Panthera pardus saxicolor
10 کاراکال Caracal caracal
11 کفتار Hyaena hyaena
12 خرگوش Lepus capensis
13 تشی Hystrix indica
14 خارپشت ایرانی Paraechinus hypomelas
15 جرد ایرانی Meriones persicus
16 موش خانگی Mus musculus
17 دوپای کوچک Allactaga elater
18 ول حفار افغانی Ellobius fuscocapillus
19 جربیل هندی Tatera indica
20 پامسواکی بزرگ Jaculus blanfordi
جدول پرندگان شناسایی شده در منطقه حفاظت شده کوه بافق
ردیف نام فارسی نام علمی
1 عقاب دو برادر Hieraeetus fasciatus
2 عقاب طلایی Aquila chrysaetos
3 عقاب شاهی Aquila heliaca
4 سارگپه پابلند Buteo rufinus
5 دال Gyps fulvus
6 قرقی Accipiter nisus
7 عقاب دشتی Aquila rapax
8 بالابان Falco cherrug
9 دلیجه Falco tinnunculus
10 کبک Alectoris chukar
11 تیهو Ammoperdix griseogularis
12 هوبره Undulata maqueenii
13 کوکر شکم سیاه Pterocles orientalis
14 کبوتر چاهی Columba livia
15 شاه بوف Bubo bubo
16 جغد کوچک Athena noctua
17 سبز قبا Coracias garrrulus
18 زنبور خوار معمولی Merops apiaster
19 هدهد Upupa epops
20 زاغی Pica pica
21 کلاغ ابلق Corvus corone
22 زاغ بور Podoces pleskei
23 زاغ نوک سرخ Pyrrhocorax pyrrhocorax
24 غراب Corvus corax
25 زاغ نوک زرد Pyrrhocorax graculus
26 چکاوک هدهدی Alaemon alaudipes
27 چکاوک کاکلی Galerida cristata
28 چکاوک سنگلاخ Ammomanes deserti
29 چلچله Hirudo rustica
30 دم جنبانک ابلق Motacilla alba
31 بلبل خرما Pycnonotus leucotis
32 دم چتری Cercotrichas galactotes
33 چکچک دشتی Oenanthe isabellina
34 چکچک سرسیاه Oenanthe albonige
35 توکای سیاه Turdus merula
36 توکای یاغی Turdus philomelos
37 دم سرخ معمولی Phoenicurcus phoenicurcus
38 گنجشک معمولی Passer domesticus
39 گنجشک سینه سیاه Passer hispaniolensis
40 سار Sturnus vulgaris
41 سهره جنگلی Fringilla coelebs
42 سسک جنبان Scotocerca inquieta
43 کمر کولی بزرگ Sitta tephronata
44 سنگ چشم خاکستری کوچک Lanius minor
حوادث و رخدادهای منطقه:
در اسفند ماه ۱۳۸۵ دو قلاده یوز و دو قلاده پلنگ پس از بیهوشی و نصب قلاده ردیاب مجددا در منطقه حفاظت شده کوه بافق (دره اشکفت) رها سازی شدند که یکی از یوزها در مرداد ۱۳۸۶ توسط پلنگ کشته شد و در اردیبهشت ۱۳۸۷ قلاده یوز دوم باز نشده روی زمین پیدا شد که به احتمال زیاد یوز آنرا از گردن خود خارج ساخته است.
تصویر برداری از یک قلاده پلنگ توسط یکی از محیط بانان در آذر ماه ۱۳۹۰
تصویر برداری از دو قلاده پلنگ نر و ماده در اردیبشت ۱۳۹۱، خارج از فصل جفت گیری که در نوبه خود جالب است.
مشاهده یک قلاده توله پلنگ در جاده گزوئیه در تیر ماه ۱۳۹۱
در مردادماه ۱۳۹۱ برای نخستین بار در کشور محیط بانان منطقه حفاظت شده کوه بافق موفق می شوند از صحنه شکار یک راس میش وحشی توسط یوزپلنگ فیلم و عکس تهیه کنند.
