نقش توریسم و گردشگری در اقتصاد ایران
نقش توریسم و گردشگری در اقتصاد کشور :
پیشگفتار
صنعت جهانگردی در ایران از نیم قرن پیش با تشکیل اداره ای به نام "امور جهانگردی" در وزارت کشور شکل گرفت، تا فعالیت هایی در زمینه ایجاد تسهیلات مربوط به این صنعت را انجام دهد.اداره"امور جهانگردی" در سال 1320 جای خود را به "شورای عالی جهانگردی" داد .این سازمان که به عنوان متولی بخش جهانگردی در کشور محسوب می شود، در طی سالیان متمادی ،که بیش از هفتاد سال از عمرآن میگذرد، دستخوش تغییرات و تحولات گوناگونی گردید.
نهایتاَ در سال 1383 با ارائه لایحه دولت وبا تصویب مجلس شورای اسلامی با عنوان سازمان میراث فرهنگی وگردشگری و زیر نظر ریاست جمهوری شکل تازه ای به خود گرفت.تا بتواند با ایجاد راهکارهای مناسب،جهت بهرهبرداری از ظرفیتها و قابلیتهایبالقوه گردشگری در کشورمان سالانه پذبرای تعداد زیادی جهانگرد باشد .
درطی سالهایی که از زمان تشکیل این سازمان می گذرد ،همواره برنامه هاو طرح های متعددی جهت توسعه جهانگردی کشور،مطرح و گاهی نیز اجرا شده است.
یک از برنامه هایی که در اواسط دهه 40 و در اوابل دهه 50 با توجه به درآمد هنگفت ناشی از فروش نفت و رویای تبدیل شده ایران به جرگه کشورهای پیشرفته صنعتی جهان مطرح گردید.
این برنامه که در قالب برنامه عمرانی پنج ساله چهارم کشور(51-46)جهانگردی به عنوان یک بخش مستقل در نظر گرفته شد. در سال 1350،یک سال قبل از پایان برنامه عمرانی چهارم،قرارداد طرح جامع توسعه جهانگردی ایران،بین سازمان برنامه و شرکت خارجی توریست کنسولت منعقد شد .
طبق این قرارداد توریست کنسولت ابتدا به مطالعه همزمان بازارهای موجود تقاضا برای جهانگردان در کشور و بررسی سیاست ها،منابع،اولویتهاو تسهیلات جهانگردی ایران می پرداخت و سپس نتایج حاصله را با منابع موجود کشور برای جذب جهانگردان و ایرانگردان تطابق می داد.انجام این طرح حدود دو سال و نیم (از مهر 1350تا1352)به طول می انجامید.
این طرح یک ار مهمترین طرح های ارائه شده در صنعت گردشگری ایران در قبا از انقلاب محسوب می شود، که متاسفانه طرح فوق که شامل چندین مجلد و بالغ بر 2000 صفححه و نقشه است،متاسفانه هیچگاه امکان اجرا را نیافت.
همچنین در طی همان سالها،چندین طرح مطالعاتی انجام گرفت،ولی هرگزبه مرحله اجرا و عمل درنیامد ،که موارد زیر ازآن جمله است :
• طرح جامع جهانگردی کرانه های دریای خزر
• طرح ایجاد مراکزجهانگردی در کلاردشت و دشت نظیر
• طرح ایجاد مراکز جهانگردی در کرند
• طرح جامع آبهای معدنی سرعین و لاریجان
• طرح جامع جهانگردی جزایر کیش ومینو
• طرح جامع جهانگردی سد لتیان
صنعت جهانگردی ایران بعد ازانقلاب :
در سال 1358 به منظور جلوگیری از تداخل وظیفه و هماهنگ نمودن فعالیت های مسائل مربوط به امرجهانگردی در جهت اعمال سیاست صرفه جویی ،طبق مورخ 11/8/58 شورای انقلاب چهار شرکت(شرکت سهامی گشتهای ایران،شرکت سهامی مرکز خانه های ایران،شرکت سهامی مراکز جهانگردی برای ورزشهای زمستانی،شرکت سهامی تاسیسات جهانگردی)در یکدیگر ادغام گردیدو تحت عنوان سازمان مراکز ایرانگردی و جهانگردی با ساختار وخط مشی های جدیدو هدف متمایزاز گذشته شکل گرفت.(دبیرخانه شورای عالی ایرانگردی و جهانگردی،1373: 33)
اساساَ پس از پیروزی انقلاب اسلامی،ورود جهانگردان در سطح بین المللی به کشورافت شدیدی پیدا کرد و علل عمده این کاهش شدید پس از انقلاب را باید دگرونی ارزش های حاکم بر جامعه،وقوع جنگ تحمیلی و عوارض وابسته بدان و عوامل دیگری دانست که در ذیل فهرست واربه برخی از آنها اشاره می شود:
الف – عوامل درونی :
• مشخص و مصوب نبودن اهداف و سایتهای جهانگردی
• تبلیغات استکبار جهانی به منظور مخدوش نمودن چهره انقلاب اسلامی و ایجاد مشکلات سیاسی واجتماعی در سطح بین المللی برای به انزوا کشیدن جمهوری اسلامی
• عدم تطبیق و هماهنگی جهانگردان برخی از کشورهابا فرهنگ اسلامی
• کمبود امکانات مال برای توسعه و تجهیز تاسیسات مورد نیاز صنعت جهانگردی
• عدم هماهنگی و همکاری میان سازمان هاو نهاد های مرتبط با این مسئله
• بی ثباتی قیمتها،تورم و چند گانگی قیمتها
ب)عوامل درونی:
• کمبود نیروی انسانی متخصص به لحاظ خروج این دسته کارکنان از این بخش
• کمبود تاسیسات اقامتی برای پذیرایی ازگردشرانداخلی و خارجی
• فقدان نیروی کارآمد متخصص و با تجربه در سطح مدیدریت و راهبرد صنعت ایرانگردی و جهانگردی.
بطور کلی در سالهای اخیر سعی شده است که مشلات موجود در راه توسعه صنعت گردشگری ،نظیر وجود قوانین مختلف دست و پاگیرو موازی، مشکلات صدور ویزا،گمرکات،مشکلات اقامتی و غیره مرتفع شود و یا اینکه دسته کم تخفیف یابد ،که نتایج این اقدامات تا حدودی مثبت بوده است.
بدین ترتیب در سالهای اخیر تعداد گردشگران خارجی و ورودی (گردشگران فرهنگی)و درآمد ارزی حاصل نیز روندی افزایشی داشته است،اگرچه تا دستیابی به سطح آمارهای جهانی موجود،فاصله زیادی وجود دارد .
جدول آمار تعداد توریست های ورودی و درآمد ارزی حاصل از آن طی یک دوره 10 ساله
متغییرها
74
75
76
77
78
79
رشد سالانه
توریست های ورودی به ایران
48.9
57.3
76.4
100.8
132.1
134.2
23.5
هزینه یرانه (دلار آمریکا)
455.8
460.3
460.3
461.3
443.4
576.3
1.08
میلیون دلار
205.1
261.2
351.7
464.5
585.7
773.5
در طول دهه گذشته میزان جهانگردان داخلی به طور میانگین هر ساله بین 5 تا 10 درصد افزایش یافته است. بر اساس آخرین آمار منتشره توسط سازمان جهانگردی ایران تعداد جهانگردان داخلی که در انواع هتل ها و میهمانخانه ها در کشور سکونت گزیده اند، در سال 2001 تعداد 227،194،2 و در سال 2002 تقریباً 000/400/2 بوده است. متاسفانه در سالهای اخیر اطلاعاتی در مورد در آمد سالیانه حاصل از ایرانگردان داخلی در دست نیست. با فرض اینکه ایرانگردان داخلی به طور متوسط 5 روز اقامت کنند، این فرض به رقمی معادل 12 میلیون ایرانگرد داخلی در هر شب در سال 2002 بالغ می شود.
علیرغم افزایش تعداد ایرانگردان داخلی، ایران هنوز فاقد یک زیر ساخت جهانگردی مطلوب است. به ویژه در رابطه با اماکن اقامتی، امکانات موجود به هیچ وجه جوابگوی کمی و کیفی تقاضا نیستند. در این زمینه مهم است که به ذهن بسپاریم که رتبه بندی هتلهای ایران قابل مقایسه با رتبه بندی هتل های موجود در کشورهای اروپایی نیستند. از تاریخ انقلاب در سال 1979 تنها چند با کیفیت بالا ساخته شده است. بنا بر این هتلهای چهار و پنج ستاره موجود بر اساس نظام رتبه بندی ایرانی- آشکارا معادل همان مقوله در کشورهای توسعه یافته نمی باشند.
بر اساس مطالعات WTO پیش بینی می شود که تعداد جهانگردان جهان تا سال 2010 به یک میلیارد نفر برسد که درآمدی بالغ بر 1550میلیارد دلار عاید کشورهای جهان می کند.از سوی دیگر میزان اشتغالزایی در بخش جهانگردی 11/2 برابر سریع تر از سایر بخش ها عنوان شده است، چرا که این صنعت بیش از 100میلیون شغل در سراسر جهان ایجاد می کند.
به گزارش خبرنگار ایسنا بر اساس آمار WTO رکورد گردشگران جهان با رشد 10درصدی به 760میلیون نفر رسیده است و پیش بینی می شود در سال 2005 صنعت گردشگری جهان رشدی در حدود 5 تا 8 درصد داشته باشد.
بر اساس همین مزایای اقتصادی است که کارشناسان بر ضرورت نگاه کلان اقتصادی به صنعت گردشگری در دولت جدید تاکید می کنند
عدم نگاه اقتصادی مانعی برای توسعه گردشگری
پروفسورصحرائیان از جمله کسانی است که معتقد است: تاثیرات شگرف گردشگری در کاهش نرخ بیکاری، افزایش سطح درآمد ملی و تامین منابع انرژی و رونق بازار صنایع دستی که طبق آمار موجود 10 میلیون نفر از آن ارتزاق می کنند، تنها بخشی از مزایای ویژه ی پرداختن به این صنعت است.
