تولید پسته درایران

 بسم الله الرحمن الرحیم
تاریخچه
تولید پسته درایران سابقه تاریخی داردوشاید قدیمیترین سندآن رابتوان سفرنامه هرودت مورخ نامی یونان (420-480ق م)دانست که درموردپسته ووضعیت آن درایران بحث نموده است.
نام پسته درکلیه زبانهاوکشورهای مختلف ریشه فارسی آن مشتق شده است واین خودنشانه ایست برآنکه دنیا اگرپسته رامی شناسد وحتی اگرچنانچه درحال حاضرمعدودی ازکشورهای دنیا اقدام به تولید ویاصدورآن می نمایند تجربیات اولیه خودراازکشورماداشته اند.
ازجمله شواهدی که برای صدق مطالب فوق می توان ارایه داد کتیبه های موجوددرابنیه تاریخی یونان است که درآنهابه پسته اشاره شده است.
براساس اسنادموجودانتشار درخت پسته در اروپا وسواحل مدیترانه مربوط به سده اول میلادی است که بوسیله یکی از امپراطوران رم بنام (ویته لیوس)از ایران به روم وسایر نقاط اروپا برده شده است.
سیستماتیک:(Anacardiaceae)
پسته یکی ازگیاهان مهم ازتیره آناکاردیاسه می باشد.این تیره با حدود60جنس و600گونه تیره ای مهم دربین گیاهان می باشد.این تیره دارای خصوصیاتی به شرح زیر می باشد:
گیاهان این تیره اغلب بصورت درخت یا درختچه اغلب با پوست رزین دار برگهای متناوب خزان کننده یا همیشه سبز،ساده یا مرکب وسه برگچه ای یا مرکب شانه ای معمولابدون گوشوارک گلهای منظم وروی خوشه ای ساده یا مرکب،تک جنس(تک پایه یا دو پایه)کاسبرگها به تعداد سه یا پنج وگاهی وجود ندارد.معمولا درقاعده پیوسته گلبرگها سه یا پنج یا وجود ندارند.پرچمها پنج یا ده وروی یک صفحه قرار دارند.
تخمدان فوقانی ومعمولا تک خانه ،تخمک یک یا سه ومعمولا قاعده ای،خامه یک تا سه ومیوه شفت ودارای یک دانه می باشند.ازجمله گیاهان این تیره که درایران وجود دارد می توان به درخت پرRhus cotinus درختچه یا درخت کوچک سماق R.coriaria ودرخت انبه Mangifera indica وتعدادی از گونه های جنس پسته Pistacia اشاره کرد.ابتدا لازم است به اختصارخصوصیات جنس پسته بیان شده وبه گونه های مهم آن اشاره شود.
گیاهان این جنس بصورت درخت یا درختچه های رزین دار برگهای متناوب خزان کننده (گونه ها موجود درایران )شانه ای وبه ندرت سه برگچه ای یا منفرد،بدون گوشوارک گلها روی خوشه ای ساده یا مرکب تک جنس (گیاه دو پایه)کاسبرگها پنج عدد،بدون گلبرگ،گل نر معمولا دارای چهار تا پنج پرچم میله پرچمها کوتاه بساک بزرگ گل ماده تابخدان تک خانه ای،خامه کوتاه،وکلا له سه شاخه ای،شاخه ها پهن برگشته میوه شفت،کم وبیش مورب تک دانه ای دارا یهسته هایی بادرون پر چوبی ودانه هایی با لپه های سبزینه دار،است.
Poatlatica بنه
درختی است با ارتفاع 2تا7 متر.خزان کننده ،برگها تک شانه ای دارای یک تا هفت برگچه به ندرت بیشتر ،محور برگها دارای بال باریک که گاهی تا انتها گلبرگ نیز ادامه می یابد برگچه ها به شکلهای مختلف تخم مرغ،مستطیلی کشیده وتیره ای به طول 3تا9 سانتیمتر وعرض 5 /1 تا5 سانتیمتر نوک کندونا مشخص گل آذین نر،خوشه مرکب به طول5/8 وعرض6تا5/ 9 میلیمتر درزیر گونه های مختلف دارای شکاهای گوناگون وفصل گلد هی اوایل بهار می باشد.این گونه دارای سه زیر گونه به شرح زیر می باشند:
P.a .Subsp Cabulica بال درسراسر محور برگ وجود دارد.برگچه ها تیره ای وکشیده با حداکثر تا محور،دو جفت برگچه انتهایی وجود دارد.برگچه ها به بیضی،تخم مرغی ،یامستطیل.P.a subsp mutica برگچه مستطیلی کوچک چرمی به طول 8تا3وعرض 5/1تا 3سانتیمتر با حاشیه محدب دارای میوه های کوچک که عرض آن بیشتر از طول آنهاست.دردو طرف برگچه ها کرکهای کوتاه مشاهده می شوند.
