تاریخ و تمدن بین النهرین
1
فهرست:
مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3
موقعیت جغرافیایی سرزمین بین النهرین…………………………………………………………………………………………….. 4
تاریخچه تمدن بین النهرین ……………………………………………………………………………………………………….. 6
تمدن اسلامى در بین النهرین ……………………………………………………………………………………………………………….. 9
تاریخ سیاسی بین النهرین………………………………………………………………………………………………………………….10
اکد………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 12
بابل ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 13
آشور ………………………………………………………………………………………………………………………………………………14
کلده ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 16
خط ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 21
سارگن بزرگ ………………………………………………………………………………………………………………………………… 22
ادبیات ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 23
فراموش شدگی و گم شدن در تاریخ …………………………………………………………………………………………………. 25
عکس هایی از تمدن بین النهرین ……………………………………………………………………………………………………… 26
منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 34
2
بسم الله الرحمن الرحیم
مقدمه:
بیشتر مورخان و باستان شناسان عقده دارند که بین النهرین محل پیدایش تمدن بوده است . وجود رودخانه پر آب ، آنرا مهد مهمترین تمدنهای رودخانه ای ساخت و موقعیت ارتباطی بسیار مناسب آن ، موجب تماس با سرزمین های دیگر و در نتیجه پیشرفت و انتشار تمدن گردید . چنانچه بعضی از علوم و از همه مهمتر احتملا پیدایش خط از بین النهرین باستان می باشد . نخستین شهر های مهم تاریخ نیز در همین سرزمین بوجود آمدند و بدنبال خود قواعد زندگی مدنی را پدید آوردند . برتری محسوس تمدن بین النهرین باستان ، آن سرزمین را کانون توجه اقوام همجوارش ساخته بود و از این رو رفت و آمد اقوام و درگیری میان آنان ، اگر چه از یک سو موجب پر تلاطم شدن تاریخ آن گردید از سوی دیگر موجب تنوع و توسعه فرهنگ نیز می شد . در پی این تاریخ پر فراز و نشیب در حالیکه بیش از ۳۰۰۰ سال از حیات تمدنی بین النهرین باستان می گذشت در حدود ۵۰۰ ق . م حیات سیاسی آن به پایان رسید و جزئی از تاریخ ایران باستان گردید .
3
هرودت، تاریخ نگار یونانی می گوید «مصر هدیه رود نیل است». ما نیز به جرئت می توانیم درباره بین النهرین بگوییم که شکل گیری این تمدن هدیه رودهای دجله و فرات است. وقتی از تمدن های قدیم بین النهرین یاد می شود، منظور تمدن های باستانی هستند که از نیمه هزاره چهارم ق.م (تقریبا ۳۲۰۰ ق.م) تا نیمه هزاره اول ق.م (تا حدود ۵۳۹ ق.م) و تا قبل از اینکه کل بین النهرین به دست هخامنشیان تصرف شود، در این منطقه حکمرانی می کردند.
موقعیت جغرافیایی سرزمین بین النهرین
سرزمین بین النهرین به وسعت حدود ۲۰۰ هزار کیلومتر مربع به زمین های واقع در بین دو رود دجله و فرات و سرزمین های جانبی آنها گفته می شود. واژه بین النهرین به معنای «سرزمین میان دو رود» است و در فارسی به آن «میان رودان» می گویند. بین النهرین از شمال به کوه های ارمنستان، از شرق به رشته کوه های زاگرس، از جنوب به خلیج فارس و صحرای عربستان و از غرب هم به کویر شام محدود می شود. دو رود دجله و فرات به وجود آورنده سرزمین بین النهرین هستند و در فاصله «نه چندان دوری از هم» از کوه های توروس در ارمنستان واقع در قفقاز سرچشمه می گیرند. البته در بین مسیر، رودهای دیگری از جمله از رشته کوه های زاگرس به رودهای دجله و فرات اضافه می شوند. رودهای دجله و فرات در سرچشمه اصلی یعنی کوه های ارمنستان در نزدیکی هم هستند اما در ادامه مسیر از هم فاصله می گیرند تا اینکه در نزدیکی بغداد، فاصله این دو رود کم شده و به حدود ۳۰ کیلومتر می رسد. این دو رود بعد از عبور از نزدیکی بغداد، دوباره از هم فاصله می گیرند تا اینکه در نزدیکی منطقه «قُرنه» (حدود ۳۸۵ کیلومتری جنوب شرق بغداد) به هم می پیوندند و «اروندرود» را تشکیل می دهند و با تشکیل یک دلتا و چند مشرب به خلیج فارس می ریزند (البته در دوران باستان دو رود دجله و فرات، جداگانه به خلیج فارس می ریخته اند اما در طول تاریخ به دلیل تغییرات اقلیمی و طبیعی و رسوبات و آبرفت ها، مسیر این دو رود جابه جا شده و در نزدیکی قرنه به هم متصل شده اند).
