(باغ های ایرانی)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
باغ ایرانی، معماری طبیعت گرا
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
(نمونه های موردی)
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
(باغ های اسلامی)
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
(نمونه های موردی)
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
فهرست مطالب:
باغسازی دوران ساسانی و باغسازی اسلامی
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
ساخت باغ در کشور ما سابقه ای طولانی داشته ودر تمام دورانها بخصوص دوره اسلامی مورد توجه بوده است . باغها چند عملکرد داشته اند و در بعضی دورانها باغهای عمومی برای گردش و تفریح اهالی ساخته می شدند.
آیین و کیش قدیم ایرانیان به کشاورزی و باغ سازی اهمیت خاصی داده ، آنرا ستایش نموده است چنانکه دَروَندیداد (فرگرد سوم – بند ۳۳ می خوانیم که زرتشت به اهورا مزدا می گوید : ای آفریننده جهان مادی ، ای یگانه پاک ، چهارمین کسی که زمین را به منتهی درجه وجد آورد کیست ؟ اهورا مزدا پاسخ می دهد ، آنکس که بیشترین مقدار گندم کشت کند و بیشترین سبزیها بکارد و بیشترین درخت ها بنشاند کسی که زمین خشک را آب دهد و زمین خیس (باتلاق) را بخشکاند و زیر کشت ببرد .
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
«باغ ایرانی» به شیوه متداول باغسازی ایرانی که در گذشته رواج داشته است اطلاق می شود.
اصلی ترین عناصر باغ ایرانی :
آب گیاه عمارت (کوشک)
در ترکیب عناصر در باغ ایرانی ؛ صراحت فضا نقش کلیدی داشته است.
(راضیه لبیب زاده 1390، 3-16)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
ویژگی های کلی باغ ایرانی: 1)استفاده از هندسه مربع یا مستطیل در ترکیب کلی و اجزا
(محمدکریم پیرنیا 1355)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
2) دید مستقیم و طولانی در امتداد محور اصلی برای جلوه بعد در باغ
(محمدکریم پیرنیا 1355)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
3) نمایش آب به اشکال متنوع (جوی آب ،حوض و استخر ،فواره و…)
باغ فین کاشان
(محمدکریم پیرنیا 1355)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
4) احداث باغ بطور غالب در زمینهای شیبدار جهت جاری کردن آب در مسیر دلخواه
کوشک
باغ
(محمدکریم پیرنیا 1355)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
باغ شاهزاده ماهان کرمان ؛ نمونه باغ ایرانی با شیب بالا
(محمدکریم پیرنیا 1355)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
5) محصور بودن پیرامون باغ با دیوار
حصار باغ دولت آباد یزد
حصار باغ عفیف آباد(گلشن) شیراز
(محمدکریم پیرنیا 1355)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
6) تقسیم سطح باغ به چهار بخش بوسیله آب
(محمدکریم پیرنیا 1355)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
7) وجود یک ساختمان در مرکز یا بلند ترین قسمت فضا
(محمدکریم پیرنیا 1355)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
8) وجود ساختمان اندرونی
(محمدکریم پیرنیا 1355)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
9) وجود عمارت سر در ورودی باغ
(محمدکریم پیرنیا 1355)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
11) رابطه نزدیک با طبیعت و عدم وجود حد فاصل بین ساختمان و باغ 12) استفاده از درختهای انبوه و سایه دار در معابر اصلی 13) کاشت انواع درختان میوه در کرتهای کناری 14) کاشت انواع گلهای زینتی و دارویی 15) استفاده بیشتر از گل سرخ نسبت به گونه های دیگر
(محمدکریم پیرنیا 1355)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
(محمدکریم پیرنیا 1355)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
محورهای مناظر شفابخش
1)تنوع فضاها حق تجربه؛حق انتخاب
2)گونه های سبز گیاهی
3)گل ها و گیاهان رنگین تحریک احساس
4)گیاهان دارویی
5)کاهش صدای نامطلوب بوسیله نظام آوا
صدای آب؛ باد(خش خش برگ ها) و پرندگان
6)به حداقل رساندن ابهام :
صراحت فضا ؛ تسریع درک
7)ظهور آب در گونه های مختلف:
صدای آب؛ رنگ و شفافیت؛حرکت و محتوا؛حس خنکی و تازگی
(رعنا نیلی 1391، 65-74)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
(رعنا نیلی 1391، 65-74)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
بازخوانی محور ها در باغ ایرانی
1)تنوع فضاها
الف) سایه خنک و مرطوب؛ایجاد محیط مطلوب
نسبت به محیط بیرون
ب) ترکیب بافت؛فرم؛رنگ و عملکرد باعث ایجاد
تنوع
ج) استقلال فضا های باغ و رها نشدن فضا بدون
کارکرد
د) ترکیب گیاه ؛آب و ابنیه در نظام معماری
مشخص
2)گونه های سبز گیاهی
هدف از کاشت درخت در باغ ایرانی:سایه اندازی؛
میوه دهی؛تزیین باغ
3)گل ها و گیاهان رنگین
تنوع رنگی در فصول مختلف وجه تمایز باغ ایرانی است.