P.o. Sub Sp Kurdica برگچه های تخم مرغی به طول 9تا4 وعرض 2تا5 سانتیمترطول وعرض آن بتریقیب برابر است. برگچه ها دارای کرک کمی می باشند ویا گاهی بدون کرک چرمی وگوشتی می باشند. از اندامهای مختلف زیر گونه P.atiantica استفاده های معدودی میشود که می توان با استفاده ی میوه آن در صنعت روغن کشتی، تهییه کنجاله، ومصارف سنتی استفاده از صمغ انها در تهیه سقز وصنایع شیمایی اشاره کرد.
p.khinjuk اخنجک
درختی است به ارتفاع 3تا7 مترخزان کننده برگهای تک شاخه ای گاهی منفرد دارای 1تا7 برگچه محور برگها بدون بال وکم بیش دارای کرکهای کوتاه برگچه های بیضی شکل،تخم مرغی یا مستطیلی گاهی به طور تقریبی کرد به طول 3تا10 سانتیمتر عرض 2تا8 سانتیمتر نوک باریک وکشیده وبه طول یک تا 10 میلیمتر قاعده گرد وبه ندرت مورب ،سطح روی برگ دارای کمی کرک که بعدا ازبین می رود،سطح زیرین برگ دارای کمی کرک که ممکن است فقط روی رگبرگها باقی بماند.گلاذین نر خوشه مرکب به طول 7تا15 سانتیمتر،میوه کوچک به طول 5تا8 میلیمتر وعرض 4تا6 میلیمتر دارای نوک بسیار کوتاه.
P.terebenus
بسیارگونه شبیه بنه بوده وصمغ آن دارای بوی تندی می باشد.
P.Lentiscus
از این گونه شیره ای تراوش می کند که در سقز مصرف داردوبسیار خوشبوست.
P.integrrima
دارای برگ معطری می باشد .اصل آنرا ازکوههای هیمالیا می دانند.چوب این گونه مصرف صنعتی دارد.
P.Oleosa
ازاین گونه روغن معطر برای خوشبو کردن بعضی داروها استخراج می نمایند.اصل این گونه راازآسیای شرقی می دانند.
‍Pistacia Vera (پسته معمولی )
این گونه به صورت خودرو درشمال شرقی ایران آسیا مرکزی وافغانستان وجود داردوباغات پسته بصورت پراکنده دراکثر نقاط ایران مورد بهره برداری قرار می گیرد.این گونه پسته از مهمترین گونه های این جنس می باشد که به دلیل مقاومت دربرابر شرایط نا مساعد محیطی از قبیل :گرماوسرمای شدید،کم آبی ،شوری زیادخاک وغیره سطح وسیعی از اراضی وزراعی رابه خود اختصاص داده است. اهمیت این گونه به دلیل میوه آن می باشد.که مصارف متنوعی را داراست وازارزش فوق العاده ای برخوردار می باشد.
ریشه
درختان پسته دارای ریشه افشان وعمودی تاعمق 5-6 مترمی باشد.که براحتی درخاک نفوذ می کند.باتوجه به سیستم ریشه این گیاه دربرابر کم آبی ازمقاومت زیادی برخوردار است.قدرت تولید ریشه های فرعی در درخت پسته بسیار ضعیف است وهرگاه انتهای ریشه اصلی به دلیلی قطع می شود درخت دراثرنرسیدن آب ومواد غذایی کافی ،خشک شده وازبین می رود.علت اینچنین خشکیدگی راوجود ریشه های میین جذب کننده آب درانتهای ریشه می دانند که باقطع انتهای ریشه آنها نیز حذف می شود.رشدریشه درسالهای اول رشد نونهال چندین برابرطول اندامهای هوایی می باشد.این خود به استقرار گیاه دراوایل کشت درجهت تهیه آب وموادغذایی کمک می کند.
باعنایت به طویل بودن ریشه در اوایل فصل رشد درانتقال نهال ازخزانه به زین اصلی بایستی دقت کافی به عمل آید.ریشه پسته درمقابل خاکهای آهکی مقاوم می باشددربرابر شوری خاک سرمای زیر صفر درجه وگرمای زیاد ازخودمقاومت نشان می دهد.ریشه درخت پسته درمقابل رطوبت زیاد خاک حساسیت فوق العاده ای دارد و به صورت عکس العمل نشان می دهد.بالا بودن سفره آب زیر زمینی در منطقه کشت باعث حالت خفگی در ریشه میشود و درخت خشک میشود. حمله امراض قارچی از جمله phytophthera موجب آن می شود که کشت این گیاه درمناطق مرطوب محدود می شود.
PH قابل تحمل رابرای ریشه درختان پسته pH بین 5 /8-8/6گزارش کرده اند.هرچه PH بیشتر باشد قابلیت جذب املاحی چون fa Mg -Na کاهش یافته وکمبود آنها دردرخت مشاهده می شود.
