پاورپوینت بررسی مرمت بنای امامزاده یحیی


بررسی مرمت امامزاده یحیی

فهرست
موقعیت جغرافیایی استان تهران
مطالعات جغرافیایی تهران و ورامین
معرفی بنای مورد مطالعه
شرایط اقلیمی تهران
زمین شناسی ورامین
توپوگرافی
مطالعات تاریخی
تاریخچه بنا
ویژگی های هنری بنا
تزئینات
آسیب شناسی
منابع

1-1موقعیت جغرافیایی استان تهران

استان تهران به مرکزیت شهر تهران،با وسعتی حدود12،981کیلومتر مربع،بین34تا36،5درجه عرض شمالی و 50تا53درجه طول شرقی واقع شده است. این استان از شمال به استان مازندران،از جنوب به استان قم،از جنوب غربی به استان مرکزی،از غرب به استان البرز و از شرق به استان سمنان محدود است. و ارتفاع آن از سطح آب های آزاد بین ۱۸۰۰ متر در شمال تا ۱۲۰۰ متر در مرکز و ۱۰۵۰ متر در جنوب متغیّر است. تهران در بین دو وادی کوه و کویر و در دامنه های جنوبی رشته کوه البرز گسترده شده است. از جنوب به کوه های ری و بی بی شهربانو و دشت های هموار شهریار و ورامین و از شمال توسط کوهستان محصور شده است.
1-1-1مطالعات جغرافیایی استان

شهرستان ورامین یکی از شهرستان های استان تهران است.مرکز آن شهر ورامین است که در35 کیلومتری جنوب شرقی شهر تهران شده است. شهرستان ورامین از شمال شرق به شهرستان های پاکدشت و پیشوا،از شمال غرب به شهرستان قرچک،از غرب به شهرستان ری،از جنوب به استان قم و از جنوب شرق و شرق به استان سمنان محدود شده است. ورامین در جلگه صاف حاصل خیز واقع شده و محدود است از جنوب به دریاچه نمک و از مغرب به حسن اباد قم و از شمال به شهرستان پاکدشت و از شرق به گرمسار.
1-1-2مطالعات جغرافیایی ورامین

1-3 نمودار میانگین دما در چند ایستگاه
هواشناسی استان تهران در فصل تابستان
1-2 نمودار میانگین دما در چند ایستگاه
هواشناسی استان تهران در فصل زمستان

امامزاده یحیی در جنوب شرقی ورامین در منطقه کهنه گل قرار گرفته است تاریخ این بنا مربوط به سال 707 هجری قمری است که دارای یک گنبد بزرگ آجری است سبک معماری شباهت زیادی به مسجد جامع دارد.بنا شامل یک اتاق گنبد دار است دیوارمقبره های آن از خارج توسط یک یسشبسشب سلسله اتاقهای کوتاه متعلق به شسشب دوره های بعد محاصره شده است. داخل صحن شجرنامه ای موجود است که نصب امامزاده را به امامزاده حسن میرساند.
1-1-3 معرفی بنای مورد مطالعه
1-4 عکس مربوط به ورودی جنوبی امامزاده

تهران در حد فاصل
منطقه کوهستانی و دشت قراردارد و سه عامل در اقلیم تهران نقش موثری دارد.رشته کوه البرز،بادهای مرطوب غربی،وسعت استان.
اقلیم استان در نواحی کویری و جنوب گرم و خشک،در نواحی پایکوهی سرد و نیمه مرطوب و در نواحی مرتفع سرد همراه با زمستانهای طولانی
سایت زمین شناسی کشور.
1-2شرایط اقلیمی تهران
1-5

1-2-1 زمین شناسی ورامین منطقه ورامین از دیدگاه زمین شناختی در واحد مرکزی منطقه البرز قرار دارد که عمدتا حاصل فعالیتهای زمین ساختی در دوران سوم و چهارم زمین شناختی است . سراسر دشت ورامین پوشیده از شن ، ماسه و رس می باشد که از اواخر دوران سوم تا عهد شکل یافته اند. دشت ورامین از شمال جنوب و مشرق به وسیله ارتفاعات احاطه شده است . بین این ارتفاعات را رسوبهای مربوط به پلیوسن تا عهد حاضر پر نموده است . تشکیلات زمین شناسی منطقه مربوط به دورانهای مختلف زمین شناسی است که در زیر آبرفتها واقع شده اند. منطقه دشتی که شهر ورامین در آن واقع شده است از آبرفتهای جوان پوشیده است . این آبرفتها مربوط به تشکیلات پلیوسن و میوسن می باشد و به صورت ساختمانهای آنتی کلینال و سیکلینال وجود دارد . تشکیلات میوسی تقریبا در تمامی دشت ورامین از شمال به جنوب درکنار آبرفتهای قدیمی که متعلق به دوره میوپلیوسم می باشد وجود دارند تشکیلات در زیر رسوبات آبرفتهای جدید و خیلی جدی که سرتاسر دشت را می پوشانند
daneshnameh.roshd.ir

1-2-1-1 توپوگرافی زلزله: استان تهران در منطقه ای لرزه خیز واقع شده است. وجود گسل های فراوان و فعال دلیلی بر این ادعاست. در این میان، سه گسل پتانسیل ایجاد زمین لرزه ای با بیش از 7 ریشتر قدرت را دارا هستندکه عبارت اند از : 1 گسل مشا به طول حدود 200 کیلومتر 2 گسل شمال تهران به طول حدود 90 کیلومتر 3 گسل جنوب ری به طول حدود 20 کیلومتر. وقوع زلزله در مناطق شهری استان تهران برای همهٔ تاسیسات حیاتی از قبیل بیمارستان ها، مراکز آتش نشانی و مراکز امداد رسانی خطری جدی است. آسیب دیدن لوله های بزرگ گاز و نفت، خطوط انتقال نیرو و سدهای تامین کنندهٔ آب استان از خطرهای بزرگی است که مناطق مسکونی شهری و روستایی را تهدید می کند.

daneshnameh.roshd.irمنبع:
1-6 نقشه گسل های تهران
(محدوده ورامین با دایره نشان داده شده)