شناسایی یازده قلاده پلنگ در منطقه حفاظت شده کوه بافق در برنامه پایش یوزپلنگ آسیایی و پلنگ ایرانی در مناطق حفاظت شده استان یزد در سال ۱۳۹1
شناسایی پیرترین پلنگ ایران در منطقه حفاظت شده کوه بافق با ۱۲ الی ۱۴ سال سن
مشاهده دو قلاده پلنگ در بهمن ماه ۱۳۹۱
تعارضات و تهدیدهای منطقه:
احداث جاده ای که شهر بافق را به روستاهای شیطور و دولت آباد متصل می کند معروف به جاده گزوئیه که از محدوده امن منطقه حفاظت شده کوه بافق عبور میکند مهمترین تهدید و تخریب در این منطقه به شمار میرود.
مسائل تخصصی سیمای سرزمین:
1- منطقه دارای ماتریس عمده دشتی است. (دارای دو دشت اصلی به نام های دشت شیطور در ناحیه شرقی و شمال شرقی با پوشش گیاهی مناسب و دشت جبیری درناحیه غربی منطقه با پوشش گیاهی نسبتا فقیرتر)
2- منطقه دارای کریدور کوهستانی کشیده شده از شمال غربی به جنوب شرقی و حایل بین دو دشت و دارای پوشش گیاهی متفاوت. (حرکت از شمال غرب به جنوب شرق پوشش متراکم تر و غنی تر می شود.)
3- لکه های موجود در منطقه: چندین روستای کوچک، وجود آبشخورهای متعدد در منطقه، وجود چشمه های متعدد، پاسگاه حفاظتی ارسستان، وجود سد در دشت شیطور و…
4- ساختار منطقه از دیرباز تا به امروز دارای تغییرات قابل ملاحظه ای بوده که با تغییراتی در ساختار اکولوژیکی منطقه همراه بوده است. از جمله مهمترین تغییرات به موارد زیر می توان اشاره نمود:
* احداث (تعریض و بهسازی) جاده معروف به جاده گزوئیه که باعث می شود ارتباط اکولوژیکی بین دو منطقه قطع شود (عبور و مرور حیات وحش به خطر می افتد که این امر هم موجب تصادفات جاده ای می شود و هم در فصل جفتگیری احتمال برخود نر و ماده کم می شود.) وجود جاده خود نوعی آلودگی منظر به وجود می آورد (عبور قسمت هایی از جاده از مناطق بکر و دست نخورده) و همچنین باعث رانش و در نتیجه ریزش بخش هایی از کوه می شود. همچنین دسترسی شکارچیان به منطقه را تسهیل میدهد.
* احداث وحفر چاه ها: در گذشته تا به حال مهمترین روش دستیابی به آب برای کشاورزی در منطقه و روستا های اطراف قنوات بوده است که با احداث چاه ها سطح آب زیر زمینی کاهش یافته و با خشک شدن قنوات روبه رو خواهیم شد.
* وجود سد ها و آبشخور ها نیز از تعارضات انسانی به حساب می آید.
منابع بخش "معرفی منطقه حفاظت شده کوه بافق":
(دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران)
کتابچه معرفی منطقه حفاظت شده کوه بافق تالیف اداره کل حفاظت محیط زیست استان یزد
خبرگزاری موج – تابناک ، روزنامه ایران- همشهری -اطلاعات، پایگاه خبری تحلیلی طلوع یزد، ویکیپدیا
http://www.hamshahrionline.ir/news http://www.iranseda.ir/FullNews
بازدید میدانی از منطقه
2-2. درباره سبزدشت:
دهستان سبزدست در فاصله 85 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان بافق دارای آب و هوای نسبتا کوهستانی با زمستان های نسبتا سرد و تابستان های معتدل ، وجود پوشش گیاهی مناسب و ارتفاع زیاد از سطح دریا باعث گردیده که همواره در بیشتر فصول سال جزء سردترین نقاط استان یزد اعلام می گردد با الحاق تعدادی از روستاهای استان کرمان به شهرستان بافق و وجود مراتع سرسبز لرد شیطور هم چنین جهت اتحاد و یکپارچگی تمامی روستا نام زیبای سبزدشت بر روی این منطقه گزارده شده است.
