استاندارد حسابدارى شماره 28
فعالیتهاى بیمه عمومى
هدف
هدف این استاندارد تجویز روشهاى حسابدارى براى حق بیمه، خسارت و مخارج تحصیل بیمه هاى عمومى مستقیم و اتکایى و همچنین افشاى اطلاعات این نوع فعالیتها در صورتهاى مالى شرکتها و موسسات بیمه است. الزامات سایر استانداردهای حسابداری درصورتی برای فعالیتهای بیمه عمومی کاربرد دارد که توسط این استاندارد جایگزین نشده باشد.
دامنه کاربرد
این استاندارد باید در مورد فعالیتهاى بیمه عمومى و بیمه عمر زمانی بکار گرفته شود و در مورد سایر بیمه های زندگى کاربرد ندارد.
تعاریف اصطلاحات بکاررفته در این استاندارد
قرارداد بیمه (بیمه نامه) : عقدی است که به موجب آن یک طرف (بیمه گر) متعهد می شود در ازاى دریافت حق بیمه از طرف دیگر (بیمه گذار)، در صورت وقوع حادثه، خسارت وارده به او یا شخص ذینفع را جبران کند یا مبلغ معینی را به وى یا شخص ذینفع بپردازد.
بیمه زندگی : نوعی بیمه مرتبط با حیات یا فوت انسان است که بیمه گر نسبت به پرداخت وجوهی معین براساس رویداد مشخصی، اطمینان می دهد.
بیمه عمومى : به بیمه های غیر از بیمه زندگی اطلاق می شود.
حق بیمه : مبلغی است که بیمه گر در ازای پذیرش خطر طبق قرارداد بیمه از بیمه گذار مطالبه می کند.
تاریخ شروع پوشش بیمه ای : عبارت است از تاریخ شروع پذیرش خطر توسط بیمه گر طبق قرارداد بیمه.
بیمه اتکایی : بیمه ای است که به موجب آن یک طرف (بیمه گر اتکایی) در ازاى دریافت حق بیمه، جبران تمام یا بخشى از خسارت وارده به طرف دیگر (بیمه گر واگذارنده) را بابت بیمه نامه یا بیمه نامه های صادره و یا قبولى توسط وى، تعهد می کند.
بیمه اتکایى نسبى : نوعى بیمه اتکایی است که به موجب آن بیمه گر اتکایی در قبال دریافت نسبتى از حق بیمه قرارداد بیمه اولیه، تعهد می کند بههمان نسبت خسارت وارده به بیمه گر واگذارنده را جبران کند.
بیمه اتکایى غیرنسبى : نوعى بیمه اتکایى است که در آن بیمه گر اتکایی در قبال دریافت حق بیمه، تعهد می کند تمام یا بخشى از خسارت مازاد بر سقف از پیش تعیین شده را جبران کند.
خسارت : عبارت است از مبلغ قابل پرداخت در اثر وقوع حوادث تحت پوشش قرارداد بیمه.
شناخت درآمد حق بیمه
درآمد حق بیمه باید از تاریخ شروع پوشش بیمه ای و به محض اینکه حق بیمه به گونه اى اتکاپذیر قابل اندازه گیرى باشد، شناسایى شود.
بیمه گر درآمد حق بیمه را در ازاى پذیرش خطر کسب می کند، لذا درآمد حق بیمه از تاریخ شروع پوشش بیمه ای، و نه تاریخ صدور، در رابطه با هریک از بیمه نامه ها شناسایى می شود. با این وجود، بنابه ملاحظات عملى، بیمه گران معمولاً براى شناسایى درآمد، از مبناهایی استفاده می کنند که براساس آن، تاریخ مزبور به طور تقریبی تعیین می شود. براى مثال بیمه گر مستقیم ممکن است فرض کند براى تمام بیمه نامه های صادر شده در یک ماه، خطر از اواسط ماه پذیرفته شده است. استفاده از این مفروضات در صورتى قابل پذیرش است که نتیجه حاصل از بکارگیرى آن با شناسایى درآمد از تاریخ شروع پوشش بیمه ای هر بیمه نامه در دوره مالی مربوط، تفاوت با اهمیتى نداشته باشد.
درآمدحق بیمه باید به طور یکنواخت در طول دوره بیمه نامه (براى بیمه های مستقیم) یا در طول دوره پذیرش غرامت (براى بیمه های اتکایى) شناسایى شود مگر اینکه الگوى وقوع خطر در طول دوره بیمه نامه یکنواخت نباشد که در این صورت درآمد حق بیمه متناسب با الگوى وقوع خطر برآوردی، شناسایى می شود.