1-2-2-1شرایط آب و هوایی استان تهران استان تهران در نواحی کویری و جنوب گرم و خشک ، در نواحی پایکوهی سرد و نیمه مرطوب و در نواحی مرتفع سرد با زمستان های طولانی است . گرم ترین ماه های سال در مرداد و شهریور با متوسط دمای 30- 28 درجه و سردترین ماه سال دی ماه با یک درجه سانتی گراد گزارش شده است . دمای شهر تهران درزمستان معتدل و در تابستان گرم است .  بخش شمال تهران و شمیرانات در تابستان نیز معتدل است . میانگین بارندگی سالانه استان تهران در حدود 400 میلی متر گزارش شده است . بیشترین بارش سالانه در ماههای زمستان روی می دهد.  بطور خلاصه می توان گفت سراسر ماههای بهار و تابستان و حتی در ماه پاییز دامنه های جنوبی البرز بویژه در نواحی کوهستانی ، دره ای ، رودخانه ای و سواحل دریاچه های پشت سدهای بزرگ امیر کبیر، لتیان و لار و دریاچه های طبیعی جابان و تار از ارزش تفرجگاهی قابل توجهی برخوردار است . همچنین در تمام طول زمستان نواحی شمالی استان تهران به علت پوشش برفی سنگین به ویژه در دامنه ها و شیب های البرز جنوبی ، شرایط مساعدی را برای ورزش های زمستانی از جمله اسکی فراهم می آورد. 

1-7 نقشه پراکندگی سدهای استان تهران
(محدوده ورامین با دایره نشان داده شده)

1-2-2-2شرایط آب و هوایی ورامین آب و هوای ورامین کویری است.در ورامین میانگین سالانه دما16،9درجه سانتی گراد است. در سال میانگین میزان بارش به 156میلیمتر میرسد اداره هواشناسی سینوپتیک تکمیلی ورامین در سال 1379 به منظور ارائه گزارش جوی فعالیت خود را بطور رسمی آغاز کرد. این ایستگاه از نوع سینوپتیک تکمیلی بوده که فعالیت سینوپتیکی آن شامل اندازه گیری، ثبت و گزارش پارامترهای مختلف جوی نظیر سمت و سرعت باد، وضعیت ابرناکی، تشخیص پدیده های مختلف جوی و…می باشد و گزارشات جوی این ایستگاه به مرکز سوئیچینگ ارسال می گردد مشخصات ایستگاه هواشناسی نام ایستگاه : سینوپتیک تکمیلی شهرستان :ورامین طول جغرافیایی : 51,38N عرض جغرافیایی : 35,21E ارتفاع از سطح دریا : 927  
www.irimo.ir

www.irimo.ir
طبق آمار به دست آمده از ایستگاه سینوپتیک ورامین در سال 1385 ، حداکثر میزان بارش در طی یک روز مربوط به ماه
فروردین با 30 میلیمتر گزارش شده است. همچنین بیشترین میزان بارندگی در طی یک ماه با 65 میلیمتر در فروردین و
کمترین بارش در آذرماه با 2 / 10 میلیمتر می باشد.
1-8 متوسط میزان بارندگی ماهانه در ایستگاه سینوپتیک طی دوره 30 ساله( 85 – 1354 )

www.irimo.ir
1-9 متوسط درجه حرارت ایستگاههای سینوپتیک طی دوره 30 ساله (85 – 1354 )
– طبق جدول شماره ) 11 (، معدل حداکثر دمای ماهانه در تیرماه با 4 / 39 درجه سانتیگراد و معدل حداقل دمای ماهانه را دی
ماه با 8 / 2 – درجه سانتیگراد داراست

1-2-3 منابع آب
1-2-3 -1منابع آب استان تهران
آب های سطحی
آب های سطحی یا جاری آب هایی هستند که در رودخانه ها و انهار جریان می یابند و مقدار آب آنها با منابع تامین کننده آب ارتباط مستقیم دارد.
رودهای دائمی و پر آب استان تهران که از دامنه های جنوبی البرز سرچشمه گرفته و به دریاچه نمک و دشت کویر منتهی میگردد.در این میان گستره مورد مطالعه که حوزه شهری پاکدشت را در جنوب شرقی تهران شکل داده است، در مطالعات منابع آب طرح مجموعه شهری تهران و شهرهای اطراف در حوضچه آبریز دریاچه نمک و زیرحوزه کرج- جاجرود و در واحد مطالعاتی دشت ورامین مورد ارزیابی قرار داده است. به طور کلی آنچه که در این راستا قابل اشاره می باشد در این دشت به لحاظ شرایط محیط طبیعی و اقلیمی آن کمبود آب به عنوان
یک معضل و محدودیت طبیعی قلمداد می گردد. حوزه شهری پاکدشت از نظر تقسیمات کوچک تر در زیر حوزه آبی کرج- جاجرود و در واحد مطالعات دشت ورامین واقع شده است. واحد مطالعاتی ورامین در ناحیه جنوب مرکزی استان تهران با وسعتی معادل 1718 کیلومترمربع و در مختصات جغرافیایی 51 درجه و 5 / 20
دقیقه تا 51 درجه و 56 دقیقه طول شرقی و 35 درجه و 6 دقیقه تا 35 درجه و 40 دقیقه عرض شمالی گسترده شده است. شهرستان پاکدشت و حوزه شهری آن در مسیر رودخانه جاجرود که از مهمترین جریانات سطحی استان می باشد قرار گرفته است. آب اینرودخانه که توسط سد لتیان ذخیره شده تامین کننده بخشی از آب شرب شهر تهران می باشد. سرریز آب سدلتیان از طریق کانال های متعدد انتقال آب که جهتی از شرق به غرب دارند در تامین آب کشاورزی منطقه از سهم بسزایی برخوردار می باشد و از مهمترین منابع
تامین کننده آب سطحی کشاورزی به شمار می رود
www.tww.tpww.ir

1-10 تصویر ماهواره ای
تصویر که تحت عنوان تصویر گویا شده، شناخته می شود، خطوط آبی رنگ، رودخانه ها، خطوط سیاه رنگ جاده ها و خطوط قهوه ای رنگ شبکه مختصات
جغرافیایی را نشان می دهد.
منبع:کتاب جغرافیا استان شناسی تهران