روستاهای شیطور، بساب، دولت آباد، باجگان و برکوییه از پرجمعیت ترین روستاهای آن محسوب می شود این دهستان از طرف شمال به دهستان کوشک و از جنوب به دهستان قریه علی و از شرق به بخش آسفیج شهرستان بهاباد و از طرف غرب به شهر بافق محدود شده است.وجود مراتع نسبتا مرغوب و کوههای پر از درخت بنه، ارس، بادام کوهی و … باعث رونق دامداری در آن گردیده است که بیشتر شغل اهالی را تشکیل می دهد وجود قنات ها و چاههای کشاورزی نیز موجب توسعه کشاورزی محصولاتی از قبیل پسته،گندم و… شده که پسته مغز سبز آن معروف و فراورده های دامی این منطقه زبانزد خاص و عام می باشد.
قرار گرفتن این دهستان در مسیر جاده مواصلاتی بافق به کرمان و وجود روستاها ،جاذبه های گردشگری بویژه تپه نورالشهداء و روستای گردشگری باجگان و دهها مراتع سرسبز و آب و هوایی بسیارمناسب در تابستان رونقی خاص به این دهستان بخشیده است .{www.bafghsabzdasht.com تدوین غلامرضا عبداللهی شیطوری} طبق آخرین آمار جمعیتی، جمعیت دهستان سبزدشت حدود 2500 نفر گزارش شده است{ www.irna.ir }. اما اکثرا دارای سکونت موقتی می باشند، لذا جمعیت فعال و مستقر دائمی حدود 1000 نفر برآورد می شود.
اینجانب به عنوان دانشجوی محیط زیست و بومی منطقه سبزدشت برآنم تا نحوه نگرش مردم این منطقه نسبت به محیط زیست به خصوص محیط زیست طبیعی منطقه ( منطقه حفاظت شده کوه بافق) را مورد ارزیابی قرار دهم.
پرسشنامه هایی که در ادامه مشاهده خواهید کرد حاوی یک سری سوالات عمومی محیط زیست و یک سری سوالات مخصوص منطقه مزبور است.
این پرسشنامه ها هر کدام به صورت تصادفی به تعداد 50 عدد بین افراد بومی منطقه سبزدشت توزیع گردید و نتایجی را در بر داشت.
3-2. نمونه پرسشنامه های تهیه شده:
پرسشنامه شماره 1:
به نام خالق زیبایی ها
با سلام و عرض ادب. از اینکه وقت گرانبهایتان را صرف پر کردن این پرسشنامه می کنید متشکریم.
امید رحیمی دانشجوی ترم آخر کارشناسی محیط زیست دانشگاه یزد و بومی منطقه سبزدشت هستم. این پرسشنامه صرفا یک پایان نامه دانشجویی است و جهت اطلاع از نگرش مردم منطقه سبزدشت نسبت به مسائل محیط زیست است و به هیچ ارگانی وابسته نمی باشد. لذا با صرف دقت و حوصله در پاسخ دادن به سوالات ما را در جهت رسیدن به نتیجه مطلوب یاری نمایید.
همکاری شما عزیزان ما را در ارائه خدمات محیط زیستی در آینده در منطقه خودمان یاری می دهد.
مشخصات فردی:
سن: الف: زیر 16 سال ب: 25-16 ج: 45-25 د: بالای 45 سال
جنسیت: الف: مرد ب: زن
تحصیلات: الف: زیر دیپلم ب: دیپلم ج: لیسانس د: فوق لیسانس و بالاتر رشته تحصیلی:
شغل: الف: کارگر ب: کارمند ج: آزاد د: دیگر
سوالات:
1. انسان از محیط زیست استفاده مناسب انجام می دهد.
الف: کاملا موافقم ب: موافقم ج: نظر خاصی ندارم د: مخالفم ه: کاملا مخالفم
2. هر موجود زنده در طبیعت جایگاه خاص و ویژه ای دارد.
الف: کاملا موافقم ب: موافقم ج: نظر خاصی ندارم د: مخالفم ه: کاملا مخالفم
3. وجود مناطق حفاظت شده زیر نظر سازمان حفاظت محیط زیست ضروری است.
الف: کاملا موافقم ب: موافقم ج: نظر خاصی ندارم د: مخالفم ه: کاملا مخالفم
4. ادامه حیات گیاهان و جانوران در محیط به یکدیگر وابسته است.
