1
خانه ریاضیات، اهداف و برنامه های آن
فروزان خردپژوه و علی رجالی(1)
خانه ریاضیات اصفهان
" در شانزدهمین مطالعه کمیسیون بین المللی آموزش ریاضی(2)، خانه ریاضیات در ایران به عنوان یکی از چالش های مهم برای توسعه دانش ریاضی و ایجاد انگیزه در دانش آموزان و دانشجویان مطرح شده است.
در این سخنرانی، تاریخچه، اهداف و فعالیت های خانه های ریاضیات و دستاوردهای ایجاد این گونه مراکز علمی، تحقیقاتی در سطوح محلی، ملی و بین المللی مورد بحث قرار خواهد گرفت."
(1) دانشکده ریاضی دانشگاه صنعتی اصفهان
(2) International Commission on Mathematics Instructors (ICMI)
2
2.2.5 Mathematics Houses
Since 1999, in Iran, teams of teachers and university staff have established what are called Mathematics Houses throughout the country.
The Houses are meant to provide opportunities for students and teachers at all levels to experience team work by being involved in a deeper understanding of mathematics through the use of various media.
These include information technology and independent studies, feeling the essence of mathematics and learning about the history and applications of mathematical sciences, playing mathematics games and studying interdisciplinary ideas such as mathematics and art, studying mathematics and genetics, mathematics and social sciences, and medical or engineering mathematics.
3
Team competitions, e-competitions, using mathematics in the real world, studies on the history of mathematics, the connections between mathematics and other subjects such as art and science, general expository lectures, exhibitions, workshops, summer camps and annual festivals are some of the non-classic mathematical activities of these houses.
The houses provide opportunities for public mathematics awareness, especially for families of the students.
They also present mathematics through recreation and fun by playing with mathematics tools and learning the applications of mathematics and observing the mathematics strength in art other areas of science, technology, social or medical aspects of life.
The members of the houses can present their math abilities and thinking skills, and the houses can identify these abilities.
4
Students enjoy the atmosphere of cooperative working and exchanging information in these houses and this helps to enrich their mathematical knowledge and skills.
Teachers and talented students may take part in all the activities or special programs of the houses, and in this way the houses nourish the higher achievers for better and higher achievement.
Mathematics House is a playground and a centre for providing good challenging infrastructure and its aim is to answer all the question on the problems of the challenges in mathematics education.
It provides an up to date state of art for making necessary challenges for teachers and students.
5
از سال 1377 گروه هایی از معلمان و دانشگاهیان ایران خانه های ریاضیات را در سراسر کشور راه اندازی نمودند.
هدف خانه های ریاضیات ایجاد فرصت هایی برای دانش آموزان و معلمان در مقاطع مختلف تحصیلی است که کار گروهی را با درگیری با درک عمیق تر از مفاهیم ریاضیات با استفاده از ابزارهای مختلف تجربه کنند.
این ابزارها شامل تکنولوژی اطلاعات، مطالعات مستقل، درک مفاهیم ریاضیات و یادگیری تاریخ و کاربردهای علوم ریاضی، بازی های ریاضی و مطالعه ایده های بین رشته ای مانند ریاضیات و هنر، ریاضی و تاریخ تمدن و آرشیتکت ایرانی، ریاضیات و ژنتیک، ریاضیات و علوم اجتماعی و علوم پزشکی یا ریاضیات مهندسی می باشند.
مسابقات تیمی، مسابقات الکترونیکی، استفاده از ریاضیات در زندگی روزمره، مطالعه در زمینه های تاریخ ریاضیات، ارتباط ریاضیات و علوم دیگر، سخنرانی های عمومی، نمایشگاه ها، کارگاه های آموزشی و تحقیقاتی، اردوهای تابستانه و جشنواره های سالیانه برخی از فعالیت های ریاضی غیرکلاسیک این خانه هاست.
2-2-5: خانه های ریاضیات
6
این خانه ها به آگاهی عمومی در مورد ریاضیات مخصوصاً در میان خانواده دانش آموزان و دانشجویان کمک می کنند. آن ها ریاضیات را از طریق تفریح و لذت بردن به وسیله بازی با ابزارهای ریاضی، یادگیری کاربردهای ریاضیات و مشاهده توانمندی های ریاضی در هنر و سایر علوم، تکنولوژی، علوم اجتماعی و پزشکی وابسته به زندگی ارائه می دهند.
