انواع گروه های مواد خطرناک
و
روش های شناسایی پلاکاردها
چه موادی خطرناک هستند؟
هرماده ای که برای انسان، حیوان و محیط زیست مضر است.
نمونه هایی از این مواد عبارتند از:
– مواد نفتی
– مواد شیمیایی
– مواد رادیو اکتیو
– و ….
لوزی شناسایی خطر
لوزی شناسایی خطرات مواد استاندارد NFPA کد 704m
لوزی شناسایی خطر
1- قابلیت اشتعال
ویژگی از مواد است که مقدار آن با اعداد صفر تا 4 مشخص شده و در خانه قرمز رنگ ( خانه بالایی ) لوزی شناسایی خطر ثبت می گردد. هرچه قابلیت اشتعال ماده بیشتر باشد این عدد بزرگتر می شود. عدد 4 شدیدترین قابلیت اشتعال و عدد صفر علامت غیرقابل اشتعال بودن ماده است.
لوزی شناسایی خطر
2- قابلیت فعل و انفعال شیمیایی واکنش پذیری
در خانه زرد رنگ ( خانه سمت راست ) لوزی شناسایی خطر قابلیت فعل و انفعال شیمیایی و میزان پایداری و یا ترکیب با آب را برای ماده نشان می دهد. این خانه نیز با شماره های صفر تا 4 و با توجه به ویژگی ماده در واکنش پذیری آن طبقه بندی می گردد . این ویژگی ها عبارتند از:
4 = ماده احتمالاً خطر انفجار دارد
3 = در صورت وارد آمدن شوک یا حرارت احتمال انفجار دارد
2 = تغییر شیمیایی شدید ( واکنش پذیری شدید ) دارد.
1 = در مجاورت حرارت ناپایدار است
0 = مقاوم و پایدار همیشگی
لوزی شناسایی خطر
3- خطرات بهداشتی
در خانه آبی رنگ لوزی خطر ( خانه سمت چپ ) ویژگی های خطرات بهداشتی و عوارض مواد بر اندام های انسان و محیط زیست مشخص می شود. در این خانه نیز با اعداد صفر تا 4 میزان خطرات بهداشتی مواد خطرناک برای سلامتی انسان معین می گردد و مانند خانه های دیگر هرچه عدد بزرگتر باشد به همان نسبت بر میزان خطر ماده افزوده می گردد مفهوم و ویژگی هرعدد به شرح زیر است :
4 = مواد کشنده 3 = مواد بسیار خطرناک 2 = ماده خطرناک
1 = ماده کم خطر 0 = ماده معمولی یا بدون خطر
لوزی شناسایی خطر
4- خطرات خاص
در پایین ترین خانه لوزی که معمولاً سفید یا بدون رنگ و برنگ زمینه محل الصاق برچسب می باشد خطرات خاصی را که ماده در شرایط ویژه ای از خود نشان می دهد معین می کنند.
خطراتی مثل واکنش پذیری با آب – اسید یا باز بودن – مسمومیت – اکسیدکنندگی – پلی مریزاسیون – رادیواکتیویته که به ترتیب با علامت های W – ACID – ALKALI – Cor – Oxy و P نمایش می شود.
چرا حساسیت کشورها در حمل مواد خطرناک اینقدر زیاد است و برای آن دستورالعمل تهیه می کنند و بطور مداوم در حال بهنگام کردن آن هستند؟
براساس تعریف مواد خطرناک، “هرماده ای که برای انسان، حیوان و محیط زیست مضر است”.
حدود نیمی از کلیه بارهایی که حمل می شوند، متعلق به گروه مواد خطرناک است.
یک لیتر نشت بنزین موجب آلودگی 100 هزار لیتر آب آشامیدنی می گردد.
توسعه تجارت با حمل کالاها از یک کشور به کشورهای دیگر میسر می گردد. برای دستیابی به این مهم وجود دستورالعمل ها و آئین نامه های یکسان در کشورهای مختلف ضرورت دارد.
آئین نامه مربوط به حمل و نقل مواد خطرناک از طریق جاده :
کنوانسیون ADR در رابطه با حمل و نقل مواد خطرناک از طریق جاده مباحث زیر را ارائه می کند:
گروه بندی مواد خطرناک
ارائه تمهیدات لازم برای تولیدکنندگان، سازندگان خودرو، حمل کنندگان
تمهیدات لازم برای تخلیه و بارگیری مواد خطرناک
و …
انواع گروه های مواد خطرناک
مواد خطرناک به 9 گروه اصلی تقسیم بندی می شوند:
گروه اول: مواد منفجره
گروه دوم: گازها
گروه سوم: مایعات قابل اشتعال
گروه چهارم: جامدات قابل اشتعال
گروه پنجم: اکسیدکننده ها
گروه ششم: مواد سمی
گروه هفتم: مواد رادیواکتیو
گروه هشتم: مواد خورنده
گروه نهم: مواد متفرقه
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 1 زیرگروه: 1 مواد منفجره
مانند باروت
این مواد به محض تماس با شعله به صورت انبوه منفجر می گردند.
