مقدمه
برای تجزیه و تحلیل وضعیت مالی یک شرکت نمی توان فقط به صورت های مالی و ارقام آن اکتفا نمود. بلکه ایجاد ارتباط معنی دار میان مفاهیم و اقلام این صورت ها و مقایسه آن ها با یکدیگر، دیدگاه جامع و دقیق تری برای بررسی وضعیت فعلی شرکت و پیش بینی آینده آن به دست می دهد.
نسبت های مالی، اقلام موجود در صورت های مالی را بررسی کرده و آن ها را از مفهوم ریالی به نسبت های قابل مقایسه تبدیل می کند. این نسبت ها میان عوامل موثر صورت های مالی ارتباط معنی دار برقرار کرده و با ایجاد این ارتباط بین اطلاعات موجود در گزارش های مالی، به استفاده کنندگان قدرت تحلیل می دهد.
نسبت های مالی ازجمله ابزار تحلیل بنیادی محسوب شده که در مطالب گذشته بآشگاه به آن اشاره شده است.
یکی از مهمترین اهداف اقتصادی- مدیریتی کشور در سطح خرد و کلان افزایش بازدهی سرمایه گذاری های انجام شده در شرکت ها و سازمان ها و همچنین تلاش برای بالا بردن فرآوری سرمایه های ملی محسوب می شود . هدف تجزیه و تحلیل صورت های مالی و به طور کلی مدیریت مالی نیز چیزی جز این نیست. در حقیقت، تلاش مدیران و برنامه ریزان شرکت ها و موسسات اقتصادی بر این است که با مطالعه اطلاعات و آمار و ارقام موجود در صورت های مالی (که اصولا” با صرف انرژی و هزینه های فروان به دست می آیند)،
شمایی از عملکرد شرکت به دست آورند و بتوانند با بررسی وضعیت حاضر و در نظرگرفتن اهداف استراتژیک و بلند مدت سازمان، برای افزایش فرآوری،حداکثر کردن ثروت سهامداران و سود شرکت، از نقاط قوت و ضعف خویش آگاهی یافته و با اتخاذ راهبردهای شایسته، موجبات بهینه سازی فعالیت ها وساختار منابع موجود و به دنبال آن بهره جویی قابل قبول از سرمایه گذاری های انجام شده را فراهم آورند.
بر این اساس، تجزیه و تحلیل کارآمد صورت های مالی می تواند زمینه لازم را برای شناسایی مشکلات پیش روی شرکتها را ایجاد کند و راهگشای بسیاری ازتصمیم گیری ها و آینده نگری ها باشد.
نسبت های مالی چیست؟
به ارتباط منطقی و ریاضی که بین اقلام موجود در صورت های مالی وجود دارد و به صورت نسبت بیان می شود، نسبت مالی می گویند. از نسبت های مالی به منظور ارزیابی کیفی اطلاعات کمی، ارائه گزارش و طبقه بندی صورت های استفاده می شود.
نکته قابل توجه در بررسی نسبت های مالی این است که از هر نسبت مالی می توان به عنوان یک سیگنال خبری در کنار سایر نسبت ها، استفاده کرد و در تصمیم گیری نباید فقط یک نسبت مالی را به عنوان ملاک تصمیم گیری قرار داد. گزارش هایی که براساس نسبت های مالی ایجاد می شوند، نتایج عملیات و وضعیت مالی شرکت را در یک دوره مالی خاص بیان می کنند.
تجزیه و تحلیل صورتهای مالی :
انتخاب اطلاعات مالی ، مقایسه و مشخص نمودن رابطه بین اطلاعات مالی ، تفسیر و ارزیابی مقایسات و ارتباطات تعیین شده را تجزیه و تحلیل صورتهای مالی می گویند .
مقدمه
تحلیل گری مالی با استفاده از نسبتهای مالی از وظایف مدیر مالی و حسابداران مدیریت است. با توجه به نقش عملکرد مالی در تحقق اهداف ، تحلیل گری مالی مهم ترین شیوه تحلیل گری است . متداول ترین شیوه تحلیل گری مالی ، تجزیه و تحلیل صورت های مالی است که با استفاده از نسبت های مالی انجام می شود.
ترازنامه ، صورت سود و زیان و صورت گردش وجوه نقد ، اطلاعات اساسی تحلیل گری مالی را فراهم می سازد .