تنه هاوشاخه ها
درختان پسته درصورت هرس صحیح بطور معمول دارای تنه های مشخص هستند قطر تنه درخت بطور معمول کمتر از یک مترورنگ بیرونی تنه وشاخه ها خاکستری مایل به سفید می باشد.همانند اغلب درختان در سن پنج سالگی به بالا شکاف برمی دارد.به علت دارا بودن جوانه های نابجا ونهفته در تنه ها وشاخه ها قدرت تولید تنه جوش وشاخه جوش در آنها وجود دارد که دارای رشد کم می باشند.تنه وشاخه اغلب گونه های پسته دارای مجاری تراونده درقسمت خارجی پوست داخل خود می باشد.تراوش صمغ با شروع فعالیت کا مبیوم وباز شدن برگها صورت می گیرد،درماههای تیر ومرداد به حداکثر خود می رسد وبعدا با شروع دوره استراحت درخت رو به کاهش نموده ودرزمستان که درخت درحال استراحت است بطور کلی متوقف می شود.مقدار صمغ درگونه های Lentiscus Atlantica Terebrntus بمراتب بیشتر ازگونه های دیگر جنس پسته است تولید صمغ بیشتر وکاربرد گسترده ای که شیرابه این گونه درصنایع مختلف دارد موجب شده است تابصورت اقتصادی مورد بهره برداری قرار بگیرد.میزان تولید صمغ دراین گونه ها به شرایط آب وهوایی،نور،حرارت،وبارندگی بستگی دارد.درتابستانها ی معمول وخشک تراوش صمغ بطور مرتب ادامه می یابد درحالیکه وزش بادهای گرم ویا آفتاب زده گی وغیره که گاهی به پوست درخت نیز آسیب می رساند ممکن است میزان تراوش صمغ راکاهش داده ودرصورت شدت تراوش صمغ را بطور کلی متوقف سازد،قطر نسبت به تاج ارتفاع شکل ظاهری وعملیات پرورشی مانند تنک کردن درختان وهرس درافزایش صمغ تاثیر دارد.
برگ
برگ ها در پسته تک شانه ای و به ندرت منفرد محور برگ ها گرد بدون بال ودارای کرک های کوتاه برگچه های چرمی وبه تعداد یک تا7 عدد است.شکل برگها به صورت مستطیلی ویا تخم مرغی ویا گرد،طول برگچه ها 4تا5/6وعرض آن 5/2تا4سانتیمتر می باشد.نوک برگچه ها براق وسطح زیر آنها مات است.رنگ برگهای پایه های نر سبزتیره ،براق واندکی ضخیمتر وقرمز ترازپایه های ماده است .زمان ظهور برگهادرپسته اوایل بهار وهمراه باظهور گلهاست.درصورتی که گرمای مورد نیاز گیاه جهت بیدار شدن ازخواب فیزیولوژیکی تامین نگرددضمن به تاخیر افتادن شکوفایی جوانه گل وبرگ برگهای تولید شده نیز دارای یک یاسه برگچه خواهند بود این درحالیست که تعداد برگچه طبیعی برای هر برگ پنج عدد می باشد.
گل
درختان پسته دو پایه می باشند اگر چه موارد نادری ازتک پایه بودند آنها نیز گزارش شده است که حالتی غیر طبیعی می باشد.
جوانه های نر برروی درختان نر وجوانه های ماده روی درختان ماده وجود دارند.که ازآنها گلهای نروماده بوجود می آید.بزرگتر بودن جوانه های نر نسبت به جوانه های ماده جنسیت درختان راقبل از شکوفایی گلها متمایز می سازد.
گلهای نر
گا آذین نربصورت خوشه مرکب بطول 5تا8 سانتیمتر ومخروطی شکل است که برروی هر شاخه ازیک نقطه چند گل منشعب می شود هر خوشه گل ازتعدادزیادی گلبرگ تشکیل می گردد. گلهای فاقد گلبرگ کروی شکل می باشند.هرگل نر پنج کاسبرگ به رنگ سبز دارد که پس ازرسیدن به رنگ زرد در می آید.تعداد پرچمها5 عدد می باشد که دارای میله های گوتاه می باشند.
گل ماده
گل آذین ماده بصورت خوشه مرکب بزرگتر وبازتر ازگل آذین نر است که از100تا150 گل تشکیل می شود. به شکل مخروطی وسبز رنگ که بطور انفرادی خوشه گل قرار می گیرد.وهر گل متشکل ازیک تخمدان متصل به خامه ای کوتاه وبه کلاله سه شاخه ای مخصوص ختم می گردد.تخمدان پسته تک حجره ای ودر آن یک تخمک وجود دارد.رسیدن گل ماده وبدین معنی که گل رسیده دارای کلاله سفید مایل به صورتی می باشد.آمادگی آن برای قبول گرده ازتغییر رنگ کلاله مشخص می گردد.
