بسمه تعالی
تهیه کننده :
رشته زیست شناسی
شهرستان
سال تحصیلی
معرفی گونه های گیاهی وجانوری درحال انقراض ایران
خطرانقراض و ایجاد مناطق حفاظت شده:
همه جانوران و گیاهان علاوه برمضراتی که دارند فوایدی نیز درآنها وجود داردکه به طور مستقیم یا غیر مستقیم در زندگی ما نقش بسزایی داشته ، دارند و خواهند داشت.
همان طور که می دانیم تمام گونه های نادربه تعداد ناچیز درطبیعت وجود دارند. همین تعداد کم باعث می شود که این گونه ها کم و بیش در خطر انقراض قرار بگیرند.همچنین باید بدانیم که انقراض گونه های نادری که در استان ما وجود داردمتناسب با فواید و تاثیرات آنان و همچنین چرخه ی زندگی جانداران صورت می گیرد و موجب تغییرات ناگهانی در طبیعت می شود و حتی باعث می شود دیگر گونه ها نیز در خطر انقراض قرار گیرند. همان طور که می دانیدانقراض گونه های نادر می تواند مشکلات زیادی را بر سر جوامع انسانی قرار دهد.همین عوامل انسان ها را به این فکر انداخته که از انقراض گونه های مختلف جلوگیری کنند و اقداماتی کار ساز را انجام دهند که بوجود آوردن مناطق حفاظت شده و شکار ممنوع نیز بخشی از آن است. به همین دلیل مناطق حفاظت شده بسیاری در سراسرایران دیده می شودکه نتیجه آن جلوگیری از شکار های بی رویه وجلوگیری از انقراض گونه هاست.
دراین مقاله هدف آن است که با بعضی ازگونه های گیاهی وجانوری درحال انقراض ایران آشنا شویم.
1- پلنگ ایرانی
با توجه به اینگه گونه بی نظیر پلنگ ایرانی که بزرگترین نوع پلنگ در دنیا است، متاسفانه در معرض انقراض قرار دارد. و تنها تعداد محدودی از آنها شاید در حدود 200 تا 250 قلاده در کل کشور ودر مناطق مختلف حفاظت شده ایران پراکنده اند. بنابرین به نظر خیلی از کارشناسان حتی حذف یک قلاده از طبیعت ایران صدمات جبران ناپذیری به حیات این گربه سان فاخر در ایران وارد خواهد کرد. یادمان باشد که پلنگ بخشی از میراث ارزشمند طبیعی ایران است و هر گونه سهل انگاری امروز ما را آیندگان نخواهند بخشید و،بهتر است برای حفظ از گونه های ارزشمند کشورمان چون پلنگ کوشش نماییم.
پلنگ ایرانی از گربه سانان ماخذ تصویر: اینترنت
2 – خرس سیاه :
نسل خرس سیاه آسیایی به دلیل نفوذ انسان به مناطق زندگی این گونه در خطر انقراض قرار گرفته است. حیوانی کمیاب که نسل آن درخطرانقراض قرارگرفته است.این گونه ازدوگونه خانواده خرسهای ایرانی است که دراستان سیستان و بلوچستان درمنطقه کوههای
پوزک و بیرک وشمال باهو کلات زندگی می کند.این حیوان همه چیزخواراست واغلب ازگونه های گیاهی تغذیه می کند.
خرس ایرانی ا زپستانداران ماخذ تصویر: اینترنت
3 – تمساح پوزه کوتاه ایرانی
این جانور باقی مانده ای از راسته کروکودیل ها که خود خزندگانی بود ند که در دوران مزوزوئیک225 تا 265 میلیون سال قبل می زیسته اند.این گونه در ایران در منطقه باهو کلات استان سیستان وبلوچستان زیست می کند.
تمساح پوزه کوتاه ایرانی ازخزندگان ماخذ تصویر: منطقه حفاظت شده باهوکلات
4- آهوی خالدار
این جانور از پستاندارن بوده که به دلیل شکار بی رویه تعداد آن روز به روز کمتر شده است این جانور درمناطق حفاظت شده ای ازجمله هامون وباهو کلات استان سیستان وبلوچستان زندگی می کند.
