1
اخلاق حرفه ای در سازمان
2
اخلاق چیست ؟
در اخلاق صحبت از خوبی و بدی است .
در اخلاق مدیریت صحبت از خوبی و بدی عمل مدیریتی است .
3
فلسفه اخلاق
فلسفه اخلاق که با نامهای متعددی مانند فرااخلاق (META ETHICS) ، اخلاق تحلیلی (ANALYTIC ETHICS) و اخلاق انتقادی (CRITICAL ETHICS) نیز شناخته شده، به شیوه های گوناگون دسته بندی شده است:
اخلاق کاربردی (APPLIED ETHICS)
یا حرفه ای (PROFESSIONAL ETHICS) که به زعم پاره ای فیلسوفان، یکی از شاخه های فلسفه اخلاق است.
4
اخلاق به عنوان یک علم، مفهوم اخلاق حرفه ای و رابطه آن با بهره وری سازمانی، معیار رفتارهای اخلاقی در سازمان ازجمله محورهای کلیدی است که امروزه مورد بحث و بررسی اندیشمندان و متخصصان در رشته های مختلف از جمله در مدیریت قرار گرفته است.
طرح مساله اخلاق در علم مدیریت
5
یکی از عمده ترین دغدغه های مدیران کارآمد در سطوح مختلف، چگونگی ایجاد بسترهای مناسب بـرای عوامل انسانی شاغل در تمام حرفه ها است تا آنها با حس مسئولیت و تعهد کامل به مسایل در جامعه و حرفه خود به کار بپردازند و اصول اخلاقی حاکم بر شغل و حرفه خود را رعایت کنند.
6
این مدیران به رغم کارآمد بودن بعضاَ با توفیق روبرو نیستند و هرازگاهی در رسانه های جمعی می خوانیم پل یا ساختمانی فرو می ریزد، جاده ای غیراستاندارد ساخته می شود، سازمانی ورشکست می شود، پسابهای کارخانه ای به رودخانه ای سرازیر و یا یکی از کارخانه های صنایع غذایی به علت عدم رعایت مسایل بهداشتی تعطیل می شود.
7
دلایل وقوع این اتفاق ها چیست؟
دلایل در بطن و نهاد فرایند مشاغل گوناگون و فرهنگ حاکم بر آن استوار است یعنی همان اصول زیربنایی که باید بدان پایبند بود. اصولی کاملاً اخلاقی و حرفه ای که باید ازمنظر اقتصادی، فرهنگی، مدیریتی، سیاسی، ارتباطاتی و اجتماعی موردبررسی و مطالعه قرار گیرد.
8
چرا در برخی مشاغل و حرفه ها، چنین اصولی به خوبی رعایت می شود و در برخی دیگر نه؟
یکی از اهداف اصلی در تدوین اصول اخلاقی حرفه ای در بطن حرف گوناگون در جامعه، ایجاد رضایتمندی در نیروی انسانی و درنهایت مشتریان در جامعه است مثلاً اصول اخلاق حرفه ای در حرفه روزنامه نگاری باعث می شود تا اخبار و اطلاعات بطور واقعی، سریع و موثق به مخاطبان برسد و این اطلاعات درست و به دور از شایعـــــات است که نقش مهمی در تصمیم گیری های افراد حاکم بر جامعه و نیز مردم ایفا می کند.
9
در امور اقتصادی نیز چنین است
اگر اصول اخلاقی در برنامه ریزی ها و اجرا به خوبی رعایت نشود، بی تردید جامعه را با شکست اقتصــادی روبرو می سازد و هزینه های سنگینی را به بار می آورد که جبران آن ممکن است سالها به طول بیانجامد. و این امر درباره مسایل مسکن، صنعت غذایی، بهداشت و درمان و آموزش و پرورش نیز مصداق دارد.
10
اقتصاد واخلاق حرفه ای
فراهم کردن شرایط ایده آل برای یک نفر بدون خراب کردن شرایط دیگری امکان پذیرنیست .
تئوری اقتصاد روشی منطقی برای بازار و قیمت محصولات با توجه به حداکثر رساندن سود است که بطور طبیعی چنین تفکر سودجویانه ای بطور خودکار مسائلی نظیر حفظ محیط زیست ، امینت کارکنان ، منافع مشتریان یا دیگر امور اخلاقی را کنار می گذارد.
11
قانون و اخلاق حرفه ای
قانون چیست ؟
قانون مجموعه ای از قواعد تدوین شده به وسیله جامعه برای کنترل رفتار افراد در جامعه است . به هنگام تقابل بین عملکرد اقتصادی و عملکرد اجتماعی یک سازمان یا یک قرارداد از آن استفاده می کنیم .
یکی از نکات مهم در اخلاق حرفه ای به ویژه در حرفه مدیریت این است که :
قانون معیار تصمیم گیری باشد.
12
قانون با اخلاق حرفه ای نسبت پیچیده ای دارد. غالب قانونها در واقع ابتدا اخلاقیات بوده اند و به تدریج برای برخورداری از حمایت کیفری از اخلاق، صورت قانون به خود گرفته اند. اخلاق روح قانون است و ضمانت اجرایی آن، بدون قوانین و مقررات است. اما، اخلاق دامنه ای بسیار فراگیرتر از قانون دارد و تعهدات اخلاقی در سطح ژرفتری از مناسباتِ حرفه ای، موثر است. به همین دلیل تحویل اخلاق حرفه ای به مقررات و قانون آسیب زاست.
13
خودکنترلی و اخلاق
تفاوت قانون و اخلاق دراین است که، قانون یک کنترل بیرونی است و اخلاق یک کنترل درونی است.
دریک جامعه و سازمان با زیرمجموعه نابالغ ازکنترل بسیار جزء به جزء و همیشگی شروع می شود و به تدریج کنترل های جزئی به کنترل های کلی، کنترل همیشگی به گاه گاه، کنترلهای بیرونی به کنترل های درونی، دیگر کنترلی جای خودرا به خودکنترلی می دهد.
14
این که ما چگونه به خودکنترلی برسیم، هیچ راهی جز اخلاق ندارد. این اخلاق در حوزه های مختلف تعاریف مختلفی دارد گاهی ازطریق دین و گاهی از طریق فرهنگ و گاهی به عنوان یک ضرورت اجتماعی مطرح می شود.