وی به ایسنا می گوید: گردشگری از دهه ی 60 توسط اقتصاددانان توسعه در ردیف صنعت قرار گرفت و به عنوان صنعت توریسم در سطح جهان مطرح شد وآنگونه در میان کشورهای جهان همانگونه مورد توجه قرار دارد که در کشور ما نفت مورد توجه قرار گرفت.
به گفته ی وی، به ازای هر گردشگر ورودی 4 تا 10 شغل ایجاد می شود که در محاسبات اقتصاددانان توسعه این روند با احتساب مشاغلی در بخش های تولیدی و خدماتی برای هر گردشگر، ایجاد شغل به 15 تا 18 نفر به طور مستقیم و غیرمستقیم می رسد. اگر هزینه ی ایجاد هر شغل ایجاد شده را به دقت محاسبه کنیم، می بینیم که برای هر فرصت شغلی در بخش خدمات و صنعت بین 12 تا 25 هزار دلار سرمایه گذاری نیاز است، حال آنکه برای صنعتی چنین درآمدزا، حجم سرمایه گذاری بسیار اندک است.
وی با اشاره به سیاستگذاری کشورهای موفق در گردشگری افزود: درچنین کشو رهایی دولت تمام توان خود را صرف ایجاد زیرساخت ها و سرمایه گذاری در جهت تامین امکانات می کند و اجازه می دهد تا سرمایه گذاری دیگر بخش ها در جریان مبادلات گردشگری و برای ایجاد خدمات و محصولات جدید توریستی هزینه شود. به همین دلیل است که سطح بهره وری سرمایه گذاری در این کشورها به شدت افزایش می یابد.
صحرایئان تاکید کرد: در آمار گردشگری خاورمیانه بین سال های 46 تا 56 ایران اولین جایگاه گردشگری را دارا بود، در حالیکه کشوری مانند مصر با وجود آثار تاریخی فراوان و یکی از اعجاب هفتگانه جهان در ردیف چهاردهم قرار گرفته بود.
این اقتصاددان ادامه داد: در حال حاضر بیش از 49 درصد منابع انرژی کشور مصر و 37 درصد منابع ترکیه از محل گردشگری تامین می شود، در حالی که ما در کشورمان در همین حدود منابع نفتی را استخراج و صادر می کنیم.
وی همچنین یادآور شد: کشور اسپانیا با داشتن کمترین جاذبه های تاریخی و توریستی سالانه در حدود 30 تا 40 میلیارد دلار را کسب می کند و یا کشور عربستان که در اوایل دهه ی 80 در برنامه ریزیهای کلان خود و با جداسازی حج از ردیف خدمات زیارتی و تبدیل آن به یکی از صادرات غیرنفتی خود سالانه 30 میلیارد دلار از این منبع را به دست می آورد.
به گفته ی وی، عربستان به دلیل نداشتن کالاهای صادراتی غیرنفتی سالانه 24 تا 30 میلیارد دلار از محل گردشگری زیارتی را بدست آورد.
این اقتصاد دان اضافه کرد: گردشگری امروز به انواع مختلفی از جمله گردشگری تجاری، زیارتی، علمی، پژوهشی، فرهنگی، طبیعت گردی و … تقسیم می شود که هر کدام تسهیلات و امکانات خاصی را می طلبد که متاسفانه ما در اطراف تخت جمشید که یک جاذبه ی بین المللی در کشورمان است، هم حداقل این امکانات و تسیهلات را نداریم.
وی با اشاره به وجود 8 میلیون بیکار و زیرفقر بودن 51 درصد از مردم کشورمان تاکید کرد: با همه ی کبموداتی که در صنعت گردشگری داریم، دولت موظف است جهت بهبود وضع معیشتی و درآمدزایی مردم از این منبع سرشار که تا کنون بلااستفاده مانده است، بهره برداری کند و اتکای اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی را با جایگزین کردن درآمدهای گردشگری کاهش دهد
موازنه منفی جهانگردی در ایران یک خطر است
محمد شیری، کارشناس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری معتعقد است: سالانه 500هزار گردشگر خارجی وارد کشورمان می شوند که جزو کشورهای حوزه خاورمیانه هستند وعموما در زمینه تولید جهانگردی فعال نیستند.
وی اظهارداشت :درآمد جهانگردی در سطح بین المللی 622 میلیارد دلار و هر جهانگرد از اروپا و آمریکا بین 500 تا 700 دلار هزینه می کند، در حالی که این رقم در ایران به کمتر از 500 دلار می رسد. آنچه برای کشور ما خطر جدی محسوب می شود، موازنه منفی در جهانگردی است، چرا که در ازای هر یک میلیارد دلار درآمد جهانگردی که عاید کشور می شود، 4 میلیارد و 200 میلیون دلار توسط ایرانیان جهانگرد در خارج از کشور هزینه می شود.
به عقیده این کارشناس: در کشورهای توسعه یافته 10 درصد از نیروی کار در بخش جهانگردی فعال اند، در حالی که در ایران تنها 50 هزار نفر در این بخش مشغول بکارند.
وی با اشاره به اینکه تا سال 2010 ، یک میلیارد نفر در سطح بین المللی به جهانگردی خواهند پرداخت، گفت: دولت باید با ایجاد راهکارهای مناسب، قریب 1/5 میلیون نفر را در بخش جهانگردی وارد بازار کار کند.
گردشگری 2 برابر نفت سود دارد
دکتر علیرضا رازی معتقد است: استفاده صحیح از پتانسیل ها و ظرفیت های گردشگری ایران می تواند سودی معادل 2 برابر ذخایر نفتی را به کشور سرازیر کند. آمارها نشان می دهد که بین 400 تا 600 میلیارد دلار از درآمد کشورها از صنعت توریسم تامین می شود که متاسفانه علیرغم جایگاه تاریخی و ویژگی های طبیعی ایران، کشورمان در این کسب درآمد جایگاهی ندارد.
وی اضافه کرد: اگر با توجه به مزایای صنعت گردشگری و تاثیر اقتصادی توسعه این صنعت در درآمدزایی و اشتغالزایی بتوانیم تنها به 30 درصد از درآمد صنعت توریسم جهان دست پیدا کنیم، می توانیم سالانه سودی 2 برابر ذخایر نفتی را به کشور وارد کنیم. نگاه اقتصادی به صنعت گردشگری می تواند تمامی جوانب فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و … آن را نیز دربر گیرد، چرا که لازمه توسعه این صنعت و چرخه اقتصادی آن در درجه اول مهیا کردن بسترها در ابعاد دیگر آن است.
دکتر رازی یادآور شد: قراردادن گردشگری در اولویت های اقتصادی کشور تمامی ابعاد علمی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را پوشش می دهد و حتی برگزاری انواع تورهای علمی، ادبی، هنری را با مزیتهای خاص خود و بویژه منافع اقتصادی در کشور بهینه می کند.
رجبعلی خسروآبادی مشاور معاون فرهنگی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشورتاکید کرد: ایران در مقایسه با سایر کشروها در حوزه ی فرهنگ و دینداری از فضای گردشگری مناسب تری برخوردار است.: بیشتر توانمندی های کشور ما برای جذب توریست مساله فرهنگ و ملیت است، یعنی به خاطر قدمتی که کشور ما دارد بیشترین جذابیت را در حوزه ی فرهنگ و تمدن دارد.
وی افزود: بسیاری از کشورها قادرند در حوزه های دیگر راحت تر فضاسازی کنند، ولی کشور ما در حوزه ی فرهنگ و دینداری توانسته از مزیت نسبی لازم برخوردار شود. مزیت نسبی در حوزه ی فرهنگی به این معنی نیست که ما در حوزه های دیگر فعالیت نداریم بلکه در این حوزه ها جذب گردشگری ما پایین تر است.
وی معتقد است: مزیت نسبی ما در حوزه ی فرهنگی همانند تولید تک محصولی است و زمانی که اقتصاد کشور به یک محصول اکتفا کند، قطعا ضربه پذیری آن بالا می رود و در حوزه ی گردشگری هم وضع به همین منوال است. اگر ما فقط به حوزه ی توریسم فرهنگی فکر کنیم و از سایر حوزه ها غافل شویم، تاثیر منفی بر گردشگری کشور می گذارد.
به اعتقاد وی، بهترین برنامه ریزی این است که از بخش های مختلف بتوانیم کالاها و خدماتی را ارائه دهیم که متنوع باشد و بتوانیم با تاثیرات محیطی مقابله مناسبی داشته باشیم به عنوان مثال کشورهای عربی توانسته اند در زمینه ی گردشگری به یک انسجام مناسبی برسند، ولی کشور ما هنوز به یک زنجیره ی واحد در زمینه ی گردشگری دست نیافته است.
ایران طی سالهای پس از انقلاب همواره از سوی رسانه های گروهی و قدرتمند خارجی تحت تاثیر تبلیغات منفی گسترده ای قرارداشته است.
به همین خاطر نیز اغلب جهانگردان در این دوران به خاطر تصورات منفی و غلط نام ایران را از فهرست کشورهای مورد نظرشان خط زدند. البته این ذهنیت منفی طی چند سال اخیر و تغییر دیپلماسی خارجی و داخلی ایران و تلاش بلندپایگان اجرایی کشور تا حد قابل توجهی کاهش یافته است. دراین راستا نباید فراموش کرد سمپاشی های مختلف همواره علیه ایران انجام می گیرد و شایسته است برای مقابله با این بحران سازان و ارائه تصویر واقعی ایران زمین از هیچ تلاشی دریغ نکرد. گذشته از این مسائل پذیرفتن برخی واقعیت ها و حقایق و بررسی جدی تر مشکلات سد راه جهانگردان از سوی صاحبنظران و مقامات عالی رتبه اجرایی کشور می تواند دیدگاههای روشن تر و امیدبخشی برای ایجاد تحول در این صنعت پول ساز پیش روی همگان قراردهد.
دکتر محمد ابراهیم انصاری لاری استاندار فارس مدتی قبل با اظهار نظر در این باره گفت: "متاسفانه در برنامه سوم توسعه به بخش گردشگری به شکل کمرنگی نگاه شده است که امیدواریم با همتی که از سوی اغلب مسوولان و مردم دراین زمینه شکل گرفته در برنامه چهارم توسعه این نگاه جدی تر و پررنگ تر شود."