آهو از پستانداران ماخذ تصویر : اینترنت
5- سنجاب راه راه بلوچی
این گونه تا به حال فقط در ناحیه باهو کلات سیستان وبلوچستان دیده شده است. این حیوان روزها فعال است و در زمستان درتمامی ساعات روزدیده می شود.این گونه اغلب به صورت دسته جمعی ونزدیک به هم زندگی می کند.ولانه ی خودرا میان شاخ وبرگ انبوه درختان می سازد.
سنجاب راه راه بلوچی ازپستانداران ماخذ تصویر: اینترنت
6- لاک پشت سبزدریایی
در بین انواع مختلف لاک پشت ها،این گونه زیبا تر از سایرین است. این لاک پشت در فصول بهار و تابستان برای تخمگذاری به سواحل دریای عمان می آیند.
لاکشت سبز دریایی ازخزندگان ماخذ تصویر: اینترنت
7- راسوی خاکستری هندی
گونه ای نادر که زیستگاه اصلی آن سواحل جنوبی هند است .این گونه پوست بسیار زیبا و چشم نوازی دارد.به همین علت در بازار تجارت پوست جایگاهی در خور توجه دارند. گونه ای از آن درمنطقه حفاظت شده باهوکلات سیستان نگهداری می شود.
راسوی خاکستری هندی از پستانداران ماخذ تصویر: منطقه باهوکلات
8- گراز
این جانور بومی نبوده و به صورت محافظت شده زنگی میکند نسل این جانورکه از پستانداران می باشد درخطر انقراض قراردارد اما
به صورت حفاظت شده در منطقه هامون سیستان وبلوچستان نگهداری می شود.
گراز از پستانداران ماخذ تصویر : از منطقه هامون
9- گیلانشاه خالدار ایرانی
این پرنده نادر محل زادو ولدش در سیبری است. از آنجا به ایران و سپس به آفریقا مهاجرت میکند. با این تفاسیر کشور ما یکی از مناطق خوب برای مسیر عبور این پرنده است. متاسفانه گیلانشاه خالدار بیش از 5 سال است که در ایران دیده نشده است و این احتمال وجود دارد که منقرض شده یا بسیار کم شده است. گیلانشاه خالدار "Slender-billed Curlew" از نادرترین و ناشناخته ترین پرندگان غرب پالئارکتیک (مانند اروپا، آفریقای شمالی وخاورمیانه) است.این گونه برای اولین بار توسط لوئیس ژ-پ ویلوت پرنده شناس فرانسوی در سال 1817 در مصر شناسایی شد. بر اساس مدارک موجود در اواخر قرن گذشته، جمعیت فراوانی از این پرنده وجود داشته و هنوز در اولین دهه های قرن گذشته نیز به طور منظم مشاهده و گزارش شده است. این پرنده به طور جدی در سطح جهانی در خطر انقراض می باشد و اکنون جمعیت جهانی آن احتمالاً کمتر از 50 قطعه می باشد و به همین دلیل از سوی کنوانسیون حفاظت از گونه های مهاجر (کنوانسیون بن) گونه ای در خطر انقراض و نیازمند به حفاظت معرفی شده است. همچنین در فهرست های ضمیمه شماره 1 کنوانسیون منع تجارت بین المللی گونه های در معرض خطر " "CITES و ضمیمیه شماره 2 کنوانسیون حفاظت از گونه های مهاجر"CMS" قرار گرفته است. شواهد قاطع و مستند به طور عمده انسان را به واسطه شکار مفرط، تخریب تالاب هاو استپ ها، مسئول کاهش جمعیت گیلانشاه خالدار معرفی می نماید. چنانچه این گونه منقرض شود این اولین مورد انقراض پرنده در اروپا بعد از سال 194است. یعنی زمانی که آخرین آوک بزرگ ناپدید شد.
گیانشاه خالدار ازپرندگان ماخذ تصویر: اینترنت
10- درنا
درنا پرنده ای بسیار زیبایی است که به سبب شکار زیاد نسل آن شدیدا درخطر انقراض قرار گرفته است. تولید مثل این پرنده هم به نحوی نیست که بتواند نسل از دست رفته ی این پرندگان را احیا کند. این پرنده که در زمستان به منطقه باهو کلات مهاجرت می کند قشلاق مناسبی را در این منطقه می گذراند.