ایجاد بافت ریز و درشت
(رعنا نیلی 1391، 65-74)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
4)گیاهان دارویی
(رعنا نیلی 1391، 65-74)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
5)کاهش صدای نامطلوب بوسیله نظام آوا
صداها هم به انفصال محیط ها از هم تاکید می کنند و هم فضاها را به هم پیوند می دهند.
اصوات در باغ ایرانی : صدای آب(با ایجاد فواره و حوض)؛صدای درختان و باد؛صدای پرندگان(با کاشت درختان بلند و جذب پرندگان)
6)به حداقل رساندن ابهام
باغ ایرانی عبارت است از ترکیب ساده و موزون، رابطه و استوار، نظام هندسی مشخص، خطوط عمود بر هم، تخت کرت های چهارگوش، شبکه مترنم جهت دار آب که در فضای باز و پوشیده وسعت یافته است. (شاکری 132:1382).
زمانی که در باغ ایرانی حرکت می کنیم دورترین نقطه باغ نزدیک ترین نقطه آن به نظر می رسد.
این می تواند هندسه هم باشد ولی هندسه ای که ذهن آن را می تواند بفهمد.
(رعنا نیلی 1391، 65-74)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
نماد گرایی باغ ایرانی
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
7)ظهور آب در گونه های مختلف
استفاده از سینه کبکی برای جلوه آب
باغ فین کاشان
(رعنا نیلی 1391، 65-74)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
باغ ایرانی، معماری طبیعت گرا
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
قدیمی ترین سند تصویری که نظم باغ ایرانی را به تصویر می کشد به دوره ساسانیان باز می گردد. در نقش برجسته طاق بستان، صحنه شکار خسرو پرویز، طرح باغ-شکار او را در طاق بستان نشان می دهد. این نقش برجسته تا حدود زیادی هندسه باغ و عملکرد آن را هویدا می کند.
هنر باغ سازی یکی از کهن تـرین هنر های ایرانـیان اسـت که دارای سنت های ارزشمند و قدرتی معنوی است و به بهتریـن وجه به سمت شمال –جنوبی جهت گیری می شود. شکل باغ در ایران از دیرباز تا کنون با طبیعت و میزان آب تناسبی کامل داشته ، بنابراین از دیرباز باغ ها به شیوه های گوناگون ساخته شده است.
(غلامرضا نعیما 1394)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
باغ ایرانی، معماری طبیعت گرا
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
باغ ایرانی در عین وحدت در خطوط کلی ،هندسه و مصالح اجرایی ،دارای تنوع فضایی بی نظیری است. تنوع فضایی باغ با تعریف فضاهای مستقل از هم از طریق محدود سازی ،تنظیم فاصله دید ، بهره گیری از اشکال هندسی ،طرح کاشت ،ترکیب بندی های متفاوت از گونه های گیاهی ،کارکرد های فضایی آب ،بهره گیری از مصالح و امثال آن نمود پیدا می کند. محور های اصلی ، محور های فرعی ،کرت ها ،انواع حوض ها و فضاهای ساخته شده نشان از یک نظم و وحدت سازی در کلیت باغ می دهند.