اخلاق ابزاری برای خودکنترلی است
15
کسی که قانون را وضع می کند، باید ابتدا این سوال را ازخود بپرسد که، آیا این قانونی که وضع می کنم، اخلاقی است؟ بنابراین قانون به اخلاق نیاز پیشین دارد و درست درهمین فرآیند است که، اخلاق چند جور قانون را سیراب می کند.
1- جایی که اخلاق به قانون تبدیل می شود
2- جایی که اخلاق تبدیل به ابزار سنجش قانون می شود.
قانون قبل از وضع باید ممیزی اخلاقی شود
16
اخلاق، الگوی رفتار ارتباطی درون شخصی و برون شخصی، به معنی مسئولیت من در قبال خودم و مسئولیت در قبال دوستان است؛ البته بنیان آن درون شخصی است، اگر یاد بگیریم با خودمان صادق باشیم و به خودمان احترام بگذاریم، با دیگران هم صادق خواهیم بود و احترام خواهیم گذاشت.
17
اخلاق حرفه ای، تنظیم کننده روابط فرد با دیگران در چارچوب اهداف سازمانی است. یک سری اهداف در سازمان وجود دارد. افرادی هم درون سازمان هستند که با یکدیگر تعامل برقرار می کنند. این افراد یک سری ویژگیهای فردی و شخصی دارند و اخلاق حرفه ای هم تنظیم کننده روابط بین انسانها از حیث انسان بودن شان است.
18
اخلاق آن تعهد درونی است که جلو گریزگاه های قانونی را می گیرد و فرد را متعهد می کند که حتی اگر آنها تعریف نشده اند که چه باید کرد ولی او این کار را انجام دهد، زیرا تعهد اخلاقی دارد و کنترل درونی او عامل حرکت به سوی رفتار پسندیده
می شود.
19
بحث جلوگیری از آلودگی محیط زیست حقی است که آیندگان به ما دارند. قانون جلو ما را نگرفته و خیلی کارها را در چارچوب قانون می توانیم انجام دهیم، اما تعهد اخلاقی به ما حکم می کند این کار را نکنیم و محیط را پالوده نگاهداریم.
20
در محیط کار با توجه به پیچیده تر شدن روابط کاری، اضافه کردن قانون و مقررات مشکلی را حل نمی کند. بحث این است که ما مقداری تعهد درونی و کنترل درونی را در این جا اعمال کنیم که به آن اخلاق حرفه ای می گوییم.
21
سئوال اصلی چیست ؟
سئوال مهم این است که آیایک مدیر می تواند مجموعه قوانین اغلب پیچیده ، گهگاه مبهم و همواره در حال تغییر را به منظور اخذ تصمیمی " عادلانه " ، " مناسب " و " صحیح " به هنگام مواجهه با انتخاب بین سود اقتصادی و تعهدات اجتماعی مورد استفاده قرار دهد؟
22
– قانون به عنوان پایه و اساسی برای تصمیم گیری به هنگام رویارویی با یک مشکل اخلاقی است
– قانون مجموعه ای از قواعد تدوین شد به وسیله جامعه برای کنترل رفتار افراد در جامعه است .
اما آیا :
تصمیمات قانونی همواره «عادلانه» ، «مناسب» و «صحیح» هم هستند ؟
هنگام مواجهه با انتخاب بین سود اقتصادی سازمان و تعهدات اجتماعی خود چه می کنید؟
قانون و اخلاق حرفه ای
23
مطالعه تطبیقی قانون و اخلاق
بین قضاوت های اخلاقی و الزامات قانون سه نوع رابطه متصور است:
1- الزامات قانونی تا حد زیادی با یکدیگر در تضاد هستند و استانداردهای اخلاقی محتمل جامعه را افزایش نمی دهند.
2- الزامات قانونی سلبی اند، حال آنکه الزامات اخلاقی ایجابی اند.
3- الزامات قانونی معمولا بعد از استانداردهای اخلاقی وضع می شوند.
فرآیند قانون گزاری
24
الزمات قانونی
استانداردهای اخلاقی
25
نهادینه کردن هنجارها، عقاید( باورها ) و ارزش های فردی در قانون گزاری.
راه حل چیست ؟
26
1- هنجارها چه هستند ؟
هنجارها انتظارات رفتار مناسب ، و الزاماتی برای انجام آن رفتار مناسب هستند .
تفاوت عمده بین هنجارها وقانون :
هنجار منتشر نمی شود
هنجار اطاعت نمی شود
هنجار را نمی توان اجباری کرد
هنجارها نه با ثبات هستند و نه جامع
هنجارها تنها روشی هستند که ما در مورد رفتار احساس می کنیم
27
باورها معیار اندیشیدن و روشهایی هستند که یک فرد از دیگران انتظار دارد درباره مفاهیمی خاص مطابق آن روش ها فکر کنند.
رابطه بین باورها و هنجار ها :
باورها هیچ عملی را شامل نمی شوند و تنها یک شیوه انتزاعی تفکر هستند که از هنجارهای فرد حمایت می کنند.
2- باورها چه هستند ؟
28
3- ارزش ها چه هستند ؟
ارزش ها رتبه بندی ها یا اولویت بندیهایی هستند که یک شخص برای هنجارها و عقاید (باورهای) خود تعیین می کند.
هنجارها و عقاید مهم ،آنهایی هستند که شخص برای آنها «ارزش» قائل می شود، یا آنها را بسیار معتبر می داند.
29
مجموعه هنجارها، عقاید و ارزش های یک فرد استاندارد های اخلاقی او را تشکیل می دهند که ابزارهای قضاوت هستند.
نکات مهم 1 :
استاندارد های اخلاقی ذهنی هستند که بوسیله قانون به امور عینی تبدیل می شوند.
استاندارد های اخلاقی
30
نکته مهم 2 :
زمینه های شکل گیری قانون
قانون پدیده و ماهیتی پویاست و فراتر از زمان تغییر می کند بنابراین متاثر است از :
فرآیند های فردی
فرآیند های گروهی
فرآیند های اجتماعی
فرآیند های سیاسی
که از طریق آن نظرات و استانداردهای اخلاقی مختلف در قالب مقرراتی ثابت و جامع با یکدیگر آشتی کرده و موثر و کارا می شوند.
31
قابل اندازه گیری اند.
قابل مقایسه اند.
قابلیت سلب و ایجاد دارند.
