تاریخ شهر و شهرنشینی در جهان و ایران
1
اهمیت مطالعه ی تاریخ
شناخت هر پدیده ای به درجه شناخت ما از فرآیند تاریخی آن پدیده بستگی دارد. فرآیند تاریخی بر آن است که نحوه شکل گیری پدیده و عناصر موثر در آن را کشف کرده و سپس آن را در طول زمان مورد بررسی قرار دهد.
بنابراین شناخت تاریخی پدیده، سنگ زیربنای شناخت وضع موجود است…
2
عوامل موثر در شکل گیری شهر
عواملی که شهر را پی افکنده و خود در شهر پی افکنده شدند، شهر را تعریف کرده و خود در آن تعریف شده اند و به شهر معنا داده و خود در آن معنا شده اند، به طور کلی در سه گروه مطرح می شوند:
1. مسائل جهان بینی: یا چگونگی نحوه نگرش به جهان، این عامل دین، مذهب، مسلک و فرق متفاوت اجتماعی و مذهبی و… را شامل می شود.
2. عامل اقتصادی: یا چگونگی تعریف مادی جهان: این عامل عمدتاً بر چگونگی تولید و توزیع ثروت، نحوه تولید، توزیع و مصرف محصولات و رابطه آن با ساخت کالبدی نظر دارد.
3. عامل محیط و اقلیم: یا تعریف چگونگی تعریف زیست-محیطی جهان. این عامل آب و هوا، همواری و ناهمواری و به طور کلی عناصر زیست محیطی را شامل می شود.
3
دوران های تاریخی شهرنشینی
1. آغاز شهرنشینی
2. شهرهای یونانی
3. امپراتوری روم
4. قرون وسطا
5. رنسانس
6. انقلاب صنعتی
4
دو نظریه در باب یکجانشینی
5
هفت تمدن نخست جهان
1. بین النهرین (Sumer) 2. مصر (Egyptian) 3. هند (Harappan)
4. چین (China) 5 و 6. امریکای مرکزی (Aztek) و (Maya) 7. پرو (Inca)
6
7
8
9
10
11
عناصر شهر یونانی
آکروپلیس
حصار شهر
آگورا
محلات مسکونی
منطقه ی تفریحی و فرهنگی
منطقه ی مذهبی
اسکله و بندر
(احتمالاً) یک محله ی صنعتی
12
شهرهای رومی
13
شهرهای رومی
دو نوع مسکن موجود در رم:
14
شهرهای رومی: رُم
شهر رم در وسیع ترین محدوده های آن
پالاتین، نخستین اسکان روستایی
دیوار ریپابلیکن
دیوار اورلیان
کلسیوم
پانتئون
حمام های دیوکلیتیان
حمام های کارکالا
مقبره ی هادریان
کلیسای سن پیتر
کلسیوم
15
قرون وسطا
شهرهای قرون وسطا به پنج دسته تقسیم می شوند:
1) شهرهای رومی مبدا
2) باروهایی که نخست به عنوان پایگاه نظامی بنا شدند و سپس عملکرد تجاری یافتند.
3) شهرهایی که بر اثر رشد طبیعی روستاها به وجود آمدند.
4) باستیدها (فرانسه، انگلیس و ولز)
5) شهرهای احداثی
شهرهای با رشد طبیعی
نوشهرها
16
عناصر شهر قرون وسطایی
حصارها با برج ها و دروازه ها
خیابان ها و سایر فضاهای تردد
فضای بازار، شامل بازار و سایر ساختمان های تجاری
کلیسا
ساختمان ها و باغات خصوصی
17
عناصر اصلی شهرسازی رنسانس
خیابان اصلی مستقیم
مناطقی با شبکه ی شطرنجی
فضاهای بسته
18
فرآیند شهرگرایی، شهرنشینی و شهرسازی ایران
1. سیر تحول شهرنشینی، شهرگرایی و شهرسازی قبل از اسلام. این دوره حدوداً از قرن نهم ق.م. آغاز شده و تا قرن هفتم میلادی ادامه می یابد. این دوره منطبق بر شروع تمدن شهری ایرانی بوده و با حمله مسلمانان به ایران و فتح ایران به دست آنان پایان می پذیرد.
2. سیر تحول شهرنشینی، شهرگرایی و شهرسازی بعد از اسلام. این دوره با استقرار اولین حکومت های مستقل داخلی در ایران شروع شده و تا سال 1200 قمری، (1165 شمسی و 1876 میلادی)، عصر صنعت و شروع سلسله ی قاجار ادامه می یابد.
3. سیر تحول شهرنشینی، شهرگرایی و شهرسازی در دوران معاصر، این دوره با استقرار حکومت قاجار در ایران شروع و تا سال 1357 شمسی، (1979 میلادی) ادامه می یابد.
19
1. سیر تحول شهرگرایی، شهرنشینی و شهرسازی قبل از اسلام: تولد و شکل گیری «شار»
20
2. دگرگونی مفاهیم، سیر تحول شهر نشینی، شهرگرایی و شهرسازی بعد از اسلام: ابداع مجدد مفهوم در دوران اسلامی
21
3. سیر تحول شهرگرایی، شهرنشینی و شهرسازی در دوران معاصر: ابداع و باز ابداع مفهوم شار، تولد مفهوم «شهر» و قلب ماهیت مفهوم شار
22