پاورپوینت درس 12 فارسی هشتم شیر حق


فارسی هشتم (دوره اوّل)
تدریس درس دوازدهم
(شیر حق)

تهیّه و تدوین:

ارزشیابی تشخیصی فارسی
1. معنی واژه های زیر را بنویسید .
شاهد ، وجد ، خاکدان غم، محاربه، گزند ، پهنه، ماوا، اهریمن ، شمایل ، غایت ، پوپک، خیل ، توطئه
2. معنی و مفهوم مصراع های را بنویسید .
– دل رمیده ما را انیس و مونس شد .
– ای آفتاب شمایل دریا دل
– به حلاوت بخورم زهر که شاهد ساقی است .
– ای وطن ، ای دل مرا ماوا
3. معنی بیت « شرف مرد به جود است و کرامت به سجود هرکه این هردو ندارد عدمش به زوجود »
رابنویسید و جناس های آن را مشخّص کنید .

.8
4 . « رساله قشیریّه » در چه زمینه ای است و اثر کیست؟

5 . گروه های اسمی رابیابید وهسته ونوع وابسته ها را به طور کامل بنویسید .

دو نامه سید جمال اسد آبادی و میرزای شیرازی کار خود را کرده بود.

الف ) امیر کبیر با صدای رسا به اطرافیان گفت : « مسئول جهل مردم ما هستیم » .

ب ) ایران ، سرزمینی بزرگ است . و دراین هشت سال دفاع مقدّس حماسه های شگفت انگیز آفریدند .

پ ) سومین گروه از دانش آموزان کلاس هشتم دریک مسابقه علمی شرکت کردند .

صبح صادق ، قدرت کاذب شکست رشته های دام اهریمن گسست صبح راستین و حقیقی (قدرت مردم) قدرت های دروغین (رژیم شاهنشاهی) را از بین برد و تار و پود دام شیطان (حکومت پهلوی) را نابود کرد.
صادق : راستین ، حقیقی ، واقعی کاذب : دروغین رشته : تار و پود دام : تله اهریمن : شیطان

آرایه های ادبی : صادق و کاذب : تضاد
گسستن رشته های دام : کنایه از نابود کردن
اهریمن : استعاره از حکومت پهلوی
صبح صادق شکست : تشخیص

درس 12
شیرحق
از علی آموز اخلاص عمل شیر حق را دان منزّه از دغل
معنی بیت: پاکی نیّت در کارها را از حضرت علی (ع) یاد بگیر و حضرت علی (ع) ، را از هر گونه حیله وفریبکاری پاک بدان.

معنی لغات : اخلاص : عقیده پاک داشتن ، پاکی نیّت ، یکرنگی در عقیده شیر حق : حضرت علی ( ع )
دغل : مکر ، حیله ، فریبکاری ، نیرنگ ، ناراستی منزّه : پاک ، بی عیب ، پاکیزه

آرایه های ادبی : شیر حق : استعاره از علی ( ع )

در غزا بر پهلوانی دست یافت زود شمشیری برآورد و شتافت
معنی بیت: حضرت علی ( ع ) در جنگ بر پهلوانی ( عمر بن عبدود ) تسلط یافت ( پیروز شد) . فورا شمشیر ش را کشید و برای کشتن او اقدام کرد .
معنی لغات : غزا : جنگ ؛ نبرد ، پیکار
آرایه های ادبی : دست یافتن : کنایه از پیروز شدن ، مسلّط شدن ، غلبه کردن غزا ، شمشیر : مراعات نظیر

او خدو انداخت بر روی علی افتخار هر نبی و هر ولی معنی بیت: آن پهلوان بر چهره مبارک حضرت علی ( ع ) آب دهان انداخت . آن علی که مایه افتخار همه پیامبران و دوستان خداست. معنی لغات : خدو : آب دهان ، تُف نبی : پیامبر ولی : دوستان خدا ، پیشوای دینی ، رهبر آرایه های ادبی : علی ، ولی : جناس ناقص اختلافی
در زمان انداخت شمشیر آن علی کرد او اندر غزایش کاهلی
معنی بیت: حضرت علی ( ع ) فورا شمشیر ش را بر زمین انداخت و در جنگ با آن پهلوان سستی کرد. ( به جنگ ادامه نداد. )
معنی لغات : در زمان : فوراً ، بلافاصله ، بی درنگ ، به سرعت کاهلی : سستی ، تنبلی، در اینجا : درنگ ، مکث
آرایه های ادبی : شمشیر ، غزا : مراعات نظیر نکته : در زمان : قید است و ( ش ) در غزایش : متمم می باشد .

گشت حیران آن مبارز ، زین عمل وز نمودن عفو و رحم بی محل معنی بیت: آن پهلوان از این عمل و از بخشش و رحم نابه هنگام و غیر منتظره حضرت علی(ع) متعجّب شد. معنی لغات : حیران : شگفت زده ، متعجّب ، حیرت زده عمل : رفتار ، کار عفو : بخشش ، گذشت رحم : مهربانی بی محل : بی موقع ، نابجا ، نامناسب ، نابه هنگام آرایه های ادبی : عفو ، رحم : مراعات نظیر
گفت: بر من تیغ تیز افراشتی از چه افکندی، مرا بگذاشتی؟
معنی بیت: آن پهلوان گفت: تو بر من شمشیر تیز کشیدی ، پس چرا آن را بر زمین انداختی و مرا رها کردی و نکُشتی؟
معنی لغات : تیغ : شمشیر افراشتی : بلند کردی افکندی : انداختی بگذاشتی : رهاکردی
آرایه های ادبی : تیغ ، تیز : جناس ناقص اختلافی تیغ تیز افراشتن : کنایه از با جدیّت جنگیدن

گفت: من تیغ از پی حق می زنم بنده حقّم نه مامور تنم
معنی بیت: گفت: من برای رضای خدا شمشیر می زنم ( می جنگم) من بنده خدا هستم و فرمانبردار جسمم نیستم . ( برای هوای نفس خودم شمشیر نمی زنم . )

معنی لغات : از پی : برای ، به خاطر حق : خدا ، حقیقت مامور : وظیفه دار ، فرمانبردار ، مطیع

آرایه های ادبی : تیغ زدن : کنایه از جنگیدن

شیر حقّم، نیستم شیر هوا فعل من بر دین من باشد گوا
معنی بیت: من شیر خدا هستم و شیر هوا و هوس نیستم . رفتار و عمل من بر دین و ایمانم گواهی می دهد.