امور عینی سه ویژگی مهم دارند :
32
مشکلات انتقال استانداردهای اخلاقی به سوی الزامات قانونی
استانداردهای اخلاقی جامعه ممکن است در نبود اطلاعات مربوط به مسائل رفتار سازمانهای بنا شوند.
استانداردهای اخلاقی اعضای جامعه ممکن است با تشکیل گروههای کوچک کمرنگ شوند.
برداشت نادرست سازمانهای بزرگ از استانداردهای اخلاقی جامعه
استانداردهای اخلاقی جامعه ممکن است به هنگام تدوین قوانین به صورت نادرست معرفی و تفسیر شوند.
الزامات قانونی تشکیل شده از طریق فرآیند سیاسی، غالبا ناقص یا بی دقت است.
33
تعریف فلسفه هنجاری :
فلسفه، مطالعه فکر و رفتار است و فلسفه هنجاری مطالعه فکر و رفتار مناسب است.
سابقه : سابقه طولانی سیر تفکر منطقی که بسیاری از مفاهیم و روش های آنها، به اخلاق مدیریت مربوط می شود.
تجزیه و تحلیل فلسفی هنجارها
34
ویژگیهای مسائل اخلاقی در هدایت
بیشتر تصمیمات اخلاقی، پیامدهای گسترده در مدیریت دارند
بیشتر تصمیمات اخلاقی، جایگزین های گوناگون دارند وجود راه حل های گوناگون
بیشتر تصمیمات اخلاقی دارای نتایج مرکب هستند.
بیشتر تصمیمات اخلاقی عواقبی نامعلوم دارند.
بیشتر تصمیمات اخلاقی دارای مفاهیم شخصی هستند.
35
چه عواملی باعث رشد و توسعه اخلاق حرفه ای در مشاغل مختلف می شود و یا درجایی دیگر آن را به افول می کشاند؟
چگونه می توان این عوامل را تقویت کرد؟
پیوسته موردتوجه برنامه ریزان جوامع مختلف بوده و هست. واقعاً اگر در حرفه ای آئین نامه اخلاقی رعایت نمی شود دلایل آن را در کجا باید جستجو کرد.
36
آیا نابسامانی های اداری، مدیریتی، پزشکی، مالی و اقتصادی، محیط زیست، خدمات، صادرات و مسکن، همه ریشه در موضوعات دیگری جز عدم رعایت اصول اخلاق حرفه ای دارد؟
37
ارزشهای اصول اخلاق حرفه ای
اصول اخلاق حرفه ای دارای بار و ارزشهای والایی است که رعایت آنها در رعایت هنجارهای اجتماعی بسیار نقش آفرین است و این مستلزم شناخت اولیه و اساسی از اصول مذکور است
38
همچنانکه رفتار و شیوه زندگی ایمان آورندگان به کتب آسمانی گویای محتوی دینی و مذهبی آنهاست و همچنانکه حرکات و سکنات مسلمانان برگرفته از آیات قرآن است و آن کتابی است که اخلاقی واحد را در میان پیروانش ایجاد کرده و در تمام زوایای زندگی آنها دخالت کرده است و برای آن برنامه ای خاص دارد، هر حرفه ای نیز رفتار و تعهدات مربوط به خود را دارد که برگرفته از اساسنامه آن حرفه است.
39
معیارهای اخلاقی اصول مشترک خصوصیت ارزشها و صلاحیتهایی را مشخص می کنند
حرفه های مختلف برحسب میزان حساسیت و وظیفه ای که در خدمت به جامعه دارند دارای معیارهای اخلاقی متفاوت می باشند، معیارهای اخلاقی اصول مشترک خصوصیت ارزشها و صلاحیتهایی را مشخص می کنند که اعضای یک سازمان را به هم پیوند می دهد. در واقع معیارهای اخلاقی چارچوبی را برای ارزشها، اصول و مسئولیتها و حقوق سازمانهای غیردولتی ارائه می دهد.
40
معیارهای اخلاقی همانند نقشه های راهنما
معیارهای اخلاقی همچون نقشه های راهنمایی هستند که به اعضاء یک سازمان کمک می کنند تا نقشهای خود را به روشنی و وضوح کاملی ایفاء نمایند.
41
معیارها ی برگرفته از فرهنگ بومی – فرهنگ مدنی روز
این معیارها برگرفته از فرهنگ بومی – فرهنگ مدنی روز و بخصوص در کشور ما متاثر از دین مبین اسلام است. صرفنظر از اینکه اخلاق هم به جنبه مثبت و هم به جنبه منفی آن اطلاق
می شود.
42
اخلاق منفصل از موضوعات مادی
کلمه اخلاق به آن دسته از صفات مثبت که با هنجارهای جامعه همخوانی دارند اطلاق می شود. اصولاً اخلاق منفصل از موضوعات مادی بوده و بعد معنوی طبقات مشاغل را که دارای اهداف و منافـــع مشترک هستند دربر می گیرد و امروز به این نوع اخلاق، اخلاق حرفه ای می گویند.
43
اخلاق از نظر جامعه شناسی
اخلاق از نظر جامعه شناسی یعنی رعایت حقوق و انتظارات اجتماعی از روی میل و اختیار، این انتظارات اجتماعی شامل تامین نیازها و رعایت حقوق مردم مــــی شود.
44
ارزش های اخلاقی و انتظارات اجتماعی
اخلاق و انتظارات اجتماعی در کلی ترین حالت خــــود شامل چهـــــار ارزش زیر می شود: 1 – صداقت و راستگویی 2 – انصاف و برابری 3 – امانت داری 4 – وفاداری و احساس مسئولیت اجتماعی.
45
اصول اخلاق حرفه ای بالاتر از قانون
اخلاق و اصول اخلاق حرفه ای باید جایگاهی بالاتر از قانون داشته باشد کمااینکه قوانین جاری هر کشوری نیز از اخلاق نشات می گیرد و خود اخلاق، هیچ گاه به متن قانونی تبدیل نمی شود.
46
پدیده اخلاقی، که اخلاقیات روزنامه نگاری زاییده آن است، تحت سه مقوله مشخص و کاملاً وابسته به هم قرار می گیرد. این سه عبارتند از: 1 – قضاوت اخلاقی
2 – عاطفه اخلاقی
3 – اراده و اختیار اخلاقی.
