توسعه ی پایدار شهری
استاد:دکترجلال نسب
محمد جواد زاهدی نسب
1
مقدمه،پیدایش
بعد از انقلاب اجتماعی اروپا که پس از آن دوران رنسانس آغاز شد و انقلاب صنعتی زندگی جوامع انسانی دچار پیامد های منفی ای شد که دلیل آن را توسعه ی یک جانبه ی اقتصاد و صنعت می دانند.
پیامد هایی مانند گرمایش کره ی زمین،افزایش آلودگی ها و کاهش آب های شرب بر روی زمین
بشر امروزی می داند که منابع زمین نا محدود نیست وافزایش جمعیت زمین و بهره کشی خارج از کنترل از زمین شرایط این سیاره را نا پایدار کرده است
2
مقدمه،پیدایش
پس از پیامد های منفی توسعه بشر به این فکر افتاد که باید چه کار کند؟
در سال 1972 کتابی تحت عنوان محدودیت های رشد منتشر شد که این کتاب عنوان داشت که طبیعت و محیط زیست پیرامون انسان پایان پذیر است و با توجه به حد اکثر ظرفیت های سیستم های جهانی اقتصاد جهان نمی تواند رشد بی انتها داشته باشد
پیدایش مفهوم پایداری را به خانم “باربارا وارد ” در سال 1970
نسبت داده اند و در سال 1987 مفهوم توسعه پایدار در کتاب
آینده مشترک توسط گروه “هارلم برانت لند” بیان شد.
3
مقدمه،پیدایش
در گزارش برانت لند توسعه پایدار اینگونه تعریف می شود:"
«استفاده از منبع موجود در راستای رفع نیاز های کنونی بدون تضییع حق آیندگان»
4
مقدمه
در اینجا منظور از "پایداری" استفاده از ظرفیت های انسانی برای فراهم ساختن امکان استفاده از منابع در دراز مدت است.
بر همین اساس سایر تعاریف مانند صلح پایدار،اقتصاد پایدار،محیط زیست پایدار و… شکل می گیرد.
توسعه پایدار در واقع یک توسعه ی انسان محور است که باور دارد که انسان به عنوان بخشی از محیط زیست در ارتباط با محیط زیست است.
به عبارت دیگر توسعه ی انسان بدون توجه به محیط زیست امکان پذیر نمی باشد.
5
مقدمه
امروزه در قرن21 شهر نمادی از توسعه در هر جامعه تبدیل شده است بنا بر این بررسی نقش شهر در توسعه پایدار مسئله ای است که جای بررسی دارد.
6
محور های توسعه پایدار
به طور کلی توسعه پایدار سه محور اصلی دارد:
زیست محیطی
اجتماعی
اقتصادی
7
زیست محیطی
8
مهم ترین محور بحث توسعه ی پایدار محور زیست محیطی است
همان طور که قبلا هم گفته شد توسعه ی پایدار توسعه ای زیست محور است
زیست محیطی
برای رسیدن به پایداری ما نیازمند تغییر رویه هستیم
درشهر ها باید سه چیز را در جهت توسعه ی پایدار مد نظر قرار داد
انرژی
آلودگی
آب و غذا
9
زیست محیطی،انرژی
انرژی پایدار،انرژی ای است که این خصوصیات را داشته باشد:
تجدید پذیر باشد
فراوان باشد
آلودگی کمی داشته باشد
10
زیست محیطی،انرژی
انرژی های بادی،آبی،خورشیدی ،جذر و مد و زمین گرمایی انرژی های تجدید پذیر هستند اما مشکل انرژی بادی و زمین گرمایی این است که در همه جا نمی توان از آن استفاده کرد و انرژی بادی و خورشیدی نیز هر زمانی موجود نیست یا انرژی خورشیدی بازده بسیار پایینی دارد.انرژی جذر و مد هم به طبیعت آبزیان آسیب می رساند.انرژی آبی نیز به کشاورزی و زیست گیاهی و آبزیان شیرین آسیب می رساند.
11
زیست محیطی،انرژی
انرژی هسته ای،انرژی ای است که خطرناک ترین زباله هارا تولید می کند اما به دلیل میزان انرژی زیادی که تولید می کند جز انرژی های پایدار به حساب می آید.
نوعی انرژی دیگر نیز وجود دارد به نام زیست توده که از مواد زیستی به دست می آید که می توان از نمونه های آن استفاده از زایعات گیاهی،دامی،صنعتی،انسانی و شهری نام برد.اما این نوع انرژی هم باعث بالا رفتن گرمایش جهانی و گاز های گلخانه ای می شود
12
زیست محیطی،انرژی
با وجود تمامی مشکلاتی که درباره ی انرژی ها بیان شد سوالی که پیش می آید این است که راه حل چیست؟
راه حل استفاده از انرژی با توجه به شرایط بومی است
مثلا در مناطق باد خیز استفاده از توربین های بادی و مناطق با آفتاب تند استفاده از نیروگاه های خورشیدی یا پنل های خورشیدی.