وی با اشاره به تحقیقی که اخیراً صورت گرفته به نکته قابل توجهی اشاره می کند: "در برخی سایت های اینترنتی و قتی نام ایران می آید بااین توصیه به مسافران و جهانگردان مواجه می شویم که "به ایران مسافرت نکنید" و این برداشت ناشی از تلقی نادرست آنها از کشور و قابلیت هایش است."
استاندار فارس می گوید: "شبکه های مهم خبری جهان هر روز خبر از آب وهوای همه شهرهای جهان می دهند اما به وضعیت آب و هوای ایران اشاره ای نمی کنند و این بی توجهی نشان می دهد هنوز ارتباط ما با دنیا متعارف نشده است."
به اعتقاد وی ، این ارتباط باید هرچه سریعتر منطقی شود بدون اینکه از اصول و ارزشهایمان عقب نشینی کنیم تا جایگاه واقعی خود را در "پازل" جهانی به دست آوریم. حال آن که نباید هرنوع ایجاد ارتباط منطقی ومتعارف را معادل و مترادف عقب نشینی از همه اصول و ارزشها بدانیم.
بر اساس آخرین داده های سازمان جهانی جهانگردی ،که در ژانویه سال 2000 گردآوری و در ماه مارس 2000 انتشار یافته است، تعداد گردشگران در سطح جهان در سال 1999 برایر با 657 میلیون نفر بوده است ،که نسبت به سال قبل ،رشدی برابر با 3.2% داشته است .در همین سال نیز درآمد جهانی حاصل از جهانگردی برابر با ،حدود 455 بیلیون دلار آمریکا بوده است.
طبق آخرین داده ها (در سال 1999) فرانسه درصدر کشور های توریست پذیر جهان قرار داشته و بعد از آن به ترتیب کشور های اسپانیا،آمریکا،ایتالیا،چین،انگلیس،مکزیک،کانادا،لهستان و اتریش قرار داشته اند .
در سال 99 ایالات متحده آمریکا بیشترین درآمد ارزی رااز صنعت جهانگردی جهانی با درآمدی بالغ بر 73 بیلیون دلار به خود اختصاص داده است .همینطور بشترین هزینه پرداخت شده در صنعت جهانگردی نیز توسط ایلات متحده آمریکا برابر با 56.1 بیلیون دلار در سال 1998 بوده است .
نقش صنعت توریسم در اقتصاد و مقایسه ان با ایران
شورای جهانی سفر و گردشگری اعلام کرد در گزارش سالیانه این شورا که با عنوان شاخصهای رقابتی در گردشگری و سفر؛ طی کنفرانس اقتصاد جهانی منتشر شده، 14 معیار اصلی در ارزیابی نهایی و تعیین کشورهای برتر در حوزه سفر و گردشگری را اعلام کرده است تا تمامی کشورهای علاقمند به توسعه اقتصادی و ازجمله گردشگری در طرحهای خود ملزم به رعایت این شاخص ها باشند.
ارزیابی سالانه بازار رقابت سفر و گردشگری که امسال (2008) باعنوان "ایجاد تعادل میان توسعه اقتصادی و تداوم بقای منابع زیست محیطی" ارائه شده به طور ویژه با تمرکز به وضعیت محیط زیست و حفظ تداوم و سلامت آن تنظیم شده که به عنوان شاخصی برای اندازه گیری و سنجش وضعیت سفر و توریسم، بررسی وضعیت رقابتها و نیز موضوعات بررسی شده در بخشهای تحلیلی این گزارش درنظر گرفته شده و در آن بر اهمیت مسائل زیست محیطی تاکید شده است.
14 معیار یاد شده در شاخصهای رقابتی سفر و گردشگری که از سوی شورای جهانی سفر و گردشگری تعیین شده، شامل مقررات و سیاستگذاری ها، وضعیت محیط زیست کشور ازنظر میزان سلامت و بهره برداری از منابع آن ضمن ایجاد فرصت و توانایی بازتولید طبیعت، سلامت و بهداشت، امنیت اجتماعی و اولویت بخشی در امور سفر و توریسم است.
همچنین زیرساختهای کافی برای حمل و نقل هوایی، زیرساختهای کافی برای حمل ونقل جاده ای، زیرساختها و تجهیزات توریستی، برخورداری از امکانات و تکنولوژی های ارتباطات و اطلاع رسانی (ICT) قیمت رقابت، منابع انسانی، پیوستگی و تعادل میان سفر و گردشگری با منابع طبیعی و نیز با منابع فرهنگی از دیگر معیارها و شاخصهای تعیین شده است که درنهایت رتبه گردشگری کشورهای مختلف را تعیین می کند. اما همچنان که در ابتدای این گزارش نیز تاکید شده اساس و مبنای تمام عبارتها در این 14 معیار و به طور کلی هرگونه توسعه اقتصادی و ازجمله توسعه توریسم، رعایت تعادل، ظرفیت و توان بازتولید منابع طبیعی و سلامت زیست محیطی است.
شاخصهای زیست محیطی به حدی برجسته و بااهمیت بوده است که در بخشی از این گزارش آمده است:" با توجه به تاکید ویژه بر اهمیت فوق العاده محیط زیست در گزارش 2008، این گزارش، عنوان "ایجاد تعادل میان توسعه اقتصادی و دوام پذیری منابع طبیعی و محیط زیست" را برخود دارد.
در خبر دیگری سازمان توریسم جهانی اعلام کرده است که با توجه به اهمیت جدی معضل تغییرات آب و هوایی روز جهانی توریسم در سال 2008 در ارتباط منطقی با اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد به این مسئله و عوارض آن اختصاص دارد.
براین اساس و به منظور ایجاد آگاهی های لازم، در روز جهانی توریسم در سالجاری(2008) که همچون همیشه 27 سپتامبر(شهریور 1387) برگزار می شود، مسئله توریسم و نقش آن در تغییرات آب وهوایی، به طور برجسته موردتوجه قرار می گیرد.
در این اطلاعیه تاکید شده است که تغییر آب و هوا چالشی جهانی است که جامعه جهانی در زمینه ضرورت توجه جدی به آن توافق کامل دارد. این موضوع به موازات اهداف هزاره سوم مورداجماع جهانی است.
توریسم نیز درکنار دیگر بخشهای اقتصادی و اجتماعی نقش و کارکرد خود را در این زمینه دارد از اینرو سازمان توریسم جهانی در سال 2008 بر دو موضوع تمرکز ویژه خواهد داشت. این دو موضوع نخست ایجاد آگاهیهای فزاینده در چارچوب اعلامیه داووس و دیگری تشویق به کاربرد دستورالعملهای آن توسط همه سرمایه گذاران فعال در بخش گردشگری است.
اکنون شاید روشن شده باشد که چرا سخنان و وعده وعید مسئولان و متولیان گردشگری کشور در توسعه توریسم به جای خوشحالی، سبب بروز نگرانیهای شدید در محافل و افراد مختلف از آگاهان به شرایط اقلیمی و منابع طبیعی وزیستی کشور می شود.
باتوجه به تجارب موجود از توسعه گردشگری در کشور که با عوارضی چون تخریب منابع زیستی و طبیعی در محوطه هایی چون میانکاله و تصویرهای مهیبی که از انواع فعالیتهای مخرب در غارها، کوه ها و انبوه زباله ها در جنگلهای شمال و اخیرا انبوه زباله در نواحی کویری به بهانه توریسم کویری رخ داده و همچنان ادامه دارد، نباید از شنیدن توسعه گردشگری و سیاستهای تشویق گردشگران به خود بلرزیم؟
آیا معیارهای 14 گانه اعلام شده تنها در کشورهای سوییس و آلمان و اطریش و اخیرا در کشور آسیایی هنگ کنگ و سنگاپور و کشور عربی قطر قابل اعمال است اما در ایران قابل اعمال نیست؟
آیا با ادامه روند کنونی در توسعه گردشگری کشور و توسعه به اصطلاح زیرساختهای آن نظیر هتل سازیهای غیراصولی در سواحل شمال و احداث تله کابین در همدان و طاق بستان و جاده سازی در پارک ملی لار و احداث پل در تالاب انزلی و … فقدان هرگونه راهکار علمی دقیق برای دفع بهداشتی فاضلاب و زباله های تولید شده در مراکز گردشگری یا تخریب های ناشی از توسعه راهها، نباید ترسید که به زودی اصل سرمایه های گردشگری کشور نیز قربانی برنامه های آنی و غیرتخصصی و مدیریتهای ضعیف و ناکارآمد گردشگری شود؟
آیا خسارتهای رخ داده برای جبران مافات و توقف و تامل به آینده این نوع توسعه کور و بهره کشی های کور از منابع طبیعی به ویژه زمین و جنگل و رود ودریا کافی نبوده است؟
به راستی 14 معیار اعلام شده از سوی شورای جهانی سفر و گردشگری در کدامیک از طرحها و پروژه های توسعه توریسم و زیرساختهای گردشگری کشور مبنای عمل قرار گرفته
اقتصاد توریسم ورزشی و نقش زنان در توسعه پایدار
توریسم به عنوان بزرگ ترین و پر رونق ترین صنعت جهان است . انتظار می رود که در قرن بیست و یکم نیز این صنعت پیشتاز بوده و سیر صعودی آن ادامه یابد ، سفر و جهانگردی ریشه عمیق در ارزش های انسانی رفتار و فرهنگ دارد و موجبات فروریختن مرزهای بی اعتمادی فراهم آورده و از پیش داوری در مورد مردم و کشورهای مختلف پیشگیری می کند تا درک درستی از تعامل مودت و صلح داشته باشیم .