اطفاء حریق:
جلوگیری از سرایت و پیش روی حریق
انجام عملیات اطفاء از پشت مکان امن
استفاده از آب به مقدار زیاد به صورت سیلاب
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 1 زیرگروه: 2 ترکیبات نیتراتی
مانند نیترات سلولز، نیترات پتاسیم، و …
این گروه از مواد و ترکیبات به سرعت و سهولت می سوزند و حریق بزرگی تولید می کنند. قدرت انفجار این گروه کمتر از گروه 1-1 است.
روش مقابله: استفاده از آب به مقدار زیاد به صورت سیلاب
در صورت نشتی در سیلندرها باید فورا به هوای آزاد منتقل و دور از هر نوع شعله و حرارت کنترل شود.
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 1 زیرگروه: 3 ترکیبات نیتروژنی
این مواد درصورتیکه با آتش زیاد در تماس باشند همانند گروه 1-1 منفجر می شوند
اطفاء حریق:
انجام عملیات اطفاء از پشت مکان امن
استفاده از آب به مقدار زیاد به صورت سیلاب
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 1 زیرگروه: 4 ترکیبات کلرورها
این مواد به محض مجاورت با شعله حرارت به شدت سوخته و گرمای زیادی تولید می کنند.
در اطفاء حریق بایستی از دستگاه های تنفسی استفاده کرد و دفت نمود که اثری از مواد فسفری بجای نماند چون این مواد به محض خشک شدن، مجددا خود به خود شعله ور گردیده و می سوزد و موجب حریق دیگری می شوند.
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 1 زیرگروه: 5 سوزاننده ها
این مواد در هنگام سوختن، مواد سمی تولید می کنند. خطر انفجار در این مواد کم است.
اطفاء حریق:
استفاده از آب به مقدار زیاد به صورت سیلاب
استفاده از دستگاه های تنفسی
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 1 زیرگروه: 6 مهمات ها
این مواد باید مدت زیادی در مجاورت شعله قرار بگیرند تا منفجر شوند. این مواد در زمان آتش سوزی و انفجار ایجاد قطعات پرتاب شونده می کند.
اطفاء حریق:
انجام عملیات اطفاء از پشت مکان امن
کنترل حریق با استفاده از مهپاش با فشار زیاد
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 1 زیرگروه: 7 مواد آتش زا
باید مدتی در معرض شعله یا حرارت باشند تا کاملا منفجر شوند. خطر انفجار در این گروه کمتر از گروه های قبلی است.
اطفاء حریق:
انجام عملیات اطفاء از پشت مکان امن
کنترل حریق با استفاده از مهپاش با فشار زیاد و در صورت گسترش از سیلاب استفاده شود.
استفاده از دستگاه های تنفسی
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 1 زیرگروه: 8 مواد منفجره رادیولوژیکی
در صورت مواجه شدن با شعله یا حرارت، منفجر و مواد پرتاب شونده از آن تولید شده و افراد متفرقه باید در فاصله ای حداقل 1500 متر باشند.
اطفاء حریق:
انجام عملیات اطفاء از پشت مکان امن
استفاده از لباس ایمنی
استفاده از مهپاش آب جهت خنک کردن و استفاده از کف سنگین برای خفه کردن شعله
معاینه و رفع آلودگی کلیه تجهیزات پس از اطفاء حریق
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 1 زیرگروه: 9 پودر فلزات
مانند منیزیم، آلومینیوم، پودر روی، …
اطفاء حریق:
استفاده از مواد خشک مانند پودر هوای فشرده، سیمان نسوز، ماسه خشک برای اطفاء حریق
عدم استفاده از گاز CO2 ، کف ، آب ، و مواد تبخیرشونده
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 1 مواد منفجره
در ADR این گروه براساس میزان خطرناکی به 6 زیرگروه تقسیم می شود. بعضی از این مواد، شامل مواد جامد، مایع یا مخلوطی از مواد مختلف هستند که در صورت انفجار موجب تخریب محیط اطراف خود می شوند.