(غلامرضا نعیما 1394)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
باغ ایرانی، معماری طبیعت گرا
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
(غلامرضا نعیما 1394)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
باغ ایرانی، معماری طبیعت گرا
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
(غلامرضا نعیما 1394)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
باغ ایرانی، معماری طبیعت گرا
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
گیاه در باغ ایرانی
سایه- برداشت- تزیین
درخت- بوته- گلهای تزیینی
سایه: گذرگاههای باریک (برای ایجاد سایه بیشتر)- درختانی که سایه ایجاد میکنند : چنار، نارون، بید.
معمولا در محور اصلی سرو چنار قرار می گرفتند.
درختها
زمین های رسی و شور: تبریزی، زبان گنجشک و کبودار
پیرامون آب، بید نارون، افرا، مورد، ارغوان
حاشیه خیابانهای فرعی: توت برگی
سرو
زیبایی دایمی» تناسب و کشیدگی
محبوب ترین درخت بین ایرانیان
(غلامرضا نعیما 1394)
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
باغ ایرانی، معماری طبیعت گرا
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
قدیمی ترین باغ ایرانی، باغ پاسارگاد است که از قرن ششم پیش از میلاد و دوران کوروش کبیر به جا مانده. کتیبه های موجود نشان می دهند که کوروش شخصا طراحی این باغ را انجام داده و شکل کاشت درختان هندسی سازی باغ را تعیین کرده است.
به همین دلیل باغ های ایرانی دیگری که در سال های بعد ساخته شد همگی وجه تشابه هایی با باغ پاسارگاد دارند. باغ پاسارگاد در 135کیلومتری شیراز و سه کیلومتری جاده شیراز به آباده قرار دارد.
https://fa.wikipedia.org/wiki : 1394/11/23
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
باغ ایرانی، معماری طبیعت گرا
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
برخلاف نظریه های رایج که باغ پاسارگاد را به عنوان اولین نمونه چهارباغ ایرانی معرفی میکند، براسا س شواهد برجای مانده، این باغ از تقسیمات دو قسمتی در پلان برخوردار بوده و از باغی دوبخشی روبروی کاخ اصلی تشکیل شده است. (منصوری و حیدرنتاج،22:1389)
باغ و مجموعه بناهای پاسارگاد اولین نماد هنر ترکیبی عناصر معماری گوناگون از تمدن های باستانی و البته با ویژگی منحصر به فرد و خاص هنر هخامنشی است. یکی از ویژگی های خاص مجموعه پاسارگاد وجود باغ شاهی و مجموعه کاخ خای آن است. در پاسارگاد باغ، باغ ایرانی با تمام ویژگی و عناصر اصلی معماری اش ساخته می شود.
باغ شاهی در محوطه میراث جهانی پاسارگاد شامل مجموعه ای از کاخ ها و کوشک ها به همراه جوی های سنگی و گلی بوده که آثار کمی از آناه باقی مانده است.
نشریه ایران 1393، 15
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
باغ ایرانی، معماری طبیعت گرا
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
آغاز انتظام بخشی به باغ را باید در زمان هخامنشیان جستجو نمود. در باغ های سلطنتی پاسارگاد (قرن ۶ قبل از میلاد) وجود هندسه منظم در باغ شاهی (اختصاصی) و در مقیاس کلان در باغ های پیرامون کاخها، تبدیل به الگویی شده است که بعدها در دوره ساسانی و پس از اسلام شاهد تکامل آن هستیم.
http://fa.alalam.ir/news/1569554 : 1394/11/23
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
باغ ایرانی، معماری طبیعت گرا
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
در دوران ساسانی (۶۳۳-۲۲۴م) باغسازی گسترش فراوانی می یابد. جایگاه والای طبیعت در تفکر زرتشت به ویژه پرستش آب موجب گردید تا علاوه بر انتظام انسانی در باغ چشم اندازها و بستر طبیعی نیز مطرح گردد. باغ قصرهای این دوره همانند تخت سلیمان و کاخ فیروز آباد بیستون در بستر طبیعی جذاب مانند دریاچه و چشمه مکان یابی گردیدند.