درنا از پرندگان نادر ماخذ تصویر: اینترنت
11- فلامینگو
پرنده ای است مها جر که در فصل بهار و تابستان به آبگیرهای منطقه باهو کلات سیستان وبلوچستان مهاجرت می کند. این پرنده را درسواحل برزیل و آفریقا و هند نیز می توان مشاهده کرد.
فلامینگو از پرندگان مهاجر ماخذ تصویر: منطقه باهوکلات
12- باکلان
وجود دریاچه آب شیرین، زمینهای باتلاقی، پخش آب حاصل از طغیان رودخانه ها درمنطقه هامون سبب مهاجرت پرندگان بسیاری ازجمله باکلان ها به این منطقه می باشد این پرنده که خطر انقراض آن را تهدید می کند ازجمله پرندگانی است که درنیزارهای این منطقه زیست می کنددرفصل بهار وتابستان دراین منطقه می باشد.
باکلان از پرندگان مهاجر ماخذ تصویر: اینترنت
13- دراج
دراج ازپرندگان زیبایی است که شکار بی رویه و کمبود غذای مورد نیازوتخریب پناهگا ه های مورد نیاز برای تخم گذاری را می توان از جمله عواملی نام برد که این پرنده ی زیبا رابا خطر انقراض روبرو ساخته است . یکی از مناطق زیست این پرنده زیبا درمنطقه هامون سیستان می باشد.
دراج از پرندگان زیبا ماخذ تصویر: منطقه هامون
14- باقرقره
شکار بی رویه و کمبود غذای مورد نیازوتخریب پناهگا ه های مورد نیاز برای تخم گذاری تهدیدهایی برای این پرنده به شمار می آید .یکی از زیستگاههای حفاظت شده برای این پرنده زیبا تالاب هامون می باشد.
باقرقره از پرندگان زیبا ماخذ تصویر: اینترنت
15- زنگوله با ل
تعداد این جانور در فصل زمستان د ر منطقه تالاب هامون زیاد است. شکار بی رویه و کمبود غذای مورد نیازاز عوامل تهدید نسل این پرنده به شمار می رود.
زنگوله بال از پرندگان زیبا ماخذ تصویر: منطقه تالاب هامون
16- پلیکان
این پرنده از حیوانات مهاجر به شمار میرود که معمولا در فصول سردسیریا اوایل بهار درتالاب هامون دیده می شود. این پرنده های بزرگ از ماهی ها وموجودات آبزی دریاچه ها به عنوان تغذیه استفاده می کنند.
پلیکان از پرندگان زیبا ومهاجر ماخذ تصویر: اینترنت
17- درخت شیشم
گونه های گیاهی همچون شیشم در منطقه باهوکلات سیستان در خطرانقراض هستند. شیشم یا (جک) درختی است با تاج پوشش بسیار ضعیف و همیشه سبز که ارتفاعش به 25 متر بالغ میشود . از طریق جستزایی ریشه و ساقه علی رغم فقیر بودن خاک و تخریب توانسته است تاکنون مقاوکت کند. برگهایش متناوب و شانه ای است و دارای پنج برگچه واپه تخم مرغی با نوک کشیده تیز و پشت خزی است . گلهایش پروانه ای شکل کوچک و سفید است و در گل آذین خوشه ای قرار گرفته است . میوه آن نیام میباشد. درخت شیشم در برابر خشکی خاک و هم در برابر آب و رطوبت بردبار است و در کنار آب هم بخوبی میروید .سرعت رشد آن زیاد و پوست خارجی ساقه به رنگ سفید و چوب داخلی قهوای است. فصل گلدهی: گلها در خرداد میرسندو در آذر بذر میدهند. مناطق انتشار از مشرق زمین در هند و افغانستان است . درا یران در تنگ سرحه پاکستان -بشاگرد در ارتفاع 900-1200 متر از سطح دریا – ته درها و کنار چشمه ها و مسیر جریان آب میروید. نام محلی این درخت در فارسی شیشم است و در تنگ سرحه آنرا رقاء و در جیرفت آنر جک و در آبادان سیسو نام دارد وبعربی انر سیسو ساسم میگویند. چوب این درخت در اثر بخار دادن به صورتهای مختلف خمیده میشود ، چوبش قابل ارتجاع وقابل صیقل است و در نجاری مورد توجه میباشد. در مبل سازی و پایه های تختخواب چوبی به علت دوام و ظاهر زیبایی که دارد استفاده می شود. اما متاسفانه با توجه به قطع بی رویه این درخت یکی از گونه هایی است که با خطر انقراض روبرو شده است.