1-2-3 -2منابع آب استان شهرستان
– انشعاب شاخه ها و کانال های متعدد از شاخه اصلی رودخانه جاجرود به سایر قسمت های حوزه
– عدم حاکمیت فرسایش آبی حوزه
– قابلیت خوب و قابل قبول آب رودخانه از نظر شرب در برخی از قسمت های حوزه
– بهره مندی اکثر مراکز فعالیتی حوزه از آب به لحاظ گستردگی شبکه آبیاری و کانال های انتقال آب
– مناسب بودن زهکشی اراضی حوزه را می توان از نقاط قوت آن دانست. در مقابل واقع شدن حوزه شهری در منطقه خشک و کمبود منابع
آبی آن را می توان از نقاط ضعف آن تلقی کرد.
– از فرصت های قابل اشاره در زمینه تامین منابع آب های سطحی در حوزه می توان به وجود جریان رودخانه جاجرود به عنوان یکی از
مهمترین جریانات سطحی در حوزه به منظور تامین آب اراضی کشاورزی که با بهره برداری از سد ماملو و تصفیه خانه فاضلاب جنوب تهران
می توان از سهم بیشتری نیز برخوردار گردد.
– گذشته از موارد فوق، عوامل تهدیدکننده منابع آب های سطحی حوزه شهری پاکدشت و دشت ورامین را می توان به اختصار، به
محدودیت پتانسیل اضافه برداشت، از دست رفن کیفیت آب رودخانه جاجرود به علت عبور از روی نمکزارها )مانند غیرقابل شرب بودن آب در
ایستگاه شریف آباد(، افزایش آلودگی رودخانه جاجرود در نتیجه جریان فاضلاب برخی از مراکز شهری و سکونتگاهی واقع در مسیر رودخانه
نظیر )لواسان، اوشان، فشم و میگون(، کشتارگاه ها، پادگان ها و صنایع شیمیایی پارچین اشاره نمود.
www.tww.tpww.ir منبع:

1-11 تصویر هوایی از قنات ورامین

آشنایی با منشا پیدایش و تشکیل ناهمواری ها در مواجهه درست با چشم اندازهای طبیعی به ویژه به هنگام کاربری های مختلف می تواند در اتخاذ تصمیم درست کمک زیاد و موثری نماید. اطلاعات تکتونیکی و حرکات زمینی نیز در این خصوص حائز اهمیت می باشد. به طوری که یک اختلاف سطح اندک در طول یک مسیر از دید تخصصی می تواند رخنمون یک شکست یا گسل باشد که بافعالیت بطئی و کند خود درساخت فضا و یا ایجاد بنا بر روی آن اثرات زیادی بر جای گذارد. در این بخش از گزارش به تحلیل ویژگی های زمین شناختی حوزه شهری پاکدشت اشاره خواهد شد. حوزه شهری پاکدشت به طور کلی از رسوبات سیلابی و آبرفت های رودخانه ای کوهپایه های جنوبی البرز مرکزی شکل گرفته که این امرموجب گستردگی رسوبات آبرفتی در سطح وسیعی از اراضی منطقه و حوزه گردید و باعث غنی بودن منابع آب و خاک رسوبات آبرفتی حوزه شهری می باشد جنگل های طبیعی: در نقاط مختلف استان این گونه جنگلها پراکنده اند.در دامنه های جنوبی البرز،ارتفاعات تهران گونه های گیاهی مانند بادام کوهی،پسته،انجیرو زرشک به چشم میخورد. جنگلهای دست کاشت:بزرگترین فضاها و پارکهای جنگلی عبارت اند از پارک چیتگر در غرب استان و پارک جنگلی لویزان در شمال شرق آن،چندین پارک دیگر از جمله سوهانک،وردآورد،سرخه حصارو توسکا وجود دارد.درختان این پارک ها عمدتا کاج،اقاقیا و زبان گنجشک هستند.
1-2-4جنس خاک و پوشش گیاهی
1-2-4 -1 پوشش گیاهی استان
منبع:کتاب جغرافیا استان شناسی تهران

1-کاهش باربری وحاصلخیزی خاک:به علت مصرف متعادل کود های شیمیایی و سوزاندن بقایای آن 2-اراضی ستور قلیا:با توجه به بالا بودن سفره آب زیر زمینی در حاشیه کویر و بافت متوسط آن اقدامات زیر را میطلبد استفاده از سیستم زهکشی مناسب انتخاب گیاهان مطلوب و مقاوم پوشش گیاهی طبیعی:در این منطقه بصورت گیاهان بوته ای،گیاهان استپی که عموما گیاهان تنک،تیغ دار خشکی پسند و مقاوم به خشکی هستند این گیاهان عبارتند از انواع گز،خارشتر،چالطلاق،اسپند و غیره پوشش گیاهی مصنوعی:در این منطقه پوشش گیاهی مصنوعی که شامل فعالیت های کشاورزی در این منطقه پوشش گیاهی مصنوعی که شامل فعالیتهای زارعی از قبیل کشت گندم،سیفی کاری،پرورش پسته درختی نیز مشاهده میشود. کشت غالب منطقه در سالهای اخیر به صورت زیر است: گندم ذرت جو پسته کوجه فرنگی بادمجان سبزیجات و طالبی است پوشش گیاهی دشت ورامین اغلب کویره و خارشتر است و در روی پستی و بلندی های بوته های سهند و شوره زار ها بوته گز وجود دارد.
1-2-4 -2 پوشش گیاهی ورامین
www.AREO.ir منبع:

جمعیت استان تهران در سال1392_12،425،000نفر بوده است.  به نقل از ایرنا بر اساس گزارش جمعیت شهرستان های کشور که از سوی مرکز آمار ایران انتشار یافته است، استان تهران دارای ۱۴ شهرستان است که بعد از شهرستان تهران با بیش از هشت میلیون نفر جمعیت، پر جمعیت ترین شهرستان آن ورامین با ۵۲۶ هزار و ۲۹۴ نفر است. همچنین شهرستان بهارستان با ۵۲۳ هزار و ۶۳۶ و اسلامشهر با ۴۸۵هزار و ۶۸۸ نفر در مرتبه های سوم و چهارم aبه لحاظ جمعیتی قرار دارند. همچنین نتایج این گزارش نشان می دهد؛ از سه میلیون و ۷۳۳ هزار و ۱۹۰ خانوار بیش از سه میلیون و ۴۰۰ هزار خانوار در مناطق شهری این استان زندگی می کنند. .
1-3-1 جمعیت
1-3-1-1 جمعیت تهران
1-3-1-2 شهرستان ورامین
www.irna.ir منبع:
www.amar.org.ir منبع:

1-3-1 جمعیت
1-12 هرم سنی تهران، سال ١385
منبع:کتاب جغرافیای استان تهران
1-13 نقشه تراکم جمعیت استان تهران به تفکیک شهرستان

2-مطالعات تاریخی
2-1 موقعیت تاریخی استان
آنچه که امروزه با نام «تهران» شناخته می شود در واقع یکی از آبادی های قصران (قصران خارج) بوده است. قصران سرزمین وسیعی از شهر ری تا مازندران را دربر می گرفته و مشتمل بر دو ناحیه به نام های قصران داخل و قصران خارج بوده است.  قصران داخل آبادی های داخل دره های متفرع از رشته کوه دماوند و توچال تا نور و لاریجان مازندران و قصران خارج آبادی های واقع در جنوب این رشته کوه تا شهر بزرگ ری را فرا می گرفته است.
نام تهران برای نخستین بار در یکی از نوشته های تئودوسیوس یونانی در حدود اواخر سده دوم پیش از میلاد به عنوان یکی از روستاهای ری ذکر شده است.
درباره وجه تسمیه نام «تهران» نظرات مختلفی عنوان شده است که در زیر به شرح برخی از آن ها می پردازیم:
1- در گذشته ساکنان این منطقه در خانه هایی زندگی می کردند که چندین متر زیرِ زمین حفر شده بود. این زیرزمین نشینی که نشان از هوش مردمان ساکن آن زمان تهران دارد، دلایل متعددی داشته است. به گفته یاقوت حموی در کتاب معجم البلدان، ترس ساکنان تهران از دشمنان، دلیل زیرزمین نشینی آنان بود. تهرانی های آن زمان هرگز اهل درگیری و خونریزی نبوده و تمامی هنرشان در مقابل دشمن، پنهان کردن خود در لایه های زیرزمینی بوده است (البته این پنهان شدن خود یک فن جنگی محسوب می شد). چون محل اختفای آنان به هیچ وجه توسط دشمنان قابل شناسایی نبود، دشمنان با صرف چندین روز، بدون گرفتن نتیجه ای از راه آمده بازمی گشتند.
منبع:کتاب جغرافیا استان شناسی تهران

این دوره از حیات شهر تهران، از زمان شاه طهماسب صفوی ) ٩٤٨ ٩٣٠ ه.ق( آغاز می شود. شاه طهماسب صفوی که
به دلیل مدفون بودن جدّ اعلای صفویان امامزاده حمزه در جوار حضرت عبدالعظیم بارها از قزوین به زیارت این اماکن مقدسه می رفت، نخستین بار در سال ٩٤٤ ه.ق. از قریه آباد تهران دیدار کرد و از آن خوشش آمد و به شکارگاه های آن علاقه مند شد وچندین بار در سفرهای خود در آن قریه اقامت گزید.
تهران ابتدا از نظر وسعت اندکی بزرگ تر از چند شهر آن روزگار بود و از چهار طرف دروازه هایی به این شرح داشت:
٭ جنوب: دروازه اصفهان یا دروازه حضرت عبدالعظیم در مدخل کنونی بازار عباس آباد، خیابان مولوی
٭ شمال: دروازه شمیران در مدخل کنونی خیابان پامنار
٭ غرب: دروازه قزوین در مدخل کنونی بازارچهٔ قوام الدوله،میدان وحدت اسلامی )شاهپورسابق(
٭ شرق: دروازه دولاب درمدخل کنونی بازارچهٔ نایب السلطنه خیابان ری.
شاه طهماسب علاوه بر آبادانی تهران، باغ ها و بناهای حکومتی متعددی در آن بنا کرد. پس ازمرگ شاه طهماسب، جانشین او،
شاه اسماعیل دوم، نیز توجه خاصی به تهران داشت.
شهر تهران تا پایان سلسلهٔ صفویه مسیر رو به ترقی و توسعه را طی کرد.
2-1-1-1تاریخچه تهران در دوره صفویه
2-1-1-2تهران دوره افشاریه
در آغاز زمامداری نادرشاه، تهران در راه توسعه گام برمی داشت.با آن که در این دوره پایتخت ثابتی وجود نداشت و مرکزیت حکومتی و اداری هم در اصفهان بود، تهران برای نادرشاه اهمیت نظامی یافت و توجه او به تهران به گونه ای جلب شد که در سال
١١52 ه.ق. فرزند خود، رضاقلی میرزا را به حکومت تهران مامور کرد و تمام ولایت به سیطرهٔ وی درآمد.
منبع:کتاب جغرافیا استان شناسی تهران

2-1نقشه تهران در اوایل دوره قاجاریه
2-1-1-3تهران دوره قاجاریه

در سال ١200 ه.ق. آقامحمد خان قاجار، این شهر جدید التاسیس را که تا آن زمان جنبهٔ نظامی داشت، به پایتختی انتخابکرده، پس از تحکیم پایه های حکومت خود در سال ١209 ه.ق. رسماً در این شهر تاجگذاری کرد. از این زمان، نهادهای حکومتی در تهران استقرار یافت
منبع:کتاب جغرافیا استان شناسی تهران

2-1-2 موقعیت تاریخی شهرستان
ورامین تا قبل از استیلای مغول بر ایران ناحیه کم اهمیتی بود و شهرت چندانی نداشت و جزیی از ایالت ری ( راگا – راجس ) محسوب می شد ، وجه تسمیه آن معلوم نیست ، لرد کرزن گوید در وندیدا نام دو محل به نام راجیس ودازنا ذکر شده که شاید همان ری و ورامین باشد ، آنچه از فحوای کلام مورخان و جغرافی نویسان پیش از ایلغار مغول می توان درک کرد این ا ست که در زمان حکومت آلبویه ورامین قصبه بزرگی بوده و از نواحی فلاحتی عمده به شمار می آمده است ، پس از خرابی و نابودی ری ، ورامین و اهمیت زیادی یافت.
لسترنج انگلیسی می نویسد: « برای اینکه ری بیش از آن ویران مرکز تومان یعنی مقر تشکیلات اداری و مالی ایالت گردید نشود غازان خان دستور داد عماراتی چند در آن ایجاد شود ولی باز هم ری آباد نشد زیرا اهالی آن به دو شهر ورامین و تهران که نزدیک ری بودند و مخصوصاً به ورامین که هوایش از ری بهتر بود نقل مکان کرده بودند. »
در آغاز قرن هشتم هجری ورامین آبادترین شهر ایالت ری بود. در اواخر قرن هشتم و آغاز قرن نهم هجری سیر قهقرائی ورامین آغاز گردید زیرا در این زمان تیموریان به قهر و غلبه بر ایران مسلط شده و خرابی و نابودی و کشتار را با خود به ارمغان آورده بودند! کلاویخو 7 جهانگرد معروف که در سال 1405 میلادی از ایران دیدن کرده است در سفرنامه خود می نویسد: « ورامین شهر بزرگی است که قسمت اعظمش خالی از سکنه شده است. »
جغرافی نویسان قرن دهم ورامین را به عنوان قریه ذکر می کنند معلوم می شود که در این دوره به کلی اهمیت سابق را از دست داده است.