نیازهای گردهافشانی
کلیه ی گونه های پسته دو پایه می باشندکه جهت کرده افشاری وجود پایه های نریا تامین دانه گرده جهت تشکیل میوه ضروری می باشد.گلهای ماده بدون گلبرگ بوده والغب بوسیله باد گرد افشانی می کنند.گلدهی پایه های نر وماده با اختلاف زمانی2-3 هفته از یک دیگر صورت می گیرد توجه به تانین دانه گرده به منظور انجام یک گرده افشانی مطلوب امری ضروری می باشد.بعضی از باغداران برای تامین گرده دو کولیتوار گرده دهنده {پایه نر} که از نظر زمان گلدهی با هم اختلاف دارند مورد استفاده قرار می دهند ،که گلدهی کامل اولی 2-3 روز بعد از گلدهی کامل پایه های ماده اتفاق می افتد.باعنایت به این که ارقام پسته به دو گروه زودرس،متوسط رس ودیررس مستقیم می شود پایه های نر بایستی مناسب بارقم ماده انتخاب شود به نحوی که اگر پایه ماده از نوع دیر رس باشد،پایه نرنیز حتی الامکان از همین نوع باشد،تا رسیدن گرده ومادگی همذمان باشدوامکان تلقیح فراهم آید.بدیهی است در صورتی که در باغی از هر سه نوع درخت وجود داشته باشد باید از هر سه نوع پایه نسبت لازم وجود داشته باشد.یک رقم تلقیح کننده مناسب پایه دارای خصوصیاتی می باشد به شرح ذیل:
1. ظهور گل وخاتمه آن همراه با شکوفایی گلهای ماده موجود در باغ باشد.
2. مقدار گل تولید شده به حد وفور باشد
3. قدرت ودرصدزنده بودن گرده مناسب باشد.
زنبور عسل گلهای نر پسته را برای جمع آوری دانه گرده ملاقات می کند اما گلهای ماده بدلیل اینکه بدون گلبرگ بوده ودرآنهاشهد تولید نمی شود بنابر این قدرت جذب زنبور عسل در آنها وجود ندارد،بنابر این باد عامل اصلی گرده افشانی وترتیب قرار گرفتن پایه های نر نسبت به پایه های ماده از اهمیت ویژه ای بر خوردار است.بعضی از باغبانان به ازای هر10-12درخت ماده یک درخت نر را به منظور تامین دانه گرده اختصاص می دهند ولی نسبتی که بیشتر مرسوم است نسبت 1به8میباشد.در یک طرح مناسب وکامل می توان هر درخت نر رادر مرکز یک بلوک3×3از درختان ماده قرار دادکه ترتیب هر هشت درخت ماده در مجاورت یک درخت نر یا گرده دهنده قرارخواهد گرفت.تعدادی از باغداران برای تامین گرده ردیفهایی از درختان نر را در سراسر باغ درمسیر بادکشت می نمایندکه با این وجود کشت چندین ردیف از درختان نر در باغ امری ضروری می باشد.جدا از عوامل فوق که در گرده افشانی طبیعی درختان پسته دخالت دارد،عوامل دیگری نیز دخالت دارد.که می توان به تجانس بین پایه های نروماده یا بلند بودن درختان ،ترتیب درختان ماده،عدم وجود حشرات مضری چون تریپس پسته،تامین به موقع درجه حرارت وپایین بودن رطوبت نسبی هوا اشاره کرد تلاقی های بین گونه ای در بین گونه های پسته وجود دارد از قبیل:-p.atlantica-p.terebintus-p.patarstina-p.integerri
اغلب این گونه ها قبل از گونه Vera گل می دهند که امکان جمع آوری،آماده سازی وذخیره سازی دانه گرده را برای استفاده بعدی درگرده افشانی مصنوعی پسته فراهم می سازد.اگر چه ممکن است جمع آوری دانه گرده از گونه هایی غیر ازvera جهت یک گرده افشانی تکمیلی ویا بهودبخشیدن به گرده افشانی انجام شده صورت بگیرد.بااین وجود اختلاف قابل توجه ای دردرصد تشکیل میوه حاصل ازگرده افشانی با استفاده ازدانه گرده گونه های دیگر وجود دارد.در صورتی که عمل گرده افشانی توسط گونه های دیگر صورت پذیرد ممکن است مشکلاتی از قبیل تغیر زمان رسیدن میوه ،عدم شکوفایی درون بر (خندان شدن)،کاهش وزن مغز و عوامل مضر دیگری اتفاق افتاد. در مجموع بنظر می رسد استفاده از گرده گونه های دیگر غیر از vera در گرده افشانی مصنوعی چندان مناسب نیست.استفاده از گونه terebintus به عنوان گیاه گرده دهنده درباغات پسته جنوب اروپا امری طبیعی است.در آمریکا از رقم نربیشتر به عنوان گرده دهنده درباغات پسته استفاده می شود.دراکثر مناطق پسته خیز جهان به ویژه کالیفرنیا درایالات متحده از گونه کرمان به عنوان بهترین رقم ماده استفاده می شود.زیرا دارای روشن ترین مغز است که کمی سبزرنگ می باشد.ردالپو برونت وترابونلا ارقام دیگری هستند که به عنوان پایه های ماده مورد استفاده قرار می گیرند.