تنوع هندسی مشخص ترین ویژگی باغ های این دوره است. انتظام های محوری، مرکزی و چهاربخشی در باغ های این دوره دیده می شود. با استقرار تمدن اسلامی در دوره بنی امیه در سامره و اندلس باغ هایی احداث گردیدند که همچنان از باغ های ساسانی مورد الگوبرداری قرار گرفته بود.
http://fa.alalam.ir/news/1569554 : 1394/11/23
مقدمه
معرفی باغ ایرانی
بررسی شفابخشی باغ ایرانی
باغ ایرانی، معماری طبیعت گرا
خصوصیات کلی باغ های ایرانی
باغ پاسارگاد شیراز
باغ سازی در دوران ساسانی
باغ دلگشا باغی مربوط به دوره ساسانیان، صفویه و قاجار است که در شیراز جای گرفته است. این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۹۱۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
باغ دلگشا یکی از باغ های تاریخی شیراز بوده و در ناحیه آرامگاه سعدی قرار دارد. پیشینه آبادانی و دیرینگی این باغ به به دوران پیش از اسلام و زمان فرمانروایی ساسانیان می رسد. باغ دلگشا در دوره تیمور گورکانی در اوج آبادانی بوده تا جایی که گفته شده تیمور پس از دیدن آن، در سمرقند باغی را به همین نام بنا کرد. این باغ در دوره صفویه نیز بسیار نامور بوده، به گونه ای که در نوشته ها و نفاشی های به جا مانده از
جهانگـردان اروپایی در آن دوران از نام باغ هم فـراوان یاد شـده
است. در فاصله دوره نادرشاه تا دودمان زندیه این باغ آسیب های
فراوانی به خود دید و در زمان کریمخان زند باز آباد شد. در این
باغ عمارت هایی مربوط به دوره قاجاریه دیده می شود.
https://fa.wikipedia.org/wiki : 1394/11/23
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
در بیشتر متون مربوط به باغهای اسلامی به الگو گرفتن از بهشت در طرح آنها اشاره شده است. با این حال در اغلب این مقالات هیچ یک از طرفین این تشبیه و وجه تشبیه به درستی شکافته نشده است.
به عبارت دیگر، نه درباره صورت بهشت در فرهنگ مسلمین به تفصیل بحث شده است، نه در مورد ترکیب باغ های دوره اسلامی و نه در کیفیت مشابهت آن دو، از همین رو ذکر مکرر این مشابهت صورتی شعارگونه یافته است. لازمه فرا رفتن از این مرحله بررسی عمیق تر همه ارکان این نمادگرایی است.
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
نوعی باغ که از در پشت بنای اصلی آن، یک حیاط بسته بوده و رو به جلوی منظر داشته، اما درِ پشت بنا، فقط حیات خلوت و گوشه دنجی بوده است. مثل ارم شیراز، باغ مزار کاشان و سروستان فارس.
باغ هایی نیز بوده اند که علاوه بر باغ اصلی، یک باغ بیرونی هم داشتند که کمی عمومی تر بوده و بعد از عبور از آن وارد باغ می شدند. مثل باغ دولت آباد یزد که در جلوی آن باغ بهشت آئین بود.
(پیرنیا، 1373)
گرچه در بسیاری از باغ های ایرانی میبینیم که آب
از یـک جهت آمـده و ضمن ریخـتن در یک حوض
در سه جهت دیگـر جاری شده است اما گردش آب
را در چهار جهت تداعی می کند.
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
نماد گرایی باغ اسلامی
معماران ایرانی در طراحی باغ ایرانی؛ از نماد گرایی و تجسم بهشت در این باغ ها استفاده کرده اند.با بررسی آیات قرآن می توان به این نمادگرایی پی برد.این نمادگرایی در فرش ایرانی نیز ظهور پیدا کرده است.
نهر های بهشتی :
در قرآن عبارت «جنات تجری من تحتها الانهار» 41 بار ذکر شده است.
توصیف نهر های چهارگانه بهشتی در آیه 15 سوره محمد آمده است:
« مَّثَلُ الْجَنَّهِ الَّتِی وُعِدَ الْمُتَّقُونَ فِیهَا اَنْهَارٌ مِّن مَّاءٍ غَیْرِ آسِنٍ وَاَنْهَارٌ مِّن لَّبَنٍ لَّمْ یَتَغَیَّرْ طَعْمُهُ وَاَنْهَارٌ مِّنْ خَمْرٍ لَّذَّهٍ لِّلشَّارِبِینَ وَاَنْهَارٌ مِّنْ عَسَلٍ مُّصَفًّى »
این توصیفات موجب بکارگیری الگوی چهار باغ شده است.
