تمدن معماری مادها
مقبره فخریکا گوردخمه مادی فخریکا در نزدیکی شهر مهاباد قرار دارد و در دل صخره ای کنده شده است. ورودی آن با دو ستون گرد تزیین شده است و درون مقبره سکوهایی برای گذاشتن نذورات و تعدادی قبر موجود است.اضلاع داخل دخمه کاملا سنگی هستند و با دقت بالایی زوایای قائمه دارند.
مقبره فخریکا یک قبرموازی ایوان و دو قبر کناری عمود بر ایوان کنده شده است. هر یک از این سه قبر پنجاه سانتیمتر از سطح مقبره پایین تر هستند
مقبره صحنه(شیرین و فرهاد) این مقبره صخره ای نیز در دامنه کوهی کنده شده و دارای اتاق های سنگی متعددی است . این مقبره در کوهی به همین نام در غرب چالدران واقع شده و قدمت آن به هزاره اول پیش از میلاد می رسد و به دوره اورارتویی تعلق دارد .
طاق شیرین و فرهاد از نوع طاقهای سنگی است که اولین بار در سال 1379طی برنامه ای پژوهشی و مرمتی از زیر خاک بیرون آمد. اساس این بنا را طاقی سنگی با پلانی مربع شکل تشکیل می دهد که به دلیل وجود یک اتاقک نیمه زیر زمینی در آن، به نام طاق خوانده می شود.
مقبره دکان داود این مقبره همانند گوردخمه بزرگ دربند صحنه، دارای ایوانی در جلو می باشد که طول آن در جلو 9/60مترودر قسمت عقب 7/32متر می باشد. در دو طرف ورودی مقبره بقایای دو ستون دیده می شود که بدنه ستون ها به مرور زمان از بین رفته و تنها پایه ها و سرستون ها باقی مانده است. پایه ستون ها نیز مربع شکل می باشند.
در فاصله ۸ متری زیر این گوردخمه، قاب مستطیل شکلی روی یک قابی قدیمی تر تراشیده شدهاست. در داخل قاب جدید شخصیتی به حالت تمام قد با صورتی نیم رخ حجاری شده است. در جلوی درب ورودی این گور دخمه، ایوانی که اطراف آن به وسیله قاب هایی تزئین شده، تعبیه گردیده است.
مقبره داودختر در دامنه کوه عنا، دخمه سنگی بسیار قدیمی در کوه در ارتفاع ۳۰۰ متری وجود دارد که به داو دختر معروف است. نام محلی این دخمه "دی ودوور" به معنی مادر و دختر است. مکان داو و دختر در لهجه محلی(دی دوور) به معنای مادر و دختر خوانده می شود .نمای بیرونی مقبره یادآور شاهان هخامنشی در نقش رستم و تخت جمشید است .
نمای این آرامگه از دو طرف ورودی با دو نیم ستون آراسته شده است. این دخمه در ارتفاع تقریبی سیصد متری قرار گرفته و شبیه به دخمه های هخامنشی است.
مقبره قیزقاپان پیرامون منطقه سلیمانیه عراق دهکده ای تاریخی وجود دارد که “سورداشی”خوانده می شود.در این دهکده ، گور دخمه ای باقی مانده از روزگار فرمانروایی مادها توسط شرق شناس مشهور “دیاکونف” شناسایی شد که “قیزقاپان” نام دارد .
سطح بیرونی گوردخمه بر روی صخره ها تراشیده شده و ۷ متر طول ، ۲ متر و ۹۸ سانتیمتر عرض و ۴ متر و ۱۱ سانتیمتر ارتفاع دارد . سه نقش تیر بزرگ چوبی روی هر ستون و یک تیر افقی که تیرهای عمودی را قطع کرده و دو جفت تیر افقی در پیش آمدگی بنا نمایان است .
در نیمه بالایی در اطراف یک آتشدان ، دو نفر نشان داده شده اند که رویشان به اطراف آتشدان است . آتشدان از ۳ پله به عرض ۷٫۸ و ۶٫۲۵ و ۵ سانتیمتر یک میله با ۳٫۲۵ سانتیمتر عرض و ۳٫۷۵ سانتیمتر بلندی روی آن سه لوحه سنگی شبیه به پله ها ، شکل گرفته است .
اطاق قبر به عمق ۳٫۱۵ متر به درون صخره کنده شده و همسطح با کف بیرونی است . و ارتفاعش ۲٫۱۰ متراست . اطاق قبر بعدا به سه اطاق تقسیم می شود که هر اطاق در حدود ۲٫۳۰ متر و ۱٫۹۸ متراست
مقبره سکاوند نام این گوردخمه ها از روستایی به نام اسحاق وند گرفته شده است. این سه گور دخمه در کنار یکدیگر هستند و بر روی قله سنگی تپه ای مشرف به دشت واقع هستند.
