اخلاق زیست محیطی
1
سوالی بنیادین …
تا به حال اندیشیده اید که نگاه ما، کسانی را که خود را طرفدار حیوانات و محیط زیست می دانیم، بر چه پایه هایی استوار و اخلاقاً تا چه حد صحیح است؟!!
2
سوالی بنیادین …
اگر من بیرون چادر خود در گذرگاهی در طبیعت به حیوانی- مثلاً خرسی- برخورد کردم، می توانم اگر دلم خواست (یا به عبارت بهتر اگر هوس کردم) او را بکشم؟!!
3
سوالی بنیادین …
نگاه مبتنی بر اخلاق انسان مدار ممکن است این عمل را نادرست بداند، با چه استدلالی؟!
استدلال اخلاق انسان مدار در مورد نادرستی کشتن خرس ممکن است این باشد که من با کشتن خرس یک منبع زیبایی و جذابیت در طبیعت را از میان برده ام و انسان های زیادی را از لذّت دیدار آن محروم ساخته ام!!
4
اخلاق محیط زیست
حوزه اخلاق محیط زیست به رابطه اخلاقی بین نوع بشر با طبیعت اطراف خود ناظر است.
اگر چه بسیاری از فلاسفه در طول تاریخ به این موضوع اشاره کرده اند، اما توجه و تدقیق جدی در این مقوله به عنوان یک بحث مجزا در دهه ۱۹۷۰ در جهان آغاز شد!
5
اخلاق محیط زیست
پیدایش این مقوله بدون شک به واسطه آگاهی بشر از تاثیرات فناوری، صنعت، توسعه اقتصادی و رشد جمعیت بر روی محیط زیست در دهه ۱۹۶۰ بود.
6
اخلاق محیط زیست
البته آلودگی و نابودی منابع طبیعی را نمی توان تنها نگرانی های زیست محیطی از آن زمان تا کنون دانست.
کاهش مدام تنوع گیاهی و جانوری، نابودی بیابان ها، افول اکوسیستم های و تغییرات آب و هوا همه و همه دست به دست هم داده که این مساله در سالیان اخیر به طرزی فزاینده گسترش یافته است.
7
اخلاق محیط زیست
در این شرایط اخلاق زیست محیطی ایجاب می کند که ما نیز تعهدات اخلاقی خود را در جهت رویارویی با این نگرانی ها تنظیم و شاخک های حسی وجدانمان را بدین سمت و سو حساس کنیم. در واقع دو سوال اساسی که اخلاق زیست محیطی باید به آن پاسخ گوید عبارتند از:
1) به منظور احترام به محیط زیست چه وظایفی برعهده آحاد نوع بشر است، و 2)چرا؟!!
8
اخلاق محیط زیست
سوال دوم باید ابتدا پاسخ داده شود.
برای این که دریابیم چه وظایفی در قبال محیط زیست داریم در ابتدا باید بفهمیم که چرا مشکلات زیست محیطی وجود دارند. برای مثال، آیا ما الزاماتی برای برخورد با مسایل زیست محیطی بشر امروز داریم؟ برای زندگی بشر در آینده داریم؟
9
اخلاق محیط زیست
شکی نیست که چگونگی رفتار ما با محیط زیست بیش از آنکه بر زندگی امروز انسان تاثیر گذارد، روی زندگی آیندگان تاثیر خواهد گذاشت.
10
اخلاق محیط زیست
در واقع ما میراث دار طبیعت و منابعی ارزشمند از نیاکان خود بوده ایم که سده ها و هزاره ها در آن زیسته و با کمترین صدمه ممکن در سالیان گذشته تحویل نسل ما و نسل قبل از ما داده اند و آنچه اتفاق افتاده و ضرباتی که بر محیط زیست وارد شده بیشتر در همین یکی دو نسل اخیر بوده است.