علامت زیرگروههای 1-1 و 1-2 و1-3
علائم زیرگروههای 1-4، 1-5 و 1-6
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 2 گازها
به طور کلی گازها به سه گروه گازهای قابل اشتعال، گازهای غیرقابل اشتعال و غیرسمی و گازهای سمی تقسیم بندی می شوند. در حمل و نقل انواع آن عبارتست از:
گازهای فشرده ، گازهای مایع ، گازهای مبرد، گازهای محلول
در صورت عدم رعایت اصول ایمنی، امکان انفجار و ایجاد خطر انتشار گازهای محرک بیهوشی، سمی، سوزانندگی و اکسیدکنندگی (بسته به نوع ماده، یک یا تمام این خصوصیات را دارا می باشند).
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 2 گازها
مانند گاز بوتان، اکسیژن فشرده، مونواکسید کربن
گازهای قابل اشتعال گازهای غیرقابل اشتعال گازهای سمی
علائم مربوط به گازها:
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 3 مایعات قابل اشتعال
موادی همچون رنگ ، روغن جلا ، لاک را دربر می گیرند. برخی از این مواد منفجره و برخی از آنها سمی هستند. تنفس طولانی بخارات حاصل از سوختن این مواد خطرناک و غیر قابل تحمل است.
اطفاء حریق:
استفاده از مواد خفه کننده همچون پودر و گاز و کف سنگین
استفاده از آب به صورت مهپاش برای خنک کردن مخازن
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 3
علامت مربوط به مایعات قابل اشتعال
مانند بنزین، گازوئیل، استون، جوهر چاپگر، ….
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 4 زیرگروه: 1 جامدات قابل اشتعال، خودفعال
در صورت تماس با کوچکترین شعله، مشتعل و به سرعت گسترش می یابند. شامل مواد پودری، دانه ای و چسبنده ، و موادی است که ممکن است از طریق اصطکاک باعث آتش سوزی شوند. مانند پودر آلومینیوم، سولفور، پودر تیتانیوم
خطرات: سوختگی شدید، انفجار بخارات در صورت گرم شدن و تماس با هوا، سمی، خورنده ، سوزش شدید پوست و چشم در صورت تماس
اطفاء حریق:
استفاده از مواد خشک مانند پودر هوای فشرده، سیمان نسوز، ماسه خشک برای اطفاء حریق
عدم استفاده از دی اکسیدکربن و آب (موجب افزایش خطرات می شوند).
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 4 زیرگروه: 2 جامدات با قابلیت اشتعال خود به خود
مواد آتش زا : این مواد در مجاورت هوا در مدت زمان 5 دقیقه شعله ور می شوند.
موادی که در تماس با هوا بدون نیاز به انرژی قادر به تولید گرما هستند.
خطرات: زنگ زدگی، مسمومیت و ایجاد آتش سوزی
مانند: کربن، سولفید سدیم، فسفر سفید و زرد
اطفاء حریق:
استفاده از مواد خشک مانند پودر، ماسه خشک برای اطفا حریق
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 4 زیرگروه: 3
جامدات تولیدکننده گازهای قابل اشتعال در مجاورت آب
این مواد در مجاورت هوا بدون منبع انرژی خودبخود گرم شده و مشتعل می شوند. برخی از این مواد در صورت مخلوط شدن با آب یا تماس با هوای مرطوب خودبخود آتش می گیرند و برخی از آنها در زمان آتش سوزی از خود گاز سمی تولید می کنند.