13
زیست محیطی،انرژی
پیشنهادی وجود دارد تحت عنوان هرخانه یک نیروگاه خورشیدی
یعنی خانه ها با نصب پنل خورشیدی بر روی پشت بام ها از نظر تامین انرژی خود کفا بشوند.
مزیت اجرای این طرح صرفه جویی در هزینه ی حامل های انرژی است
14
زیست محیطی،انرژی
15
پنل های خورشیدی
زیست محیطی،انرژی
16
سلول های خورشیدی ای به ذخامت یک ورق کاغذ
زیست محیطی،انرژی
17
زیست محیطی،انرژی
18
نیروگاه خورشیدی
زیست محیطی،آلودگی
برای کاهش تولید آلودگی هوا باید حتی الامکان از وسایل نقلیه عمومی استفاده شود و وسایل حمل و نقل شخصی نیز از انرژی های پاک مثل برق استفاده کنند.
راه دیگرکاهش آلودگی هوا تاسیس باغ شهری ها،حفاظت از پوشش گیاهی بومی شهر و استفاده از پشت بام ها و تراس آپارتمان ها به عنوان سطح استفاده نشده شهر است.
19
زیست محیطی،آلودگی
از جمله راه های پایین آوردن آلودگی غیر هوایی بازیافت است.
قدم اول تفکیک زباله های تر و خشک است که زباله های تر شامل پوست میوه،زایعات غذایی و به عبارتی مواد غیر قابل بازیافت می شود و زباله های خشک شامل بطری شیشه ای و پلاستیکی،کاغذ و با عبارتی مواد قابل بازیافت می باشد.
لازم به ذکر است زباله هایی از جمله زباله های بیمارستانی که در شهر تولید می شودباید از سایر زباله ها تفکیک شود.
20
زیست محیطی،آلودگی
زباله ها و خاکروبه های ساختمانی باید تا جایی که می شود بازیافت و دوباره مورد استفاده قرار گیرد.
21
زیست محیطی،آب و مواد غذایی
آب به عنوان ماده ای که تمامی موجودات زنده به آن وابسته اند ماده ای مهم در جهت توسعه است.
باید به این مسئله توجه شود که آب قابل استفاده و قابل آشامیدن برای انسان محدود است پس باید تا جایی که می شود در مصرف این مایع حیاتی صرفه جویی شود.
از راه حل های این مسئله می توان به تغییر نگرش استفاده از پساب های شهری اشاره کرد.مثلا میتوان از فاضلاب آشپزخانه ها و فاضلاب تصفیه شده در کشاورزی استفاده کرد.هرچند که در این روش اما و اگر هایی وجود دارد.
22
زیست محیطی،آب و مواد غذایی
تا قبل از دهه ی نود میلادی تفکر این بود که تمام جامعه باید شهری بشود و دیگر روستا در جامعه جایی ندارد اما امروزه در تفکر توسعه ی پایدار به این نتیجه رسیده ایم که روستا جدا نا پذیر از شهر است به علاوه روستا خود می تواند مستقل باشد اما شهر به روستا وابسته است.
23
زیست محیطی،آب و مواد غذایی
در ایران بیشترین هدر رفت آب دربخش کشاورزی است به همین دلیل ما به روستا
و ارتباط آن با شهراشاره کردیم.
24
زیست محیطی،آب و مواد غذایی
به گفته کارشناسان آب از 82 میلیارد متر مکعب حجم آب مصرفی سالانه کشور 70 میلیارد متر مکعب آن به بخش کشاورزی اختصاص دارد.
از 70 میلیارد متر مکعب در کشاورزی 70 درصد آن یعنی 57 میلیارد متر مکعب آن هدر می رود و دلیل آن استفاده از روش های سنتی کشاورزی است.
25
زیست محیطی،آب و مواد غذایی
26
در شهر باید مصرف اب را به حد اقل رساند مثلا اگر شهری کم آب است در فضای سبز شهری آن شهر نباید از گیاهانی که آب زیادی مصرف می کنند استفاده کرد.
و فرهنگ سازی عمومی درباره ی صرفه جویی در مصرف آب را نیز باید جدی گرفت.
میزان تولید فاضلاب های شهری نیز بایدد کاهش یابد و دفع آنها به شیوه ی استاندارد انجام شود.
اقتصاد
همان گونه که در ابتدای بحث گفته شد به گفته ی برخی نظریه پردازان رشد اقتصاد نمی تواند بی نهایت باشد اما تفکر پایدار اینجور فکر نمی کند.