توریسم یک قدرت اقتصادی اجتماعی و زیست محیطی و البته پدیده ای سیاسی است . طبیعت توریسم در هر جامعه ای متاثر از عوامل پیچیده و در هم بافته سیاسی و اقتصادی و و همچنین ویژگیهای اقتصادی است که دیگران را مجذوب خود می کند . مزایا و منافع اقتصادی حاصل از گردشگری . جلوه های جغرافیایی و ویژگیهای مفرح آن بسیار جالب توجه است و بیشتر مطالعات و تحقیقات انجام شده به این موارد پرداخته اند اما متاسفانه در مورد سیاست توریسم و به ویژه فرآیند سیاستگذاری در خصوص توریسم ورزشی کار چندانی نشده و اهمیت آن به طور کامل شناخته و درک نگردیده است لذا یکی از اساسی ترین فعالیت دولت ها طراحی و تدوین سیاسیت های عمومی است . اما در کشورهای صنعتی و همچنین در بسیاری از کشورهای در حال توسعه به هنگام طراحی و تدوین برنامه ها و سیاست های کلان به صنعت توریسم به عنوان ابزاری موثر در ادامه روند توسعه توجه خاصی مبذول می شود (لی 1988 ـ پیرس 1992-1982-ریشتر1989ـ ویلیامز 19888ـ هریسون 1992 ـ اسمیت 1994 ـ هال 1995 ـ 1994 ) مسئله توریسم ورزشی به حدی مهم است که کمیته بین المللی المپیک (ICO ) و سازمان جهانی جهانگردی ، کنفرانس های بین المللی را برای تجزیه و تحلیل مسائل مربوط به توریسم ورزشی در خلال بازیهای المپیک برگزار و در جهت اخذ تفاهم نامه مشترک بین دو سازمان تلاش می کنند . زیرا اهمیت آن به حدی است که اخیراً سند همکاری متقابل نیز بین کمیته ملی المپیک ایران و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در راستای توسعه پایدار گردشگری ورزشی منعقد شده است و البته کمیسیونی در کمیته ملی المپیک ایران تشکیل شده که در این رابطه عمل می کند و حتی در بعضی از کشورهای جهان فعالیت های مربوط به توریسم و ورزش در قالب یک وزارتخانه ویژه به نام Sport Tourism امور مربوطه را برنامه ریزی و اجرا می کند . همچنین سازمان ملل از سال 2001 تاکنون سالهای جهانی برنامه خود را با عنوان سال جهانی توریسم ـ اکوتوریسم و سال ورزش نامگذاری و معرفی نموده است . حال با در نظر گرفتن مطالب عنوان شده فوق الذکر و با مطالعه و سیاسیت های عمومی ( کلان ) می توانیم بسیاری از موضوعات مهم را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهیم . موضوعاتی که مورد علاقه و توجه بسیاری از گروههای بانوان می باشد .
از بخش توریسم سازمانها و دانشجویان جهانگردی گرفته تا آن دسته از پژوهشگرانی که در زمینه مربوطه و حتی به ظاهر غیر مربوط به جهانگردی تحقیق می کنند ( اقتصاد ، جغرافیا ، تاریخ ، جامعه شناسی و … ) این موضوعات مهم عبارتند از : طبیعت سیاسی فرآیند سیاستگذاری توریسم ـ مشارکت مردم در برنامه ریزی و سیاستگذاری توریسم ـ منابع قدرت در سیاستگذاری توریسم ـ شیوه و نوع انتخاب مدیران دولتی در محیط های سیاسی ـ اثر بخشی سیاست های توریسم . بنا بر عقیده کاسترز 1984 توریسم دانشی چند رشته ای است که اگر بدون انسجام تجزیه و تحلیل سیاسی دقیق توسعه و تکامل یابد قطعاً کامل نمی گردد . یکی از این رشته ها توریسم ورزشی و یا به بیانی دیگر گردشگری ورزشی است . موضوعی تلفیق شده از دو صنعت جذاب ورزش و گردشگری ، صنعتی که بسیاری از کشورهای دنیا سرمایه گذاری های کلان را برای توسعه آن انجام می دهند چرا که اثرات ورزش و جهانگردی بر اقتصاد کشورها تاثیر گذار است . بنابراین با وجود اختلاف ظاهری ورزش و گردشگری باید به قرابت بیش از پیش این دو مقوله به یکدیگر اذعان داشت زیرا با توجه به سه عنصر مهم توریسم یعنی جاذبه های فرهنگی ، طبیعی و ورزشی که به عبارتی سه موتور توسعه پایدار محسوب می شوند رشد قابل توجه توریسم در 50 سال گذشته یکی از مهم ترین پدیده های اقتصادی و اجتماعی در قرن بیستم بوده است .
از سوی دیگر فرار انسان ها از زندگی ماشینی و تمایل به انجام فعالیت های ورزشی و تفریحی در طبیعت بستر مناسبی را برای سرمایه گذاری در صنعت توریسم فراهم آورده زیرا بر اساس برآورد سازمان جهانی جهانگردی 12 میلیارد دلار درآمد حاصل از همین موضوع بوده است . بنابراین قرن 21 قرن برداشتن گام های طلایی در جهت حفاظت از طبیعت معنویت و سلامت می باشد و در این راستا جوامع انسانی و همچنین بانوان نقش بسیار سازنده ای به سوی آینده خواهند داشت .
اما توریسم ورزشی چیست و توریست ورزشی کیست ؟
مشارکت در حرکت های مختلف ورزشی فعال و یا غیرفعال و طریق سازماندهی عوامل اقتصادی ـ تجارتی از کشور مبدا به کشور مقصد و سفرهای پیش آمده در این میان را توریسم ورزشی می نامند . توریست ورزشی شخصی است که توسط یک تور ورزشی از رشته ورزشی مورد دلخواه به عنوان تماشاچی همانند بازیهای آسیایی ، جهانی ، بازیهای المپیک و یا بازیهای ویژه بانوان بازدید نمایند و یا تمایل دارند در رویدادهای ورزشی مشارکت نمایند . توریست های ورزشی می توانند بر اساس اهداف ورزشی به سه طبقه الف ـ ب ـ ج تقسیم شوند . الف) مشارکت کنندگان در رویدادها (ورزشکاران) ، ب) تماشاچیان ورزشی ج) عاشقان ورزشی ـ مشارکت کنندگان ورزشی به آن دسته از اشخاص گفته می شود که هدف از سفر آنها مشارکت در رویدادهای ورزشی سازماندهی شده باشد ( رقابتی یا غیررقابتی ) ـ تماشاچیان آندسته از افرادی می باشند که هدف از سفر برای آنها حضور در رویدادهای ورزشی می باشد . عاشقان ورزشی آندسته از اشخاص می باشند که هدف نخستین آنها از سفر شرکت در رویدادهای ورزشی است که خود تدارکات آن را مهیا ساخته اند . با توجه به منابع موجود در کشور می توان راه را برای توسعه این صنعت گشود و همچنین با توجه به رشد جمعیت در جهت غنی سازی اوقات فراغت بانوان و خانواده ها برنامه ریزی های بسیار انجام داد زیرا ایران با گستردگی خاک خود امتیازات طبیعی و ورزشی بی شماری دارد و قادر است در جهت جذب گردشگران ورزشی مطرح باشد . اما در این میان می توان از نقش موثر زنان در توسعه پایدار توریسم ورزشی یاد کرد زیرا از آنجایی که زنان می توانند رهبران و مدیران شایسته ای برای توسعه پایدار توریسم ورزشی به شمار آیند و با تکیه بر شعار ( بسوی آینده ) با خلاقیت و نوآوری نقش سازنده ای برای آینده ای روشن ، برای جامعه زنان و با استفاده از منابع توریسم ایفاد نمایند .
زنان مسلمان می توانند از طریق بازیهای اسلامی زنان با توجه به اهمیت ورزشی و توریست ورزشی فعالیت چشمگیر داشته باشند و با مشارکت و تعامل در توسعه این صنعت بکوشند و به طور کلی نقش زن در جهت توسعه توریسم ورزشی از طریق خانواده و به طبع آن در جامعه انکار ناپذیر است . همچنین زنان مسلمان می توانند با استفاده از این صنعت ، میراث فرهنگی ورزشی طبیعی و هویت ملی خود را مستحکم نمایند و در جهت گسترش فرهنگ مردم محلی ، تعامل و همبستگی آنها موثر واقع شوند و به این ترتیب توریسم ورزشی می تواند معضلات ورود گردشگران خارجی را با بهره گیری از رهبران آگاه زنان مسلمان حل و فصل نمایند و عامل مهم در برگزاری جشنواره های صلح و دوستی و ایجاد روابط شایسته و مستحکم بین جوامع مسلمان و غیر مسلمان باشد و در کل می توان علاقه مندی ، پشتکار ، خلاقیت ، مدیریت ، برنامه ریزی زن مسلمان را عامل پیوند دو صنعت ورزش و توریسم در بین جوامع مسلمان دانست و حرکت به سوی آینده را تضمین کرد .
در نهایت می توان به انجام و برگزاری تورهای ویژه طبیعت گردی در جهت شناسایی اقوام ملل ، فرهنگ ها و روش ها و سنت ها و تاکید بر توسعه ورزش بانوان و همچنین کنگره های علمی و جشنواره های متعدد در جهت توسعه این صنعت و با بهره گیری از استعدادهای زن مسلمان به صورت ملی و بین المللی پرداخت .
از آنجاییکه با ورود صنعت توریسم در عرصه ورزش بانوان به ویژه بانوان کشورهای اسلامی فرصت های شغلی متعدد و فضایی برای کشف استعدادهای بانوان بوجود خواهد آمد . لذا ایجاد تعامل و برقراری روابط ملی و بین المللی بین سازمانها جهت دستیابی به اهداف آینده همسو با بازار جهانی این صنعت حائز اهمیت است و در نظر گرفتن آئین نامه اجرایی ویژه از ضروریات است .