11
اخلاق محیط زیست
این مساله بسیار مهم مورد توجه گروهی از اندیشمندان محیط زیست قرار گرفته و باعث شده نظریه تازه ای را مطرح سازند و آن اخلاق زیست محیطی حال نگر و آینده نگر است.
12
اخلاق محیط زیست
البته در این شیوه نگاه نیز با افکار مخالفی روبرو هستیم؛ بدین معنی که گروهی که معتقد به عمل و عکس العمل در وظایف اجتماعی هستند برآنند که کار برای نسل های آینده نمی تواند درست و منطقی باشد !!
13
اخلاق محیط زیست
چرا که هر کاری باید متقابلاً پاسخ داده شود و چون نسل های گذشته ما هم برای امروز ما کاری نکرده اند، آنها استنتاج می کنند که اگر ما وظایف زیست محیطی امروزین و مشکل گشایی کنونی خود را به کمال و درستی انجام دهیم، نتیجه مثبت خود را برای نسل های آینده خواهد داشت.
14
مسائل اخلاق محیط زیست
عمده ترین مسائل اخلاق محیط زیست حول دو محور بحث می شوند:
محور اول این که با تفکیک ارزش ذاتی از ابزاری چه نوع ارزشی را برای محیط زیست قایل شویم؟
در محور دوم از نحوه اندیشیدن آدمی در خصوص رابطه اش با محیط زیست بحث می شود.
15
مسائل اخلاق محیط زیست
اول این که با تفکیک ارزش ذاتی از ابزاری چه نوع ارزشی را برای محیط زیست قائل شویم؟
یک چیز در صورتی ذاتاً خوب است که فی نفسه ارزشمند باشد و در صورتی به لحاظ ابزاری خوب است که گرچه لزوما از خوبی فی نفسه برخوردار نیست، ولی به خوبی می انجامد. مثلاً قطع عضو بدن هیچ خوبی ذاتی ندارد، اما ممکن است به سلامتی و تندرستی بدن بینجامد.
16
مسائل اخلاق محیط زیست
کسانی که ارزش محیط زیست را ذاتی می دانند، بر این باورند که باید به دنبال تاسیس اصول اخلاقی جدیدی جدای از مکتب های رایج اخلاق سنتی بود.
از نظر این گروه اصول اخلاقی سنتی به شدت انسان محور بوده و منافع محیط زیست را فدای منافع انسانی می کند.
17
مسائل اخلاق محیط زیست
در محور دوم از نحوه اندیشیدن آدمی در خصوص رابطه اش با محیط زیست بحث می شود.
آیا رابطه آدمی با طبیعت باید مانند رابطه شاگرد با استاد تنظیم شود که در این صورت باید با پیروی از طبیعت روش درست رفتار کردن را از خود طبیعت بیاموزیم؟ یا این که آدمی نیز باید خود را جزیی از طبیعت و ته تافته جدا بافته از آن بداند.
در این صورت نباید خود را برتر از طبیعت بداند و به بهره کشی از آن رو آورد.
18
اخلاق محیط زیست در اسلام
در اسلام نیز به ارتباط درست انسان با محیط زیست تاکید بسیاری شده است:
زمین میراث صالحان و انسان مامور عمران اوست.
19
مسائل اخلاق محیط زیست
در اخلاق اسلامی نیز دستورات و توصیه های فراوانی در حفاظت از محیط زیست و بهسازی آن آمده است.
منع از اسراف و بهره برداری درست از منابع طبیعی، اجازه استفاده از زمین به شرط احیاء ، منع از قطع درختان میوه دار و منع از استفاده مواد سمی و آلوده کننده محیط زیست حتی در جنگ با کفار، نمونه هایی از آن است.
20
منابع و مآخذ
http://www.democracynature.org/vol5/padovan_morals.htm
http://www.aftab.ir/articles/subcategory/26/محیط-زیست
www.hawzah.net
http://www.pajoohe.com
21