خطرات: سوختگی شدید و سریع، تاول زدن، مسمومیت و خورندگی
مانند: کاربید، باریم، کلسیم، لیتیم
اطفاء حریق:
استفاده از مواد پودری و کفی در صورت مایع بودن مواد
استفاده از آب بصورت مهپاش در صورت جامد بودن مواد و سازگاری آنها با آب
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 4
مواد تولیدکننده گازهای قابل اشتعال در مجاورت آب
مواد قابل اشتعال، خودفعال و منفجرشونده غیرحساس
مواد قابل اشتعال
خود به خود
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 5 زیرگروه: 1 مواد اکسیدکننده
این مواد قابل اشتعال نیستند ولی با تولید اکسیژن باعث اشتعال سایر مواد می شوند. مانند نیترات آلومینیوم، کلرات کلسیم، نیترات باریم
گروه: 5 زیرگروه: 2 پراکسیدهای آلی
در مجاورت گرما تجزیه و هیدروژن آنها آزاد و منفجر و باشدت زیاد محترق می شوند. در مقابل تماس و اصطکاک حساس بوده و با سایر مواد واکنش های خطرناک انجام می دهد و به چشم آسیب می رساند. مانند پراکسید بنزیل استیل
اطفاء حریق:
استفاده از مواد خفه کننده همچون پودر و گاز
استفاده از آب به صورت سیلاب در حریق های گسترده
استفاده از دستگاه های تنفسی
انواع گروه های مواد خطرناک
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 6 مواد سمی و مواد عفونی
مواد سمی در صورت بلعیدن، استنشاق، یا تماس با پوست بدن می تواند باعث مرگ انسان شود و در مجاورت آتش یا گرمای بالا از خود گازهای سمی متصاعد می کند. مانند آرسنیک، نیترات جیوه، نیکوتین، پتاسیم، …
مواد عفونی حاوی عوامل بیماری زا همچون میکروب، ویروس و … می باشند. مانند فاضلاب های بیمارستانی
اطفاء حریق:
استفاده از خاموش کننده های پودری و کف سنگین
استفاده از دستگاه های تنفسی
انواع گروه های مواد خطرناک
مواد عفونی (میکروبی)
گروه: 6 مواد سمی و مواد عفونی
مواد سمی
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 7 مواد رادیواکتیویته
این مواد خودبخود قابل اشتعال نبوده ولی در آتش سوزیها خطرات تشعشع را به همراه دارد. در جعبه های سربی بایستی حمل شوند. بر اساس میزان تشعشع ساطع شده به سه گروه سفید، زرد و زرد با شرایط خاص تقسیم بندی می کنند
اطفاء حریق:
استفاده از آب به صورت مهپاش برای جلوگیری از ذوب و سوختن جعبه سربی (بسته بندی مواد)
استفاده از لباس های ایمنی کامل
استفاده از دستگاه های تنفسی
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 7 مواد رادیواکتیویته
مانند اورانیوم
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 8 مواد خورنده
این مواد در صورت تماس موجب آسیب می گردند (آسیب به انسان، فلزات، سایر کالاها و وسیله حمل). بلعیدن یا استنشاق بخار آنها موجب مسمویت می شود. برخی از این مواد در مجاورت آب یا سایر مواد آلی (مانند چوب، کاغذ، فیبر) تولید گرما می کنند. وسایل لازم در حمل این مواد عبارتست از: لباسهای ضدمواد شیمیایی(ماسک تنفسی، کلاه، عینک، پیش بند، دستکش و چکمه) ، اب و چشم شور
اطفاء حریق:
استفاده از مواد خفه کننده همچون پودر و گاز و کف سنگین
استفاده از آب به صورت مهپاش برای خنک کردن مخازن
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 8 مواد خورنده
انواع اسیدها، اسید فسفریک، اسید سولفوریک، اسید فرمیک
انواع گروه های مواد خطرناک
گروه: 9 سایر مواد خطرناک
شامل موادی است که در سایر گروه ها قرار نمی گیرد. مواد مربوط به این گروه، پس از انجام آزمایشات لازم و شناسایی ماهیت دقیق آنها در یکی از گروه های هشت گانه قبلی طبقه بندی می شوند.
اطفاء حریق:
استفاده از مواد خفه کننده همچون پودر و گاز و کف سنگین
استفاده از آب به صورت مهپاش برای خنک کردن مخازن
مانند باطریهای لیتیم، جامدات و مایعات
آلوده کننده محیط زیست، ….