میوه
باتوجه به بالا بودن ارزش غذایی وکاربرد گسترده ای که میوه پسته در صنایع مختلف دارد گونه های مختلف جنس پسته به ویژه گونه vera رامی توان با ارزشترین گونه های گیاهی قرار داد.استفاده از میوه پسته معمولی در صنایع غذایی ودارویی به علت دارا بودن ترکیبات فوق العاده غنی استفاده از میوه گونه Atlantica درتهیه روغنهای نباتی وتهیه کنجاله جهت تغذیه دام مواردی هستند که امیت میوه این گیاه را روشن می کند.
تشکیل میوه
درصد گلهایی که به میوه تبدیل می شود ازسالی به سال دیگر متفاوت می باشد.این تفاوتها به شرایط آب وهوایی درطول دوره گلدهی وسرمای زمستان ماقبل دوره گلدهی بستگی دارد.سرمای ناکافی درطول زمستان می تواند گلدهی رابه تاخیر اندازد.وبااین حالات اثرات مضری را در تولید گرده ونمو مادگی بر جا می گذارد.آزمایشها درطول چهار سال متوالی با سرمای کافی نشان داده اند که به طور متوسط حدود 10% از گلها به میوه تبدیل شده اند.که ازاین مقدار حدود 5/7% دارای مغز و5/2%بدون مغز یا پوک بوده اند.گلهای ماده تلقیح نشده به طور معمول درمحدوده زمانی 3-4 هفته پس از گلدهی کامل ریزش می کنند.
ساختمان میوه
شکل میوه با یک عدد بذر (دانه)تولید می شود.میوه شفت وحجیم بیضی وکشیده یا تخم مرغی به طول 10تا20 میلیمتر وعرض 6تا12 میلیمتر دارای نوک تیز است،نارس آن به صورت خوشه ای بارنگ سبز،همراه با کله های قرمز که با رسیدن میوه به تدریج از رنگ سبز کاسته شده وکله های قرمز جای آنرا می گیرد.میوه پسته دولپه است،بارنگهای خرمایی کمرنگ،نخودی،خرمایی مایل به سبز،سبز مخصوص که به رنگ پسته ای معروف است،دیده می شود.بذر پسته توسط پوششی سخت بنام درون بر محصور می گردد.اندوکارپ درp.vera باگونه های دیگر جنس پسته اختلاف دارد بدین صورت که درنوک میوه p.vera شکافی ایجاد می گردد،این شکاف به تدریج به طرف پایین پیشروی کرده وموجب شکوفایی میوه می شود.این حالت درمیوه های مختلف این گونه تنوع زیادی دارد شکوفایی اندوکارپ خصوصیت مناسبی است که درجداکردن پوست سخت ازمغز برای مصرف کننده آسان می سازد.
تنفس وتغییرات اتیلن درمیوه:
دراوایل تیر ماه تنفس بایک حداقل ازco2 یعنی حدود 36 میلی لیتربرکیلوگرم درساعت شروع شده که این مقدارافزایش می یابد.دراواسط مردادماه وباشروع رشد بذراین مقداربه 125میلی لیتربرکیلو گرم درساعت می رسدکه بانزدیک شدن بذربه رشد نهایی این مقداربه حداکثر خودخواهد رسید.
جداسازی دقیق میوه های پوک ازآنهایی که مغزشان ازنظر رشد فیزیولوژیکی تکامل یافته تاقبل از اواسط مردادماه حدود27 جولای امکان پذیر نیست.شدت تنفس میوه های توخالی نسبت به میوه های توپربسیاراندک وناچیز حدودا28-23 میلی لیتربرکیلوگرم درساعت درطی دوره آزمایش بوده است. این جداسازی براساس تنفس ازاواسط مرداد ماه امکان پذیر است.وجودمغزدرمیوه باعث خواهدشد تااواسط مرحله رشد میوه میزان تنفس افزایش یابد درحالی که درمیوه بدون مغز این مقدارهمواره ثابت می ماند.تفاوت قابل توجهی درتغییرات اتیلن بین میوه های دارای مغز بامیوه های بدون مغز وجود ندارد.مقداراتیلن درهیچکدام هرگز از میزان 44% میکرولیتر برکیلوگرم درساعت تجاوز نمی کند.