تعاریف تحلیل گری مالی
تحلیل گری مالی: عبارت است از شیوه ای که برای استفاده کنندگان اطلاعات مالی این امکان را فراهم کند تا هنگام تصمیم گیری برای مقاصد اقتصادی به اطلاعاتی، آن هم به شکلی خاص دست یابند که از طریق سیستم اطلاعات موجود ، امکان دسترسی به آنها وجود ندارد .
مدیران مالی به دو دلیل عمده ، صلاحیت تحلیل گری مالی را دارا می باشند . اولاً ، آنها از دانش و توانایی حرفه ای برخوردارند که امکان تجزیه و تحلیل صورت های مالی را میسر می سازد .
ثانیا ً ، دسترسی به اطلاعات مالی موجب می گردد که با سرعت ، دقت و کیفیت لازم ، فرایند تحلیل گری مالی را انجام دهند.
تحلیل گری مالی: ابزار مدیر مالی در برنامه ریزی مالی است، و اولین قدم در برنامه ریزی مالی ، آگاهی از وضعیت گذشته است تا بر پایه ی آن ، وضعیت مدنظر آینده را پیش بینی کند.
تعاریف تحلیل گری مالی (ادامه)
فرض اساسی در مدیریت مالی که وظایف مدیر مالی بر اساس آن تعریف می شود عبارت است از بررسی وضعیت گذشته از طریق به کارگیری ابزارها و روش های کمی و کیفی متنوع و ترسیم و پیش بینی وضعیت مطلوب آینده است. بنابراین مدیریت مالی به آینده توجه بیشتری دارد تا گذشته هرچند از وضعیت گذشته قافل نیست .
گزارش های مالی
هرگزارشی که مشتمل بر صورت های مالی باشد یا بخش عمده آن را صورت های مالی تشکیل دهد یا متکی و منظم به صورت های مالی باشد ، گزارش مالی محسوب می شود. (سازمان حسابرسی ، 1376 ، 20 )
منابع تحلیل گری مالی
الف : اطلاعات مالی
گزارش های سالانه، صورت های مالی اساسی، رویدادهای رسمی تفصیلی، مستندات گردش فعالیت و عملیات و وضیعت آینده، داده های مالی خلاصه شده، اطلاعات بازار سهام، پیش بینی تحلیل گران مالی، پیش بینی مدیریت
ب : اطلاعات کمی غیرِمالی
آمارهای تولید، تقاضا و اشتغال، آمارهای رسمی اقتصادی
ج : اطلاعات کیفی
گزارش های حسابرسان، اشخاص حرفه ای و هیات مدیره، اخبار کارکنان، تحلیل و تفسیر مدیریت، تفسیر تحلیل گران مالی، تفسیر موسسات تجاری و مالی، اظهارنظر اعتباردهندگان مستقل، ارزیابان رسمی و مستقل، اشخاص طرف قرارداد، مدارک قبلی
د : اظهارنظر گروه ها
دسته بندی فوق نشان می دهد که مجموعه اطلاعات و گزارش های کمی و کیفی اعم از مالی و غیر مالی در تحلیل گری مالی باید در دسترس باشد تا این فرایند به طور کامل انجام پذیرد .
در مجموعه منابع کمی و کیفی ، مهمترین آنها اطلاعات و گزارش های مالی است که به صورت کمی ارائه میشود .
اهداف تحلیل گری مالی
هدف تحلیل گری مالی عبارت است از :
تامین اطلاعات مالی برای تصمیم گیری در مدیریت سرمایه گذاری
تحلیل وضعیت و عملکرد مالی
تحلیل رسیدگی
مدیریت پورتفوی
ارزش یابی دارایی ها و انواع سرمایه گذاری
ارزیابی عملکرد مدیریت
سنجش سودآوری، کارایی، و ریسک
روش های تحلیل گری مالی
1- تحلیل گری مالی با استفاده از نسبت های مالی
در این روش ، روابط بین متغیر های حسابداری نظیر فروش و سود ، فروش و دارایی ها ، دارایی ها و بدهی ها و حقوق صاحبان سهام و جز اینها ، شناسائی و تفسیر می گردد.
