مهندس نریمانی
مدرس
دارای مدرک فوق لیسانس شیمی آلی از دانشگاه مازندران
علوم تجربی پایه نهم
فصل اول : مواد و نقش آنها در زندگی
دور نمای فصل یک در آزمون ها
آزمون دی ماه : 2 نمره
آزمون خرداد ماه : 0/5 نمره
آزمون ورودی مدارس نمونه و تیز هوشان: 3 سوال
یادآوری از گذشته
ذره: به کوچکترین جزء یک ماده که به صورت مستقل وجود دارد ذره می گوییم. مثلا مولکول آب کوچکترین ذره آب و اتم طلا کوچکترین ذره طلا است.
نکته: مولکول آب از اتمهای اکسیژن و هیدروژن ساخته شده است ولی ما اکسیژن و هیدروژن را کوچکترین ذرات آب در نظر نمی گیریم چون این عناصر در داخل آب به صورت مستقل وجود ندارند به همین دلیل کوچکترین ذره آب مولکول آب است.
نکته: خواص و ویژگی های مواد به نوع ذرات سازنده آنها بستگی دارد. ذرات سازنده برخی از مواد اتم و ذرات سازنده برخی از مواد مولکول است.
عنصر: به موادی که ذرات سازنده آنها فقط یک نوع اتم دارد عنصر می گویند. آهن و مس عنصر هستند چون ذرات سازنده آنها اتم های آهن و اتم های مس هستند. اکسیژن هم با وجود این که مولکول دارد ولی عنصر است چون مولکول های اکسیژن از دو اتم مشابه اکسیژن ساخته شده اند.
ترکیب: موادی هستند که ذرات سازنده آنها مولکول است ولی مولکول های آنها از دو یا چند اتم مختلف تشکیل شده اند. مثلا آب ترکیب است چون هر مولکول آب از دو اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن ساخته شده است.
شکل مقابل تفاوت عنصر و ترکیب را به شما نشان می دهد.
مواد مصنوعی: مواد مصنوعی به موادی گفته می شود که به طور طبیعی در طبیعت وجود ندارند و ساخته دست بشرهستند مانند پلاستیک، کود شیمیایی و .. نکته: هدف ما از ساخت مواد مصنوعی برطرف کردن نیاز ها، رفاه بیشتر، کاهش عیوب مواد مصرفی، از بین بردن کمبود ها و … است.
برخی مواد فلزند یا از فلز ساخته شده اند
مس مانند آهن، آلومنیوم، وطلا یکی دیگر از فلز های پرکاربرد در زندگی است/
مس فلزی براق و سرخ رنگ است که از طریق ذوب معدن آن در دمای بالا بدست می آید
به علت رسانایی الکتریکی بالا برای انتقال برق (سیم کشی ساختمان ها) از مس استفاده می شود.
فلزها واکنش پذیری یکسانی ندارند
منظور از واکنش پذیری چیست؟
به میزان تمایل یک عنصر برای ترکیب شدن با عناصر یا ترکیبات دیگر واکنش پذیری می گویند.
علائم واکنش پذیری؟ 1) میزان تمایل فلزات با اکسیژن 2) سرعت و میزان تغییر رنگ محلول
واکنش پذیری فلزات را با اکسیژن مقایسه کنید؟
فلز سدیم (یا منیزیم) خیلی سریع با اکسیژن ترکیب می شود ولی فلز آهن(یا مس) به کندی با اکسیژن ترکیب می شود به همین دلیل می گوییم سدیم از آهن واکنش پذیر تر است ولی طلا با اکسیژن ترکیب نمی شود یا مثلا گاز هلیم یا آرگون با هیچ عنصری ترکیب نمی شوند و می گوییم هلیم و آرگون واکنش پذیر نیستند و …
واکنش فلزات با اکسیژن منجر به تولید اکسید آنها می شود.(واکنش)
در شرایط یکسان ظروف مسی زودتر زنگ می زنند یا ظروف آهنی ؟ چرا؟
آهن زیرا سرعت ترکیب شدن آهن با اکسیژن در مقایسه با مس بیشتر است
کدام یک از فلز های زیر سریع تر رنگ محلول ابی رنگ مس سولفات(کات کبود) را تغییر می دهد؟
1) منیزیم 2) روی 3) آهن
گزینه یک. زیرا سرعت واکنش فلز منیزیم (واکنش پذیری ) با محلول مس سولفات بیشتر از فلزات دیگر است.
برخی مواد نافلزند یا از نافلز ساخته شده اند
هوا چه نوع ماده ای است و ازچه گازهایی تشکیل شده؟
هوا یک مخلوط گازی و همگن (بین اجزای مخلوط مرز وجدایی وجود ندارد) است و مهمترین اجزای تشکیل دهنده هوا گازهای نیتروژن(78%)، اکسیژن(21%) ارگون، کربن دی اکسید و بخار اب است.
شکل دیگر اکسیژن؟( دگر شکل یا آلوتروپ)O2,O3
الوترپ به شکل های مختلف یک عنصر گفته می شود.
اوزون چیست ونقش آن را بیان کنید؟
گاز اوزون از مولکول سه اتمی o3 تشکیل شده و در لایه های بالایی زمین یافت می شود.گاز اوزون از رسیدن پرتوهای پرانرژی و خطرناک فرابنفش به زمین جلوگیری می کندو به صورت یک لایه محافظ عمل می کند.