مواد تشکیل دهنده میوه
پسته به عنوان یک میوه خشکباری سرشار ازمواد غذایی مختلف وپر انرژی است. جدول زیر ترکیبات میوه پسته را درصدگرم قسمت خوراکی نشان می دهد درصد مواد تشکیل دهنده میوه پسته جدا ازنوع کولتیوار به شرایط آب وهوایی تغذیه ای گیاه نیز بستگی دارد

مقدار
مواد تشکیل دهنده
مقدار
مواد تشکیل دهنده
3/7 میلیگرم
آهن
3/5 گرم
آب
972 میلیگرم
پتاسیم
3/19 گرم
پروتئین
4/1 میلیگرم
نیاسین
7/53 گرم
چربی
67/0 میلیگرم
ویتامین B1
19 گرم
کربوهیدرات
230 واحد بین الملی
ویتامین A
131 میلیگرم
کلسیم
594 کیلو کالری
کالری
500 میلیگرم
فسفر

با عنایت به این که درصد زیادی ازقسمت خوراکی میوه پسته راچربیها وقندتشکیل می دهند.لازم است مکانیسم سنتز ونوسانها درکاهش وافزایش هریک درطول مراحل رشد ونمو مورد بررسی قرارگیرند.
قندها
قند غالب موجود درمغز پسته دی ساکاریدی به نام ساکارز است که ازدوقند شش کربنه فروکتوز وگلوکزتشکیل می گردد.وجود یک قند الکلی وانیوزیتول نیز موجب افزایش میزان قندپسته می شود.میزان ساکارز درمیوه پسته به وجوداجزای تشکیل دهنده آن درزمان رشد ونمو بستگی دارد.درطول اولین ماه ازرشد مقز میوه ساکارز به سرعت افزایش یافته ودرابتدای دومین هفته ازتیرماه به حداکثر خود یعنی درحدود 35 % ازوزن خشک بذر می رسد.اواخر تیرماه میزان قندها به 14 %ازوزن خشک میوه کاهش یافته وبعدها به تدریج کاهش می یابد تابه 6 %دراواخر مرداد ماه می رسد که این مقدار به تقریب تارسیدن میوه ثابت خواهد ماند.
چربی
باتوجه به جدول مشاهده می شودکه بیش از نیمی ازوزن مغز پسته را چربیها تشکیل می دهند.مقدارچربیها درابتدای رشد میوه حدود3 % ازوزن خشک مغزمی باشدکه این مقدارهمواره درحال افزایش بوده به گونه ای که دراواسط تیرماه به حدود 6 /3 % خواهدرسید بعدازاین زمان مجموع قندها کاهش یافته وافزایش چشمگیری درمیزان چربی آغازمی شود.باادامه رشد ونمو وبالاخره رسیدن بذر میزان چربی به بیش از 40 % ازوزن خشک بذرخواهد رسید.ترکیب گلیسید- 14 – های موجود درمغز میوه پسته از نوع اسیدها چرب اشباع شده وغیراشباع است.که بیش از 90 % ازآنها ازنوع اسید چرب غیراشباع می باشد.

اسید های چرب
اسید های چرب غبر اشباع
اسید های
چرب روغن
مرسیتیک
پالمیتیک
استئاریک
اراشیرونیک
پالموتنولئیک
اولئیک
لینولئیک
لینولنیک
مغز پسته
ناچیز
2/9-4/13
1/1-5/0
ناچیز
5/1-5/0
64-6/44
1/29-6/44
4/0-1/0

میوه کونه های مختلف جنس پسته به طور معمول دارای درصد روغنی بین 50-60 درصد وزن خشک آن است. به عنوان مثال در زیر گونه MUTICA درصد روغن مغز را 56% وزن روغن میوه کامل را بین 27-30 درصد گزارش کرده اند. ترکیب اسیدهای چرب در گونه های مختلف جنس پسته یکسان است ولی درصد ترکیبات متفاوت است . جدول 3 برخی از خصوصیات مغز پسته را از نظر فیزیکی و شیمیائی نشان می دهد.
جدول شماره برخی خواص فیزیکی و شیمیایی مغز پسته
خواص نمونه
وزن درصد دانه
مغز درصد
خاکستر درصد
روغن درصد
ضریب شکست
عدد صابونی
مواد غیر صابونی
مغز پسته
9/126-5/87
1/44-9/58
1/4-5/2
1/53-5/60
1/463
189-6/193
72/0-96/0

شکوفایی اندوکارپ یا پوست سخت میوه ,
یکی از خصوصیاتی که میوه گونه Vera را از کونه های جنس پسته Pistacia متمایز می سازد شکوفایی اندوکارپ یا به اصطلاح خندان شدن میوه است که کمتر از یک ماه قبل از رسیدن فیزیولوژیکی میوه اتفاق می افتد .
میزان شکوفایی اندوکارپ ممکن است در کولیتیوارهای مختلف طبقه بندی و جهت تولید تجارتی از آنها استفاده می نمایند .
میوه خندان همیشه نسبت به میوه دهان بسته وزن بیشتری دارد، که مغز در ایجاد سنگینی در درجه دوم قرار دارد . می توان چنین بیان کرد که وزن بذر عاملی در شکوفایی اندوکارپ بشمار می رود. وزن پوست در میوه های ناشکوفا نسبت به بقیه دارای اختلاف قابل ملاحظه ای است . به علت بالا بودن وزن مغز در میوه های شکوفا و بالا بودن پوست در میوه های نا شکوفا وزن نهایی هر دو اختلاف ناچیزی دارد.