2- تحلیل سریِ زمانی و پیش بینی
در این روش متغیر های تاریخی ناشی از نتایج حسابداری به عنوان تکنیک پایه مورد توجه تحلیل گران مالی قرار می گیرد . بدین نحو که ، با تحلیل وضعیت گذشته ، موقعیت و وضعیت آینده پیش بینی میگردد.
سایر روش های تحلیل گری مالی
الف : تجزیه و تحلیل درونی
در این روش مقدار و اهمیت نسب هرکدام از اقلام یک صورت مالی در مقایسه با اقلام همان صورت مالی تعیین می گردد ، این نوع تجزیه و تحلیل اولین قدم در بررسی صورت های مالی محسوب می شود .
ب : تجزیه و تحلیل مقایسه ای
دراین روش ، صورت های مالی دو یا چند دوره متوالی با یکدیگر مقایسه می گردد .
ج : تجزیه و تحلیل سرمایه در گردش
در این روش عوامل موثر در ساختار سرمایه در گردش شناخته می شود و موجبات و علل افزایش یا کاهش اصلی ترین عامل سرمایه در گردش (وجوه نقد) شناسائی و تعیین می گردد.
د : تجزیه و تحلیل خطرسنجی
به بررسی پیش آمدهایی اطلاق می شود که واحد انتفاعی را با ناتوانی در بازپرداخت دیون و تحمل زیان روبرو میکند.
موارد اساسی درتجزیه تحلیل صورت های مالی
در تجزیه و تحلیل صورت های مالی ، موارد اساسی زیر باید مد نظر باشد:
الف : شناخت انواع صورت های مالی اساسی
ب : شناخت عناصر و ماهیت هر یک از اقلام صورت های مالی اساسی
ج : آشنایی با نحوه گزارشگری و طبقه بندی صورت های مالی اساسی با یکدیگر
د : آشنایی با نحوه ارتباط بین اقلام انواع صورت های مالی اساسی با یکدیگر
ه : آشنایی با چگونگی استفاده از یادداشت های مالی و گزارش های مکمل
و : آشنایی با روش های تجزیه و تحلیل صورت های مالی نظیر نسبت های مالی
بررسی صورت های مالی
1- ترازنامه
ترازنامه، وضعیت مالیِ واحد انتفاعی، شامل دارای ها، بدهی ها، و حقوق صاحبان را در یک تاریخ معین نشان می دهد.( این تاریخ پایان دوره مالی است )
دارایی ها = بدهی + سرمایه (حقوق صاحبان سهام)
2- صورت سود و زیان
صورت حسابی است که چگونگی و نتیجه ی فعالیت ها و رویدادهایِ مالیِ یک واحد انتفاعی را در طی یک دوره ی مالی نشان می دهد و نتیجه ی این صورت حساب، سود یا زیان خالص است که به ترازنامه در بخش حقوق صاحبان واحد انتفاعی منتقل می شود.
3- صورت گردش وجوه نقد
صورت منابع و مصارف نقد یک واحد انتفاعی است که چگونگیِ ورود و خروج وجه نقد ناشی از فعالیت های عملیاتی، سرمایه گذاری و تامین مالی را برای یک دوره ی مالی نشان می دهد.
سایر ملاحظات
هدف اصلی از تجزیه و تحلیل صورت های مالی ، آگاهی از نقاط قوت و ضعف واحد انتفاعی از دیدگاه مالی است به طوری که بتوان اولاً در مقابل عکس العمل استفاده کنندگان اطلاعات مالی واکنش مناسب نشان داد و ثانیاً در برنامه ریزی مالی نظیر پیش بینی ترازنامه ، پیش بینی سود و پیش بینی گردش مناسب و مساعد وجوه نقد در قالب تهیه و تنظیم بودجه جامع مشتمل بر بودجه عملیاتی ، بودجه سرمایه گذاری و بودجه نقد ، استفاده نمود. بنابراین تجزیه و تحلیل صورت های مالی اساسی ترین گام اجرایی در مهمترین وظیفه مدیر مالی یعنی برنامه ریزی مالی است .
برنامه ریزی مالی
انواع نسبت های مالی
نسبت نقدینگی
نسبت فعالیت (کارایی)
نسبت اهرمی (بافت مالی)
نسبت سودآوری
توانایی و قدرت شرکت را در بازپرداخت بدهیهای کوتاه مدت اندازه گیری می کند. اساس کاربرد نسبتهای نقدینگی بر این فرض استوار است که داراییهای جاری ، منابع اصلی نقد شرکت برای بازپرداخت بدهیهای جاری هستند.