4
:
5
رودهای دجله و فرات هر دو از کوهای پر برف مشرق آسیای صغیر سر چشمه می گیرند . این دو رود پس از پیچ و خم های فراوان به سمت جنوب جریان یافته و با پیمودن صدها کیلومتر به خلیج فارس وارد می شوند . این دو رود بسیار پر آب و بزرگ هستند . بخصوص در فصل بهار که برفهای نواحی کوهستانی آسیای صغیر آب می شوند ، آب آنها بسیار زیاد می شود که معمولا منجر به طغیان و سیلاب رود می گردد . جز نواحی علیای دجله و فرات ، بقیه مسیر آنها در دشت وسیعی جریان دارد که بین النهرین نامیده می شود و به معنای میان دو رود است .
تاریخچه تمدن بین النهرین
اولین تحولات انقلاب نوسنگی از حدود ۱۰۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح در بین النهرین اتفاق افتاد و الهام بخش برخی از مهم ترین پیشرفت ها در تاریخ بشر بوده است که از آن ها می توان به اختراع چرخ، کاشت اولین محصولات غلات، توسعه خط شکسته، ریاضیات، نجوم و کشاورزی اشاره کرد. مهد برخی از اولین تمدن های جهان، متعلق به این شهر است.
قدمت خاور نزدیک باستان به دوره پارینه سنگی زیرین برمی گردد. در دوره اوروک چهارم، نوشتار با خط هایی پدیدار شد که از آن ها می توان به خط تصویری و خط پیش میخی اشاره کرد ( حدود اواخر هزاره چهارم قبل از میلاد). در اوایل هزاره سوم قبل از میلاد، ثبت مکتوب وقایع تاریخی- و تاریخ باستانی بین النهرین پایین – هم زمان با ثبت سوابق پادشاهان اولیه سلسله با خط میخی شروع شد. پایان این تاریخ، هم زمان با ورود شاهنشاهی هخامنشی در اواخر قرن ششم پیش از میلاد یا هم زمان با فتح توسط مسلمانان و تاسیس خلافت در اواخر قرن هفتم پس از میلاد بود که این منطقه تحت عنوان عراق شناخته شد. بین النهرین در این دوره طولانی از لحاظ اجتماعی، شامل برخی از دولت های بسیار توسعه یافته باستانی و پیچیده می باشد.
6
یکی از چهار تمدن رودخانه ای که در آن نوشتن، اختراع شد؛ منطقه بین النهرین بهمراه دره نیل در مصر باستان، تمدن دره سند در شبه قاره هند و رودخانه زرد در چین باستان بود . از شهرهای مهم تاریخی بین النهرین می توان به اوروک، نیپور، نینوا، آشور و بابل و همچنین کشورهای سرزمینی مهمی نظیر شهر اریدو، امپراتوری اکدی، سلسله سوم اور و امپراتوری های مختلف آشوری اشاره کرد. رهبرانی ازجمله اورنامو ( پادشاه اور)، سارگون اکدی ( بنیانگذار امپراتوری اکد)، حمورابی ( بنیانگذار دولت بابل قدیم)، آشور- اوبالیت یکم، تیگلات- پیلسر یکم ( گسترش دهنده ی امپراتوری آشور)، آشوربانیپال و نبوکدنصر دوم، از رهبران مهم تاریخی بین النهرین به شمار می رفتند.