منبع:کتاب قدیمی ورامین

2-1-3 موقعیت تاریخی محله
بقعه امام زاده یحیی در جنوب شرقی ورامین در محله کهنه گل در قبرستانی واقع شده و فاصله آن به خط مستقیم تا مسجد جامع بسیار کم است تاریخ بنای آن محرم سال 707 هجری قمری است و بانی آن را ابومحمد ابی زید ذکر کرده اند راه وصول به امام زاده کوره راه باریکی است که از میان مزارع گندم و صیفی جات می گذرد. سبک معماری بنا شباهت زیادی به مسجد جامع و برج علاء الدین دارد..
2-1-4 بنای مورد مطالعه
2-2 عکس قدیمی از امامزاده یحیی
منبع:کتاب قدیمی ورامین

2-2 تاریخچه بنا
بنای امام زاده یحیی در منطقه ی کهنه گل واقع شده و فاصله آن به خط مستقیم تا مسجد جامع بسیار کم (حدود یک کیلومتر) است (تصاویر 1 و 2). در گذشته راه وصول به بقعه راه باریکی بود که از میان مزارع گندم صیفیجات میگذشت ،
( اما امروزه به علت توسعه شهر ورامین بنای امامزاده در داخل محدوده شهری قرار گرفته استتزیینات گچبری و کاشیکاری های خود، اهمیتی جهانی دارد. در این بقعه، آرایه های گچبری وسعت زیادی از تزیینات را به خود اختصاص داده است به گونه ای که در بخش های مختلف بنا از جمله: گوشه سازی ها (سه کنج)، دیوار سمت قبله، سقف و کتیبه ثلث تاریخدار درون بقعه، می توان نمونه های منحصر به فردی از این تزیینات را مشاهده کرد. .
2-3 :موقعیت مکان امامزاده یحیی و بزرگنمایی
موقعیت امامزاده یحیی در بافت ورامین
منبع: مقاله آرایه های گچبری بقعه امامزاده یحیی ورامین

یحیی بن علی ابن عبدالرحمن بن قاسم بن حسن بن » : ابوالفرج اصفهانی راجع به سلسله النسب امامزاده یحیی مینویسد زید (بن ابی محمد الحسن)، مادرش دختر عبدالله بن ابراهیم بن محمد بن عبدالله بن محمد بن علی بن عبدالله بن جعفر بن ( الاصفهانی، 635 :1380 )« ابی طالب است؛ و او را یاران عبدالله بن عزیز حاکم شهر = ری، در یکی از قراء ری به قتل رسانیدند
از طالبیانی که وارد به ورامین شدند یکی فرزند قاسم بن الحسن » : ابواسماعیل ابراهیم بن ناصر بن
طباطبائی نیز مینویسد بن زید بن الحسن بوده است. نام او یحیی بن علی ابن عبدالرحمن بن قاسم بن حسن بن زید بن امام حسن میباشد.
2-4شجره نامه و نسب امامزاده یحیی
منبع: مقاله آرایه های گچبری بقعه امامزاده یحیی ورامین

2-4 دروه ساخت بنا
بنای موسوم به امامزاده یحییکی از چند اثر تاریخی منسوب به دوره ایلخانی در ورامین
است که با شماره 199 در فهرست آثار تاریخی به ثبت رسیده است
2-5عکس مربوط به جلوی درب ورودی امامزاده
منبع: تحقیق نگارنده
2-6 عکس مربوط به جلوی درب اصلی امامزاده

2-4-1 ویژگی های دوره تاریخی
منبع: تحقیق نگارنده
این بنا احتمالا مدفن یحیی بن علی بن عبدالرحمن بن قاسم بن حسن بن زید بن امام حسن مجتبی(ع) است که عاملان عبدالله بن عزیز، حاکم شهر ری، او را به شهادت رساندند.
بانی این بنا، ابو محمد حسن بن مرتضی بن حسن بن محمد بن ابی زید بوده است. در کتیبه محراب زیبای کاشی کاری بقعه، استاد سازنده آن علی بن محمد، از خانواده طاهری کاشان، معرفی شده است.
این بنا، برجی هشت گوش و مسجدی با طاقهایی در دو سوی یک صحن باریک و یک سردر در جوار امام زاده دارد. زیبایی و درخشندگی کاشی های ازاره و محراب بنا غیر قابل وصف است، البته بخشی از این کاشی ها برداشته شده و به فروش رفته اند.
با توجه به محراب کاشی مورخ احتمالا 663 و تعداد زیادی از کاشی های ستاره ای شکل این بنا، که متعلق به سالهای 660 تا 663 است و در موزه های معروف دنیا نگهداری می شود، بنای امام زاده را از آثار قرن هفتم هجری قمری دانسته اند.
این بنا چندی پس از احداث به کاشی مزین شده و تقریبا نیم قرن بعد از آن، تزیینات بنا با گچ بری دیوارها و کاشی کاری مرقد تکمیل شده است. بنای اولیه امام زاده، گنبدخانه ای مربع شکل بوده که در دوره های بعد، با فضاهای کوتاه تر احاطه شده است.