1- نسبت جاری
2- نسبت سریع(آنی)
3- نسبت نقد
4- دوره وصول مطالبات
5- دوره پرداخت بدی ها
6- دوره نگهداری کالا(موجودی ها)
7- سرمایه در گردش
Liquidity Ratios نسبت های نقدینگی
Current Ratios نسبت جاری
داراییهای جاری
= نسبت جاری
بدهیهای جاری
این نسبت ارتباط نسبی بین داراییهای جاری و بدهیهای جاری را بیان می کند.
متداولترین وسیله برای اندازه گیری قدرت پرداخت بدهیهای جاری شرکت است ، این نسبت تعداد دفعاتی را که می توان از محل داراییهای جاری ، بدهیهای جاری را پرداخت نمود نشان می دهد.
Current Ratios نسبت جاری
نقص بزرگ نسبت جاری این است که همه ی اقلام داراییهای جاری را از لحاظ سرعت تبدیل به نقد یکسان و مشابه در نظر می گیرد.
هر اندازه این نسبت بزرگتر باشد آن شرکت در پرداخت بدهیهای جاری با مشکلات کمتری روبرو خواهد بود و اعتباردهندگان تامین بیشتری خواهند داشت . نسبت جاری خیلی بالا حاکی از این مطلب است که شرکت از داراییهای جاری خود به نحو مطلوبی در جهت سودآوری استفاده نمی کند .
یک نسبت جاری خیلی پایین نشان دهنده ی وضعیت نامطلوب نقدینگی شرکت است . بنابراین کم بودن نسبت جاری می تواند به این معنی باشد که افزایش موجودی نقد ، حسابها و اسناد دریافتنی ، اوراق بهادار کوتاه مدت و یا موجودیها ضرورت دارد.
در تعیین حد مطلوب نسبت جاری می بایست نوع فعالیت شرکت، اوضاع اقتصادی جامعه ، ترکیب داراییهای جاری ، موقعیت و اعتبار شرکت و …. را در نظر گرفت.
معیاری که توانایی پرداخت بدهیهای شرکت را در تاریخ سررسید اندازه گیری می کند.
نسبت سریع ارتباط بین داراییهای جاری که دارای سرعت تبدیل به نقد بالایی هستند با بدهیهای جاری را نشان می دهد.
یا
Acid-Test Ratioنسبت سریع
بکارگیری نسبت جاری با نسبت سریع به صورت تواما تصویر روشن تری از تاثیر موجودیهای جنسی و پیش پرداخت هزینه ها بر روی وضعیت نقدینگی شرکت بدست می دهد.
هر چه این نسبت بزرگتر باشد ، تامین بیشتری برای اعتباردهندگان کوتاه مدت فراهم می کند اما بزرگ بودن این نسبت می تواند ناشی از نقدینگی زیاد و یا بیش از حد بودن مطالبات باشد که هر دوی اینها دلیلی بر ضعف مدیریت شرکت یا معرف احتیاط و محافظه کاری زیاد در تامین نقدینگی جاری باشد.
پایین بودن این نسبت می تواند معرف وجود مشکلات آتی شرکت در پرداخت تعهدات کوتاه مدت باشد.
Acid-Test Ratioنسبت سریع
نسبتی که توان آنی و فوری شرکت را در بازپرداخت بدهیهای جاری نشان می دهد.
یا
Ratio Cash نسبت نقدی
دوره وصول مطالبات
سرعت پرداخت تعهدات کوتاه مدت را اندازه گیری میکند .
این نسبت بر حسب روز محاسبه می شود و نشان می دهد که به طور متوسط چند روز طول می کشد تا مطالبات ناشی از فروش نسیه وصول شود. هرچه این نسبت کوچکتر باشد ، مناسب تر است زیرا وصول سریع تر مطالبات ، سرعت پرداخت تعهدات کوتاه مدت افزایش می یابد .
دوره پرداخت بدهی ها
از نسبت زیر ، مدت زمانی که به طور متوسط طول می کشد تا بدهی ناشی از خرید نسیه پرداخت شود ، محاسبه می گردد .