47
وقتی که قانون به طور مشخص روزنامه نگار را از انجام اعمالی به ظاهر غیرقانونی منع می کند می توان گفت که چیزی از قضاوت اخلاقی برای آن روزنامه نگار باقی نمی ماند. چرا که قانون گذار قبلاً به جای او قضاوت کرده است.
48
وقتی خبرنگار مقررات اخلاقی را که خود قائل به آنهاست زیرپا می گذارد، پیامدهای عاطفی قضیه مثل پشیمانی یا ملامت درون، مطمئناً از جنبه مسئولیت پذیری و حیثیتی شدیدتر از ترس صرف از تنبیه یا حالت شرمساری است که معمولاً به یک قانون شکن دست می دهد.
49
اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری
در حالت عادی موازین حرفه ای در روزنامه نگاری مـــی تواند و باید توسط خود روزنامه نگاران به صورت فــردی و از طریق انجمن های حرفه ای آنان و گاهی باتوجه به نظرات نمایندگان جامعه حفظ شود.
50
حسابداری و آیین رفتار حرفه ای
رشد روزافزون جوامع بشری و پیچیده تر شدن روابط و مناسبات اجتماعی، پیدایش حرفه های گوناگون را ایجاب می کند. به دلیل ضرورت تقسیم کار و نیز تخصصی ترشدن امور، این حرفه ها روز به روز نقش بیشتر و موثرتری در بهبود رفاه اجتماعی برعهــــده می گیرند.
51
آیین رفتار حرفه ای
تداوم حیات این حرفه ها منوط به کیفیت خدماتی که ارائه می کنند و اعتماد و اعتباری است که در نتیجه ارائه این خدمات به دست می آورند. این اعتماد و اعتبار، سرمایه اصلی هر حرفه است و وظیفه هر حرفه و اعضای آن، حفظ سرمایه به دست آمده است. ضوابط رفتار و اخلاقی، مهمترین خط مشی هر حرفه را تشکیل می دهد و دربرگیرنده مواردی از جمله ویژگیهای اصلی هر حرفه و روابط اعضای حرفه با جامعه و یکدیگر است. این ضوابط در حرفه حسابداری عمومی «آیین رفتار حرفه ای» نامیده می شود.
52
شکل گیری و تولد اصول اخلاق حرفه ای را برگرفته از فرهنگ کل جامعه است.
زمانی که فــــردی وارد سازمانی می شود به راحتی متوجه می شود که آن سازمان دارای نوعی رفتار ویژه است که در تک تک افرادش قابل مشاهده است. گرچه این نوع رفتار خاص را فرهنگ سازمانی نامیده اند ولی آنچه مسلم است، این است که همین فرهنگ چارچوبهایی را تعریف می کند که به عنوان اصول اخلاق حرفه ای آن سازمان مطرح است.
53
اصول اخلاق حرفه ای
در مرحله اول ، اصول اخلاقی با تمام ویژگی هایش که برگرفته از فرهنگ کلی جامعه (عقاید، مذهب، آداب و رسوم و…) است شکل می گیرد و در مرحله دوم در درون سازمان حالت اختصاصی تری به خود گرفته و به عنوان فرهنگ سازمانی متبلور می شود
در درون این سازمان نیز افراد شاغل و طبقات مختلف دارای خرده فرهنگهای خاص تری هستند که آنها را از دیگران متمایـــز می کند، همه اینها باعث می شود که در میان این گروهها و سازمانها نوعی تعصب کار ی خاص شکل گیرد که آن را اصول اخلاق حرفه ای می نامند. در یک جمله اخلاق حرفه ای متاثر از اخلاق سازمانی است.
54
مدیریت و اخلاق کسب و کار
در تولید دانش نوین و تضاد مدرنیته با سنت یک فاصله فراموش شده ای بین باورها و روشهای سنتی با تجربیات حاصل از دانش بشر بوجود آمد. بشر تولیدگرا هرآنچه که در اطراف خود به عنوان میراث پدران خود می دید آن را سنت و خاموش کننده محرک تولید خود تصور می کرد و خواهان یافته ها و راه حلهای جدید بود.
55
دانش مدیریت نیز از این تولید و تغییر مستثنی نیست. با تحولات تکنولوژیکی و بخصوص توسعه اقتصادی و اجتماعی که جایگاهی خاص برای فرد قائل بود ابزارهای کنترل و دانش منابع انسانی دستخوش تغییراتی شد.
56
در مدلهای نوین مدیریتی، مدیران قادر بودند از طریق تکنولوژی، ساختار، فرایندها و منابع انسانی خود را کنترل و بهبود بخشند. این رویکرد مدیریتی در مقوله ساختار و فرایندها از قدرت خوبی برخوردار می باشد و نظر مدیران را به خود جلب کرده است
57
در زمینه منابع انسانی نه فقط گران قیمت است بلکه روانشناسی سازمانی را نیز برای یک سازمان پیشرو دچار مشکل می نماید. به عبارتی سازمانها به این باور دست یافته اند که هدایت و کنترل منابع انسانی فقط از طریق روشها و دستورالعملها و آیین نامه مقدور نیست و مزیت رقابتی را تحت تاثیر قرار می دهد.
آیا هدایت و کنترل منابع انسانی فقط از طریق دستورالعملها و آئین نامه ها مقدور نیست؟
58
اخلاق، این قدرت را برای فرد و یا در بعد یک سازمان فراهم می نماید که خود کنترل و خودبهبودگر باشد و این نظام آموزشی و تربیتی است که این نوع وجدان را چه در فرد و چه در سازمان نهـادینه می نماید. استفاده از اخلاق (اخلاقی که ارزش افزوده ایجاد می نماید) قابلیت سازمانها را در کسب و کار افزایش داده و هزینه های سازمان و جامعه را کاهش مـــــی دهد.
رابطه اخلاق با هدایت و کنترل منابع انسانی
59
اخلاق در نظام اجتماعی که براساس فرد بنا شده است، هم قادر است احترام فرد را افزایش دهد و هم استقلال او را در جهت نوآوری افزون نماید.
60
مسیر گسترش و توسعه اخلاق کسب و کار از ابعاد چندگانه ای شکل می گیرد، که سلسله مراتب مازلو تا حدودی روند تحول روانشناختی آن را نشان می دهد. توقف در هر کدام از این مراحل و یا ارزش گذاری بیش از حد به هر کدام تاثیر معکوس خواهد داشت. اولین قدم برای توسعه اخلاق، اجتناب از احساس محرومیت، احساس بی عدالتی و تناقض می باشد.