اکسیژن علاوه بر اینکه گاز تنفسی است در صنعت نیز استفاده می شود
سولفوریک اسید (جوهر گوگرد)چیت؟
سولفوریک اسید نوعی ترکیب با فرمول h2so4 است که در تهیه …..کاربرد دارد. و در فرمول شیمیایی آن علاوه بر h و o عنصر گوگرد s وجود دارد.
گوگرد جامدی زرد رنگ و نامحلول در آب است که در دهانه اتشفشان های خاموش یا نیمه فعال یافت می شود.
کاربرد سولفوریک اسید؟
1) تولید کود شیمیایی 2) تهیه رنگ 3) تولید پلاستیک 4) خودروسازی 5) تولید شوینده ها
6) چرم سازی
راه حل؟
ابتدا تعداد مدارها ، سپس تعداد الکترون های هر مدار و در اخر تعداد الکترون های اخرین مدار را بشمارید
جواب؟
تعداد الکترون های اخرین مدار در هر دو اتم 6 تا است ، هر دو نافلز
عنصر مهم دیگر در هوا نیتروژن است(بی بو بی مزه بی رنگ)
چرخه نیتروژن چیست؟
به گردش مداوم نیتروژن بین خاک، اب ، هوا و موجودات زنده چرخه نیتروژن می گویند
1)n2 موجود در هوا به هنگام رعد و برق با اکسیژن واکنش داده وبه اکسید های نیتروژن تبدیل می شود. این اکسیدها با حل شدن در آب باران به زمین می رسند و به این صورت جذب خاک می شوند.
2) در داخل خاک باکتریهایی وجود دارند که می توانند نیتروژن خاک را به مواد قابل جذب برای گیاهان تبدیل کنند.
3) حیوانات و گیاه خواران با خوردن گیاهان نیتروژن را وارد بدن خود می کنند.
4) با مرگ حیوانات و تجزیه اندام های آنها نیتروژن دوباره به هواکره بر می گردد.
کاربرد گاز نیتروژن؟
به عنوان ماده اولیه برای تولید امونیاک و امونیاک نیز در1) تهیه کود های شیمیایی و 2)مواد منفجره
3)یخ سازی
کاربرد فسفر و کربن؟
فسفر در کبریت سازی کربن به صورت گرافیت در مغز مداد
فلوئور چسیت؟
گازی زرد رنگ است و یکی از موادی است که به خمیردندان جهت جلوگیری از پوسیدگی دندادن اضافه می شود. این عنصر در مدار اخر خود 7 الکترون دارد
کلر؟ اتم عنصر کلر CL نیز از نظر تعداد الکترون مدار اخر مشابه فلوئور است
کاربرد کلر؟
1) ضدعفونی کردن آب 2) تهیه میکروب کش 3) تهیه افت کش 4*) تهیه هیدروکلریک اسیدHCL
طبقه بندی عنصرها
اساس طبقه بندی عنصرها؟
براساس تعداد الکترون موجود در مدار اخر انها
در این طبقه بندی عنصرهایی که تعداد الکترون های مدار اخر انها با هم برابر است در یک ستون قرار می گیرند(خواص شیمیایی مشابه)
عناصری که در یک ستون عمودی جدول هستند را یک گروه یا خانواده می نامند. خواص شیمیایی عناصر موجود در یک گروه مشابه یکدیگرند.
شماره گروه =تعداد الکترون های اخرین مدار
با توجه به مدل اتمی مشخص کنید که عنصرهای 12MG, 17CL,14SI هرکدام به کدام ستون از جدول تناوبی متعلق است؟
سدیم چیست؟
سدیم فلزی جامد است که با اب و اکسیژن به شدت واکنش می دهد و از این رو بسیار واکنش پذیر است.
کدام یک از عنصرهای 12MG, 3LI ویژگی های شبیه به سدیم دارند؟ چرا؟
نقش آهن، سدیم و پتاسیم و ید را در بدن بیان کنید؟
آهن در ساختار هموگلوبین خون، سدیم و پتاسیم در فعالیت های قلب، ید در تنظیم فعالیت های بدن و کلسیم در رشد استخوانها موثراست.
درصد تقریبی برخی عناصر در پوسته زمین و بدن انسان؟
الیاف طبیعی یا مصنوعی
پلی مرها (درشت مولکول) مولکول های بسیار درشتی هستند که از تجمع واحد های کوچکتر به وجود می آیند. به این واحد های کوچک مونومر گفته می شود. (پلی یعنی زیاد و مر یعنی واحد)
منشا پلیمرهای طبیعی بدن گیاهان و جانوران است.
پلاستیک ها نمونه ای از پلیمر های مصنوعی هستند که از نفت به وجود می ایند و در ساخت قطعات خودرو ، مصالح ساختمانی، مواد بسته بندی ، بطری و وسایل شخصی بکار می رود.
معایب پلاستیک ها؟
1) در محیط زیست به راحتی تجزیه نمی شوند و برای مدت طولانی در طبیعت باقی می مانند.
2) سوزاندن آنها باعث ورود بخارات سمی به هوا می شود.
مزایای پلی مر های مصنوعی ؟
دچار خوردگی نمی شوند شکل پذیر هستند(معنی پلاستیک) سبک هستند عایق حرارتی و الکتریکی هستند نسبت به الیاف طبیعی ارزان تر هستند و …..
کد های بازیافت:
وجود سه فلش متوالی به صورت مثلث نشانه بازیافت است.
عددی که داخل مثلث و حروفی که در زیر مثلث نوشته شده نوع پلاستیک مصرفی و میزان قابلیت بازیافت را نشان می دهد.
پایان فصل اول علوم نهم
مدرس: مهندس نریمانی