منبع: تحقیق نگارنده
در جوار امام زاده، بناهای دیگری قرار داشته که تا دوره اخیر تعدادی از آنها باقی بوده، اما امروزه از بین رفته است. ازاره داخل گنبدخانه کاشی- با درخشش و جلای فلزی- بوده که در دوره معاصر ربوده شده است. قسمت های مختلف محراب زیبای کاشی کاری بنا اکنون در موزه های فیلادلفیا و ارمیتاژ و لااقل یک مجموعه دیگر محفوظ است.
امام زاده یحیی در بسیار نفیس و گران بهایی نیز داشته که آن هم به سرقت رفته است. هم اکنون، تنها اثر نفیس باقی مانده در بنا، کتیبه گچ بری به خط ثلث در قالبی از گل و گیاه پرکار است که بر بالای ازاره داخل بنا قرار دارد. ازاره کاشی، که جای ازاره اصلی را گرفته است، قدمتی ندارد. ایوان شمالی بندکشی مهری داشته که متاسفانه در تعمیرات دوره معاصر، با اندود ساده گچی، مستور شده است.
مقبره داراى گنبد بزرگ آجرى است و در بدنه اش هشت دریچه مشبک ساخته شده است. صحن بنا به شکل برج، داراى چهار کنج تاق نماست. این بنا به سبک معماری آذری بنا شده است. سنگ قبر این بنا هم اکنون در موزه آرمیتاژ در روسیه نگهداری می شود.

2-4-1مقایسه تطبیقی امامزاده یحیی با امامزاده جعفر اصفهان
منبع: تحقیق نگارنده
دوره ایلخانی را می توان نقطه عطف تاریخ معماری ایران دانست. شکل های جدید معماری و بروز شیوه های تزیینی جدید سبب شد تا معماری ایران به تدریج یک شکل نهایی به دست آورد و به انسجام، هماهنگی و پختگی کامل برسد. یکی از ارزشمندترین میراث باقی مانده از معماری دوره ایلخانیان، ساخت بناهای آرامگاهی بوده که همواره در بافت فرهنگ و جامعه ایرانی مورد توجه قرار گرفته است.
از آثار ارزشمند دوره ایلخانی، بنای امامزاده جعفر اصفهان، متعلق به 725 هـ.ق/1324م. و امامزاده یحیی ورامین متعلق به 707 هـ.ق/1307م.است.این دو بنا، بر اساس دو شیوه متفاوت ساخت بناهای آرامگاهی دوران خود ساخته شده اند. امامزاده جعفر، دارای تزیینات زیبای آجر لعاب دار و کاشی معرق است. مهمترین شاخصه این بنا دو کتیبه قرآنی به خط کوفی و ثلث است. بنای امامزاده یحیی، شامل تزیینات کاشیکاری ا ست که در در نوع خود از بی نظیرترین آثار دوره مغول به حساب می آید. سطح داخلی این بنا با گچبری؛ شامل نقوش گیاهی آمیخته با کتیبه ثلث است. هر دو بنا از جهاتی یادآور سنت های تزیین بنا در دوره سلجوقی و از جهاتی نشانگر تحولات و نوآوری های دوره ایلخانی در ساخت بناهای آرامگاهی است.
در این مقاله تلاش شده است تا ضمن معرفی این بناها شود عناصر تزیینی آنها، معرفی و مورد مقایسه قرار گیرد. روش پژوهش حاضر، روش میدانی و کتابخانه است. به این ترتیب که ابتدا با مستندات تصویری تهیه شده از بنا، آرایه های تزیینی آن از حیث محتوایی و گرافیکی با نگاهی تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته است، تا علاوه بر مستندنگاری و حفظ این آثار ارزشمند، گامی برای شناخت و پیوند هنر معاصر با هنرهای سنتی برداشته شود.
2-4-3توضیح اولیه در مورد دوره

منبع: تحقیق نگارنده
2-4-3 توضیح اولیه در مورد دوره
2-8 امامزاده یحیی ورامین
2-7 امامزاده جعفر اصفهان

منبع: تحقیق نگارنده
2-4-4 بنای امامزاده جعفر اصفهان

موقعیت و ویژگی های بنا

در سمت غربی خیابان هاتف در اصفهان، روبروی گنبد قدیمی چهارسوق امامزاده اسماعیل، گنبد زیبایی دیده می شود که به نام امامزاده جعفر مشهور است (تصویر1و این بنا در دوران ابوسعید بهادرخان ، پادشاه شیعه مذهب در سال 725تا 728هـ.ق/1324الی1327م. اوایل قرن هشتم هجری ساخته شد و تا اواخر صفویه نیز به حال خود باقی بود. از طرز بنا و قرائن و مدارک موجود استنباط می شود که این مقبره در میان باغ بزرگی، واقع بوده. بعد ها اراضی آن غصب و از صورت باغ خارج شده است. در حال حاضر، تقریباً نیمی از بنای مقبره با دیواری مجزا شده است. گنبد جعفریه مانند گنبدهای بابا رکن الدین و بابا قاسم یکی از زیباترین گنبدهای عهد مغول بوده که بعدها خراب و به شکل کنونی تعمیر شده است (

صحن داخلی بنا

صحن داخلی گنبد تقریباً بدون تزیینات است و در وسط آن، سنگ قبری حجاری شده قرار داده اند. در این بقعه، سنگ ظریف دیگری دیده می شود که تاریخ آن 710هـ.ق1310م. است (نیک زاد،1337: 32). بر اساس سنگ قبر امامزاده، نام صاحب مرقد، جعفر بن سید مرتضی است و نسبش به حسن بن حسین بن محمد بن علی بن حسین(ع) می رسد (

منبع: تحقیق نگارنده
صحن خارجی بنای امامزاده جعفر

این بنا، برجی با طرح هشت ضلعی این گنبد، چنین تصوری را پیش می آورد که بر فراز آن، ضلع، طاقنمایی تیزه دار با تناسبی مطلوب ایجتد شده است و نمای آجرکاری است(تصویر 5). سقف بیرونی بنا در اصل هرمی شکل بوده است که امروز نشانی از آن در دست نیست و پوشش زیرین آن به صورت گنبدی کم خیز است. روی ضلع های شمالی و جنوبی و غربی، پنجره هایی قرار دارد. و روی هشت ضلعی، کاربندی شانزده ضلعی انجام شده که از شیوه دوران سلجوقی تقلید شده است. روی آن، گنبد کم خیز آجری با آجرچینی ساخته شده است. نمای خارجی بقعه نیز آجری ساده است که در هر ضلع، طاقنمایی تیزه دار با تناسبی مطلوب ایجاد شده است. پشت بغل ها، در اصل از آجر سفال بوده است.198 این بنا تحت شماره به ثبت تاریخی رسیده است
صحن خارجی بنا ی امامزاده یحیی