61
برای پاسخ دهی مناسب و هماهنگ با نیازهای سازمانی طراحان مدلهای مدیریت در حال تدوین استاندارد اخلاق در کسب و کار می باشند تا نگرانی هــای اولیه ای از اخلاق، به عنوان خاموش کننده محرک تولید از بین برود و اخلاق در خدمت تولید ارزش افزوده بااحترام به طبیعت انسانی و غیرانسانی باشد.
تدوین استاندارد اخلاق در کسب و کار
62
تدوین چنین استانداردهایی نیازمند لحاظ نمودن ویژگیها و ارزشهای محلی نیز می باشد. بنابراین انتظار می رود که دست اندرکاران امر در تدوین این استانداردها فعال و کنشی عمل نمایند.
63
عوامل رشد و توسعه اخلاق حرفه ای
اساساً میزان توسعه و رشد اخلاق حرفه ای بستگی به میزان کارکرد موفق اخلاق حرف و همین طور میزان تغییرپذیری آن دارد. هرقدر مزایای حاصل از رعایت اخلاق حرفه ای فراگیرتر باشد میزان تعهد به اصول آن از درجه بالاتری برخوردار است. هرقدر محدودیتهای اعمال شده ناشی از اصول اخلاق حرفه ای منطقی تر و در رشد سازمان موثرتر باشد، پایبنــــدی به آن محکمتر خواهد بود.
64
به طور مثال اثر اصول اخلاق حرفه ای یک سازمان در ایجاد حس مالکیت در اعضای سازمان موفق تر باشد رضایت اعضاء بیشتر و تحمل مشکلات برایشان آسانتر است و در پایبندی به اصول آن اصرار جمعی به اصرار فردی حاکم می شود.
65
اخلاق حرفه ای حرف مختلف
66
انجمن صنفی تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی، دندانپزشکی و آزمایشگاهی به عنوان یک تشکل صنعتی غیردولتی، غیرسیاسی، غیرانتفاعی و داوطلبانه که خود را ملزم به پاسخگویی در قبال مفاد اساسنامه خود می داند و دارای حساسیت بالایی به خاطر ارتباط، بهداشت و درمان جامعه می باشد دارای اخلاق حرفه ای ویژه خود است که از مفاد مهم آن حفظ حقوق و منافع مشترک اعضاء و ایجاد ارتباط و همبستگی بین ایشان می باشد.
اخلاق حرفه ای تولید کنندگان تجهیزات پزشکی ، داندانپزشکی و آزمایشگاهی
67
اطلاع رسانی و مطلع ساختن اعضاء از آخرین اخبار مربوطه و تاکید بر شفافیت مالی و همچنین تعیین نحوه ارتباط با سایر سازمانهای دولتی و غیردولتی واز همه مهمتر فراهم آوردن شرایط لازم برای رقابت عادلانه و بازارهای جدید و ترغیب اعضاء در استانداردسازی محصولات تولیدی ، داوری در حل اختلاف اعضاء و حفظ منافع مشترک آنان از اهم بندهای آیین نامه اخلاق حرفه ای و برگرفته از اساسنامه صنفی این انجمن است.
68
اخلاق حرفه ای پزشکی
حرفه پزشکی از جمله حرف حساس و پرمسئولیت دنیاست که علی القاعده اخلاق حرفه ای آن به هیچ عنوان نمی بایست با مادیات عجین شود. خداوند تبارک و تعالی در آیه شریفه 32 از سوره مائده می فرماید «هرکه نفسی را حیات بخشد (از مرگ نجات دهد) مثل آنست که همه مردم را حیات بخشیده است.» آیا برای چنین اجر و منزلتی می توان حقوق مادی متصور بود و با آن قیاس کرد؟
69
قطعاً حرفه ای چون پزشکی که با جان و مال و ناموس جامعه پیوند نزدیک دارد می بایست دارای اخلاق حرفه ای منحصر بفردی باشد که اختیارات و محدودیتهای فراوانی را برای اعضاء خود ایجاد می کند. تخطی از اصول حرفه ای پزشکی هرچندهم که کوچک باشد آثار زیانباری را در پی دارد. محدودیتی چون اظهار سوگندنامه پزشکی، اعضای این حرفه را قادر می سازد تا به هنگام معالجه، جان و مال و ناموس بیماران را در اختیار بگیرند و تا سرحد توان در بهبود آنان کوشش نمایند.
70
ارتباط دوسویه جوامع حرفه ای با نظام اقتصادی که از یک طرف متضمن ارائه خدمات حرفه ای و از سوی دیگر تامین کننده اشتغال ارائه کنندگان این خدمات است. ناگزیر باید تابع ضوابط دقیقی باشد که دو طرف را به حقوق هم آگاه کند.
71
تداوم این اعتبار و اعتماد و تقویت آن، به پایبندی فکری و عملی اعضای حرفه به ضوابط رفتاری و اخلاقــی آن بستگی دارد. رفتار حرفه ای رابطه غیرمستقیمی با محسوس بودن تولید هربنگاه دارد.
72
در یک بنگاه تولید اتوموبیل، رفتار حرفه ای در کیفیت خودرو و خدمات پس از فروش آن متبلور می شود و در یک موسسه نقاشی ساختمان، رفتار حرفه ای در کیفیت خدمات ارائه شده که تابع عمر و زیبایی رنگ است. در حرفه حسابداری عمومی، جامعه و اعضای آن به کسب اعتماد و اعتباری استراتژیک نیازمندند.
73
به طور خلاصه اساس به کارگیری حسابداران رسمی، اشتهار آنان به خوشنامی حرفه ای است و این سرمایه ای است که ضامن بقای حسابداران رسمی و جامعه حرفه ای آنان می باشد.
74
انسجام گروهی عامل اصلی رشد و توسعه این اصول در یک حرفه خاص است. البته خود انسجام گروهی نیز متاثر از عوامل متعددی است.