توریسم در اقتصاد کنیا
برخی از بهترین جاذبه های طبیعی جهان در کشور کنیا قرار دارد که همراه با شبکه گسترده اقامتی و تفریحی خود( حدود 250 هتل رتبه بندی شده و اقامتگاه) بازدیدکنندگان زیادی را همه سال به خود جلب می کند. حیات وحش حفاظت شده آن نیز با هیچ جای دیگر قابل مقایسه نیست. سواحل ماسه ای سفید و آب گرم ساحلی نیز این بخش از کنیا را به مکان مناسبی برای گذران تعطیلات مبدل کرده است. وزارت توریسم و حیات وحش کنیا نیز در ارزیابی عملکرد دولت کنیا در سال گذشته، از بین 33 وزارتخانه و نهاد دولتی این کشور، در رده سوم قرار گرفت و تنها وزارتخانه های کشاورزی و میراث ملی در این رده بندی جلوتر از توریسم بودند. به لحاظ اقدامات برجسته وزیر توریسم این کشور نیز آقای موریس دزرو وزیر جهانگردی و حیات وحش کنیا از جانب وزارتخانه خود، نشان تقدیر را از رئیس جمهور این کشور دریافت کرد. ضمن اینکه دانشکده هتلداری موسوم به Utalii Collage هم در بخش نیمه دولتی صنعت توریسم، عنوان برتر را بدست آورد. این مرکز آموزشی طی سی سال فعالیت خود تاکنون 36 هزار نفر را در زمینه های مختلف هتلداری و جهانگردی آموزش داده است.
در واقع شاید به جرات بتوان گفت که طی سه سال گذشته، توریسم نقش اول را در توسعه اقتصادی کنیا، تولید ناخالص ملی، اشتغال و کاهش فقر داشته است که در سال 2005 درآمد ناشی از آن به 650 میلیون دلار بالغ شده است. در بعد اشتغالزائی هم 175.000 نفر به طور مستقیم و 7/3 میلیون نفر هم غیر مستقیم در این عرصه حضور دارند. ضمن اینکه در همین سال تعداد توریست ها در این کشور به 67/1 میلیون نفر رسیده است و در سال گذشته توریسم کنیا با 25درصد رشد درآمدی، سهمی به میزان 5/12 درصد در تولید ناخالص ملی کنیا داشت.
در این بین برخی مکان ها جایگاه ویژه ای در توریسم کنیا دارند که از آن جمله منطقه حفاظت شده Massai Mara است که صحنه های مهاجرت بزرگ و سالیانه گوزن های یالدار یا wildebeest در آن ، تحسین هر بیننده ای را بر می انگیزد. دریاچه Nakuru و پارک ملی آن به لحاظ 5/1 میلیون فلامینگو و پانصد گونه پرنده دیگری که در آن زندگی می کنند شهرت زیادی دارد . این محل همچنین زیستگاه کرگدن، زرافه و گورخر نیز می باشد که در 160 کیلومتری شمال غربی نایروبی، پایتخت کنیا، قرار دارد. غرب کنیا نیز که به سواحل دریاچه ویکتوریا ختم می شود، گونه های کمیابی از پرندگان و غزال ها را در پارک ملی Ruma و جنگل Kakamega در خود دارد. ویکتوریا بزرگترین دریاچه آب شیرین آفریقا و سرچشمه رود نیل است.
لازم به توضیح است که صنعت توریسم در بر دارنده بخش های ملموس و غیر ملموس است که سیستم حمل و نقل هوائی- دریائی- ریلی و در این اواخر فضائی، خدمات اقامتی و خرید سوغات و یادگاری و همچنین خدماتی نظیر امور بانکی، بیمه، ایمنی و امنیت از بخش های ملموس آن است. توریستها نیز کسانی هستند که به مکانی غیر از محیط زندگی خود سفر می کنند و حداکثر یکسال در آن محل برای استراحت، تجارت و دیگر فعالیت ها می ماند. توریسم در حال حاضر یکی از بزرگترین فعالیت ها در جهان است و تعداد کسانی که در سال 2000 از دیگر کشورها دیدن کرده اند به 700 میلیون نفر رسید و پیش بینی می شود در سال 2010 این تعداد به یک میلیارد نفر برسد.
صنعت توریسم در استان مازندران
در میان استان ها استان مازندران از امتیازات و جاذبه های ویژه ای در جذب و جلب توریست در سطح ملی و جهانی بهره مند است که در واقع می توان از آن به نفع رونق اقتصادی منطقه و حتی کشور سود جست و در حال حاضر هم به علت عدم آمادگی های لازم استفاده چندانی از این امکانات نمی شود بنابراین لازمه چنین پیشرفتی برنامه ریزی های اصولی و بنیادین و درازمدت و پایدار در جهت پیشبرد اهداف توسعه جهانگردی استان مدنظر می باشد.
عوامل موثر در آب و هوای این استان عبارت از وجود کوه های البرز، جهت قرار گرفتن آنها و ارتفاع محل، نزدیکی به دریا و جنگل، پوشش گیاهی، بادهای محلی و عرض جغرافیایی، پیش آمدن توده هوای شمالی و غربی که در بین عوامل فوق نقش کوه ها و دریای خزر و بادها بیش از دیگر عوامل است. تاثیر اقتصادی توریسم بر هر منطقه موضوعی است که بایستی توسط اقتصاددانان و جغرافیدانان مورد مطالعه و ارزیابی و بررسی قرار گیرد. توسعه مناطق توریستی و جاذبه هایی که در این گونه مناطق ایجاد می شود تاثیرات عمده ای بر اسکان جمعیت، حمل و نقل و الگوهای فاصله گذاری بین زمین های کشاورزی می گذارد علاوه بر اینها تاثیر توریسم بر محیط مادی مناطق توریستی هم دارای جنبه اقتصادی و هم جنبه بومی است بنابراین مراد از طرح توریسم جلب جمعیت بیشتری از مردم و ازدحام بیشتر منطقه نیست هدف این نیست که با طرح توریسم دریای مازندران را آلوده تر، شهرها را شلوغ تر و مراکز آرام و کوچک و پراکنده جمعیتی کوهپایه نشینان و ساحل نشینان را ناآرامتر و پردردسرتر سازیم. بلکه هدف عمده از توسعه توریسم بر خلاف این است، یعنی کنترل و تعدیل جمعیت در یک چارچوب سراسری استقرار تسهیلات بهداشتی و رفاهی در سراسر نوار ساحلی و در سطح همه شهرستانهای منطقه به ویژه توسعه مراکز آموزشی و بهداشتی و مسکونی و تعمیم و تامین آب لوله کشی تصفیه شده و ایجاد شبکه فاضلاب های شهری و صنعتی و جلوگیری از آلودگی های آب های مصرفی و آب های جاری و پاکسازی دریا. تامین و توزیع متناسب هتل ها و میهمانسراها و اردوگاه های لازم و مجهز بهداشتی در همه شهرستان های استان متناسب با حجم مسافران و جهانگردان فصلی اعم از میهمانان بومی و غیربومی و ایرانی و خارجی است. در نهایت رونق بخشیدن بیشتر به اقتصاد منطقه و تحقق عدالت اجتماعی و رفاه عمومی و کنترل بیشتر به ساخت و سازهای غیراصولی شهری و ممانعت از تخریب بیشتر محیط زیست استان و حفظ حیات وحش منطقه و حفظ جنگل ها و نظایر آن مورد نظر است. بخش کرانه ای استان مازندران و سایر حوزه ای جلگه ای و کوهپایه ای با ظرفیت فراوان توسعه توریستی مجموعه فضاهایی را عرضه می دارد که از منتهی ایه غرب استان (رامسر) تا منتهی الیه شرق استان گسترده بوده و هر یک با داشتن ویژگی های طبیعی قومی، فرهنگی، تاریخ مناطق جنگلی و جلگه های وسیع با دریاچه ها و تالاب ها و رودهای فراوان، آبشارها و چشمه سارها با امکانات قایقرانی و شنا در دریا و کرانه های ماسه ای و چشم اندازهای بدیع از مراکز مهم استراحتی و توریستی خاورمیانه و حتی جهان به شمار می آیند لذا با توجه به مطالب فوق الاشاره و توجه جدی به امر توریسم و دستیابی به توسعه خطوط راه آهن و توسعه تسهیلات ایرانگردی و جهانگردی و احداث آزادراههای کرانه ای و دیگر راه های اصلی و فرعی می تواند به صورت چهار فصل در آید، بدیهی است توسعه توریسم در مازندران باید همزمان با توسعه فعالیت های تولیدی خدماتی و زیربنایی متناسب با آن مورد توجه قرار گیرد. جهانگردی عاملی برای اشتغال یکی از تاثیرات مثبت و قابل توجه جهانگردی و صنعت گردشگری در ایران علاوه بر ارزآوری، ایجاد اشتغال مثبت و مفید است.