الف: کاملا موافقم ب: موافقم ج: نظر خاصی ندارم د: مخالفم ه: کاملا مخالفم
5. اگر قرار باشد جاده بسازم حاضرم تمام درختان سر ر اه را قطع کنم.
الف: کاملا موافقم ب: موافقم ج: نظر خاصی ندارم د: مخالفم ه: کاملا مخالفم
6. حفاظت از جانوران در منطقه حفاظت شده بافق به نفع مردم بومی است.
الف: کاملا موافقم ب: موافقم ج: نظر خاصی ندارم د: مخالفم ه: کاملا مخالفم
7. برای حفظ محیط زیست منطقه مردم باید همکاری داشته باشند.
الف: کاملا موافقم ب: موافقم ج: نظر خاصی ندارم د: مخالفم ه: کاملا مخالفم
8. چقدر حفاظت از منطقه حفاظت شده بافق به نفع مردم است؟
الف: 100 درصد ب: 75 درصد ج: 50 درصد د: 25 درصد ه: 0 درصد
9. چقدر حفاظت از گونه یوزپلنگ آسیایی به عنوان گونه در معرض خطر انقراض به نفع مردم بومی است؟
الف: 100 درصد ب: 75 درصد ج: 50 درصد د: 25 درصد ه: 0 درصد
10. چند درصد اداره حفاظت محیط زیست در حفاظت از منطقه موثر است؟
الف: 100 درصد ب: 75 درصد ج: 50 درصد د: 25 درصد ه: 0 درصد
11. حفاظت از منطقه حفاظت شده بافق چقدر اهمیت دارد؟
الف: بسیار زیاد ب: زیاد ج: تاحدودی د:کم ه: خیلی کم
12. به نظر شما ورود افراد غیر بومی به منطقه تا چه حد سبب آسیب به منطقه می شود؟
الف: بسیار زیاد ب: زیاد ج: تاحدودی د:کم ه: خیلی کم
13. علل انتخاب منطقه کوه بافق به عنوان منطقه حفاظت شده؟
الف: می دانم ب: تا حدودی می دانم ج: نمی دانم
14. برخورد محیط بانان با مردم منطقه؟
الف: خیلی خوب ب: خوب ج: بی تفاوت د: نا مناسب ه: بسیار نامناسب
15. به نظر شما چه فعالیت هایی بیشتر باعث تخریب محیط زیست منطقه می شود؟
الف: برداشت گیاهان دارویی ب: کشاورزی و دامداری ج: معادن د: جاده سازی ه: تفرج
در پایان هرگونه نظر، انتقاد، پیشنهاد و هر آنچه که در نظر دارید را مکتوب نمایید. و یا به آدرس رایانامه زیر ارسال نمایید: omidrahimi1371@yahoo.com
و یا به این شماره پیامک نمایید: 09139549957
با تشکر.
پرسشنامه شماره 2:
با سلام و عرض ادب. از اینکه وقت گرانبهایتان را صرف پر کردن این پرسشنامه می کنید متشکریم. امید رحیمی دانشجوی ترم آخر کارشناسی محیط زیست دانشگاه یزد و بومی منطقه سبزدشت هستم. این پرسشنامه صرفا یک پایان نامه دانشجویی است و جهت اطلاع از نگرش مردم منطقه سبزدشت نسبت به مسائل محیط زیست است و به هیچ ارگانی وابسته نمی باشد، لذا با صرف دقت و حوصله در پاسخ دادن به سوالات ما را در جهت رسیدن به نتیجه مطلوب یاری نمایید.
مشخصات فردی:
سن: الف: زیر 16 سال ب: 25-16 ج: 45-25 د: بالای 45 سال
جنسیت: الف: مرد ب: زن
تحصیلات: الف: زیر دیپلم ب: دیپلم ج: لیسانس د: فوق لیسانس و بالاتر
شغل: الف: کارگر ب: کارمند ج: آزاد د: دانش آموز یا دانشجو ه: دیگر
سوالات:
1. به نظر شما چه گروهی را می توان صاحبان اصلی منطقه حفاظت شده کوه بافق دانست؟
الف: مردم بومی منطقه ب: مردم کل ایران ج: سازمان حفاظت محیط زیست
2. باید با شکارچیان متخلف برخورد قاطع شود.