7
سامی ها که در حدود سال ۳۵۰۰ قبل از میلاد به آنجا مهاجرت کردند، با تمدن عالى سومری ها مواجه شدند به نام بابلی ها و آنهایى که در شمال مقیم گردیدند به نام آشوری ها خوانده شدند. پایتخت بابلی ها، بابل و پایتخت آشوری ها، نینوا بود. شهر بابل بر دو کرانه رودخانه فرات در جنوب عراق، در ۹۰ کیلومترى بغداد کنونى بنا شده بود که امروز به آن حلّه مى گویند.
سومری ها نخستین قوم از ساکنین بین النهرین بودند که در فاصله ۴۵۰۰-۳۵۰۰ قبل از میلاد به شهرنشینى روى آوردند و تمدن سومرى را پایه ریزى کردند و شهرهاى خود را بر بالاى تپه ها و زمین هاى مشرف بر باتلاقهاى بین النهرین ساختند که معروف ترین آنها عبارت بود از اور، اورک، یا ارخ، نیپ پور، لاکاش، اریدو، لارسا.
این شهر در سالهاى ۱۸۴۹-۱۵۹۵ قبل از میلاد اهمیت فراوان یافت و در دوران سلطنت حمورابى به یکى از مراکز مهم سیاسى-فرهنگى عصر خود در آسیاى مقدم بدل گشت. اما دولت میتانى که گویا ساکنانش هندى و ایرانى بودند، در سده سیزده قبل از میلاد از میان رفت و پس از چند سده، آشوریان بر آن سرزمین مسلط شدند.
حران و بین النهرین شمالى از حدود سالهاى ۶۱۰ و یا ۶۰۶ قبل از میلاد به مدت ۵۴ سال در تصرف مادها بوده است. در ۵۳۹ قبل از میلاد، کوروش شاهنشاه هخامنشى، وارد بابل شد و بین النهرین را به تصرف درآورد. در ۵۳۵ ق.م استان متحدى شامل بابل و ابر نهر (غرب رود فرات) پدید آمد که سراسر بین النهرین و اراضى غرب فرات از جمله فینیقیه، سوریه و فلسطین را دربرمى گرفت و تابع دولت هخامنشى بود.
پس از سقوط دولت هخامنشى، بین النهرین در سده چهارم ق.م تابع دولت اسکندر مقدونى و از سده چهارم تا سوم ق.م تابع دولت سلوکى شد. از سده سوم ق.م بین النهرین به تابعیت دولت پارتى درآمد که از سده سوم ق.م، پس از جنگ هاى سخت میان ایران و روم رو به انحطاط نهاد.
8
عربها بین النهرین را به دو ناحیه سُفلی و عُلیا تقسیم می کردند و بین النهرین سفلی را عراق، و بین النهرین علیا را جزیره می نامیدند. از ۱۰۴۸ ق (۱۶۳۸ م ) عراق و جزیره در تابعیت دولت عثمانی قرار گرفت . این وضع تا پایان جنگ جهانی اول ادامه داشت . پس از جنگ ، امپراتوری عثمانی تجزیه شد و بخشی از بین النهرین که امروزه در خاک عراق واقع است ، در ۱۹۲۰ م . تحت قیمومت بریتانیا قرار گرفت . در ۱۳۰۰ ش (۱۹۲۱ م ) دولت عراق تاسیس گردید. این منطقه به سبب وجود منابع نفت آن ، از اهمیت جهانی برخوردار است .
تمدن اسلامى در بین النهرین
با پیروزی مسلمانان بر ساسانیان طی جنگ قادسیه، منطقه بین النهرین در قلمرو جهان اسلام قرار گرفت. پس از برافتادن بنى امیه و روى کار آمدن بنى عباس، دشت بین النهرین به یکى از مهم ترین کانونهاى تمدن اسلامى مبدل گشت. در دوره خلافت امیرالمومنین علی علیه السلام، کوفه در مرکز عراق، در سال ۳۶ قمری پایتخت جهان اسلام گردید. شهرهاى گوناگونى که بدست خلفا ساخته شد، مثل بغداد و سامرا و نیز شهرهایى که در پى آن رونق و گسترش یافت، مثل نجف و کربلا، بر اهمیت سیاسى – دینى بین النهرین افزود و آن را در مرکز توجه مسلمانان قرار داد.