جهانگردی دارای خاصیت ویژه ای است که می توان آن را به منزله نیرو محرکه توسعه اقتصادی هر کشوری محسوب کرد. گفتنی است که هیچ کشوری نیست که فاقد مواد اولیه برای توسعه جهانگردی نباشد. اما در این میان کشور ما از ویژگی های بسیار برخوردار است شاید لازم به گفتن نباشد که بیشتر کشورهای جهان سوم از لحاظ درآمدهای ارزی دچار کمبود و کسری هستند که جهانگردی بدو طریق می تواند این کمبودها را جبران کند. تامین ارز از طریق پول هایی که هنگام اقامت جهانگردان صرف هزینه های مختلف کشور می شود و نیز بازپرداخت هایی که برای عزیمت از یک کشور به کشور بعمل می آید و را مستقیم و غیرمستقیم دولت ها برای کسب درآمدهای سرشار ارزی از طریق صنعتی گردشگری است با آن که سرمایه گذاری در هتلداری نوعی سرمایه گذاری تخصصی به شمار می رود با این حال جهانگرد فرایندی است که سایر بخش های اقتصادی کشور را فعال می کند. به عنوان مثال جهانگردی سبب گسترش و توسعه جاده ها، فرودگاه ها، امکانات بندری و … شده و علاوه بر آن زمینه گسترش شبکه حمل و نقل صنایع مربوط به آن را نیز فراهم می آورد. ایجاد فرصت های اشتغال به برکت جهانگردی به گونه ای قابل تبیین است که باید گفت ایجاد هتل ها و کرانه ایرانگردی و جهانگردی جدید سبب جذب کارکنان خدماتی شده و از آن گذشته در بهبود کیفیت فرآورده های کشاورزی و غذایی، صنایع دستی و همینطور بخش های دیگر می تواند نقش بسیار ارزنده ای ایفاء کند. یکی از صنایع اشتغالزا و مفید در کشور ما صنعت دستی است، با توجه به گرایش و علاقه ای که سیاحان خارجی به صنایع دستی ایران دارند این صنایع با فعالیت هر چه بیشتر صنعتگران مربوطه می توانند احیاء شوند و بازارهای مناسبی برای فروش محصولات آنان بوجود آید. نقش رسالت دولت در توسعه جهانگردی اقداماتی که دولتها در زمینه جهانگردی در کشورها بعمل می آورند، بدین شرح است: اول: تهیه قوانین و مقررات مناسب دوم: انجام تبلیغات جهانگردی سوم: هماهنگ کردن فعالیت جهانگردی اولین وظیفه ای که سازمان های جهانگردی دارند این است که واحد خاصی را بوجود بیاورند تا به مسایل و مشکلات همه سازمان ها دست اندرکار رسیدگی کنند، این سازمان های متمرکز قادرند قوانین و مقررات خاص توسعه سیاحت و جهانگردی را تدوین کرده و به مرحله اجرا در بیاورند این مقررات و قوانین به چند بخش تقسیم می شود و مهمترین بخش مقررات مربوطه به مقررات فرهنگی است که در این زمینه باید ضمن حفظ ارزش ها و تحکیم دستاوردهای انقلاب اسلامی قوانین مدون و مشخصی در زمینه نگهداری و حفظ آثار و گنجینه های هنری تدوین کرد و البته در حال حاضر مقررات و آیین نامه هایی در زمینه میراث های فرهنگی به شکل پراکنده وجود دارد که به هیچ وجه کافی نیست، مقررات بعدی تحت عنوان قوانین صنعتی و تاسیساتی نام برده می شود و شامل قوانینی است که برای تاسیسات جهانگردی نظیر هتل ها، رستوران ها و غیره تنظیم شده است. مورد بعدی مقررات حمل و نقل است، قوانین حمل و نقل نقش بسیار موثری در امر جهانگردی دارد. به همین دلیل هر قدر که مقررات مربوط به حمل و نقل به شکل جامع تر، دقیق تری تدوین شد در جلب و جذب جهانگرد نقش موثری خواهد داشت.
یکی از این مقررات درباره کنترل بهای بلیت انواع وسایل حمل و نقل است که هر گونه گرانی و بالا بودن قیمت آن در گرایش جهانگردان و ایرانگردان به امر جهانگردی نقش بسزایی خواهد داشت، این مقررات شامل قوانین مربوط به فعالیت های آژانس های مسافری می شود که نحوه کار این آژانس ها طبیعتا می باید تحت کنترل دولت باشد. اهمیت و نقش توریسم در اقتصاد استان در چند دهه اخیر در راستای توسعه ارتباطات و مبادلات فرهنگی و تجاری و بسط و توسعه روابط بین المللی صنعت توریسم در سطح جهان پیشرفت قابل توجهی داشته است، برخی از کشورهای توریستی جهان به دلیل برخورداری از تسهیلات بیشتر رفاهی و بهداشتی و اقامتی و سایر امکانات گذراندن اوقات فراغت سرگرمی های فرهنگی، ورزشی و هنری و وجود نواحی ییلاقی، جاذبه های طبیعی و تاریخی توانسته اند از راه توسعه صنعت توریسم در کنار صادرات صنعتی ارزآور درآمد ارزی قابل توجهی بدست آورند. استان مازندران با امکانات فرهنگی – اجتماعی به ویژه مواهب بدیع و تا حد منحصر به فرد طبیعی بزرگترین قطب توریسم ایران می تواند محسوب شود. جاذبه های توریستی منطقه اعم از آب و هوای خوش و مطبوع طبیعت و مناظر زیبا، کوهستان های سرسبز، چشم اندازهای جالب، دره های خروشان، آبشارهای زیبا، دشت های پرگل و گیاه، دریای آرام بخش خزر، نزدیکی جنگل و کوه و دریا، میراث های فرهنگی و هنری ارزشمند و گرانقدر خود در صورت توسعه امکانات و تسهیلات و تجهیزات توریستی برای رفاه جهانگردان و ایرانگردان می تواند هماهنگ با پیشرفت بخش های اقتصادی و اجتماعی دیگر به یکی از قطب های مهم و زیبا و پر جاذبه ایران تبدیل شود. بدون تردید یکی از بخش های مهم در توسعه اقتصادی استان مازندران صنعت توریسم است آمارهای غیررسمی نشان می دهد تعداد مسافرینی که در تابستان به استان مازندران سفر می کنند بیش از 6 تا 7 میلیون نفر به عبارتی بین 000/140 تا 000/150 خانواده را شامل می شود که در واقع این افراد از استان های سراسر کشور می باشد. در واقع می توان نتیجه گرفت که در صورت سرمایه گذاری در توسعه تسهیلات و خدمات زیربنایی، تحولات سیاسی و اجتماعی منطقه آسیایی میانه و توسعه روابط بین کشورهای منطقه در آینده ای نه چندان دور میزان مسافرت های توریستی به این استان افزایش قابل ملاحظه ای خواهد یافت. نزدیکی نسبی استان به شهر بزرگ تهران یکی از دلایل افزایش مسافرت های داخلی برای گذراندن اوقات فراغت در این منطقه می باشد. بدیهی است این افزایش تقاضا بستگی کامل به میزان عرضه خدمات، تسهیلات و تجهیزات مورد نیاز خواهد داشت که می بایست در برنامه ریزی های بخش ایرانگردی و جهانگردی همواره مورد توجه جدی قرار گیرد.
ارزیابی عملکرد نهادها در جذب توریست در حال حاضر به دلیل محدودیت ها و فقدان امکانات دسترسی به جاذبه های این استان به ویژه دریای خزر از مواهب طبیعی و قابلیت های توریستی استان در سطح محدودی استفاده می شود. فقدان تشکیلات و مدیریت مسوول و کارآمد ساحلی از یک سو و عدم سرمایه گذاری و توسعه بهره برداری های ساحلی از سوی دیگر طی دو دهه اخیر موجب بهره برداری اندک از سواحل سالم و آرام دریای شمال گردیده است. در این میان عوامل منفی دیگری از قبیل اختصاصی سواحل برای سکونت و زیست دائمی، تخریب پوشش گیاهی ساحلی و تشدید آلودگی های زیست محیطی، بهره برداری بهینه توریستی از نوار ساحلی را تحت الشعاع قرار داده است. با توجه به وسعت استان و گستردگی جغرافیای مراکز توریستی و جاذبه های جهانگردی و لذا دامنه وسیع وظایف و تشکیلات جهانگردی استان که در حال حاضر با کمبود اعتبار و نیروی انسانی لازم مواجه است. از این رو بهره برداری مطلوب از تشکیلات کنونی تا پی ریزی و حمایت از سازمان نوین توریستی بسیار دشوار خواهد بود.
مشکلات و تنگناهای بخش توریسم در استان مازندران
1- کمبود تجهیزات و تسهیلات
2- ضعف امکانات
3- عدم سرمایه گذاری
4- کمبود اعتبارات عمرانی
5- ضعف امکانات حفاظت و نگهداری
6- اعمال سیاست های احیاء در جهت حفظ منابع طبیعی و رودخانه ها و چشمه ها و تالاب ها و سیاست های بازدارنده تخریبی
7- به ثبت رساندن چشم اندازهای بدیع و منحصر به فرد
8- ایجاد انواع فیلترها برای فاضلاب ها، تصفیه خانه ها و دپوی زباله به منظور جلوگیری از آلودگی.
9- نارسایی سیاست ها و اهداف بخش توریسم.
10- ضعف مدیریت ها و نارسایی تشکیلات عمومی صنعت توریسم.
11- ضعف آموزش و تبلیغات در زمینه فرهنگ توریسم.
12- عدم برگزاری جشنواره و نمایشگاه های بین المللی در امر توریسم.
13- نبود سیستم امنیتی پیشرفته
14- نبود برنامه ریزی های اصولی و ضعف تشکیلاتی و لزوم تدوین آیین نامه های یکنواخت در جهت رونق توریسم
15- نبود اطلاع رسانی در ورودی های استان
16- فقدان آژانس های راهنماههای جهانگردی 17- نداشتن پروازهای مستقیم از شهر های بزرگ کشور به استان
18- متاسفانه جاده های استان برای سیر و سیاحت مناسب به نظر نمی رسد اکثر راهها قدیمی و حتی برخی از نقاط خاکی است.
19- فقدان چادرهای مناسب بهداشتی و تخصیص فضاهایی برای چادرها که در واقع در کاهش هزینه ها تورها بسیار ضروری است.
20- فقدان استخر آب شیرین در نوار ساحلی
21- فقدان آب آشامیدنی سالم و بهداشتی .
وضعیت صنعت گردشگری در استان مازندران همیشه این گونه بوده است وقتی بحث از توریسم و جهانگردی می شود ذهن ها همه به سوی چند شهر مهم ایران معطوف می شود از جمله: شیراز، اصفهان، کرمانشاه، همدان، در حالی که مازندران با داشتن طراوت و جاذبه های توریستی فراوان با کمی توجه و فراهم نمودن امکانان توریستی و انجام تبلیغات کافی در این امر مهم می تواند به مرکز توریستی کشور بدل شود. علاوه بر آن با داشتن شرایط ویژه دارای آثار و ابنیه مذهبی و تاریخی فرواوانی است. جلگه های ساحلی دریای خزر همراه با دامنه های کوهستانی و شهرها و روستاهای زیبا با چشم اندازهای طبیعی از جمله نواحی مهم استراحتی و توریستی می تواند بشمار آید.
این منطقه با داشتن جنگل های انبوه، پارک های جنگلی، سواحل زیبا دریای نیلگون، هزاران رود کوچک و بزرگ مناظر خوبی را بوجود آورده است.
شهرهای بهم متصل شده در کنار جاده های اصلی و ساحلی مرتبط به هم همراه با فعالیت های اقتصادی و اجتماعی غرب تا شرق استان مورد توجه بوده است. ناگفته نماند شروع اصلی فعالیت های توریستی در استان از سال 1351 بوده و در این سال ها با افزایش درآمد نفت، شرکت های دولتی و خصوصی، شروع به ساختن شهرک در سرتاسر کرانه ساحلی دریا نموده اند که برخی از آنها متعلق به وزارتخانه ها و سازمان های دولتی بوده است.