بنای کنونی امامزاده از دو بخش متقدم و متاخر تشکیل شده و در یک گورستان قدیمی واقع است. الحاقات جدید شامل دو ایوان شمالی و جنوبی و ده غرفه در اضلاع شرقی و غربی است. ورودی بنای اصلی متقدم از ایوان شمالی است پلان بنا از خارج، مربع و از داخل، هشت ضلعی است (سبک معماری مقبره شباهت زیادی به مسجد جامع ورامین دارد). گنبد بنا مشابه مسجد جامع یک پوسته و پله ای شکل است. دیواره های خارجی بنا، توسط یک سلسله اتاق های کوتاه متعلق به دوره های بعد محصور شده است). تا سال های اخیر قسمت بیشتری زیادتری از دستگاه ساختمانی زیارتگاه سرپا بوده است. «ژان دیولافوا» که در سال 1881م از این محل دیدن کرده، معتقد است که مقبره برجی هشت گوش- که اکنون از بین رفته- به دوره قبل از سلجوقی تعلق داشته و طرح های آجری و فاقد تزیین کاشی و سفال بوده است. وی، مسجد را که در طراحی او با تاق نماهایی در امتداد صحن باریک نشان داده شده است به دوره سلجوقی و امامزاده را به دوره مغول
منتسب می سازد این بنا به شماره ۱۹۹ در فهرست آثارتاریخى ایران به ثبت رسیده است

منبع: تحقیق نگارنده
تزیینات امامزاده جعفر

در بناهای دوره ایلخانی، از گچ، آجر و کاشی برای تزیین بنا ها استفاده شده است. این مصالح، بر اساس الگوهای تزیینی ادوار قبل اما با تنوع بیشتری به کار رفته اند .تزیینات امامزاده جعفر را بر اساس فنون به کار رفته در آن، را می توان به سه دسته کلی تقسیم کرد: آجرکاری، آجر لعابدار با تلفیق گره چینی، کاشی معرق و کاشی معقلی . قسمت داخلی و خارجی گنبد، هشت ضلعی و به سبک عمده بناهای آرامگاهی دوره ایلخانی ، تماماً از آجر ساخته شده است. استفاده از آجر علاوه بر جنبه کاربردی آن، در معماری دوره سلجوقی نقش یک عنصری تزیینی را نیز ایفا کرده است. آجر در اشکال مختلف و با روش های گوناگون اجرا در تزیینات مقابر این دوره نقش اصلی و عمده را داشت. زیرا است به طوری که در گذشته، مراحل مختلف تکوین و تکامل را طی کرده بود و در معماری این دوره به درجه کمال و حد اعلای خود رسید. برجهای خرقان قزوین، گنبد علویان همدان، گنبد سرخ مراغه و برج مهماندوست دامغان از نمونه های قابل توجه این گونه تزیین به شمار می روند . آجرکاری نما به صورت خفته و راسته انجام شده است

تزیینات امامزاده یحیی

سنگ قبری از کاشی به شکل محراب در این بنا وجود دارد که تاریخ 705هـ.ق/1305م. را نشان می دهد در بالای ازاره، کتیبه ای گچی با خط ثلث بنا را دور می زند که در انتها تاریخ 707هـ.ق/1307م. را دارد. قدیمی ترین کاشیکاری بنا متعلق به دوره مغول و شامل کتیبه، باقی مانده محراب و گچبری های داخل سه کنج ها و نغول هاست که به صورت رنگی اجرا شده اند ( داخل گنبد نیز چهار دایره گچبری است که درون هر کدام از آنها به تنهایی اسامی «محمد»، «علی» ، «حسن»، «حسین» به چشم می خورد ( بسیاری از گچبری های این امامزاده از بین رفته است اما هنوز هم حاشه های آنها باقی مانده است. گچبری های برجسته، توام با کتیبه ثلث اجرا نشده است که در هم فرو می روند و بر هم می آیند. کتیبه های بنا شامل سوره جمعه است

منبع: کتاب معماری اسلامی ایران در
دوره ایلخانان “ اثر دونالد. ن. ویلبر
3-1 ویژگی های هنری بنا

اهمیت تاریخی این بنا مرهون تزئینات زیبای کاشیکاری و گچبری آن است. سیاحانی که سابقاً از امامزاده یحیی بازدیدکرده اند، شرح مبسوطی راجع به کاشیهای شفاف و زیبا و کتیبه برجسته آن به خط ثلث و محراب نفیس این بنا در سفرنامه خود نوشتهاند و حتی کاشیهای آن را بینظیر و بیهمتا ذکر کردهاند(آذری، 1348 ). زاره 6 اولین محققی است که از در هیچ جا کاشیهایی صافتر و درخشندهتر » : این محراب نام میبرد (ویلبر، 120 :1365 ) دیولافوآ نیز در اینباره مینویسد از کاشیهای امامزاده یحیی پیدا نخواهد شد. این کاشیهای فلزی رنگ سه دستهاند. دسته اول کمی زرد رنگ است؛ دسته دوم رنگ فلزی برنج مانندی دارد و دسته سوم تیرهتر و مانند مس قرمز است. کاشیهای ستارهای و صلیبی که قبر و محراب و دیوارها را تزئین کردهاند، دارای یک نوع اهمیت هنری و صنعتی هستند و به واسطه صفات و خصائص ممتازی که دارند به مراتب بر کاشیهای بناهای اسپانیایی و ایتالیایی و حتی نقاشیهای روی کاغذ برتری دارند
کاشیهای امامزاده یحیی به شکل ستاره هشت پر(شمسه ایرانی) و صلیب (چلیپا) هستند
این کاشیها با نقشمایه های متنوع گیاهی تزئین و توسط علی بن محمد بن ابی طاهر ساخته
27 ؛اسون -8 : شده است و اکنون در موزه متروپولیتن و ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری میشود( لوحه کاشی دیگر مربوط به سنگ قبر امامزاده است که تاریخ 705 ه. ق و امضاء یوسف بن علی
محمد بن ابی طاهر را داشته است و اکنون در موزه آرمیتاژ است محراب کاشیکاری امامزاده نیز توسط علی بن محمد بن ابی طاهر در تاریخ 663 ه. ق ساخته شدهاست

3-1-1 تحلیل و توصیف بنا
3-1 پلان امامزاده
3-2 برش گنبد امامزاده
www.tww.tpww.ir

3-1-2 نمایش چهارسوی بنا

منبع: تحقیق نگارنده
3-3 عکس درب اصلی و شمالی بنا
3-4 درب جنوبی بنا
3-5 نمای غربی بنا
3-6 نمای شرقی بنا