9
تاریخ سیاسی بین النهرین
جنوب بین النهرین را سومر می نامیده اند . کشفیات باستان شناسان نشان می دهد که سومر از هزاران سال پیش ساکنانی داشته که کم کم فنون بهره برداری از آب رودخانه را فرا گرفته بودند . در حدود ۵۰۰۰ سال پیش مردمی به این سرزمین مهاجرت کردند که سومری نامیده می شوند . در مورد نژاد سومریان و اینکه ابتدا در کجا زندگی می کرده اند اطلاع دقیقی در دست نیست . طبق افسانه های سومری ، آنها از طریق دریا یعنی خلیج فارس به سومر وارد شده اند .
سومری ها با تسلط بر جنوب بین النهرین و با استفاده از تجارب ساکنان قدیمی آن سرزمین شیوه خشک کردن باتلاقها ، حفر نهرها و کشاورزی را فرا گرفتن و بتدریج شهرهای بزرگ و آباد ایجاد کردند . شهرهای متعددی و بزرگ سومری نشان دهنده کشاورزی پر رونق سومریان و نیز تجارت گسترده آنان با سرزمین های اطراف می باشد . شهر های سومر هر یک دارای دولتی مستقل بودند و از یک حکومت مرکزی اطاعت نمی کردند . هر شهر علاوه بر زمیبنهای زراعی ، شبکه آبیاری و دولت ، دارای یک معبد نیز بود . این معبد که به شکل ساختمانی پلکانی بود زیگورات نام داشت . معبد توسط شخصی به نام انسی اداره می شد . انسی علاوه بر مقام مذهبی ، فرمانروایی شهر را نیز بر عهده داشت .سومریان تاریخ خود را به دو دوره قبل از طوفان و بعد از طوفان تقسیم می کردند . نخستین شهر مهم آمنان اریدو نام داشت . در سال ۴۰۰۰ سال پیش اریدو شهری مهم بوده است . اما ۳۰۰۰ سال پیش شهر اور اهمیت بسیار یافت و طولی نکشید که شهر دیگری بنام نیپور شهرت بسیار یافت زیرا دارای معبد بسیار مهمی بود . هر یک از این شهرهاو شهرهای دیگر سومر ی برای مدتی توانستند قدرت خود را گسترش دهند و بر تمام یا قسمتی از آن سرزمین حاکم گردند . در نتیجه این جنگها دولت سومری را ضعیف کرد و سرانجام استقلال خود را در برابر اقوام که سرزمینشان را مورد حمله قرار داده بودند از دست دادند .
10
مجسمه گودئا یکی از فرمانروایان میان رودان جنوبی بود
11
اکد
در اواسط هزاره سوم قبل از میلاد گروهی از اقوام سامی از صحرا به شمال سرزمین سومر وارد شدند و آنجا را تصرف کردند . این گروه از اقوام سامی اکدی نامیده می شدند . و بتریج صاحب دواتی نیرومند شدند که به دولت اکد معروف شده است .کسی که دولت اکد را قدرتمند ساخت سارگن نام داشت . او با استفاده از جنگهای سومر توانست بر آن سرزمین غلبه کند و حتی سرزمین های مغرب بین النهرین تا سواحل مدیترانه را تصرف نماید . تا قرن ۲۲ ق . م اکدی ها تا آن اندازه جذب فرهنگ سومری شده بودند که دیگر جزو سومریان محسوب می شدند . در نتیجه در این قرن سومریان بار دیگر فرصت یافتند که استقلال شهرهای خود را احیا نمایند . اما هجوم اقوام گوتی که در کوهستان زاگرس زندگی می کردند مانع از این امر شد و برای مدتی سومر دچار ویرانی و نابسامانی گردید .