در حال حاضر در وضع موجود نوار ساحلی تقریبا از رامسر تا بابلسر که عمده استفاده کنندگان از دریا می باشند 98 درصد آنها در اختیار افراد خاصی بوده که مردم نمی توانند به صورت عمومی از دریا استفاده کنند تقریبا بیشتر از 1000 هکتار بالغ بر 3400 سوئیت فقط در اختیار سازمان های دولتی می باشند که مخصوص وزارتخانه ها است و دولت سالیانه میلیاردها تومان برای نگهداری و استهلاک و گذراندن اوقات فراغت کارکنان هزینه می کنند و همچنین نداشتن برنامه ریزی منطقی و کمبود محدوده شنا، سالانه بیش از 200 نفر در دریای مازندران جان خویش را از دست می دهند و بی توجه از کنار آن می گذریم و فقدان امکانات از قبیل اورزانس، فضاهای ورزشی، عدم روشنایی در نوار ساحلی و فقدان پاسگاه های امنیتی به صورت شبانه روزی در نوار ساحلی ضروری به نظر می رسد.
پیشنهادات
1- برای اجرای مناسب قوانین در زمینه جهانگردی به سیاست گذاری های از پیش تعیین شده و مشخص نیاز است و برای برنامه ریزی ها نیز باید اطلاعات منسجمی در اختیار باشد لذا ضروری است جهت اجرا مناسب قوانین و برنامه ها، سازمانی مستقل با قدرت واختیارات وسیع تشکیل گردد.
2- اطلاع رسانی همگانی به نحوی باشد تا عموم بتوانند با نشر کتاب و بروشور تبلیغاتی جاذبه های توریستی استان را هر چه بهتر معرفی کند لذا پیشنهاد می شود که در بحث اطلاع رسانی دفترهایی توسط مسوولان دولتی و محلی تحت نظارت ایرانگردی و جهانگردی دایر شود.
3- با توجه به این که هماهنگی بین سازمان ها در امر جهانگردی از مهمترین عوامل رشد صنعت توریسم است لازم است نوعی هماهنگی بین تمام ارگانها با سازمان ایرانگردی و جهانگردی برقرار شود.
4- تجدید نظر جدی در سیاست های کلی در دستگاههای متوالی برای رشد صنعت توریسم باید صورت گیرد به ویژه این که سازمان ایرانگردی و جهانگردی علیرغم وظیفه خود با وضع فعلی نمی تواند فعالیت های فراگیر و کامل داشته باشد. بنابراین گشایش یک واحد دفتر فنی یا معاونت فنی ایرانگردی و جهانگردی در استانداری لازم و ضروری است.
5- بنابراین روشن گردید که برای رشد صنعت توریسم:
الف) اجرای مناسب مصوبات دولت نیاز است.
ب) نیازمند به حمایت و تشویق از طرف دولت می باشد.
ج) نیازمند به همکاری مسوولین در امر برنامه ریزی و مدیریت و … جهت تدوین آیین نامه ها و ضوابط ناظر بر برنامه ریزی در جهت ایجاد و اصلاح یا تکمیل قوانین می باشد.
6- کوشش در جهت بازشنوایی و اشاعه تکنولوژی خاص ایرانی که در صنعت جهانگردی و هتلداری.
7- اجتناب از تحملات در تاسیسات به ویژه کاهش هزینه های ارزی.
8- استفاده از معماری اصیل بومی و هزینه های ملی در طراحی و تزیینی با سیاست جهانگردی.
9- بهره گیری از ظرفیت و توانایی های نیروی آموزشی، مشاوره ای، پژوهشی، طراحی و راه اندازی تاسیسات و جهانگردی.
10- ادغام شرکت های دولتی که تاسیسات یا فعالیت های جهانگردی را هدایت می کند.
11- تخصص و کارآیی مدیریت و نیروی انسانی در درجه بندی تاسیسات جهانگردی مورد توجه قرار گیرد.
12- برنامه های تبلیغاتی جهانگردی تحت نظر شورای خاص هماهنگی شود.
13- مطالعه و توسعه قطب های توریستی از طریق طرح جامع صنعت در سطح ملی و منطقه ای مورد توجه قرار گیرد.
14- توسعه، تجهیز مرمت شبکه های ارتباطی(زمینی، هوایی، دریایی)
15- استفاده بهینه از امکانات موجود در طول چهار فصل.
16- اعمال مالیات های ویژه به اشکال گوناگون از جهانگردان. 17- ایجاد کلبه و ساخت ویلاهای ییلاقی و تابستانی.
18- ایجاد استخر آب شیرین در کنار دریا.
19- ایجاد مراکز درمانی در اطراف طرح سالم سازی دریاها.
20- ایجاد سرویس های بهداشتی مخصوص جانبازان کشور.
21- نرخ گذاری پلاژها و نصب آن در محل ورودی.
22- احداث زائرسرا برای مسافرینی که زائر هستند در کنار دریا.
23- نصب تابلوهای آموزشی در سواحل و تاکید بر بهداشت.
24- تهیه تابلوهایی حاوی مطالب آموزنده.
25- وجود نیروهای امنیتی به طور شبانه روزی.
26- وجود نیروهای غریق به طور شبانه روزی.
27- ایجاد پارکینگ مناسب در سواحل دریا
28- ایجاد روشنایی مورد نیاز در سواحل دریا
29- نبود طرح یکنواخت در کیفیت طرح و زمان اجرا.
30- ایجاد فروشگاه های زنجیره ای با تاکید برای ایجاد اشتغال (در سواحل دریا).
31- ایجاد سالن های ورزشی، تفریحی و سینما جهت تفریحات سالم.
32- گسترش محدوده شنا اعم از خواهران و برادران در سواحل دریا.
33- ایجاد بازارچه های سنتی در نقاط گردشگری
34- ملی کردن طرح دریا
35- ساخت تیزرهای تبلیغاتی با کیفیت
36- پخش فیلم های توریستی
37- هماهنگی با صدا و سیمای و بهره برداری از توانایی و منابع این سازمان برای برون مرزی
صنعت توریسم و جایگاه اقتصادی آن در ایران
امروزه توریسم یکی از پر رونق ترین فعالیت های اقتصادی حهان است. این صنعت اکنون در بسیاری از کشورها با رشد سریع تر نسبت به سایر بخش های اقتصادی، و با ایجاد فرصتهای شغلی جدید، یک صنعت پیشرو تلقی می شود. توریسم امروزه به قدری در توسعه اقتصادی، اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را "صادرات نامرئی" نام نهاده اند.
در تقسیم بندی مهم ترین منابع درآمدزایی در جهان، صنعت اکتشاف نفت و بهره برداری از آن به عنوان پر درآمد ترین فعالیت صنعتی مطرح می شود و پس از آن صنعت خودروسازی، و در رتبه سوم، گردشگری و جذب توریست قرار دارد.
این تقسیم بندی از چند جنبه حائز اهمیت است، اولین مطلب قابل توجه آن است که انسان در تولید اصلی ترین منبع درآمدزایی خود هیچ نقشی ندارد، زیرا نفت حاصل فرایندهای بیولوژیک طبیعی است و انسان با استخراج آن، این محصول ارزشمند را به بهره وری می رساند. اما باید توجه داشت که این منبع زوال پذیر است و نمی توان با ترسیم آینده ای روشن، از آن به عنوان زیرساخت اقتصادی نام برد.
و اگر موقتاّ از صنعت ماشین سازی بگذریم، به گردشگری می رسیم که دومین مطلب قابل توجه از آن سر چشمه می گیرد. می توان چنین ارزیابی کرد که توریسم، صنعتی پایدار است و با شتاب جهان به سوی زندگی ماشینی، اهمیت خود را در زندگی فردی و اجتماعی بشر نمایان می سازد.
تورسیم سرمایه ای ارزشمند است که می توان با صرف هزینه معمول آغازین، بهره وری پر سود دائمی از آن انتظار داشت. حال اگر به صنعت ماشین سازی برگردیم، در می یابیم که علی رغم پیشرفت تکنولوژی، و طبق پیش بینی کارشناسان، در آینده ای نزدیک تحولی اساسی در این چیدمان به وجود خواهد آمد. به طوری که توریسم با در اختیار گرفتن فناوری های پیشرفته و با توجه به رویکرد کشورها، رتبه اول درآمد زایی ارزی را در کشورهای جهان به خود اختصاص خواهد داد.
بر طبق آمارهای ارائه شده از سوی سازمان توریسم جهانی، در فاصله سال های 1950 تا 2005، توریسم بین المللی ،شاهد رشد فزاینده ای شد و حجم اقتصادی آن از 2.1 میلیارد دلار آمریکا، به بیش از 622 میلیارد دلار افزایش یافت. همچنین گردشگری در سال 2007 توانسته است 10.3 درصد از تولید ناخالص ملی جهان را به خود اختصاص دهد.
در همان سال، وضعیت ایحاد اشتغال در این صنعت، با حدود 234 میلیون شغل، به بیش از 2.8 درصد از کل شاغلان به کار در سطح جهان ارتقا یافت. اهمیت اقتصادی صنعت توریسم و سفر، همچنان با افزایش وسیع تعداد مسافران، از 25 میلیون نفر در فاصله سال های 1950، به 783 میلیون در سال 2006 با میانگین رشد سالانه آن بالغ بر 6.5 درصد، افزایش یافت .
بر طبق همین گزارش ها، رشد توریسم در بسیاری از کشور های در حال توسعه، منبع تولید درآمد و مشاغل تازه ای شد. این صنعت همچنین نتایج مثبت غیر مستقیمی در بر داشت که دولت ها را به گسترش و ایجاد زیر ساخت های مناسب برای ارتقای این صنعت تشویق می کرد.