اکثر موارد مسیر رشد اقتصاد مشخص نیست.هم زمان با رشد اقتصادی منابع بیشتری نیز در دسترس قرار می گیرد و همین طور مشکلات نو ظهور به وجود می آید.
مثلا کمبود موبایل ،کامپیوتر و….
اما مشکل اساسی این نیست.مشکل اساسی تامین زیر ساخت های اساسی مثل کمبود معلم،پزشک،پرستار یا امکانات حمل و نقل عمومی است
27
اقتصاد
بنا بر این دردولت مردان در سیاست هایشان باید تامین این موارد در اولویت قرار دارد.
سوال اصلی در اقتصاد این است که آیا میان رشد اقتصادی و زندگی مردم می توان تعادل یر قرار کرد؟
برای رسیدن به اقتصاد پایدار باید سیاست ها پایدار باشد.
مثلا در حوزه ی حمل و نقل سرمایه گداری ها باید به سمت حمل و نقل عمومی برود نه با اعمالی مثل تعریض خیابان های شهری و نظیر آن سمت استفاده ی شهروندان از حمل و نقل خصوصی برود.
28
اقتصاد
دولتمردان همواره به دنبال سیاست های پایدار بوده اند.از جمله سیاست های پایدار:
وضع مالیات بر آلاینده ها
توقف جنگل زدایی
وضع مالیات بر محصولات پلاستیکی
مجبور کردن تولید کنندگان برای بازیافت محصولات
اجبار مصرف کنندگان برای پرداخت بهای مصرفی محصولات کشاورزی و صنعتی
توقف رشد اقتصادی به شکل سنتی
حذف قانون حق گمرک واردات خودرو و وضع مالیات بر اساس آلایندگی
29
اقتصاد
در کشور ما متاسفانه به جای این که مالیات ابزاری برای بازداشتن از چیزی باشد ابزاری است برای جبران ضعف های دولت و شهرداری.
در بحث مالیات مهم ترین چیز این است که مالیات عادلانه باشد.که شهروندان توان پرداخت آن را داشته باشند و فرار مالیاتی به حد اقل برسد.
ایرادی که شهرداره ها و دولت ها به این مساله می گیرند این است که مالیات نمی تواند بودجه را تامین کند.
در جواب باید گفت خیر اگر مالیات خدمتی کم است باید این خدمت زیاد به کار گرفته بشود تا بودجه تامین بشود
30
اجتماعی
پس از بررسی دو محور توسعه ی پایدار به پایه ای ترین محور توسعه ی پایدار می رسیم
همان طور که گفته شد توسعه ی پایدار توسعه ای مردم نهاد است و بدون مشارکت مردم چنین توسعه ای امکان پذیر نیست
در بحث اجتماعی چیزی که اولویت دارد تغییر نحوه نگرش اجتماع است بنا بر این تمامی نهاد های فرهنگی-اجتماعی دولتی و غیر دولتی موظف اند در آموزش و فرهنگ سازی این مسئله اقدام کنند.
31
اجتماعی
فقر،نابرابری های اجتماعی،نبود عدالت در توضیح منابع از مواردی است که صلح پایدار شهروندی را به خطر می اندازند.
در بحث آموزش اولین اقدام این است که افراد یک جامعه با توسعه ی پایدار آشناشوند و آن را یه هدف بدانند
شهرداری ها می توانند به عنوان یکی از تاثیر گذار ترین نهاد ها در فرهنگ یک جامعه در این بخش به میزان زیا تاثیر گذار باشد.
در اینجا امنیت اقتصادی این گونه معنا پیدا می کند که اگر کشوری مجبور باشد همیشه مبلغی را برای مقابله با تحدید ها نگه دارد در نتیجه توجه به فرهنگ اجتماعی در این جامعه جایی ندارد
32
نتیجه ی نهایی
جامعه ی زیستی قرن 21 به دلیل اشتباه های گذشته اش با مشکلات و بحران هایی روبرو شده است که چاره ی ان توسعه ی پایدار است.و نیاز به اقدام فوری بر محوریت زیست محیطی،اقتصادی و اجتماعی است و جامعه به صورت متوازن باید در این سه محور رشد کند و اگر اقدامی سریع توسط جامعه و حکومت ها صورت نگیرد دیگر راهی برای برگشت وجود ندارد.
33
منابع
نیاز به تغییر فوری.جنی گولدی
شهر و توسعه پایدار،انتشارات طحان
حرکت به سوی جامعه رشد یافته،کلایو همیلتون
آب:کلید پایداری در مناطق خشک،پیتر کولن
انرژی پایدار،اندرو بلیکرز
حفاظت از محیط زیست در قانون اساسی جمهوری اسلامی،محمد حسین رمضانی قوام آبادی
خود آموز دموکراسی،ژان بشلر
مجله خبری جماران
34
35
با تشکر از توجه شما