اعضاء خانه ها می توانند توانمندی های ریاضی و مهارت های فکری خود را ارئه دهند و خانه ها می توانند این استعدادها را شناسایی نمایند.
دانش آموزان و دانشجویان از محیط کار گروهی و انتقال تجارب این خانه ها لذت می برند و این مسایل باعث می شود که دانش و مهارت های ریاضی آن ها ارتقاء پیدا کند.
معلمان، دانش آموزان و دانشجویان مستعد می توانند در تمام فعالیت های خانه و یا بر حسب مورد در برنامه های خاص آن شرکت نمایند و از این طریق خانه ها افراد مستعد را برای به دست آوردن موفقیت های بیشتر و بهتر تربیت و تحت حمایت قرار می دهند.
خانه ریاضیات یک میدان و مرکزی برای ایجاد امکانات خوب چالشی است و هدف آن پاسخ گویی به نیازهای چالشی در زمینه آموزش ریاضی است. خانه در چالش های ضروری دانش آموزان، دانشجویان و معلمان بهنگام عمل می کند.
7
“The two appendices, on significant enrichment structures, were contributed by Ali Rejali (Mathematics Houses) and Djordje Kadijerich (Archimedes organization). Peter Taylor has in fact visited both the Mathematics Houses in Iran and the Archimedes premises in Belgrade and agrees that these are prime examples of highly useful organizations supporting their communities in remarkably useful ways.”
آقایان پروفسور تیلور و اِد باربو(1) در مقدمه کتاب مطالعه شانزدهم کمیسیون بین المللی آموزش ریاضی نوشته اند:
(1) Professor Peter Taylor and Professor Ed Barbeau, Editors of the 16th study o f ICMI
8
"باید از فدراسیون جهانی مسابقات ملی ریاضی در مورد انتخاب ایشان تبریک گفت. من کارهای دیگر علی را نمی دانم، ولی در فرصت کوتاهی که در سفرم به ایران پیش آمد از خانه ریاضیات اصفهان بازدیدی داشتم. این خانه در واقع محلی برای گسترش دانش ریاضی و محیطی برای ایجاد چالش ریاضی در بین جوانان و معلمان است. ساختمان جدید خانه ریاضیات اصفهان ساختار مناسبی برای توسعه فعالیت های خانه است که امیدوارم هرچه زودتر در اختیار خانه ریاضیات اصفهان قرار گیرد.“
خانم پروفسور آرتیگ(2) رئیس کمیسیون بین المللی آموزش ریاضی
در مراسم اهداء جایزه پاول اردیش به دکتر رجالی در تاریخ 8 ژوئیه 2008 در مکزیک:
(2) Professor Artigue, The President of ICMI
9
تجربه بیش از 28 سال جلسات بعداز ظهرهای دوشنبه معلمان ریاضی اصفهان و تشکیل مرکز بررسی ریاضیات دبیرستانی در دانشگاه صنعتی اصفهان از سال 1358 که در آن دیوارهای جدایی بین معلمان مقاطع مختلف تحصیلی شکسته و این رویداد منشاء خدمات زیادی به جامعه علمی کشور شد، گروهی از معلمان و اساتید ریاضی را برآن داشت تا یک موسسه غیردولتی برای ارتقاء دانش ریاضی تشکیل دهند.
ایجاد مرکز تحقیقات معلمان اصفهان به عنوان الگویی برای تشکیل پژوهشگاه های معلم در سراسر کشور، برگزاری مسابقات ریاضی که منجر به اجرای المپیاد ریاضی ایران و به دنبال آن المپیادهای دیگر علمی و حضور موفق جوانان ایرانی در عرصه های بین المللی گردید و از همه مهمتر هم فکری و همکاری مشترک معلمان و توسعه تحقیقات گروهی و برگزاری نخستین کنفرانس آموزش ریاضی در ایران در سال 1375، حاصل این مشارکت بود.