مجسمه سر یک اکدی در موزه ملی عراق
12
پس از تهاجم گوتی ها ، سومریان برای مدتی به رهبری فرمانروایان شهر اور استقلال خود ار باز یافتند اما هجوم همسایه شرقی آنها یعنی دئلت ایلام که قلمرو آن در دشت خوزستان قرار داشت ضربه سختی بر سومر وارد ساخت . بدنبال آن حمله دسته جدیدی از اقوام صحرانشین در ۲۰۰۰ ق . م برای همیشه به حیات سیاسی سومر خاتمه داد .
بابل
مهاجمان که ۲۰۰۰ ق . م به سومر وارد شدند دسته ای از اقوام سامی بودند که آموری نام داشتند . آنان پس از تصرف سومر دولتی بوجود آوردند که به دولت بابل معروف شده است . زیرا پایتخت این دولت شهر بابل بود . بابلی ها با استفاده از دستاوردهای تمدن سومری دولت نیرومندی ساختند و تمامی ساکنان را به اطاعت خود در آوردند .
اوج قدرت دولت بابل در زمتان پادشاه معروف آن حمورابی بود . حورابی در قرن ۱۸ ق . م حکومت می کرد و علاوه بر بین النهرین بعضی از نواحی اطراف آن را نیز در تصرف داشت . پایتخت او شهر بابل نیز بزرگ و آباد بود . بیشتر شهرت حمورابی به خاطر مجموعه قوانین و دستوراتی است که بدستور او بر سنگ استوانه ای شکلی نوشته شده و در مرکز شهر قرار داشته است تا همگان از آن مطلع شوند . این سنگ نوشته قدیمی ترین قانون مدون کشف شده بشمار می رود . مجموعه قوانین حمورابی درباره حقوق مالک ، پدر ، وظایف فرزندان و امثال آنها می باشد . پس از حمورابی جانشینان او برای مدتی قدرت و قلمرو دولت بابل را حفظ کردند اما آنان به سختی موفق به انجام این کار شدند . هجوم اقوام مختلف از اطراف فرصت لازم برای تقویت دولت را بوجود نمی آورد . در قرن ۱۶ ق . م قومی بنام هیتی از سمت شمال بابل را مورد تهاجم قرار داد . در همان قرن هجوم قوم کاسی که در کوهستانهای زاگرس بسر می بردند ، مقاومت دولت بابل را در هم شکست . کاسی ها بین النهرین را تاراج و تخریب نمودند و
13
اگر چه نتوانستند تسلط خود را بر آن سرزمین حفظ کنند لیکن پس از آنان دولت مهاجمی به نام میتانی ضربات سخت تری بر بابل وارد ساخت . در چنین شرایطی دولت بابل قسمت های وسیعی از بین النهرین را از دست داد و سرانجام قلمرو آن محدود به نواحی جنوبی و ساحلی بین النهرین گردید . پس از آن دولت بابل تبدیل به دولتی کوچک و کم اهمیت گشت و شهر بابل بارها دستخوش هجوم و غارت شد در شرایطی که دولت بابل آخرین روزهای خود را می گذراند دسته ای از اقوام سامی بنام آشوریان از سمت صحرا به شمال بین النهرین وارد شدند و بنیان دولت جدیدی را نهادند .
آشور
آشوریان از جمله اقوامی سامی نژادی بودند که در هزاره دوم قبل از میلاد به بین النهرین وارد شدند . نام این قوم برگرفته از نام آشور رب النوع مورد پرستش آنان بود . از خصایص آشور جنگجویی و جنگ طلبی بود و آشوریان از ابتدا بنیان دولت خویش را بر کشور گشایی قرار دادند . دولت آشور که با غلبه بر مدعیان و تصرف بین النهرین قدرت گرفته بود ، ادامه فتوحات را اساس کار خود قرار داد . لذا از قرن ۱۲ ق . م . که آغاز قدرت یافتن آشوریان است ، آنان را مدام در حال جنگ با همسایگان ، فتح سرزمی ها ، غارت شهرها و به اسارت بردن مردمان می بینیم . نوشته ها و تصویرهایی که از آشوریان باقی مانده است در بردارنده مطالب فروانی در مورد این جنگ ها می باشد .