به طور کلی می توان به این موضوع اشاره کرد که هر عاملی که موجب کاهش اندازه وزن میوه گردد در میزان خندان شدن میوه نقش دارد عواملی را که در این زمینه دخالت دارند می توان به شرح زیر اشاره کرد:
1- آب : کاهش میزان آب در اثر ایجاد نوسانهای آبیاری باعث کاهش شکوفایی اندوکارپ می گردد.
2- درجه حرارت : همانطور که اشاره شد اگر چه شکوفایی اندوکارپ پدیده ای فیزیکی نیست و عواملی در آن دخالت ندارند ولی ذکر شده است که تغییرات درجه حرارت در ابتدای رشد گیاه در فصل بهار موجب خواهد شد تا درخت پسته زودتر یا دیرتر از موقع رشد خود را آغاز و میوه در زمان معین و مساعد تشکیل نگردد و این امر موجب افزایش پسته های ناشکوفا خواهد شد.
3-هورمونها :
این نظریه وجود دارد که ممکن است هورمونی در گیاه سنتز شود که عمل آن شکوفایی اندوکارپ باشد ولی این موضوع به طور دقیق به اثبات نرسیده است. بعضی معتقد هستند که کاهش مواد غذایی ممکن است سنتز این هورمون را کاهش داده و به طور غیر مستقیم در شکوفایی دخالت داشته باشد. و بعضی دیگر معتقد ند که تغییرات درجه حرارت و رطوبت هوا میزان سنتز هورمون را کاهش داده و میزان میوه های ناشکوفا را افزایش می دهند.
4-گرده افشانی :
عدم گرده افشانی مناسب و ناکافی بودن دانه گرده در باغ موجب خواهد شد تا تلقیح ناقص صورت گرفته و در نتیجه بزر به طور کامل داخل میوه تشکیل نشود و تهداد پسته های ناشکوفا افزایش یابد.
5- تغذیه :
در بین موارد فوق تغذیه از اهمیت بیشتری برخوردار است . وجود مقدار کافی فسفر ، کلسیم ، پتاسیم ، آهن در قسمت های مختلف از میوه موجب بهبود اندازه و وزن میوه می گردد که به طور مستقیم در خندان شدن میوه موثر است و به دلیل اهمیت موضوع و روشن تر شدن نقش عناصر در شکوفایی اندوکارپ لازم است تا نقش هر کدام به طور مختصر بیان شود :
فسفر : میزان فسفر مغز پسته های خندان بیشتر از پسته های ناخندان می باشد ولی میزان فسفر در پوست سخت و نرم کمتر است. از طرف دیگر ذکر شده که کاهش فسفر در اوایل فصل رشد باعث کم شدن آهن در پوسته نرم پسته می شود که این خود می تواند در افزایش بیش از حد میوه های ناشکوفا دخالت داشته باشد.
پتاسیم : پتاسیم در پوست نرم پسته خندان نسبت به پوست نرم پسته ناشکوفا بیشتراست. این اختلاف را حدود 30% ذکر کرده اند . همچنین ذکر شده است که پتاسیم موجود در پوست سخت یا اندوکارپ پسته های ناشکوفا بیشتر از پسته های نا شکوفا است .
ازت : افزایش بیش از حد ازت خاک موجب رشد سبزینه ای گیاه شده و از افزایش اندازه و وزن میوه کاسته خواهد شد و موجب افزایش میوه های ناشکوفا می گردد.
کلسیم : در مغز و پوست سخت پسته خندان مقدار کمتری از این عنصر وجود دارد به منظور کاهش مقدار کلسیم لازم است تا مقدار پتاسیم خاک افزایش یابد تا از این طریق کلسیم خذب شده کاهش و میوه های شکوفا افزایش یابد .
آهن : مقدار آهن در مغز پسته خندان کمتر از پسته ناشکوفاست . ولی در پوست نرم پسته بر عکس این مساله صادق است. در هر حال وجود نسبت کافی و مناسب از آهن و فسفر در خاکها جهت شکوفایی ایده آل پسته ضروری است.