تاریخچه
10
پس از اعلام سال 2000 به نام سال جهانی ریاضیات توسط کمیسیون بین المللی آموزش ریاضی (ICMI) و اتحادیه بین المللی ریاضی (IMU) و در حاشیه بیست و پنجمین کنفرانس ریاضی کشور، ستاد ملی سال جهانی ریاضیات پیرو مذاکرات استاد احمد بیرشک با مسئولین علمی نخستین کنفرانس آموزش ریاضی ایران به پیشنهاد ایشان تشکیل شد. حمایت برخی از مسئولین کشور از آن جمله آقای محمدعلی نجفی رئیس وقت سازمان برنامه ریزی و بودجه کشور و دکتر مضطرزاده معاون پژوهشی وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت برای تشکیل این ستاد اهمیت فراوان داشت.
ستاد ملی سال جهانی ریاضیات به ریاست رئیس جمهور و با دبیری وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت، طرح خانه ریاضیات را به عنوان یکی از طرح های اجرایی خود به تصویب رساند. این طرح توسط دوستان دانشگاه صنعتی شریف مخصوصاً آقای یحیی تابش تنظیم شده بود.
11
سرانجام نخستین خانه ریاضیات طی موافقت نامه ای بین شهرداری اصفهان و معاونت پژوهشی وزارت فرهنگ و آموزش عالی و با موافقت استاندار وقت (به نیابت شورای اسلامی شهر اصفهان) در این شهر تاریخی شکل گرفت و در بهمن ماه سال 1377 با حضور وزیر فرهنگ و آموزش عالی و استاندار وقت (به نیابت شورای اسلامی شهر اصفهان)، با تلاش و پی گیری هیئت موسس خانه ریاضیات، افتتاح و حاصل تجربیات مشترک دانشگاهیان و دبیران ریاضی در این مکان کوچک تبلور یافت.
خانه در ابتدا زیر نظر ستاد ملی سال جهانی ریاضیات و شهرداری اصفهان فعالیت می کرد، اما پس از تشکیل خانه های ریاضیات در شهرستان های دیگر، شورای خانه های ریاضیات در ایران به عنوان یک نهاد علمی غیردولتی زیر نظر کمیسیون انجمن های علمی وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری فعالیت خود را ادامه داد. در این راستا نقش جناب آقای دکتر منصوری معاون وقت وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری و رئیس وقت انجمن ریاضی ایران را نمی توان نادیده گرفت. این شورا با بررسی عملکرد خانه های ریاضیات مجوز تشکیل و فعالیت آن ها را صادر می نماید، که خانه ریاضیات اصفهان تا کنون به عنوان یکی از الگوهای برتر و اولیه این حرکت علمی مطرح بوده است.
12
اکنون خانه پس از فعالیت های چشمگیر محلی، ملی و بین المللی خود، سرانجام به عنوان یک نهاد غیردولتی مستقل زیر نظر یک شورای علمی با رسمیت یافتن توسط شورای خانه های ریاضیات ایران زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری و با حمایت شهرداری اصفهان از طریق یک هیئت امناء و زیرنظر یک شورای علمی فعالیت دارد.
13
اهداف
عمومی سازی ریاضی و آگاه سازی جامعه از اهمیت علوم ریاضی
ترویج روحیه تحقیق و مطالعه صحیح در میان جوانان، نوجوانان (دانش آموزان و دانشجویان) و معلمان (ریاضی و آموزگاران)
ترویج فرهنگ صحیح استفاده از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات و منابع دیگر اطلاعاتی بین جوانان و معلمان
آموزش شیوه های انجام کارگروهی به دانش آموزان، دانشجویان و معلمان
ایجاد روحیه کارآفرینی در جوانان دانشجو و نابینایان
معرفی تاریخ درخشان ریاضیات در عصر طلایی اسلام به جهانیان برای آشنایی آنان با تمدن اسلامی- ایرانی و ایجاد روحیه خودباوری در جوانان
ایجاد بستر لازم برای گسترش نرم افزارهای علمی در میان جوانان
بررسی و تلاش در جهت حل مشکلات آموزشی و پژوهشی کشور
گسترش فعالیت های بین رشته ای
ایجاد تسهیلات جهت ارتباطات اعضاء با مجامع علمی داخلی و خارجی (از قبیل کتابخانه ها، مراکز اطلاع رسانی، مراکز پژوهشی و دانشمندان.)