گور دخمه سمت راست در ارتفاع بالاتری نسبت به بقیه قرار دارد و با توجه به حجم داخلی زیادی که دارد به نظر مکان قرار گرفتن جسد بوده است در حالی که دو گور دخمه دیگر بسیار کوچکترند و احتمالا بعنوان استودان (مکان قرار دادن استخوان اجساد) استفاده می شده اند.
بر بالای گور دخمه وسط تصویر مردی به ارتفاع ۱.۸۷ متر و با چهره ای نیم رخ با لباس مادی دیده می شود که دستهایش را تا برابر صورت بالا آورده و ظاهرا در حال انجام مراسم دینی است. در مقابل او مشعلی به ارتفاع هشتاد و سه سانتیمتر و سپس آتش دانی به ارتفاع نود و چهار سانتیمتر دیده می شود.
تپه سیلک کاشان تپه سیلک یا همان تپه های سیلک کاشان در ضلع جنوبی غربی شهر کاشان و در سمت راست جاده کاشان به فین یعنی خیابان امیر کبیر واقع شده است که شامل دوتپه شمالی و جنوبی یا همان گورستان الف – ب به فاصله 600 متری از هم می باشد
کهن ترین مردم دشت نشین، مردم محل سیلک نزدیک کاشان بودند که آثار زندگی ایشان را در آنجا به دست آورده اند. میدان گاه باستانی سیلک در منطقه فین کاشان واقع شده است و پیشینه ای نزدیک به هفت هزار سال دارد.
ساکنان اولیه در کلبه های موقت که آنها را با نی و شاخه می ساختند و روی ان را با گل می پوشاندند زندگی می کردند. سپس خانه ها را با دیوار های چینه ای و در دوره دوم با خشتهای ساخته و شکل داده دست خویشتن می ساختند.
تپه نوشیجان نوشیجان در لغت احتمالاً به معنی جایگاه نوش یا جایگاه انوش بوده است و نوش یا انوش ظاهراً نام خانمی است که بر این منطقه حکمرانی می کرده است.
آثار مکشوفه ی معماری مربوط به دوره ی ماد در تپه ی نوشیجان عبارتند از: 1- بنای قدیمی جبهه ی غربی موسوم به اولین آتشکده 2- تالار ستون دار موسوم به آپادانا 3- معبد مرکزی یا دومین آتشگاه 4- اتاق ها و انبارها 5- تونل 6-حصار و دژ
دژ نوشیجان یکی از قلعه های تدافعی حکومت مرکزی ماد بوده است که جهت دفاع از مرزهای غربی در مقابل هجوم اقوام قدرتمند بین النهرین از جمله حکومت آشور ساخته شده است. وجود دو آتشکده در این مکان موید این مطلب است که علاوه بر اهداف نظامی، اعمال مذهبی و نیایش نیز در این مکان صورت می گرفته است.
گودین تپه گودین تپه یکی از با ارزش ترین سایت های باستان شناسی در ایران زمین است که در کنگاور استان کرمانشاه قرار دارد. منطقه کرمانشاه، در گودین تپه دوره تاریخی مشخص شده که از هزاره ششم پیش از میلاد تا دوره مادها طبقه بندی شده است.
دوره مادها در طبقه 2 گودین تپه شامل یک دژ نظامی است که احتمالا مخصوص یکی از حاکمان محلی ماد در این منطقه بوده است. دژ بر روی قلعه قدیمی مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد ساخته شده است. دژ قدیمی تر توسط زلزله فرو ریخته و دژ مادی بر روی آن ساخته شده است.
دیوارهای دژ از خشت ساخته شده و دارای برجهای دید ه بانی است. درون دژ تعدادی اتاق آشپزخانه، آخور، تالار ستوندار و واحدهای دیگر معماری به دست آمده است. درون تالار ستوندار در قسمت شمالی یک آتش دان خشتی وجود داشته و دور تالار سکوهایی برای نشستن ساخته بودند.
تپه هگمتانه شهر هگمتانه را اقوام آریایی ماد بنا نهادند و آن را پایتخت نخستین شاهنشاهی ایرانی قرار دادند. هرودوت بنای هگمتانه به دیاکو نخستین شاه ماد نسبت داده و گفته است که هفت دیوار داشته که هر کدام به رنگ یکی از سیاره ها بوده است.
از جمله ویژگیهای شهر باستانی هگمتانه، معماری و طرح و نقشه منظم این شهر بوده، که در بین آثار باستانی به دست آمده کم سابقه است. آثار کشف شده حاکی از وجود یک شبکه منظم و پیشرفته آب رسانی در شهر حکومتی مادها و پارت ها است.
در فواصل ۳۵ متری بین معابر، دو سری واحدهای ساختمانی قرار دارند، که هر کدام شامل یک حیاط مرکزی (هال) است، با اتاق ها و انبارهایی به صورت قرینه در گرداگرد آن. به شکلی که هر واحد ساختمانی، فضایی در حدود ۵/۱۷ * ۵/۱۷ متر را در بر می گیرد.