در قرن نهم قبل از میلاد شالمانسار سوم قلمرو آشور را تا سواحل مدیترانه گسترش داد و در قرن هشتم قبل از میلاد پادشاهان آشور ، بابل ، ایلام و نواحی کوهستانی شمال قلمرو خود در آسیای صغیر و زاگرس را عرصه تاخت و تاز ساختند . آشور بانی پال پادشاه معروف آشور نیز در قرن هفتم مصر را فتح کرد و بر شدت حمله به سرزمینهای اطراف آشور افزود .
14
رونق و شکوه دولت آشور که با افکندن بیم و هراس در همگان بر پایید سرانجام همسایگاه زخم خورده آشور با یکدیگر دست اتحاد داده و برای نابودی آن مصمم گشتند . این امر در سال ۶۱۲ ق . م با اتحاد دولت ماد که در ایران تاسیس شده بود و دولت کلده که در جنوب بین النهرین بوجود آمده بود صورت گرفت . نینوا پس از جنگی خونین تصرف شد و پادشاه آشور به قتل رسید .
15
مجسمه خدای کیدودو، روح نگهبان دیوار شهر آشور. حدود ۸۳۵ قبل از میلاد. موزه بریتانیا، لندن
کلده
دلت کلده بوسیله اقوام کلدانی تاسیس شد . کلدانیها از جمله اقوامی سامی بودند که در اواخر هزاره دوم ق . م به جنوب بین النهرین وارد شدند . کلدانی ها روزگاری را به تمکین از آشوریان گذراندند و سپس توانستند دولتی بنام کلده بوجود آورند . آنان شهر قدیمی بابل را از نو ساختند و پایتخت خویش قرار دادند . به همین جهت دولت کلده را دولت بابل نوین نیز می نامند .
دولت کلده در ابتدا با کمک مادها و سپس با حمایت دولت مصر ، آشور را از میان برداشت و بدین ترتیب سراسر بین النهرین به تصرف کلده در آمد و سرانجام تا سواحل شرقی مدیترانه نیز به زیر سلطه آن دولت رفت.
از معروف ترین پادشاهان بابل نوین بخت النصر است . او تهاجم بابل نوین علیه آشور را رهبری کرد و قلمرو آن دولت را تا سواحل مدیترانه گسترش داد . پس از بخت النصر دولت کلده دچار آشوب و اختلاف شده بود . نابسامانی اجتماعی و نارضایتی عمومی نیز باعث آشفتگی هر چه بیشتر امور گردید . در چنین شرایطی دولت کلده برای توفیق یافتن در اختلافات خود با دولت ماد ، با کوروش پادشاه پارس بر ضد دولت ماد متحد شد . نتیجه امر سرنگونی دولت ماد بدست پارسیان بود لیکن پس از چندی دامنه فتوحات کوروش به بابل نیز رسید .
در اسلاید بعدی آشورناصیرپال دوم در حال ملاقات با یک مقام عالیرتبه به هنگام سان دیدن از سربازان و اسیران جنگی. در پشت وی نگهبانی با چتر آفتابی ایستاده است. پادشاه توسط یک ایزد بالدار محافظت می شود. او کمانی را با دو تیر بیرون کشیده شده در دست دارد که نماد پیروزی وی در جنگ است، از قصر شمالغربی در نیمرود، حدود ۸۶۵-۸۶۰ پ. م. ، موزه بریتانیا
16
:
17
18
تصویری از شهر سومری – تمدن بین النهرین
تصویری نمونه از شهر اور ، سومر – تمدن بین النهرین
19
تصویری نمونه از شهر اور ، سومر – تمدن بین النهرین
مردم تمدن بین النهرین عقاید مشابه و فرهنگ مشترکی داشتند
20
مردم تمدن بین النهرین عقاید مشابه و فرهنگ مشترکی داشتند
خط
سومریان نخستین قومی بودند که موفق به اختراع خط شدند . خط سومریان ، خط میخی بود . پیدایش خط در میان سومریان به دلیل رشد و رونق زندگی شهری و گسترش تجارت بود . دیگر اقوامی که پس از سومریان بر بین النهرین حکومت کردند و نیز اقوامی که همسایگی آن سرزمین قرار داشتند . خط سومریان را اقتباس کردند و مطابق با زبان خود در آن تغیراتی بوجود آوردند . خط بابلیها و آشوریها بدین ترتیب بوجود آمد . خط میخی سومری دارای ۶۰۰ علامت بود و با وسیله ای نوک تیز بر لوح گلی نقش می شد . خط میخی سومری در نزد اقوام بعدی ساده تر و آسان تر گردید.