75
بنیانهای اخلاقی و نظامهای ارزشی گذشته، سالهاست فرو ریخته و جای خود را به ارزشهای نوینی داده است که بسیاری از ما هنوز به روشنی شناخت درستی از آنها نداریم. ما سرنوشت خود را به دست تمدنی سپرده ایم که دائماً از طریق مکانیسم های بسیار پیچیده ای، بررفتار، کردار و پندار ما تاثیر
می گذارد.
بنیان های اخلاقی در گذشته و حال
76
جهان و شبکه، زمان و مکان نمی شناسد. دینامیسم درونی جامعه شبکه ای روابط درونی این شبکه را به شکلی سازمان می دهد که دائم در حال مرزشکنی و فراسوی از چارچوب های موجود می باشد. شکل و فرم این شبکـه آنقدر سیال می باشد که دائم در حال تطور و دگرگونی به سر می برد.
77
مفاد مهم آیین نامه های اخلاقی
بی تردید تمامی حرفه های فعال در جامعه بشری دارای آیین نامه های اخلاقی – حرفه ای هستند که به سان وجدانی بیدار عملکرد و نتایج حاصل از رفتارهای آنها را نظارت و کنترل می کند. بویژه حرفه ای چون حرفه پزشکی که از حساسیت خاصی برخوردار است
78
اصول بین المللی اخلاق – حرفه ای روزنامه
اصول بین المللی اخلاقی – حرفه ای روزنامه نگاری به وسیله سازمانهای بین المللی تدوین شده است که در ده اصل می آید:
79
اصل اول: حق مردم در دستیابی به اطلاعات درست مردم حق دارند به اطلاعات دقیق و جامع دست یابند و نیز بتوانند آزادی خود را بااستفاده از رسانه های گوناگـــون فرهنگی و ارتباطی به طور آزادانه ابراز نمایند. اصل دوم: خبرنگار بایستی خود را وقف حقیقت نماید خبرنگار می باید رویدادها را وجداناً در گستره صحیح خود با ترسیم مناسبات اصلی و بدون تحریف با کاربرد ظرفیت خلاقانه خود انعکاس دهد تا مواد خام خبری مناسب در اختیار مردم قرار گیرد. اصل سوم: مسئولیت اجتماعی روزنامه نگار اطلاعات در خبرنگاری به منزله منفعت اجتماعی و نه به منزله کالا درک می شود.
80
اصل چهارم: شرافت حرفه ای خبرنگار معیارهای عالی شرافت در این حرفه، مشتمل بر حق خبرنگار در خودداری از کارکردن برخلاف باورهایش و یا افشای منابع اطلاعاتـــــی خود و نیز حق شرکت در تصمیم گیری دستگاهی که در استخدام آن است. شرافت حرفه ای به خبرنگار اجازه نمی دهد که هرشکلی از اشکال رشوه را پذیرفته و یا دفاع از منفعتی خصوصی را بررفاه عمومی ترجیح دهد. چنین احترام به دارایی معنوی و بـه ویژه منع سرقت های ادبی از جمله اخلاق حرفه ای خبرنگاران به شمار می رود.
81
اصل پنجم: دسترسی همگانی و مشارکت ماهیت این حرفه اقتضا می کند که خبرنگار راههای دسترسی مردم به اطلاعات و مشارکت آنان در رسانه ها را ارتقاء بخشد. از جمله این حقوق همانا حق تصحیح، اصلاح و پاسخگویی است.
82
اصل ششم: احترام به حریم خصوصی و حیثیت انسانی احترام، حق فردی، حفظ حریم و اسرار خصوصی و مشورتی انسانی که با قوانین ملی و بین المللی مربوط به حفظ حقوق و شهرت افراد، منع افترا، تهمت، توهین و مخدوش کردن شهرت افراد هماهنگ است.
83
اصل هفتم: احترام به منافع عمومی احترام کامل به حیثیت ملی جامعه، نهادهای دموکراتیک، عفت عمومی، اخلاق و عرف جامعه را ضروری می داند.
84
اصل هشتم: احترام به ارزشهای جهانی و متنوع فرهنگها یک خبرنگار حقیقی موانع ارزشهای عام انسانی و در درجه نخست، صلح و دموکراسی، حقوق بشر، پیشرفت اجتماعی آزادی ملی است. آگاهی خبرنگار از مقررات مندرج در کنوانسیون ها، بیانیه ها و قطعنامه هــــــای بین المللی نزد اخلاق حرفه ای به شمار می آید.
85
اصل نهم: محو جنگ و سایر مصائب فراروی بشر تعهد اخلاقی نسبت به ارزشهای عام انسانی، خبرنگار را به پرهیز از هرنوع توصیه و یا تحریک جنگهای متجاوزکارانه و سابقه تسلیحاتی، بویژه در مورد تسلیحات هسته ای و به پرهیز از شکل های خشونت، نفرت یا تبعیض، بخصوص نژادپرستی و آپارتاید، سرکوبگری رژیم های استبدادی استعمار و همچنین به پرهیز از سایر مصایب بزرگ مضر به حال بشریت چون فقر، سوء تغذیه و بیماریها ملزم می کند.
86
اصل دهم: برپایی نظم اطلاعاتی و ارتباطی نوین جهانی هدف این نظم که بخشی لاینفک از نظم نوین اقتصادی بین المللی به حساب می آید، استمارزدایی و دموکراتیک کردن اطلاعات و ارتباطات در سطوح ملی و بین المللی است که برپایه همزیستی مسالمت آمیز مردم و بااحترام کامل به هویت فرهنگی آنان صورت می گیرد.
87
آیین رفتار حرفه ای حسابداران
عبارت است از رعایت درستکاری، بیطرفی، صلاحیت و مراقبت حرفه ای، رازداری، رفتار حرفه ای و اصول و ضوابط حرفه ای. افزون بر این استقلال حسابداران عمومی، مفهومی کلیدی است که دو جنبه واقعی و حتی ظاهری آن مطرح است.
88
حسابرسان نه تنها در واقع باید مستقل باشند، بلکه باید مستقل نیز به نظر برسند. این اصول کم و بیش در حرفه های دیگر نیز وجود دارد و حسابداران رسمی نیز پایبندی عمیقی به این اصول دارند.
89
نگاهی گذرا به اخلاق حرفه ای
زمانی که فاصله میان کشورهای جهان ازنظر توسعه در تمام ابعاد افزایش یافت، برای بسیاری از کشورهایی که امروز سرعت رشدشان موردتوجه است، واضح بود که دلایل بسیاری باعث افزایش این فاصله می شود.