ایجاد زیرساخت هایی نظیر جاده های بهتر، برق، تلفن و شبکه حمل و نقل عمومی. علاوه بر ایجاد تسهیلات، گردشگری باعث ارتقای سطح اقتصادی،شکوفایی شرایط اشتغال و کیفیت زندگی برای سکنه بومی در بسیاری از کشورها گردیده است. از سوی دیگر، شکوفایی صنعت توریسم، موجب غنی شدن فرهنگ، حفظ محیط زیست به دلیل بیداری مردم نسبت به ارزش میراث طبیعی کشورها و افزایش اطلاعات و آگاهی اجتماعی نیز شده است.
از میان کشورهایی که بالا ترین میزان موفقیت را در جذب توریست داشته اند، کشور سویس در صدر قرار دارد. سویس با توجه به دارایی ها و توان بالقوه و بالفعل آن در ابزارها و زمینه های مختلف این صنعت، دارای موقعیت برتر در گردشگری است، که با فاصله نزدیکی پیش از استرالیا و آلمان قرار گرفته است.
کشور سویس چنان که به خوبی شهرت دارد، کشوری است بی نهایت امن، با استانداردهای عالی بهداشت، همچنین دارای نظم و سلامت زیست محیطی که سبب اعتبار فوق العاده این کشور در جهان شده است.
برخورداری از بهترین هتل ها، دانشگاهها وهمچنین دانش پزشکی ونیز انواع محوطه ها و آثار فرهنگی، هنری و تاریخی، پتانسیل این کشورها را در تمام زمینه ها و شاخه های گردشگری بالا برده است. کشورهای اسپانیا و ایتالیا که در سال های اخیر از رشد گردشگری فزاینده ای برخوردار بوده اند، در ردیف های بعدی جای گرفته اند. این دو کشور به ویژه از نظر محوطه ها و میراث فرهنگی، جایگاه برتری نسبت به سایر کشورها دارند.
در منطقه آسیا هنگ کنگ با اقتصاد رو به رشد، از رونق گردشگری نیز برخوردار است. هنگ کنگ علاوه بر زیر ساخت های مناسب گردشگری، در زمینه محیط زیست نیز از دارایی های فوق العاده ای برخوردار است، به گونه ای که رویکردهای زیست محیطی نیز در رونق این صنعت در هنگ کنگ، واجد اهمیت بسیار است.
کشور امارات متحده عربی، فعال ترین کشور در فعالیت های اقتصادی دنیای عرب است، که در طبقه بندی ویژه سازمان توریسم جهانی بیشترین مرحله از رشد و درآمد را در توسعه توریسم از سر گذرانده است.
تنها در دبی، درآمد حاصله از صنعت توریسم، بیش از دو میلیارد دلار است. پس از امارات، قطر و کویت جای دارند که در سال های اخیر پیشرفت قابل توجهی در جذب توریست داشته اند.
طبق آمار ارائه شده از سوی سازمان توریسم جهانی، ایران در مقام شصتمین کشور جذب گردشگر قرار دارد. بر اساس این رده بندی، ورودی گردشگران خارجی در سال گذشته با کاهش 50 درصدی مواجه بوده است. هم اکنون طبق اعلام مسئولان گردشگری، سهم ایران از بازار گردشگری جهان، در حدود 0.08 درصد است.
این در حالی است که معمولا گفته می شود ایران به لحاظ جاذبه های گردشگری، در میان 10 کشور برتر جهان قرار دارد. ایران با داشتن 700 کیلومتر مرز آبی در دریای خزر و بیش از2 هزار کیلومتر در سواحل خلیج فارس و دریای عمان و همچنین مالکیت بیش از20 جزیره در خلیج فارس و با قرار گرفتن آن در بین مدارات 25 تا 40 درجه عرض شمالی دارای طیف وسیعی از چشم اندازها و همچنین آب و هواهای متفاوت است.
ایران با سابقه تمدنی چند هزار ساله وبا داشتن جاذبه های تاریخی مانند تخت جمشید، پاسارگاد، بیستون، چغازنبیل، ارگ بم، تخت سلیمان، نقش جهان و گنبد سلطانیه که توسط کنوانسیون میراث جهانی به ثبت رسیده است و نیز اماکن مذهبی از جمله کشورهایی است که پتانسیل بسیار مناسبی برای جذب گردشگران خارجی دارد.
با این حال، چشم انداز آینده توریسم ایران بدون ایجاد زیر ساخت های مناسب و برنامه بلند مدت قطعا امکان پذیر نخواهد بود. علاوه بر این، آنچه ضعف مهم ایران را در حوزه جذب گردشگران خارجی رقم زده است، معرفی درست و اصولی توانایی های کشور به گردشگران است که از آن به نام تبلیغات مدرن یاد می شود.
بخش اعظم موفقیت کشورهایی مانند ایتالیا، فرانسه، انگلیس، مصر، یونان و دیگر کشورها ناشی از انتشار روزانه ده ها گزارش و تصویر از خیابان های تاریخی و مراکز دیدنی این کشورها در رسانه های تصویری است.
امروزه نقش مهم تبلیغات در بازاریابی و آشنایی دیگر کشورها با جاذبه های گردشگری، نگاه برنامه ریزان را معطوف به تدوین استراتژی تبلیغات در دو بعد داخلی و خارجی نموده است، امری که متاسفانه از سوی مسئولان میراث فرهنگی کشور تا حد زیادی نادیده گرفته شده است.
هر چند تلاش های ارزشمندی نیز از سوی وزارت خارجه برای برپایی نمایشگاه ها و دعوت از روزنامه نگاران کشورهای مختلف برای معرفی جاذبه های توریستی کشور صورت گرفته است، اما این تلاش ها تا کنون نتوانسته کارایی لازم را برای جلب گردشگر بیشتر نشان دهد.
متاسفانه با توجه به تبلیغات سیاسی منفی ای که بر علیه ایران وجود دارد تبلیغات در بخش توریسم صرفا به معرفی جاذبه های گردشگری محدود نمی شود، بلکه بخش عمده ای از این تبلیغات باید صرف زدودن آثار فضای تبلیغاتی ای شود که در جهان بر علیه ایران وجود دارد.
طبق برنامه چشم انداز بیست ساله کشور در پایان برنامه چهارم توسعه، حداقل می بایست پاسپورت چهار میلیون گردشگر خارجی مهر ورود به ایران خورده باشد. این در حالی است که آمارهای ورودی تا سال گذشته، تنها ورود 150 هزار گردشگر را ثبت کرده اند. به وضوح چنین آماری در خور کشوری مانند ایران با چنین سابقه و پیشینه تمدنی و جاذبه های گردشگری نیست.
تحقیقات نشان می دهد کشورهایی که سلطه دولت را از فعالیت ها و عرصه های گردشگری کاهش داده اند، با تقاضای فزاینده ای در این صنعت مواجه شده اند. در واقع روز به روز بر تعداد کارشناسانی که اثر بخشی مشارکت و دخالت دولت در صنعت توریسم را مورد تردید قرار می دهند، افزوده می شود.
کاهش دخالت دولت در این عرصه به افزایش کارایی در مشاغل وابسته به این صنعت انجامیده، که خود عامل دستیابی به رشد اقتصادی همه جانبه است. زمینه سازی جهت حضور پر رنگ تر بخش خصوصی ایران در صنعت گردشگری بدون شک می تواند از عوامل مهم اثرگذار بر رونق توریسم در سالهای آتی باشد.
از دیگر عواملی که می تواند در توسعه صنعت فراموش شده توریسم به کشور کمک کند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- رعایت حقوق و برقراری امنیت جانی و مالی گردشگران خارجی به وسیله پلیس توریست
2- گسترش فرهنگ جهانگردی و گردشگری در کشور و دادن آموزش های لازم به مردم برای برخورد مناسب با گردشگران
3- ایجاد امکانات رفاهی مناسب و رسیدگی به وضعیت هتل ها
4- کاهش قیمت های خدمات مسافر بری و ایجاد سفرهای ارزان قیمت
5- تسریع در صدور رواید برای گردشگران
6- ارائه خدمات بانکی پیشرفته به گردشگران و پذیرش کارت های بین المللی آنان
7- تبلیغات منظم و هماهنگ از سوی سازمان مربوطه و وزارت امور خارجه در دیگر کشورهای دنیا
8- راه اندازی سایت های باستان شناسی و گردشگری در کشور
9- راه اندازی و تقویت شبکه های ماهواره ای و رادیو و تلویزیونی
10-احداث زیر ساخت ها، مرمت و احیاء اماکن تاریخی و ایجاد جاذبه های اکوتوریستی و…
در پایان باید خاطر نشان کرد که ایجاد هر گونه تحول در صنعت توریسم ایران، نیازمند برنامه ریزی های کلان و بلند مدت است و استاندارد سازی و استفاده از تجربه های جهانی در بومی سازی خدمات و سرویس های صنعت گردشگری می تواند کمک شایانی به فعالین این عرصه برساند.
منابع و ماخذ :
ماهنامه صنعت جهانگرد – سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران شماره 284، ص19 گردآورنده : دکتر علی رستمی – دانشگاه تهران – 1385
ماهنامه تدبیر – سازمان مدیریت و برنامه ریزی کل کشور شماره 254ص24 گردآورنده : حمید رضا موسوی 1386
مرکز اسناد و اطلاعات و مدارک علمی ایران
Www.Irandoc.ac.ir/persian/article
فهرست مطالب
نقش توریسم و گردشگری در اقتصاد کشور : 2
پیشگفتار 2
صنعت جهانگردی ایران بعد ازانقلاب : 3
الف – عوامل درونی : 4
ب)عوامل درونی: 5
عدم نگاه اقتصادی مانعی برای توسعه گردشگری 7
موازنه منفی جهانگردی در ایران یک خطر است 9
گردشگری 2 برابر نفت سود دارد 9
نقش صنعت توریسم در اقتصاد و مقایسه ان با ایران 13
اقتصاد توریسم ورزشی و نقش زنان در توسعه پایدار 15
اما توریسم ورزشی چیست و توریست ورزشی کیست ؟ 17
توریسم در اقتصاد کنیا 19
صنعت توریسم در استان مازندران 20
مشکلات و تنگناهای بخش توریسم در استان مازندران 24
پیشنهادات 27
صنعت توریسم و جایگاه اقتصادی آن در ایران 30
منابع و ماخذ : 36
37