و
پذیرش ایده های نو و عملی در راستای اهداف فوق
14
دستاوردها:
برگزیده نخست، برنده تندیس و جایزه اول پنجمین دوره انجمن ترویج علم ایران
ایجاد تحول در روش های یاددهی، یادگیری در میان دانش آموزان، دانشجویان و معلمان
موفقیت تیم های دانش آموزی و دانشجویی در جشنواره ها و مسابقات داخلی و خارجی
ارائه الگویی جدید در کشور و در عرصه های بین المللی برای انجام کارگروهی و آموزش روش های تحقیق
گسترش فرهنگ اطلاع رسانی بین دانش آموزان، معلمان و نابینایان
شناخته شدن به عنوان یکی از ابزارهای مهم در ایجاد چالش ریاضی توسط گروه مطالعاتی شانزدهم کمیسیون بین المللی آموزش ریاضی (ICMI)
ارائه طرح های موفق "نحوه گزینش دانشجو در دانشگاه ها" [که منجر به ارائه طرح حذف کنکور به مجلس شورای اسلامی شد.]، "راهکارهای همکاری انجمن ها با وزارت آموزش و پرورش"، همکاری برای تدوین "برنامه نوین دوره کارشناسی آمار"، "روش های گزینش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد آمار" و "قانون پیشنهادی سازمان نظام آمارشناسی ایران".
راه اندازی پژوهش های بین رشته ای (ریاضی و هنر- ریاضی و ژنتیک- ریاضی و شبکه های عصبی و …) در میان دانشجویان دانشگاه های مختلف
15
ایجاد کارآفرینی برای نابینایان با آموزش نحوه استفاده از رایانه های معمولی و تولید محتوی آموزشی برای آنان
تشکیل انجمن علمی فرهنگی موج نور برای گسترش بهره گیری از کامپیوترهای عادی بین نابینایان و کم بینایان و عضویت دو نفر از اعضاء خانه در کمیته آموزش شورای عالی اطلاع رسانی کشور
کسب عنوان دوم انجمن علمی برتر در هفتمین جشنواره پژوهش و فنآوری کشور (1385)
عقد قرارداد همکاری با انستیتو تحقیقاتی فرودنتال دانشگاه اترخت هلند (در سال 1385) و با دانشگاه تربیت معلم فونتیز هلند (در سال 1386)
حمایت سازمان های بین المللی یونسکو و آیسسکو از فعالیت های خانه ریاضیات اصفهان
تاثیرگذاری بر آموزش ریاضی دوره ابتدایی با معرفی اهداف و مفاهیم ریاضی این دوره به آموزگاران
راه اندازی سایت آمار برای همه با مشارکت پژوهشکده آمار ایران
16
همکاری و ارتباط خانه ریاضیات اصفهان با نهادهای علمی داخلی و بین المللی
– همکاری با انجمن آمار ایران (جلسات برنامه ریزی دوره کارشناسی و تدوین نظام آمارشناسی، برگزاری مسابقه دانش آموزی، مشارکت در برگزاری کنفرانس ها، سمینارها و مسابقات دانشجویی)
– امضاء تفاهم نامه همکاری با مرکز تحقیقات بنیادی (.I.P.M)
– همکاری با سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش (سمینار تبیین راهکارهای همکاری انجمن ها با سازمان، همکاری در برگزاری کنفرانس های آموزش ریاضی)
– همکاری و تفاهم نامه با شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان برای حمایت از پژوهش های دانشجویی
– همکاری با دانشگاه های اصفهان، صنعتی اصفهان و سازمان آموزش و پرورش اصفهان در برگزاری سمینار بررسی روش ها و مسایل آزمون های ورودی دانشگاه ها
– همکاری با بنیاد دانش و هنر در برگزاری همایش های شبکه مدرسه در اصفهان و نیشابور
– همکاری با مرکز پژوهش های مجلس جهت بررسی طرح پذیرش دانشجو
– همکاری با پژوهشکده آمار ایران در جهت عمومی سازی علم آمار، ایجاد سایت آمار برای همه و بررسی کتب و مقالات پژوهشکده
17
– همکاری با دانشگاه ها و شهرداری اصفهان در جهت راه اندازی طرح ارتباط کتابخانه ای استان که توسط خانه ریاضیات اصفهان پیشنهاد شده است و هم اکنون در استان اصفهان در دست اجراست.