در رابطه با بسیارى از بیمه های عمومى، درآمد حق بیمه معمولاً متناسب با گذشت زمان شناسایى می شود. این روش در مواردى مناسب است که خطر وقوع حوادثى که منجر به خسارت می شود در طول دوره بیمه نامه تقریباً یکنواخت باشد. در مواردى که طبق بیمه نامه ، مبلغ حق بیمه در آینده مشمول تعدیل می باشد، حق بیمه تعدیل شده باید در موارد ممکن به عنوان مبناى شناسایى درآمد حق بیمه مورد استفاده قرار گیرد. اگر نتوان مبلغ تعدیل را به گونه ای اتکاپذیر براورد کرد، مبلغ اولیه حق بیمه که باتوجه به سایر اطلاعات مربوط تعدیل می شود باید به عنوان مبنای شناسایی درآمد حق بیمه استفاده شود.
حق بیمه عاید نشده
بخشی از حق بیمه مرتبط با بیمه نامه های صادره طی دوره مالی که قابل انتساب به پوشش خطر بعد از پایان دوره مالی است به عنوان حق بیمه عاید نشده شناسایی می شود.
درمواردی که الگوی وقوع خطر در طول دوره بیمه نامه تقریباً یکنواخت است برای محاسبه حق بیمه عاید نشده از روش تناسب زمانی استفاده می شود. شیوه های محاسبه حق بیمه عاید نشده در روش تناسب زمانی برای بیمه نامه های سالانه شامل روزانه (365/1)، ماهانه (24/1)، فصلی (8/1) و سالانه (2/1) است. در شیوه روزانه حق بیمه عاید نشده شامل مجموع حق بیمه های عاید نشده ای است که در پایان دوره مالی باتوجه به مدت منقضی نشده بیمه نامه ها محاسبه می شود. در شیوه فصلی فرض می شود که صدور بیمه نامه ها در طی فصل به طور یکنواخت است درصورتی که در شیوه ماهانه فرض بر این است که صدور بیمه نامه ها در طول ماه به طور یکنواخت است. چنانچه صدور بیمه نامه ها در طول دوره مالی یکنواخت نباشد هرچه طول دوره مورد نظر برای محاسبه حق بیمه عاید نشده کمتر شود، سطح دقت آن بیشتر می شود.
خسارت
بدهى بابت خسارت معوق باید براى بیمه های مستقیم و اتکایى شناسایى شود. مبلغ خسارت معوق باید بیانگر براورد معقولی از مخارج لازم براى تسویه تعهد فعلى در تاریخ ترازنامه باشد.
بدهى بابت خسارت معوق باید شامل مبالغ زیر باشد:
الف .خسارت واقع شده ای که گزارش نشده است،
ب.خسارت گزارش شده ای که پرداخت نشده است،
ج.خسارتی که به طور کامل گزارش نشده است و
د.مخارج براوردى تسویه خسارت.
تشخیص اجزای تشکیل دهنده مخارج نهایى جبران خسارت توسط بیمه گر، براى تعیین هزینه هاى خسارت دوره مالى و بدهى خسارت معوق در تاریخ ترازنامه، حائز اهمیت است. این اجزا شامل مبالغ قابل پرداخت بابت خسارت طبق مفاد بیمه نامه و مخارج تعیین و تسویه خسارت است. مخارج تعیین و تسویه خسارت شامل مخارج مستقیم هر خسارت مانند حق الزحمه خدمات کارشناسی و حقوقی و همچنین آن دسته از مخارج غیرمستقیمی است که بتوان با هر خسارت مرتبط دانست. در تعیین مخارج نهایی جبران خسارت، مبالغ بازیافتنی از طریق حق جانشینی و یا اقلام اسقاطی از مبلغ خسارت کسر می شود.
ذخیره تکمیلی
چنانچه حق بیمه های عاید نشده براى پوشش خسارت مورد انتظار مربوط به بیمه نامه های منقضی نشده در تاریخ ترازنامه کافی نباشد باید ذخیره تکمیلی لازم برای آن شناسایی شود. براى تعیین ذخیره تکمیلی، هر رشته از فعالیعاید تهای بیمه ای به طور جداگانه درنظر گرفته می شود. برای این منظور، مجموع حق بیمه نشده هر رشته با مجموع خسارت مورد انتظار و هزینه های مربوط به آن مقایسه و در صورت وجود کسری، ذخیره تکمیلی شناسایی می شود.
حق بیمه های اتکایى
حق بیمه اتکایی واگذاری به بیمه گران اتکایی باید توسط بیمه گر واگذارنده از تاریخ شروع پوشش بیمه ای و طی دوره تامین خسارت قرارداد بیمه اتکایی، به طور یکنواخت طی دوره پوشش بیمه ای یا متناسب با الگوی وقوع خطر، به عنوان هزینه بیمه اتکایی واگذاری در صورت سود و زیان شناسایی شود. بیمه گر واگذارنده معاملات بیمه مستقیم و بیمه اتکایی را به صورت جداگانه گزارش می کند تا دامنه و اثربخشى بیمه اتکایی براى استفاده کنندگان صورتهاى مالى به طور شفاف گزارش شود و شاخصهایى از عملکرد مدیریت خطر به استفاده کنندگان ارائه گردد. براین اساس، حق بیمه واگذارى به بیمه گران اتکایى به عنوان هزینه شناسایى می شود و با درآمد حق بیمه تهاتر نمی گردد. خسارت دریافتى یا دریافتنى از بیمه گران اتکایى نیز توسط بیمه گر مستقیم به عنوان درآمد شناسایى می گردد و با هزینه خسارت یا هزینه حق بیمه اتکایی واگذارى تهاتر نمی شود.