90
ازجمله اعتقاد و باور عمیق به توسعه، درک واقعی به انجام کارها به صورت گروهی، وجود فرهنگ وفاق ملی به جای رشد فردی، توجه به رفاه عمومی و توسعه تولید، گسترش بازارهای صادراتی توسعه علم مدیریت نوین و پرداختن به دانش و دانایی در تمام سطوح که نتیجه آن تولد ابزارهای جدید ارتباطاتی – اطلاعاتی یا همان اینترنت به صورت شبکه ای جهانی بوده است
91
یکی از دلایل ناپیدا اما محسوس که باعث رسیدن به چنین رشد و توسعه در کشورهای پیشرفته شده است، شفاف سازی و ارائه تعاریف درست از اصولی است که حاکم بر اجرای کارهای مدیریتی و تولید است یعنی اصول اخلاق حرفه ای که همگی در تمام سطوح و حرف باید به آن معتقد باشند و عمل کنند.
92
این اصول برمبنای برنامه ریزی درست ازنظر اخلاق حرفه ای و وجدان کار در کشورهای توسعه یافته سالهاست مورداجرا قرار گرفته و کوتاه مدتی است موردتوجه کشورهـای درحال توسعه نیز واقع شده است به گونه ای که تعهد کاری و حس مسئولیت در انجام مشاغل و حرفه های فرهنگی، اجتماعی سیاسی و اقتصادی را تحقق بخشیده است. اما اصول اخلاق کار حرفه ای چیست و ابعاد آن تا به کجاست و چگونه می توان آن را محقق ســـاخت.
93
اخلاق کاری و ابعاد آن
اخلاق کاری عبارت است از مجموعه ای از «بایدها» و «نبایدها» که کارکنان یک سازمان (جامعه) درجهت تحقق کامل شرایط کمی و کیفی کاری که تعهد کرده اند باید رعایت کنند. نظامهای اخلاقی که در کار تاثیر می گذارند دارای دو بعد کلی ثابت و متغیر هستند.
94
ابعاد ثابت اخلاق کار فراتر از ظرف زمان و مکان هستند و درواقع برخاسته از نگرشهای هستی شناسانه و انسان شناسی فاعل کار (استاندارد کننده کار)اند و ماهیت آنها فرامعیشتی، فراملی، فراتاریخی و جاودانی است همچون نیکی، عدل، ایثار، شجاعت،…
95
نظریه های اخلاق که تشریح شد حکایت از آن دارند که خاستگاه اصلی اخلاق تعهد و احساس تکلیف اجتماعی و روابط اظهاری و عاطفی است. در روابط اظهاری نوعی صمیمیت، اعتماد و تعهد وجود دارد که کنشگران (فردی و جمعی) درگیر در رابطه را وامی دارد رفاه حال یکدیگر را درنظر بگیرند. در این نوع رابطه نفع فردی ازطریق سود جانشین که همان دوستی و معاشرت پذیری است تامین می شود. اما درمقابل، کار شکلی از کنش ابزاری و صرف انرژی برای تبدیل وضع موجود به مطلوب و پاسخگویی به نیازهای انسانی است.
96
تعریف تعهد کاری
وجدان یا تعهد کاری در دانش مدیریت چنین تعریف شده است: «وجدان کاری عبارت است از نوعی احساس پای بندی درونی به منظور رعایت الزامهای کمی و کیفی کار، که از سوی فرد (یا گروه) انجام آن تقبل شده است». وجدان کاری قبل از هر چیز تحت تاثیر نظام اعتقادی حاکم بر فرد است.
97
تعهد
تعهد یکی از ارکان اصلی اخلاق در هر جامعه است.به همین دلیل، این مفهوم عضویت محوری در تمام نظریه های اخلاق دارد. منتهی بعضی نظریه ها تعهد و الزام را به صورت مقوله شرطی مفهوم سازی می کنند و برای بعضی نظریــــه ها الزام زمانی حائز منزلت اخلاقی می شود که خصلت قطعی به خود بگیرد.
98
تعهد حرفه ای: مبتنی است بر احساس مسئولیت و علاقه نسبت به حرفه ای خاص و اجتماع آن است. اجتماع حرفه ای نوعی دگر تعمیم یافته ویژه است. تجسم بیرونی اجتماع حرفه ای را باید در انجمنهای شغلی، اصناف، اتحادیه های کارگری و نظایر آن جستجو کرد.
99
میزان تعهد حرفه ای تابعی از وجود اجتماع حرفه ای و میزان سرزندگی آن است و این تا حدی بستگی به تجسم خارجی اجتماع حرفه ای دارد که معمولاً در هیات انجمنهای داوطلبانه نظیر اصناف، اتحادیه ها، انجمنهای حرفه ای و غیره تجلی می یابد.
100
مفاد اخلاق حرفه پزشکی در سراسر دنیا یکسان است اما این همه تضاد درباره مسایل پزشکی موفق و ناموفق آیا ناشی از ضعف آئین نامه اخلاق حرفه ای در این رشته است یا اعتقاد به رعایت آن کمرنگ شده است؟
101
رازداری به عنوان مهمترین مساله در اخلاق رسانه ای مطرح است چرا که ازنظر سلامت بشری، کنترل و حفظ اطلاعات محرمانه درباره خویش امری اساسی است پس باید خط مشخصی بین منطقه استقلال و اشتراک کشیده شود.
102
در حرفه حسابداری نگاه استراتژیک داشتن از اهمیتی چشمگیر برخوردار است و از این منظر رعایت اصول و ضوابط اخلاق و رفتار حرفه ای، کاملاً منطقی خواهدبود.
103
درصورت عدم رعایت اخلاق حرفه ای، دیر یا زود از گردونه خارج می شوید زیرا این یک قانون دیرپای جهانی است، دنیای حرفه ای مشاغل، دنیای کوچکی است و نتیجه رفتار شما خیلی زود به شما منعکس می شود.