نحوه شناسایی مواد خطرناک از روی جداول مخصوص ADR
لیست کلیه مواد خطرناک در جداولی تحت عنوان جداول مخصوص ADR ارائه شده است. در این جداول اطلاعات مختلفی در مورد هر یک از مواد مذکور داده شده است که از این طریق می توان به خصوصیات و ویژگیهای ماده خطرناک موردنظر پی برد. از جمله اطلاعات مندرج در این جداول می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- شماره بین المللی مواد خطرناک
2- نام و تعریف ماده خطرناک
3- شماره گروه
4- کد طبقه بندی ماده خطرناک
نحوه شناسایی مواد خطرناک
کدهای شناسایی مواد خطرناکی که در حال حاضر در کشور حمل می گردند
شماره های شناسایی و گروه طبقه بندی برخی از مهمترین مواد خطرناکی که در کشور حمل می گردد
نحوه شناسایی مواد خطرناک
انواع پلاکاردهای قابل حمل بر روی وسایل نقلیه حامل مواد خطرناک
انواع تابلوها :
تابلوی ثابت
تابلوی لولایی
تابلوی کشویی
3- نکات و ملاحظات اجرایی مربوط به حمل ونقل مواد خطرناک
شماره شناسایی خطر ←
شماره بین المللی ←
نحوه شناسایی مواد خطرناک از روی پلاک مخصوص ADR
شماره شناسایی خطر یک ماده خطرناک شامل دو یا سه رقم می باشد که نوع و شدت خطرناکی ماده خطرناک را تعیین می کند. رقم اول از سمت چپ موید نوع ماده (گروه ماده خطرناک) می باشد و ارقام دوم یا سوم نشان دهنده ویژگیهای ماده خطرناک می باشد که به شرح ذیل می باشد:
نحوه شناسایی مواد خطرناک
نحوه شناسایی مواد خطرناک
نحوه شناسایی مواد خطرناک
نحوه شناسایی مواد خطرناک از روی پلاک مخصوص ADR
تکرار یک عدد در شماره شناسایی نشان دهنده افزایش شدت آن خطر خاص می باشد. وجود حرف X قبل از شماره شناسایی مبین این امر است که آن ماده در مجاورت آب واکنش شدیدی خواهد داد. به طور مثال، بنزین به عنوان یکی از مهمترین مواد خطرناکی که در کشور حمل می شود، دارای کد شناسایی 33 می باشد. رقم اول مبین این امر است که بنزین متعلق به گروه 3 مواد خطرناک (مایعات قابل اشتعال) می باشد و رقم دوم نشان دهنده قابلیت اشتعال بالای این ماده می باشد. در صورتی که، خطر ماده خطرناک را بتوان با استفاده از یک رقم نمایش داد، بعد از آن رقم صفر قرار داده می شود
نحوه شناسایی مواد خطرناک
نحوه شناسایی مواد خطرناک از روی پلاک مخصوص ADR
طریقه صحیح نصب پلاکارد در عقب وسیله نقلیه (شماره شناسایی گازوئیل)
نحوه شناسایی مواد خطرناک
نحوه شناسایی مواد خطرناک از روی پلاک مخصوص ADR
در راستای آشنایی بیشتر با نحوه قرائت و شناسایی ارقام مربوط به خطرات مواد خطرناک، جدول زیر شماره های شناسایی خطر متداول برخی از مواد خطرناک را نشان می دهد.
نحوه شناسایی مواد خطرناک
نحوه شناسایی مواد خطرناک از روی پلاک مخصوص ADR
در راستای آشنایی بیشتر با نحوه قرائت و شناسایی ارقام مربوط به خطرات مواد خطرناک، جدول زیر شماره های شناسایی خطر متداول برخی از مواد خطرناک را نشان می دهد.
نحوه شناسایی مواد خطرناک
نحوه شناسایی مواد خطرناک از روی پلاک مخصوص ADR
نحوه شناسایی مواد خطرناک
نحوه شناسایی مواد خطرناک
نحوه شناسایی مواد خطرناک از روی پلاک مخصوص ADR
نحوه شناسایی مواد خطرناک
نحوه شناسایی مواد خطرناک از روی پلاک مخصوص ADR
نحوه شناسایی مواد خطرناک
نحوه برچسب گذاری بسته بندیها و نشان گذاری مواد خطرناک
از نصب علائم اضافی بر روی پشت و بدنه وسایل نقلیه مواد خطرناک پرهیز نمایید.
برای وسایل نقلیه ای که مواد خطرناک را به صورت فله ای حمل می نمایند یا وسایل نقلیه تانکردار بهتر است پلاکاردها علاوه بر طرفین، در پشت وسیله نقلیه نیز نصب گردند.
پلاکاردها باید قادر به تحمل قرار گرفتن در شرایط آب و هوایی مختلف، بدون آنکه تغییر زیادی نمایند، را داشته باشند.
تانک کانتینرها، تانکرها و سایر وسایل نقلیه ای که خالی می باشند ولی هنوز تمیز نشده و از گاز به طور کامل تخلیه نشده اند باید همچنان نسبت به حمل پلاکاردهای مربوط به بار قبل خود اقدام نمایند.
ملاحظات مربوط به وسیله نقلیه (خودرو و بارگیر)
انواع پلاکاردهای قابل حمل بر روی وسایل نقلیه حامل مواد خطرناک
3- نکات و ملاحظات اجرایی مربوط به حمل ونقل مواد خطرناک
معرفی و نحوه بکارگیری تجهیزات ایمنی
نمونه ای از تابلوهای بازتابنده و محل نصب آنها
مخصوص تریلرها ←
مخصوص کامیون ها ←
از نصب علائم اضافی در پشت وسیله نقلیه مواد خطرناک بپرهیزید
ملاحظات مربوط به وسیله نقلیه (خودرو و بارگیر)
موفق باشید