– همکاری و تفاهم نامه با انستیتو تحقیقاتی فرودنتال وابسته به دانشگاه اترخت هلند
– مشارکت با کمیسیون بین المللی آموزش ریاضی (ICMI) در انجام مطالعات مختلف، از جمله شانزدهمین مطالعه ICMI در راستای تعیین چالش های ریاضی، هفدهمین مطالعه در زمینه آموزش مجازی و هیجدهمین مطالعه در زمینه آموزش آمار
– مشارکت با کنگره های بین المللی آموزش ریاضی (ICME) در جهت برنامه ریزی و اداره گروه های کاری، از جمله مدیریت گروه کاری ششم یازدهمین کنگره بین المللی آموزش ریاضی که در سال 1387 در مکزیک برگزار شد.
– همکاری با انجمن های علمی آموزشی معلمان ریاضی سراسر کشور و اتحادیه انجمن های علمی آموزشی معلمان ریاضی ایران
18
– همکاری با انجمن علمی آموزشی معلمان ابتدایی شهر اصفهان در جهت ارائه کارگاه های آموزشی برای آموزگاران
– همکاری با سایر خانه های ریاضیات و شورای خانه های ریاضیات ایران
– امضاء تفاهم نامه با مرکز نجوم ادیب اصفهان جهت همکاری
– عقد قرارداد مطالعات و تحقیقات در زمینه آموزش ابتدایی با دفتر منطقه ای یونسکو (UNESCO)
– همکاری با ISESCO برای ایجاد شبکه همکاری منطقه ای در زمینه آموزش ریاضی
– عقد تفاهمنامه همکاری با دانشگاه تربیت معلم (Fontys) هلند
19
دلایل ضرورت ایجاد مکان هایی مشابه خانه:
متفاوت بودن فعالیت دانشگاه ها و آموزش و پرورش
نیاز به اصلاح و بازنگری دائمی به روش های آموزش ریاضی در مدارس
نیاز به فعالیت های فوق برنامه دانش آموزی و دانشجویی
حمایت آموزشی و پژوهشی از معلمان
نیاز به انجام تحقیقات مستقل گروهی و ارزشیابی روش های آموزشی
20
مسائل و مشکلاتی که خانه ها با آن ها روبرو هستند:
1- فضای فیزیکی موجود و امکانات
2- تاثیر تغییر مدیریت های سازمان و نهاد حامی
3- عدم دریافت بودجه و حمایت مالی مناسب که اجرای برنامه های پیش بینی شده را دچار اختلال و وقفه می کند.
4- عدم همکاری دانشگاه های محلی، ادارت آموزش و پرورش و شهرداری ها و فرمانداری ها به میزان کافی، متناسب با پتانسیل موجود
21
راه حل های حمایتی دیگر:
1- استفاده از مسئله موقوفات
2- استفاده از کمک های مالیاتی
3- انجام پروژه های تحقیقاتی، آموزشی (نظیر دوره های بازآموزی)
4- تعریف برنامه های مشترک و استفاده از امکانات نهادهای همکار
22
چگونه یک خانه ریاضیات تاسیس کنیم:
1- تشکیل هیئتی با همکارانی هم عقیده و همراه
2- تهیه یک اساسنامه مقدماتی
3- بازدید از چند خانه از نزدیک و آشناشدن با برنامه ها و مسائل و مشکلات آن ها
4- صحبت با نهادهایی که می توانند حمایت کنند.
5- پیش بینی و اجرای یکی دو برنامه در آن شهر (تا هم میزان همکاری افراد و هم میزان حمایت حامیان مشخص شود)
6- تهیه اساسنامه نهایی، معرفی هیئت امناء و شورای علمی اجرایی
7- امضاء موافقتنامه بین شورا و نهادهای محلی
8- تقاضای عضویت در شورای خانه های ریاضیات و کسب مجوز
9- افتتاح خانه و آغاز رسمی فعالیت و درصورت تمایل اقدام به ثبت قانونی آن
23
http://www.mathhouse.org