104
طبیعت، زیست بوم انسان
بحث انسان و محیط زیست، یکی از مباحث بسیار پیچیده جهان ما را شکل می دهد. اکنون چند قرن از زمانی که، «بیکن» اهداف علم را چیرگی بر طبیعت، «دکارت» جهان ارگانیک (گیاهان و جانوران) را امتداد جهان مکانیکی و سرانجام «نیوتن» هستی را ماشینی نامید که تنها با تقلیل آن به مجموعه ای از اجزای استوار، سخت، نفوذناپذیر می توان درک کرد؛ می گذرد و اگرچه تمامی این نظریات از اوایل قرن بیستم به این طرف توسط دیدگاههای دانشمندانی چون «بوهر»، «هایزنبرگ»، «کاپرا» و… اصلاح و تکمیل گردید.
105
عدم رعایت اصول اخلاق حرفه ای
بدون شک عدم رعایت اخلاق حرفه ای در این بخش مهم از خدمت رسانی به جامعه عواقب جبران ناپذیری را به جای خواهد گذاشت که دامنه آن موجب آسیب پذیری دولتها و حکومتها خواهد بود. یک پزشک به خاطر صداقتی که در ایفای اخلاق حرفه ای از خود نشان می دهد. به عنوان معتمد بیمارانش حتی در مسائل غیرپزشکی مورد توجه و مشورت قرار می گیرد.
106
حال چنانچه سودجویی در این حرفه مقدم بر تعهد به انجام وظیفه باشد. میزان اعتماد و اتکا به نظام پزشکی جامعه کمرنگ شده و تنها سوداگران ماهر و پولداران بی حصر می توانند از خدمات پزشکان منتفع گردند.
107
عدم رعایت اصول اخلاق حرفه ای در بین حسابداران اضمحلال جامعه حرفه ای حسابداران را در پی خواهد داشت. وظیفه جامعه حسابداران یاری دادن به نظام اقتصادی کشور در اطمینان دادن به صاحبان سرمایه و دیگر اشخاص ذینفع و ذیحق در مورد صورتهای مالی واحدهای تولیدی بازرگانی و خدماتی است. حصول اطمینان از شفافیت صورتهای مالی، رشد و بویژه امنیت اقتصادی را در پی خواهد داشت که بدون تردید دستاورد بزرگی است.
108
مبحث اعتماد و بی اعتمادی از اساســـــی ترین اصول اخلاق حرفه ای است. از آنجایی که رفتار سازمانی نوین با پیچیدگی های روزافزونی مواجه است، آشنایی بیشتر مدیران و کارکنا ن سازمانها بااین پیچیدگی ها و شناختن راهکارهای مناسب برای مقابله با آنها ضروری است.
اعتماد و اخلاق حرفه ای
109
پی ریزی، حفظ و ارتقای سطح اعتماد در روابط کاری و تجاری امروز، سنگ بنای موفقیت سازمانها و شرکتها در قرن بیست ویکم به حساب می آید. مدیریت برمبنای اعتماد، راهکاری را به دست می دهد که می توان با کمک آن جایگاه شایسته ای را در بازار رقابتی امروزی برای جلب، جذب و نگهداری مشتری به دست آورد. اهمیت این موضوع در حرفه ما به مراتب بیشتر است.
110
در تمام حوزه های کاری درجه ای از اعتماد در روابط بین طرفین به چشم می خورد و اعتماد نقشی کلیدی را در توسعه همکاریهای اثربخش، ایفا می کند. باوجودی که محرکهای بسیاری برای همکاری و اعتماد وجود دارد، دلایل عدیده ای نیز برای ایجاد بی اعتمادی بین افراد و گروهها مطـرح می باشد.
111
فرهنگ و اخلاق حرفه ای
اصول اخلاق حرفه ای بر 2 مولفه اصلی استوار است: الف) شناخت فرهنگ جامعه ب) شناخت حرفه
112
هر جامعه ای از یک فرهنگ خاص شکل گرفته است و در هر جامعه ای یک سری اصول اخلاقی
وجود دارد که این اصول از یک فرهنگ پیروی
می نماید بنابراین در بعضی جوامع می بینیم که پایبندی به اصول اخلاقی بسیار شدیدتر از کشوری است که پایبند به اصول اخلاقی نمی باشد.
113
پارامتر دیگر آن است که هر حرفه و هر شغلـی نیــــز از آداب و یک اصولی پیروی می نماید. این اصول حاکم بر حرفه زمانی که با فرهنگ یک جامعه ترکیب می شود موردتاکید آن جامعه قرار
می گیرد. درنتیجه به آن حرفه یک سری اصول اخلاقی اضافه می شود مثل جامعه پزشکان یا وکلا که از یک اصول اخلاقی مشخص پیروی می نمایند.
114
چه عواملی باعث توسعه و رشد اصول اخلاق حرفه ای می شود؟
هر فرد در هر کاری دوست دارد که آن کار را به نحواحسن و مثبت به انجام برساند. هیچ کس فطرتاً علاقه ندارد که کاری خلاف انجام دهد.
هیچ مدیری دوست ندارد که باعث نارضایتی افراد زیردستش شود اما چرا چنین نمی شود و خیلی از مسائل زیرپا گذاشته می شود ؟
به این دلیل است که ما در جامعه تعادل نداریم.
تعادل باعث می شود که نه تنها اصول اخلاق حرفه ای بلکه سایر عوامل نیز دچار رشد و توسعه شود.
115
عدم رعایت اصول اخلاق حرفه ای در مشاغل صنعتی چه نابسامانیهایی را دربرخواهد داشت؟
ضرب المثل معروفی است که می گوید بازار با یک کلمه خراب می شود ولی درست کردن آن با سالها ممارست به دست می آید. سالها باید تلاش شود که یک اتحاد از بین رفته را دوباره بدست آورد. تمامی کوششها باید در این جهت باشد که بی اتحادی پیش نیاید باید سعی شود تا بی اعتمادی را ریشه کن شود.
116
1- سیاری، سعیده، از تحلیل گرایی دکارت تا تحویلی نگری مدرنیسم، مجله اندیشه نوین دینی، شماره 5 و 4، 1385. 2- فرامرز قراملکی، احد، اخلاق حرفه ای، چاپ دوم، نشر مجنون، قم، 1383. 3- کالینز، جیمز و پوراس جری، ساختن برای ماندن، نشر فرا، تهران، 1380.
4- ال . تی . هس مر ، اخلاق در مدیریت ، ترجمه سید محمد اعرابی و داود ایزدی ، انتشارات دفتر پژوهش های فرهنگی
5- سازمان مدیریت صنعتی ، تدبیر شماره 135 ، 136 ، 184
117
پایان