الف: کاملا موافقم ب: موافقم ج: نظر خاصی ندارم د: مخالفم ه: کاملا مخالفم
3. احداث جاده گزوئیه باعث تخریب محیط زیست منطقه می شود.
الف: کاملا موافقم ب: موافقم ج: نظر خاصی ندارم د: مخالفم ه: کاملا مخالفم
4. به نظر شما احداث جاده گزوئیه بر کدام عامل زیر تاثیر گذارتر است؟
الف: نابودی زیستگاه جانوران ب: نابودی پوشش گیاهی ج: دسترسی آسان شکارچیان د: هیچکدام
5. به نظر شما علت اصلی کم شدن جمعیت گونه هایی از قبیل " گوسفند کوهی" چیست؟
الف: احداث جاده و نابودی زیستگاه آنها ب: شکار بی رویه ج: خشکسالی ها د: آلودگی های معادن
6. تا چه اندازه احداث جاده گزوئیه به نفع مردم بومی است؟
الف: بسیار زیاد ب: زیاد ج: تاحدودی د:کم ه: خیلی کم
7. تا چه اندازه وجود جانورانی کمیاب از قبیل یوزپلنگ و پلنگ را باعث افتخار منطقه می دانید؟
الف: بسیار زیاد ب: زیاد ج: تاحدودی د:کم ه: خیلی کم
لطفا نظرات خود را در هر زمینه ای در پشت برگه مکتوب نمایید.
بخش سوم: نتایج
نتایج به دست آمده از پرسشنامه شماره 1 به تفکیک سوالات:
نظرات کاملا متفاوت است و بیشتر به برداشت شخصی افراد اکثریت قاطع موافقند که هر موجود زنده در طبیعت جایگاه بستگی دارد. ویژه ای دارد.
اکثریت به صورت قاطع موافق ضرورت وجود مناطق حفاظت اکثریت موافق وابستگی حیات گیاهان و جانوران در یک شده زیر نظر سازمان حفاظت محیط زیست هستند. محیط طبیعی هستند.
اکثریت مخالفند، اما برداشت افراد از این جمله احتمالا متفاوت اکثریت وجود و ادامه حیات مداوم جانوران در منطقه را به بوده است. نفع خود می دانند.
اکثریت به اتفاق موافقند که در حفظ محیط زیست باید همکاری اکثریت مردم موافقند که حفاظت از منطقه حفاظت شده داشته باشند. کوه بافق به نفعشان است.
پراکندگی نظرات کاملا مشهود است، و نظرات متفاوت، به بینش اکثریت میزان تاثیر اداره محیط زیست در بحث حفاظت را افراد می تواند بستگی داشته باشد. پنجاه درصد می دانند.
اکثریت به اهمیت حفاظت از منطقه حفاظت شده کوه بافق اکثریت ورود افراد غیر بومی به منطقه را تا حدودی سبب پی برده اند اما با حدود متفاوت. آسیب به منطقه می دانند.
کمتر افراد، علل انتخاب منطقه را به عنوان منطقه حفاظت شده اکثریت برخورد محیط بانان با مردم منطقه را به صورت بی می دانند. تفاوت دانسته اند.
اکثریت عامل اصلی تخریب محیط زیست منطقه را معادن و سپس تفرج دانسته اند. جاده سازی و برداشت گیاهان دارویی را به یک اندازه و در رتبه های بعد، و کشاورزی و دامداری را عامل کمتر اثر گذار و در رتبه آخر دانسته اند.
نتایج به دست آمده از پرسشنامه شماره 2 به تفکیک سوالات:
اکثریت مردم بومی خودشان را صاحب اصلی منطقه حفاظت تقریبا همگی موافقند که با شکارچیان متخلف برخورد شده کوه بافق می دانند. قاطع شود.
اکثریت احداث جاده گزوئیه را برای محیط زیست منطقه اکثریت احداث جاده گزوئیه را برای محیط زیست منطقه
بی خطر می دانند. بی خطر می دانند.
اکثریت شکار بی رویه و خشکسالی ها را عوامل اصلی تر همگی بدون استثنا احداث جاده گزوئیه را به نفع مردم بومی کم شدن حیات وحش می دانند. می دانند.
اکثریت وجود گونه های کمیاب را باعث مباهات و افتخار منطقه خود می دانند.