21
سارگن بزرگ، پادشاه اکد یکی از اولین رهبران نظامی بزرگ جهان
با این که عقاید اکثر مردم سومر به هم شباهت داشت و دارای فرهنگ مشترکی بودند اما سومر یک موجودیت یکپارچه نبود بلکه تمدنی بود که از ایالت شهر های مستقل زیادی تشکیل شده بود. یک رهبر مذهبی، یک شاه یا یک ملکه، هر یک از آنها را اداره میکرد. گاهی اوقات آنها با یکدیگر متحد بودند ولی در برخی از مواقع دیگر با هم می جنگیدند.
سرانجام زمانی که سارگن بزرگ در ۲۳۰۰ سال قبل از میلاد، کل بین النهرین را برای نخستین بار فتح کرد و یک نفر بر تمام این سرزمین حکمرنی کرد، این روند نیز دچار تغییراتی شد.
اولین رهبر نظامی بزرگ تاریخ به نام سارگن بود که احتمالا از فرش به عرش رسیده است. طبق برخی از کشفیات زندگینامه سارگن، وی یک فرزند نامشروع داشته است. با این وجود، ثابت کرد که دارای نیروی بزرگی است که می توان روی آن حساب کرد.
او موفق به فتح ده ها شهر با کمک یک ارتش ۵۰۰۰ نفری شد و آنها را جزء امپراتوری اکدیان کرد که به عنوان اولین امپراتوری واقعی تاریخ شناخته شد و سرعت گسترش آن به حدی بود که به کوه های ترکیه و جزیره قبرس رسید. سارگن از مهارت خاصی در هنر سیاست برخوردار است و قدرت و اعتبار خود را با انتساب زیرکانه دخترش بعنوان کاهن اعظم، با اراده خدایان همسو کرد.
22
ادبیات
در دوران امپراتوری بابل، کتابخانه هایی در شهرها و معابد وجود داشت. یک ضرب المثل قدیمی سومری می گوید: «کسی که در مکتب کاتبان سرآمد باشد، باید با سحر برخیزد». زنان و همچنین مردان خواندن و نوشتن را آموختند،[۱۸] و برای بابلیان سامی، این آموزش شامل دانش زبان منقرض شده سومری و هجایی پیچیده و گسترده بود.
مقدار قابل توجهی از ادبیات بابلی از اصل سومری ترجمه شد و زبان دین و قانون تا مدت ها زبان پیوندی قدیمی سومری بود. واژگان، دستور زبان ها و ترجمه های بین خطی برای استفاده دانش آموزان و نیز تفسیرهایی بر متون قدیمی تر و توضیحات کلمات و عبارات مبهم گردآوری شد. کاراکترهای هجا همگی مرتب و نامگذاری شدند و فهرست های مفصلی تهیه شد.
حماسه گیلگمش، منظومه ای حماسی از بین النهرین باستان، که به عنوان نخستین اثر ادبی برجسته بازمانده از دوران باستان تلقی می شود.
بسیاری از آثار ادبی بابلی هنوز هم امروزه مورد مطالعه قرار می گیرند. یکی از معروف ترین آنها حماسه گیلگمش در دوازده کتاب بود که توسط یکی از سین لقی یونینی ها از سومری اصلی ترجمه و بر اساس یک اصل نجومی تنظیم شده بود. هر بخش شامل داستان یک ماجراجویی در زندگی حرفه ای گیلگمش است. کل داستان یک محصول ترکیبی است، اگرچه احتمال می رود که برخی از داستان ها به طور مصنوعی به شخصیت مرکزی متصل شده باشند.