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
چهارباغ :
وَلِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ
و برای کسی که از مقام پروردگارش بترسد، دو باغ بهشتی است!
آیه 46 سوره الرحمن
وَمِن دُونِهِمَا جَنَّتَانِ
و پایین تر از آنها، دو باغ بهشتی دیگر است.
آیه 62 سوره الرحمن
چشمه های بهشتی :
برای تجسم چشمه های بهشتی آب را به درون زمین برده؛ و از
مکان هایی خاص خارج می کرده اند(مانند باغ دولت آباد یزد)
آبشار های بهشتی :
چنانچه آب جاری در چهارباغ ها و جویبــارها و جوی های کم شیب و مارپیچ به حرکت در می آمده است. و از آبشار هایی که کف آنها سنگی باتراش سینه کبکی وجود دارد استفاده می شده است.
(مجتبی انصاری 1386، 48-39)
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
حوض های بهشتی :
حوض کوثر در آیه «انا اعطیناک الکوثر»
درختان و گیاهان در باغ ایرانی :
« وَهُوَ الَّذِی اَنشَاَ جَنَّاتٍ مَّعْرُوشَاتٍ وَغَیْرَ مَعْرُوشَاتٍ وَالنَّخْلَ وَالزَّرْعَ مُخْتَلِفًا اُکُلُهُ وَالزَّیْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهًا وَغَیْرَ مُتَشَابِهٍ »
اوست که باغهای معروش [= باغهایی که درختانش روی داربست ها قرار دارد]، و باغهای غیرمعروش [= باغهایی که نیاز به داربست ندارد] را آفرید؛ همچنین نخل و انواع زراعت را، که از نظر میوه و طعم با هم متفاوتند؛ و (نیز) درخت زیتون و انار را، که از جهتی با هم شبیه، و از جهتی تفاوت دارند؛ (برگ و ساختمان ظاهریشان شبیه یکدیگر است، در حالی که طعم میوه آنها متفاوت می باشد.)
(مجتبی انصاری 1386، 48-39)
(مجتبی انصاری 1386، 48-39)
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
غرفه های بهشتی :
غرفه های بهشتی در قرآن به صورت مکان هایی توصیف شده اند که انهار بهشتی از زیر آنها جاری است. غرفه های کوشک در باغ اسلامی این ویژگیهای بهشتی را کسب کرده اند و با سرچشمه گرفتن جوی آب از «طبقه زیرین کوشک» ، در اکثر باغهای ایرانی و جربان آن در کا باغ، این تصویر تمثیلی از بهشت کامل شده است.
(مجتبی انصاری 1386، 48-39)
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
پروفسور جیمز ویسکات، استاد دانشگاه ام آی تی آمریکا معتقد است که در باغهای اسلامی اولین تاکید بر بهشت است. این مفهوم عمدتا از نقاشی ها و نگارگری ها و شعرها بازخوانی می شود. علاوه بر شکل ظاهری، این باغ ها معنا و مفهوم دینی هم دارند که این از ظاهر آنها مهم تر است.
با روی آوردن ایرانیان به دین اسلام ،جهان بینی اسلامی باعث ترویج باغ سازی ایرانی در تمام نقاط ایران شد . لذا ایرانیان بهشتی را در این عالم طرح کردند که با خصوصیات این دنیا مطابقت دارد اما تصویری از آخرت را تداعی می کندو بالا خره می توان اذعان داشت که باغ ایرانی مزین به نظم و تناسب ،برخوردار از حرمت و محرمیت ،منزه از بیهودگی و افراط و تفریط ، مساعد با قناعت و صرفه جویی و مجهز به پایداری است.
http://parks.tabriz.ir : 1394/11/23
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
خصوصیات مشترک بین باغهای اسلامی که از باغ های ایرانی برگرفته شده اند شامل موارد زیر می شوند :
1.طبیعت گرایی و بهره گیری از منظر
2.تنوع در وحدت، وحدت در تنوع
3.استقلال و تشخیص فضاها
4.ریتم
5.مرکزیت
6.تقارن
7.سلسله مراتب
(حیدر نتاج ، ۱۳۸۰)
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
ویژگی های مشترک باغ های اسلامی را می توان این گونه بر شمرد :
– تقسیم باغ غالبا به چهار بخش
– استفاده از خطوط راست در طراحی
– وجود یک کوشک یا بنا در مرکز یا بلندترین قسمت باغ
– استفاده از یک جوی اصلی
– استفاده از استخرهای وسیع به عنوان آینه و زیبایی چشم انداز
مقابل کوشک
– رابط نزدیک با طبیعت
– کاشت درخت میوه در قسمت بزرگی از باغ
– فقدان فضای سبز بیهوده.