بیمه گر اتکایى ممکن است بخشى از خطر پذیرفته شده از بیمه گر مستقیم را مجدداً به بیمه گر اتکایى دیگرى (بیمه گر اتکایی قبول کننده) واگذار کند که به آن واگذارى مجدد گفته می شود. نحوه حسابداری قراردادهای بیمه اتکایی مجدد نیز مشابه قراردادهای بیمه اتکایی اولیه است.
انتقال پرتفوى
طبق ماده 54 قانون تاسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه گری، موسسات بیمه می توانند با موافقت بیمه مرکزی ایران و تصویب شورای عالی بیمه تمام یا قسمتی از پرتفوی خود را با کلیه حقوق و تعهدات ناشی از آن به یک یا چند موسسه بیمه مجاز دیگر واگذار کنند. باتوجه به اینکه مسئولیت مرتبط با خسارت بیمه انتقالی از بیمه گر انتقال دهنده به بیمه گر قبول کننده منتقل می شود، انتقال پرتفوی باید توسط بیمه گر انتقال دهنده به عنوان حذف پرتفوی و توسط بیمه گر قبول کننده به عنوان قبول پرتفوی به حساب گرفته شود. حذف پرتفوی باید توسط بیمه گر انتقال دهنده ازطریق حذف بدهیها و داراییهای مرتبط با خطرات منتقل شده، به حساب گرفته شود. قبول پرتفوی باید توسط بیمه گر قبول کننده از طریق شناسایی درآمد حق بیمه عاید نشده و خسارت معوق پذیرفته شده، به حساب گرفته شود.
بیمه مشترک
فعالیتهای بیمه ای که از طریق قراردادهای بیمه مشترک با بیمه گذار انجام می شود باید توسط بیمه گران قبول کننده همانند بیمه مستقیم به حساب گرفته شود. بیمه نامه هایى که به طور مستقیم توسط یکی از اعضاى گروه بیمه گران مشترک صادر می شود باید توسط آن عضو به عنوان بیمه مستقیم به حساب گرفته شود و بخشى از خطرات که توسط سایر اعضاى گروه پذیرفته می شود باید همانند بیمه اتکایی واگذارى محسوب گردد. بیمه گرانى که این خطرات را مى پذیرند باید با آن همانند بیمه اتکایی قبولى برخورد کنند.
مخارج تحصیل
مخارج تحصیل بیمه نامه ها باید در زمان وقوع به عنوان هزینه دوره شناسایی شود. مخارج تحصیل، از جمله شامل حق العمل پرداختی به نمایندگیهـا، مخـارج صـدور بیمه نامه ها، مخارج اداری نگهداری سوابق بیمه نامه ها و مخارج وصول حق بیمه هاست.
افشا
اطلاعات زیر باید در یادداشتهای توضیحی صورتهای مالی افشا شود :
الف .رویه شناسایى درآمد حق بیمه و حق بیمه عاید نشده ( اعم از بیمه های مستقیم و بیمه های اتکایی)،
ب.رویه شناسایی هزینه حق بیمه بیمه های اتکایی واگذاری، و
ج.نحوه محاسبه ذخیره خسارت معوق و ذخیره تکمیلی.
اقلام زیر باید در متن ترازنامه افشا شود:
الف .مطالبات از بیمه گذاران و نمایندگان،
ب.مطالبات از بیمه گران اتکایی،
ج.بدهى خسارت معوق،
د.بدهى به بیمه گران اتکایى،
ﻫ.حق بیمه عاید نشده، و
و.ذخیره تکمیلی.
اقلام زیر باید در متن صورت سود و زیان افشا شود:
الف .درآمد حق بیمه (مستقیم و اتکایی قبولی)،
ب.درآمد بازیافت خسارت از بیمه گران اتکایى،
ج.هزینه خسارت بیمه های مستقیم و اتکایی قبولی، و
د.هزینه حق بیمه اتکایی واگذارى.
تاریخ اجرا
الزامات این استاندارد در مورد کلیه صورتهای مالی که دوره مالی آنها از تاریخ 1/1/1386 و بعد از آن شروع می شود، لازم الاجراست.
مطابقت با استانداردهای بین المللی حسابداری
هیئت استانداردهای بین المللی حسابداری در رابطه با بیمه های عمومی، استاندارد خاصی تدوین نکرده است، اما در استاندارد بین المللی گزارشگری مالی شماره 4 با عنوان ” قراردادهای بیمه“ چارچوبهای کلی در مورد تعریف بیمه و فعالیتهای بیمه ای ارائه کرده است.
پایان