23
حماسه گیلگمش، منظومه ای حماسی از بین النهرین باستان، که به عنوان نخستین اثر ادبی برجسته بازمانده از دوران باستان تلقی می شود.
24
حماسه گیلگمش ، منظومه ای حماسی از بین النهرین باستان، که به عنوان نخستین اثر ادبی برجسته بازمانده از دوران باستان تلقی می شود.
فراموش شدگی و گم شدن در تاریخ:
۵۳۹ سال قبل از میلاد، کوروش کبیر شهر بابل را فتح کرد و سرزمین بین النهرین جزء امپراتوری بزرگ و قدرتمند پارس شد.
تمدن های باستانی بین النهرین هرگز دوباره طلوع نکردند، اما بخشی از میراث آن ها زنده ماند. مثلا، دلیل اینکه ساعت ها و دقیقه ها به شصت قسمت تقسیم شده اند به ریاضیات بین النهرین باستان برمی گردد. اسطوره ها و افسانه ها هم از بین رفتند اما با تمدن های دیگر آمیخته شدند، مثلا بسیاری از خدایان و الهه های یونانی شباهت چشمگیری به خدایان بین النهرین دارند.
اما، چیز های زیادی هم کاملا از بین رفت. مثل زبان های بین النهرین که کاملا ناپدید شدند. آن ها هیچ ارتباطی به سایر زبان های موجود ندارند و هزاران سال هیچکس آن ها را نمی فهمید.
تا اوایل دهه ۱۸۰۰ که باستان شناسان شروع به رمزگشایی لوح های گلی باستانی بی شماری کنند که در خاورمیانه کشف شده بودند، نمی دانستیم تمدن بین النهرین چقدر مهم و شگفت انگیز بوده است.
25
عکس هایی از تمدن بین النهرین
26
زندانی که توسط سرباز محاصره شده است ، ۲۳۰۰ سال پیش از میلاد. از مدل موی مجسمه می توان تشخیص داد که از سومریان بوده اند.
27
سربازان اکدی در حال کشتن دشمن ، ۲۳۰۰ سال پیش از میلاد
28
نقش برجسته ای مربوط به پیروزی نارام سین بر لولوبیان.
29
استوانه مهر و موم شده مربوط به اکدیان موزه هنر والتر
.
الهه اکدی ایشتر (اینانا) ، ۲۳۵۰-۲۱۵۰ پیش از میلاد
30
اِنهِدوآنا اولین شاعر شناخته شده است. پدر او سارگن بزرگ و مادرش تاشلوتوم بود و همچنین خواهر ریموش و منیشتوشو نیز بود. از نظر ادبیات و تاریخ، دانشمندان او را قدیمی ترین نویسنده زن و شاعر می دانند که بالاترین رتبه از روحانیت در هزاره سوم قبل از میلاد، توسط پدرش، سارگن اکدی به او داده شده بود.
31
بازسازی زیگورات سومریان
32
قانون حمورابی یک متن حقوقی بابلی متعلق به تقریباً ۱۷۵۵–۱۷۵۰ سال قبل از میلاد مسیح. این قانون طولانی ترین، سازمان یافته ترین و حفظ شده ترین متن حقوقی از خاور نزدیک باستان است. این متن به گویش بابلی قدیم اکدی نوشته شده است که ظاهراً توسط حمورابی، ششمین پادشاه سلسله اول بابل، نوشته شده است.
33
لوح گلی، نظریه ریاضی، هندسی-جبری (مثلث قائم الزاویه)، شبیه به هندسه اقلیدسی. اکتشاف شده از تپه حرمل (شادوپوم باستان)، عراق. دوره بابلی کهن، متعلق به ۲۰۰۳–۱۵۹۵ پیش از میلاد مسیح. این لوح در موزه عراق به نمایش گذاشته شده است.
منابع:
1- https://wiki.ahlolbait.com/
2- https://www.sarpoosh.com/culture-thought/history-civilization/mesopotamia-civilization-32.html
3- https://tarikhema.org/ancient/mesopotamia/
4- https://www.sharghdaily.com/
5- https://imanfani.com/
6- https://article.tebyan.net/221243/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%86-1-
7- https://fa.wikifeqh.ir/
34