(حیدر نتاج ، ۱۳۸۰)
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
باغ های الحمرا نمونه بسیار عالی باغسازی اسلامی در اندلس به شمار میروند. ویژگی اصلی الحمرا در زمینه باغ سازی، باغ در باغ بودن این مجموعه می باشد. تالارهای مجموعه الحمرا به سمت باغ های سبز و خرم پیش رفته و رایحه ی باغهای مجاور را به درون خود راه می دهد. (اخوت و همکاران 1390) .
در کاخ های به جا مونده از نوادگان امویان در اسپانیا و شمال آفریقا نیز تاثیرات محورهای عمود برهم و تقسیمات مربعی باغ های ایران کاملا مشهود است. به طوری که بررسی نظام حاکم بر باغ های اسلامی اندلس نشان می دهد که مبنای طراحی این باغ ها با الگوی باغ ایرانی شباهت زیادی داشته و با ساماندهی فضایی آن هماهنگ است. (اخوت و همکاران 1390).
(فروغ افشاری اسفیدواجانی 1393، 5)
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
علاوه بر جنبه کاربردی و روان شناسانه در طراحی باغ های ایرانی و اندلس، جنبه مفهومی، مسئله دیگری است که تاثیر زیادی در نحوه طراحی باغ های ایرانی و در ادامه ی آن باغ های اسلامی اندلس داشته است. این باغهای زمینی همواره یادآور فردوس جاویدان و باغهای بهشتی یاد شده در قرآن می باشند.
(اخوت و همکاران 1390).
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
بررسی تطبیقی نظام ها و جزئیات باغ های ایرانی و الحمرا (اخوت و همکاران 1390)
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
عناصر تشکیل دهنده باغ تاج محل: دروازه ورودی باغ
در این باغ دو نوع دروازه ورودی وجود دارد:
1. ورودی از سمت رودخانـه، خاص شاه جهـان و نزدیکـانش که از قلعه با قایق به طرف آرامگاه حرکت می کردند.
2. مجـموعـه ورودی در جنـوب مجمـوعه کـه به شــکـل دروازه بـرای بازدیدکنندگان طراحی شده است. – عرض دروازه ۴۵ متر و ارتفاع آن ۳۰ متر می باشد. – ساخته شده با سنگ سرخ با قوس بلندی در وسط با برج های هشت ضلعی در دو طرف بنا.
(آسیه معتضدیان 1388)
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
باغ مرکزی:
1. شکل باغ مربع کامل به ابعاد ۳۰۴ در ۳۰۴
2.باغ، توسط نهرهای آب به ۴ بخش تقسیم شده است.
3. قرارگیری نهری پهن در راستای آکس اصلی باغ – مسیر سنگفرش در کنار نهر– ردیف درختان سرو باریک و به رنگ سبز تیره – وجود فواره های ردیفی باعث ایجاد پرسپکتیو بسیار قوی به سمت مقبره شده است.
4. این باغ از سه طرف محصور بوده و از سمت چهارم به رودخانه باز است.
5. وجود حوض مرمرین برجسته در میان آکس اصلی باغ که مزار در داخل آن انعکاس پیدا کرده.
صفّه و مزار
1. مزار بر روی دو سکو (صفه) به ارتفاع ۷/۶ متر قرار گرفته است.
2. سکوی مربع شکل اول ۹۲۱۶ متر مربع می باشد. 3.آکس اصلی باغ در راستای ساختمان مزار قرار گرفته است. 4. در سمت غرب ساختمان مزار، مسجد و در شرق آن مهمانپذیر قرار گرفته است.
(آسیه معتضدیان 1388)
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
معرفی باغ شالیمار لاهور
معرفی پلان : این باغ دارای شکلی متوازی الاضلاع کشیده و یا مستطیل مورب می باشد که با دیواره های بلند آجری احاطه شده است. ابعاد باغ ۶۵۸ متر از شمال به جنوب و ۲۵۸ متر از شرق به غرب را شامل می گردد .این باغ در سه سطح از جنوب به شمال طبقه بندی شده که هر یک از سطوح ۴-۵ متر با سطح دیگر اختلاف دارد. این سه سطح به زبان اردو نامیده می شود.