درخت شیشم ماخذ تصویر: منطقه باهوکلات
18- استبرق
نام علمی * نام فارسی: استبرق * نام محلی : خرگ : Calotropis
استبرق ازدرختان کائوچوی ایران است که در سواحل دریای عمان [باهوکلات]می روید اما متاسفانه امروزه به دلیل استفاده بیش ازحد انسان ها نسل این گونه در خطر انقراض قرار گرفته است. استبرق گیاه دائمی است و تا ۷۵ سانتی متر رشد می کند ، گلدهی از تیر تا شهریور ماه می باشدو گرده افشانی بوسیله زنبور ، حشرات و پروانه ها صورت می گیرد و در خاکهای شنی و لومی با زه کشی خوب رشد می کند این گیاه دمای ۲۰ درجه زیر صفر را تحمل می کند ، گلهای این گیاه حشرات را به تله می اندازد . از گیاه استبرق می توان چیزی لطیف تراز ابریشم بدست آورد و ما می توانیم بجای کرم حاصل از گیاه کویری استبرق که بسیار لطیف سفید و با کیفیت است استفاده کنیم. از استبرق می توان داروهای ضد اسهال تولید کرد. ریشه تلخ استبرق خلط آور ، ضد نفخ ، معرق مقوی می باشد و دارای اثر قی آور شدید است. از ریشه های پودر شده استبرق ضمادی تهیه می کنند که در درمان ورم سوختگی ، زخمها ، سستی اندام بدن و غیره بکارمی رود. از پوست استبرق فیبری می سازند که می توان از آن ریسمان و لباس تهیه کرد ، بذر آن ۲۱% روغن نیمه خشک دارد.در برخی از نواحی هند و مالزی از شیرابه ریشه این گیاه در مداوای جذام ، برخی بیماریهای جلدی مانند سوداء و رفع سیفلیس استفاده می شود، شیرابه شیری رنگ آن در بعضی نواحی هند جهت درمان بر روی تومور و التهاب ها اثر داده می شود.
ا
درخت استبرق ماخذ تصویر: منطقه باهوکلات
19- سوسن چلچراغ
* نام فارسی: سوسن چلچراغ Lilium Ledebourii (Baker) Boiss نام علمی :
این گیاه متعلق به سرده سوسن چلچراغ و تیره سوسن است و تنها یک گونه علفی بسیار زیبا از این گیاه در ایران یافت می شود.
ویژگی های گیاه شناسی: گیاهی پایا، پیازدار، با ساقه ای پوشیده از برگ، به ارتفاع 50 تا 150 سانتی متر. برگ ها ایستاده، خطی- سرنیزه ای، نوک تیز و کرک دار. زمان گل و میوه دهی: از اردیبهشت تا مرداد.
پراکندگی جغرافیایی در کشور: این گیاه به تعداد اندک و در رویشگاهی کم وسعت در ارتفاعات عمارلو واقع در50 کیلومتری شرق رودبار در استان گیلان می روید. مصارف و کاربردها: به دلیل کمیاب بودن و در نتیجه پهنه گسترش بسیار محدود در این مقوله اطلاعاتی وجود ندارد ولی به منظور آشنایی بیشتر با این گیاه، مصارف و کاربردهای یکی از خویشاوندان نزدیک اینگونه با نام فارسی سوسن یا گل سوسن ذکر می شود.
محیط زیست: تولید غذا (انرژی و مواد) به عنوان اولین حلقه زنجیره غذایی در زیست بوم ها، تلطیف هوا با تولید اکسیژن و رطوبت، حفاظت از خاک در برابر فرسایش آبی و بادی، ایجاد محیط زیست مناسب برای انسان و سایر جانداران مصرف کننده و به خصوص زیبا سازی محیط از خصوصیات این گیاه است.
خواص درمانی: کرم های تهیه شده از پیاز این گیاه به دلیل داشتن مقادیر فراوان موسیلاژ به عنوان نرم کننده پوست و همچنین تسکین دهنده التهاب های پوستی، سرمازدگی، سوختگی، زخم ها، ورم ها و سایر بیماری های پوستی به کار می روند.
سوسن چلچراغ ماخذ تصویر: اینترنت
تهیه کننده:
رشته زیست شناسی