هرچه این نسبت گوچکتر باشد ، برای طلبکاران ( فروشندگان نسیه کالا ) مناسب تر است . اما مدیریت باید بین این نسبت و مدیریت منابع کوتاه مدت مصالحه و توازن ایجاد نماید .
دوره نگهداری کالا (موجودی ها )
دوره نگهداری کالا ، مدت زمانی را که به طور متوسط طول میکشد تا موجودی ، وارد انبار شده و از انبار جهت تولید و فروش خارج شود ، بر حسب روز محاسبه می کند .
هرچه این نسبت بزرگتر باشد یعنی مدت زمان آن بیشتر باشد ، سرعت تبدیل به نقد شدن کمتر خواهد بود.
نکته :
اگر متوسط دوره وصول مطالبات و متوسط دوره نگهداری موجودی ها را با یکدیگر جمع کنیم ، متوسط دوره تبدیل به نقد شدن موجودیها (متوسط دوره عملیات ) بدست می آید .
مدیریت دارایی ها و بدهی های کوتاه مدت از جمله مباحث اساسی در مدیریت مالی است ، درصورتی که از دارائی های جاری به عنوان سرمایه در گردش ناخالص واحد انتفاعی ، بدهی های جاری کسر شود ، خالص سرمایه در گردش بدست می آید.
بدهی های جاری – دارائی های جاری = سرمایه در گردش خالص
منفی بودن سرمایه در گردش خالص ، نشان دهنده پایین بودن توان پرداخت تعهدات کوتاه مدت واحد انتفاعی است .
Working Capital Ratiosنسبت سرمایه در گردش
Activity Analysis
تجزیه تحلیل فعالیت ،معمولا چگونگی بکار گیری داراییهای شرکت را برای ایجاد درآمد وفروش مورد بررسی قرار می دهد.
با بررسی تجزیه تحلیل فوق ،می توانیم تعیین کنیم که سرمایه گذاری در داراییها به اندازه مورد نیاز بوده یا کم بوده.
اگر سرمایه گذاریها بیش از اندازه باشد نتیجه می گیریم این وجوه می توانست در موارد مولد تری بکار گرفته شود.
اگر سرمایه گذاریها کمتر ازاندازه باشد می تواند به معنای ارائه خدمات نامطلوب به مشتریان یا داشتن کارایی نا مناسب در تولید محصولات باشد.
تجزیه و تحلیل فعالیت
Activity Ratios
نسبتهای فعالیت ،در ارزیابی دوره عملیات شرکتها و ترکیب داراییهای جاری شرکت مورد استفاده قرار می گیرند.
مزیت نسبتهای فعالیت:
ربط دادن اقلام سود وزیان با ترازنامه
معایب نسبتهای فعالیت:
اقلام ترازنامه ، در یک لحظه ولی سود و زیان ، طی دوره را نشان می دهد.
نسبتهای فعالیت
Activity Ratios
انواع نسبتهای فعالیت به شرح زیر ارائه شده است :
1- نسبت گردش مجموع دارایی ها
2- نسبت گردش دارائی جاری
3- گردش موجودی کالا (موجودی ها)
4- گردش حسابهای دریافتنی
5- نسبت گردش دارایی های ثابت
نسبتهای فعالیت
نسبت گردش مجموع دارائی ها
بیشتر تحلیل گران مالی ، از این نسب ، به عنوان نسبت برگشت دارایی ها استفاده می کنند و از این طریق رابطه بین قدرت سود آوری و فروش واحد انتفاعی را می سنجند .
این نسبت بیشتر مورد توجه سهامداران و مدیران واحد انتفاعی است و هرچه این نسبت بیشتر باشد ، کارایی واحد انتفاعی در استفاده از کل دارایی ها بیشتر می باشد. چنانچه این نسبت کاهش یابد ، نشان می دهد که بخشی از دارایی ها راکد مانده و یا بهینه استفاده نشده است .
نسبت گردش دارایی جاری
سنجش کارایی دارایی جاری یا به عبارت دیگر ، سرمایه در گردش واحد انتفاعی ، نیز مورد توجه مدیران مالی است . زیرا این منابع نقش قابل توجهی در فروش و سود آوری واحد انتفاعی دارد.
هرچه این نسبت بیشتر باشد ، از سرمایه در گردش واحد انتفاعی بهتر استفاده شده است.