تراس بالایی: فرح بخش به معنی لذت و خوشی
تراس میانی: فیض بخش به معنی خوبی، بخشندگی و بخشش
تراس پایینی: حیاتبخش به معنی زندگی، حیات.
(آسیه معتضدیان 1388)
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
عناصر تشکیل دهنده باغ شالیمار
نهر شاهی/برای آبیاری باغ: باغ توسط نهری به نام نهرشاهانه که بعدها به نام خندان نامیده شده آبیاری می شود. آبش از راج پوت و از فاصله ای حدود ۱۶۱کیلومتر آورده می شد. این نهر، باغ را قطع کرده و در میان یک حوض مرمرین بزرگی که در تراس میانی باغ قراردارد، میریزد.
۴۱۰ فواره: درحوض مرکزی و نهرهـای آب متصل به آن۴۱۰ فـواره
وجود دارد. این فواره ها باعث خنک کردن محیط میشوند و لطافت
هوا را در طول گرمای تابستان، کاهش می دهد .
1. فواره ها در تراز بالای ۱۰۵ فواره
2. در تراز میانی ۱۵۲ فواره
3. در تراز پایینی ۱۵۳ فواره.
(آسیه معتضدیان 1388)
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
ساختمان های باغ شامل: 1.کوشک 2. نقارخانه و ساختمان هایش 3. حمام های سلطنتی و شاهی 4. اتاق های خواب 5. ایوان و یا سالن های مجلل و اعیان 6. آرامگاه یا مکان های سکون 7. فضاهای خوابی برای همسران امپراطور( حرمسرا ) 8. تالارهای تابستانه که توسط فواره های باغ تلطیف شده 9. دیوان های عمومی و خصوصی یا سالنهای ویژه و عادی
برای ملاقاتهای رسمی. 10 دو دروازه و مناره درگوشه های آن در باغ.
درختان باغ شامل: 1. انواع درختان مثمر مانند سیب، بادام، زرد آلو، گیلاس قرمز، انبه،
توت سفید، گوجه، هلو و پرتقال های ترش و شیرین.
2. انواع درختان سایه انداز مانند: افرا و چنار و درخت تبریزی 3. درختچه ها و نهال هایی از قبرس. 4. انواع گل های نرگس، زنبق، گل رز و یاسمن.
(آسیه معتضدیان 1388)
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
باغ فین کاشان : برخی منابع تاریخی قدمت این باغ را به دوران سلطنت آل بویه می رسانند. به استناد این منابع، زلزله مهیب سال ۱۵۷۳ میلادی باعث تخریب کلی باغ شد. بقایای باغی در چند صد متری باغ فین(باغ نو) موجود است که به باغ کهنه معروف است. باغ کهنه در دوره ایلخانان مغول بیشترین گسترش را داشته است.
عنصر آب : در طراحی باغ فین، آب اساسی ترین عنصر بوده است. آب در باغ فین به صورت های راکد (در استخر مقابل
کوشک و حوض خانه صفوی)، روان (در جوی ها)، فورانی (فواره ها) و جوششی (ظهور آب از حفره های منظم کف حوض در حوض جوش و حوضخانه صفوی و شترگلوی فتحعلی شاه) حضور دارد. هریک از اشکال گوناگون آب در این باغ، مفهومی خاص را تداعی می کند.
http://www.lastsecond.ir/news/baghe_fin_kashan 1394/11/24 :
مقدمه
معرفی باغ اسلامی
نماد گرایی باغ ایرانی در دوران اسلامی
خصوصیات کلی باغ های اسلامی
باغ اسلامی در اندلس
باغ اسلامی هند
باغ فین کاشان
عنصر درخت : مهمترین گیاهان باغ فین، شامل ۵۷۹ اصله درخت سرو و ۱۱ اصله درخت چنار است. با توجه به قدمت این درختان، به نظر می رسد که درخت سایه گستر و همیشه سبز سرو در طراحی باغ نقش کالبدی داشته و کاشت معدود درختان خزان دار چنار موجود در باغ، فقط به منظور افزایش کیفیت بصری صورت گرفته است.
