بسم الله الرحمن الرحیم
تفسیر سوره حمد
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین
الرحمن الرحیم ….
رحمن: رحمتش فراوان است همه هستی از ناحیه او است.
رحیم: فیضش دایما به انسان می رسد.
تفاوت صفات رحمن و رحیم :
رحمان: مربوط به نظام هستی شناخت صفت «رحمان» پروردگار: مستلزم شناختن نظام جهان: نظام خیر و رحمت
رحیم مربوط به عالم خاص انسان ها
شناخت صفت «رحیم» پروردگار: مستلزم شناخت مقام و . موقعیت انسان در میان موجودات عالم
عقل و اراده: وجه ممیزه انسان ( دهر/3: انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا )
انسان در صورت پیمودن صراط مستقیم : مشمول رحمت خاص از ناحیه خدا نیل به مرحله رضا و . تسلیم
والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا
کتاب آزادی بندگی
جلسه سوم: دعا و توبه
دعا: هم هدف و هم وسیله؛ هم طلب هم مطلوب؛ هم مقدمه هم نتیجه
ماهیت دعا: راهی یا دری از دل انسان به سوی خداوند
وقت دعا: انقطاع اضطراری
اختیاری
شرایط دعا:
طلب حقیقی
ایمان و اعتماد به استجابت
مخالف نبودن با نظام تکوین و تشریع
هماهنگی دعا با سایر شئون زندگی دعا کننده
مورد دعا نتیجه گناه نباشد
دعا جانشین عمل و فعالیت نشود
دعا و مسئله قضا و قدر الهی
ضرورت بحث توبه: اولین منزل سلوک منزل «توبه»
عبودیت: سلوک (حرکت به سمت خداوند)
سکون
آفات حرکت انحراف توبه:مکانیسم بازگشت
پس رفت
چیستی
مبانی
شرایط امکان توبه
شرایط
توبه شرایط تحقق توبه
فرآیند پیدایش
ثمرات
چیستی توبه:
انقلاب روحی (درونی) در جهت تعالی: قیام شخص علیه خودش (از مختصات انسان)
خود عالی خود دانی
مبانی توبه:
وجود خود عالی و خود دانی (در حیوانات که خود عالی و خود دانی وجود ندارد: توبه هم وجود ندارد)
امکان تغییر و حرکت: سلوک وحرکت دایمی انسان
وجود اختیار در انسان در انتخاب خیر و شر
خود عالی غلبه خود عالی: توبه
انسان: موجود مرکب
خود دانی
غلبه خود دانی: طغیان و سرکشی
فن تربیت: دادن حظ و بهره هرکدام از ساحت های وجودی در حد اعتدال
در حال تعارض
شرایط توبه:
الف) شرایط امکان توبه: چه کسی می تواند توبه کند؟
به لحاظ عمل لازم التوبه شدت ضربه: احساس بیداری
به لحاظ شخص صاف و صیقلی بودن محل ضربه
به لحاظ زمان عدم رسوخ: توجیه نکردن گناه
توان مبارزه:عادت نکردن به گناه
توبه: انقلاب مقدس و آزاد درونی ≠ اضطرار و اجبار
توبه: از نظامات این دنیا (الیوم عمل و لاحساب و غدا حساب و لاعمل)
دلایل
ب) شرایط تحقق توبه:
1. به لحاظ خود توبه ارکان توبه پشیمانی از گناه
عزم بر عدم تکرار
شروط توبه قبولی اعاده حق الناس
اعاده حق الله
کمالی جبران مافات (آب کردن گوشت حرام)
چشیدن سختی طاعت در مقابل لذت گناه
2. به لحاظ زمانی: قبل از مرگ ≠ ساعت معاینه تا آن لحظه که انسان اختیار دارد
از درون انسان باشد ≠ اجباری
حرکت و تغییر در این دنیا واقع می شود
فرآیند پیدایش توبه :
باقی ماندن عناصر مقدس (ولو اندک)
حکمت 213 نهج البلاغه: «از خدا بترس هر چند اندک و میان خود و خدا پرده ای قرار ده، هر چند نازک»
2. شناخت خداوند و حرکت به سمت او ≠ خودکشی ، جنون
ثمرات توبه:
تبدیل سیئات به حسنات
توبه و انابه توبه کننده در نزد خدا بالاتر از تسبیح تسبیح کنندگان
کار مختص انبیا: پیغمبران نه تنها مظلوم را علیه ظالم برانگیختند، بلکه ظالم را علیه خودش بر می انگیزانند.
دلایل توبه معصومین:
1. از باب دفع است نه رفع (آیت الله جوادی آملی)
2. اثر وضعی گناهان دیگران
3. حسنات الابرار، سیئات المقربین
4. رشد بیشتر و کسب کمالات و مقامات عالی که بی نهایت است.
5. آموزش به دیگران
نکات تکمیلی: آثار آیت الله جوادی آملی
انواع توبه
عام: توبه از ارتکاب گناه
خاص: توبه از ترک اولی و مستحب
اخص: توبه از توجه به غیرخداوند (چنان که پیغمبر اکرم(ص) فرمود: «انه لیغان علی قلبی و انی لاسغفر الله بالنهار سبعین مره»)
انواع توبه
توبه پسینی: رفع گناه
توبه پیشینی: دفع گناه (توبه معصومین علیهم السلام)
دلیل: سیر دایمی در دایره خوف و رجا
خوف رجاء
حرف های ما هنوز ناتمام
تا نگاه می کنی
وقت رفتن است
باز هم همان حکایت همیشگی
پیش از آنکه باخبر شوی
لحظه عزیمت تو ناگزیر می شود
دریغ و حسرت همیشگی
ناگهان چقدر زود، دیر می شود…
«قیصر امین پور»