معنی لغات : هوا : هوس ، میل ؛ آرزو ، خواسته فعل : عمل ، رفتار ، کار گوا : شاهد ، دلیل ، گواه

آرایه های ادبی : شیر ، شیر : تکرار هوا ، گوا : جناس ناقص اختلافی

باد خشم و باد شهوت، باد آز برد او را که نبود اهل نماز
معنی بیت: خشم و شهوت و طمع مثل باد ، کسی را اهل نماز و عبادت نباشد گمراه می کند و از بین می برد .

معنی لغات : شهوت : تمایلات نفسانی ، میل شدید به چیزی داشتن آز : طمع ، حرص

آرایه های ادبی : باد خشم ، باد شهوت و باد آز : هر سه اضافه تشبیهی هستند باد ، باد : تکرار
چون درآمد در میان، غیر خدا تیغ را دیدم نهان کردن سزا

معنی بیت: وقتی که درکشتن تو متوجّه شدم که به خاطر غیر خدا ( برای فرو کش کردن خشم خودم ) می جنگم ،دیدم پنهان کردن شمشیر( نجنگیدن ) شایسته تر و سزاوارتر است .
معنی لغات : سزا : شایسته ، سزاوار آرایه های ادبی : نهان کردن تیغ : کنایه از نجنگیدن

مولوی
مولانا جلال الدین محمد بلخی مشهور به مولوی
شاعر بزرگ قرن هفتم هجری قمری است. وی در سال ۶۰۴ هجری قمری در بلخ زاده شد. پدر وی بهاءالدین که از علما و صوفیان بزرگ زمان خود بود به سبب رنجشی که بین او و سلطان محمد خوارزمشاه پدید آمده بود از بلخ بیرون آمد و بعد از مدتی سیر و سیاحت به قونیه رفت. مولانا بعد از فوت پدر تحت تعلیمات برهان الدین محقق ترمذی قرار گرفت. ملاقات وی با شمس تبریزی در سال ۶۴۲ هجری قمری انقلابی در وی پدید آورد که موجب ترک مسند تدریس و فتوای وی شد و به مراقبت نفس و تذهیب باطن پرداخت. وی در سال ۶۷۲ هجری قمری در قونیه وفات یافت.
از آثار او می توان به مثنوی معنوی ، دیوان غزلیات یا کلیات شمس، رباعیات، مکتوبات، فیه مافیه و مجالس سبعه اشاره کرد.

خود ارزیابی
در بیت اوّل به کدام صفات حضرت علی (ع) اشاره شده است؟
کدام بیت با مفهوم عبارت « الاعمال بالنیّات » مناسبت دارد؟
مولوی در بیت نهم، بر چه نکته ای تاکید دارد؟

دانش زبانی
هسته و وابسته ها را پیدا کنید.
کدام اندیشه و بینشی باعث این رنج و اندوه است.
چه شخصیّتی می تواند این پنج اثر باارزش را بیافریند؟
عجب فکری! چه کلامی بود که به زبان آوردید!
جلسه قبل با دو وابسته « صفت اشاره و صفت پرسشی » آشنا شدید، این جلسه با وابسته هایی دیگر آشنا می شوید که یکی صفت پرسش و دیگری صفت تعجّب را بر هسته می افزاید:
وابسته های صفت پرسشی: کدام، چند، چه و… کدام کتاب؟ ، چند کتاب ؟ ، چه کتابی؟
پیشین  صفت تعجّبی: عجب، چه و… عجب کاری ! چه فکر بکری!

ارزشیابی تکوینی
1- واژه « منزّه » با کدام گزینه مترادف است؟
الف) مجدّد
ب) مطهّر
ج) معیّن
د) مدرّس
2- کدام گزینه متفاوت است؟
الف) باد خشم
ب) باد آز
ج) باد صبا
د) باد غرور
3- « مثنوی معنوی » اثر کیست و چند دفتر است؟
الف) مولوی ، دو
ب) جلال الدین بلخی، شش
ج) مولوی ، چهار
د) سعدی ، پنج

4- در کدام گروه اسمی « دو وابسته پیشین » وجود دارد؟
الف) مردان شجاع ایرانی
ب) کدام اثر ارشمند سعدی
ج) دو سوم کتاب فارسی
د) همان هفت شهر عشق
5- در کدام گزینه « صفت تعجبی » وجود دارد؟
الف) کدام دوست توانا
ب) ارزشمندترین اثر مولوی
ج) چه مردان متخصّصی
د) سومین روز هفته
6- با توجّه به توضیح مولوی باد خشم چه کسی را با خود می برد؟
الف) افراد سبک
ب) افراد با ایمان
ج) مردان جنگجو
د) تارک الصلاه

تکلیف و نوشتن
دانش آموزان عزیز بعد از مطالعه دقیق مطالب درسی ؛ به خود ارزیابی ها و بخش نوشتن و سوالات تستی پاسخ دهید .

از توجّه شما سپاسگزارم.