عنصر ابنیه : در طراحی اولیه باغ، حفظ تقارن اهمیت ویژه ای داشته است. در مرکز باغ، کوشک صفوی قرار دارد. حمام کوچک و عمارت سردر سایر ابنیه دوره صفوی را تشکیل می دهند.
http://www.lastsecond.ir/news/baghe_fin_kashan 1394/11/24 :
مقایسه دو باغسازی
باغسازی دوران ساسانی و باغسازی اسلامی
باغسازی دوران ساسانی و اسلامی
علی رغم باغ-کاخ ها و باغ- معابد دوران ساسانی در دوران اسلامی، کوشک ها بواسطه گشودگی ههای فراخ، ارتباط بسیار تنگاتنگی با طبیعت پیرامونی برقرار کرده و محیط را به درون خود راه میدهند. در این دوارن، تفکیک و ایجاد گسست میان فضای درون و برون توسط دیوارهای پیرامونی مفهومی نداشته و گشودگی های متعدد و فراخ رو به باغ، زمینه امتزاج باغ و کوشک را فراهم آورده اند. برخلاف الگوی رایج در دوران ساسانی، درون گرایی و محرمیت یکی از اصول مهم در طراحی و ساخت باغ های اسلامی است. دیوارهای پیرامونی و سردرها مهم ترین عناصر به کار رفته برای تعریف حریم باغهای دوران اسلامی
بوده اند. حیاط های درونی از دیگر
اختلافـات کالبدی کاخ – باغ های
ساسانی و کوشـک های اسـلامـی
است.
(نورانی 1387).
باغسازی دوران ساسانی و اسلامی
باغ هشت بهشت یکی از زیباترین باغ های دوران اسلامی است که کوشک آن با گشودگی از چهار طرف کاملا برون گراست. در بیشتر کاخ های دوران ساسانی، ایوان رو به باغ تنها گشودگی و مسیر دسترسی به ساختمان است. در دوران اسلامی، ایوان علاوه بر تامین دسترسی، به عنوان یکی از اندام ها و عناصر اصلی کوشک مطرح شد. برخلاف دوران ساسانی، ایوان های متعدد رو به باغ، زمینه دسترسی و ارتباط بصری با طبیعت اطراف را فراهم می کند.
درون گرایی و برون گرایی باغ نسبت به زمینهای اطراف، از دیگر موارد ایجاد تمایز میان الگوی باغسازی ساسانی و اسلامی است. در دوران ساســانی علی رغـم ارتبـاط
میــان کاخ/ معبد و باغ که ارتبــاطی گسسته است،
عدم وجود حایل و مرزی مشخص دراطراف مجموعه،
باعث اتتزاج حریم ها شده و رابطه ای پیوستـه میـان
باغ و زمین های اطراف بوجود آورده است.
(مهدی حمزه نژاد و همکاران 1392، 67)
باغسازی دوران ساسانی و اسلامی
درون گرایی و برون گرایی کوشک نسبت به باغ و باغ نسبت به طبیعت پرامون (مهدی حمزه نژاد و همکاران 1392، 67)
منابع :
1) بررسی تطبیقی تاثیر ایده های معنوی در شکل باغ مطالعه موردی باغ پاسارگاد از دوره هخامنشی و باغ فین از دوره اسلامی- باغ نظر-زمستان 1390
2) چگونگی بازتاب شاخصه های مناظر شفابخش در الگوی منظر باغ ایرانی- باغ نظر-زمستان 1391
3) کاوشی پیرامون تاثیر عبارت قرآنی «جنات تجری من تحتها الانهار» بر باغ سازی ایرانی- علوم و تکنولوژی محیط زیست بهار 1391
4) نمادگرایی باغ ایرانی در دوره اسلامی- هویت شهر بهار 1392
5) باغ ایرانی تمثیلی از بهشت با تاکید بر ارزش های باغ ایرانی دوران صفوی- هنرهای زیبا-شماره29
6) باغ های ایرانی- استاد محمدکریم پیرنیا
7) پیرنیا،محمد کریم، باغ ایرانی، نشریه آبادی،سال چهارم، شماره پانزدهم،تهران، 1373، ص 4-7.
(8 www.pupuol.ir