3-1-3 عملکرد قسمت های مختلف بنا
گنبد
محل زندگی متولی
خدماتی
انباری
انباری
3-7 عملکرد های بنا
ایوان
منبع: تحقیق نگارنده
راه پله

3-1-8 دسترسی ها
3-8 درب شمالی و اصلی
3-10 درب جنوبی و فرعی
3-9 درب جنوبی و فرعی
منبع: تحقیق نگارنده

3-1-4 دسترسی ها
3-10 درب جدید دسترسی به انبار
3-12 درب قدیم دسترسی به انبار
3-11 درب دسترسی به امامزاده
منبع: تحقیق نگارنده
درب اصلی
درب فضاهای خدماتی
درب انبار

3-1-5 فضاهای باز و بسته
3-13فضای باز
3-16 فضای نیمه باز
3-14 فضای بسته
منبع: تحقیق نگارنده
3-15 فضای بسته داخل گنبد
3-17 فضای بسته

3-1-6 سیرکولاسیون
3-18 سیرکولاسیون
منبع: تحقیق نگارنده

منبع: تحقیق نگارنده
3-1-7 سازه سایه ها
3-19 سایه ساز عصر

منبع: تحقیق نگارنده
3-1-8 تزیینات
آرایه های گچبری امامزاده یحیی:
بقعه امامزاده یحیی ورامین نیز از جمله بناهایی است که تزئینات گچبری آن، جلوه های شاخصی از هنر گچبری قرن هشتم هجری و مهارت و بلوغ هنرمندانی که با مهارت و چیره دستی، علاوه بر حفظ وتداوم برخی از طرح ها و تکنیک های اجرایی گذشته، زمینه ساز تحولات و نوآوری های بسیاری نیز بودند را آشکار می سازد. این آرایه های گچی متنوع تقریبا در کل فضای داخلی بقعه دیده می شود، به گونه ای که گچبری های هر یک ازچهار سه کنج امامزاده ترکیب بندی و نقوش جداگانه ای داشته و به عقیده پوپ، علاوه بر این که پاره ای از عناصر قدیمی هم چنان متداول است؛ اما بسیاری از نقوش و ترکیب بندی ها جدیدند تکنیک گچبری برجسته و تزئینات آژده کاری مفصل و متنوع، هم چنین وجود دو رنگ مشکی و اخرایی (طلایی) در آشرایه ها و فنون اجرایی بر ارزش بصری و بداعت نقوش افزوده است. آرایه های گچبری را می توان در بخش های مختلفی از فضای درونی بقعه مشاهده نمود از آن جمله:سه کنج ها 8 با نقوش گیاهی و هندسی به رنگ مشکی و اخرایی قاب گچبری بالای محراب با طرح گیاهی (اسلیمی های بزرگ و حجیم) و تزئینات هندسی درون نقشمایه های آن کتیبه گچبری برجسته به خط ثلث در زمینه ای از نقوش گیاهی که از ابتدای ضلع جنوبی و بالای محراب
1 متری بنا ادامه مییابد اشکال گچبری مهری (توپی های گچی) در بالای کتیبه / آغاز می گردد و در ارتفاع 5 فوق و در دیوارهای جانبی بنا کتیبه هایی با اسامی مقدس در سقف بقعه، نقوش گیاهی ( و کتیبه ای پشت بغل های اطراف پنجره های مشبک و سایر لچکی های تعبیه شده در سقف.

منبع: تحقیق نگارنده
3-20 :نمای نزدیک از گچبری سه کنج ها با نقوش
گیاهی و هندسی

3-21 :کاشی های داخل امامزاده

3-22 :تزیینات

3-23 :تزیینات

منبع: تحقیق نگارنده
3-1-9 مواد و مصالح ساختمانی
مواد و مصالح استفاده شده در امامزاده یحیی اکثرا از آجر و خشت و گل گچ و کاشی است که در
دوره ی ایلخانی در بسیاری از ساختمان های مهم از جمله مسجد امامزاده جعفر اصفهان استفاده شده است.

3-24 :نمای نزدیک از مصالح در دیوار امامزاده

3-25 :نمای نزدیک از کف سازی در امامزاده

منبع: تحقیق نگارنده
مواد و مصالح استفاده شده در امامزاده یحیی اکثرا از آجر و خشت و گل گچ و کاشی است که در
دوره ی ایلخانی در بسیاری از ساختمان های مهم از جمله مسجد امامزاده جعفر اصفهان استفاده شده است.

4-1 آسیب شناسی

منبع: تحقیق نگارنده
4-1 آسیب شناسی

منبع: تحقیق نگارنده
مواد و مصالح استفاده شده در امامزاده یحیی اکثرا از آجر و خشت و گل گچ و کاشی است که در
دوره ی ایلخانی در بسیاری از ساختمان های مهم از جمله مسجد امامزاده جعفر اصفهان استفاده شده است.

4-1 آسیب شناسی

منبع: تحقیق نگارنده
4-1 آسیب شناسی

4-2 بررسی برخورد اجتماعی مردم با بنا
برخورد مردم با بنا خوب است. مردم این بنا را بنایی بسیار مقدس میدانند ولی در حفظ و نگهداری آن زیاد آنچنان تلاشی ندارند.مثال شستن حیاط یک عامل آسیب رسان است.اما مردم بدون اطلاع اینگونه آسیب میرسانند.
یا بنا را طبق اصول مرمت کنند.
5-1 نتیجه گیری
این بنا به دلیل کاربری مذهبی امامزاده و آرامگاه نمیتوان کاربری دیگری به آن را تغییر داد.
این بنا در میراث فرهنگی با شماره 199 به ثبت رسیده است.

تحقیق نگارنده

6-1 منابع
WWW.ANOBANIANI.COM
http://roostanet.ir
منبع:کتاب جغرافیا استان شناسی تهران
www.varamincity.ir
MEMARCAD.COM
daneshnameh.roshd.ir
www.irimo.ir
www.tww.tpww.ir
کتاب قدیمی ورامین
مقاله آرایه های گچبری بقعه امامزاده یحیی ورامین
کتاب معماری اسلامی ایران در
دوره ایلخانان “ اثر دونالد. ن. ویلبر

پایان