پارتنوکارپی :
تولید میوه ای خالی ( بدون مغز ) یکی از چند خصوصیتی است که در اکثر گونه های جنس پسته معمولی مشاهده می شود. تولید میوه های بدون مغز p.VERA یکی از اساسی ترین مشکلات تولید پسته در منطق تولید پسته است. شدت و ضعف این خصوصیت از کولتیواری به کولتیوار و از سالی به سال دیگر متفاوت است. خالی شدن میوه از بذر در اثر سقط جنین بذر است ولی این امکان نیز وجود دارد که میوه های خالی از بذر در اثر پارتنوکارپی نیز بوجود آیند. اطلاعات بدست آمده نشان می دهند که از مجموع میوه های تولید شده در اثر گرده افشانی گلها 5/24% در اثر سقط جنین و 2/3% در اثر پارتنوکارپی بدون بذر هستند . عدم رشد یکنواخت بذر که در مراحل مختلف رشد ممکن است اتفاق بیفتد به تولید میوه های به اندازه و اشکال غیر طبیعی در زمان رسیدن منجر می شود. میوه های بدون بذر یا پارتنوکارپ به ریزش تمایل نشان نخواهند داد و این گونه میوه ها به حالت طبیعی رشد خواهند کرد . ظهور گل تا تلقیح کامل آنها در مدتی نزدیک به 14-15 روز به طول می انجامد و در صورتی که در عرض این مدت گرده کافی و ناسب به گلها ی ماده پسته نرسد ممکن است دو حالت اتفاق بیفتد که هر دو عامل افزایش تعداد میوه های بدون بذر هستند. تعدادی از گلها ماده تلقیح نمی شوند که موجب تشکیل میوه های بدون بذر می شود یا اینکه تلقیح ناقص انجام شده و بذر پس از اندکی رشد در اثر سقط جنین از بین می رود.
تناوب باردهی :
تولید محصول زیاد در یک سال و به دنبال آن کاهش محصول عدم باردهی در سال بعد جزء خصوصیات پاره ای از درختان میوه از قبیل سیب ، پرتقال ، هلو ،گلابی ، و آلوست .
علت تناوب باردهی در این گونه درختان به خوبی مشخص نشده است ، اما آنچه تاکنون مشخص شده وجود یک محصول سنگین موجب کاهش تشکیل جوانه های گل برای سال آینده خواهد شد. هنوز روشن نیست که آیا نقصان محصول ناشی از کاهش و تحلیل موارد باز دارنده ایست که در گیاه سنتز می گردد در هر حال عوامل و مکانیسم های خاصی در این گونه گیاهان ممکن است موجب کاهش مقدار محصول در اثر باردهی بیش از حد در سال قبل باشد.
بعضی از گیاهان Anacardiacea از قبیل مانگو و پسته به طور کامل با سایر گیاهان متفاوت و غیر معقول است. تولید زیاد محصول در یک سال موجب خواهد شد تا جواه های گل که مراحل تمایز یابی خود را پشت سر گذاشته و به تعداد زیادی بر رو ی شاخه های گل تشکیل شده اند در تابستان و در اثر عوامل مختلف ریزش کنند و از انبوه جوانه های تشکیل شده تنها تعداد معدودی باقی بماند و محصول ناچیزی را به همراه داشته باشد.
بنابراین احتمال تناوب باردهی در پسته از ریزش نا به هنگام جوانه های گل در طول سال که محصولی زیادی تولید شده است به مراتب بیشتر از عدم تشکیل جوانه های گل است که در بسیاری از درختان گزارش شده است. در طول ماهای تیر و مرداد جوانه ها به حداکثر ریزش خود می رسند که این زمان منطبق با دوره ای است که میوه ها دارای رشد و نمو سریعی میباشند. به علت بالا بودن مقدار مصرف مواد غذایی در اثر بالا بودن میزان محصول و عدم تناسب لازم بین سطح برگ و با میزان محصول مواد غذایی ذخیره شده در بافتهای گیاه تحلیل رفته و صرف رشد و نمو میوه ها می شود که نتیجه آن کاهش میزان مواد غذایی جهت حفظ و بقای جوانه های تشکیل شده برای محصولات سال بعد می باشد و به دنبال آن ریزش جوانه های گل را باعث می شود. تحقیقات نشان می دهد که ریزش جوانه های گل ممکن است در اثر نقصان کربوهیدرات در گیاه نباشد و پدیده های هورمونی آنرا کنترل کنند.
هومونهای بازدارنده ریزش جوانه های گل که در برگهای تولید می شوند به جای انتقال به جوانه های گل به موازات نیاز شدیدی که میوه های در حال رشد به کربوهیدراتها دارند از برگها به میوه ها انتقال می یابد.
حذف میوه های اضافی می تواند جابجایی مواد هورمونی را در مورد تغییر داده و از تجمع آنها در میوه جلوگیری کند که نتیجه آن کاهش ریزش جوانه های تمایز یافته خواهد شد .
تاثر عوامل محیطی روی رشد و نمو درختان :
1- شرایط آب و هوایی :
درخت پسته در منطقی که دارای زمستان سرد و تابستان خیلی گرم و طولانی می باشند بخوبی رشد می نمایند . ارتفاع این مناطق از سطح دریا 1200-1600 متر باشد. در اغلب مناطقی که در عرض جغرافیایی 28-32 درجه می باشند درخت پسته بعمل می اید . درخت پسته از آفتاب سوزان و درجه حرارت بالا آسیب نمی بیند. گفتنی است که تابش آفتاب زیاد باعث کاهش شدید مواد هورمونی خاک می گردد. درخت پسته در مقابل سرمای شدید زمستان تا 20 درجه زیر صفر و در گرمای تابستان تا 45 درجه سانتی گراد را تحمل می کند. این گیاه نسبت به رطوبت خاک حساس می باشد و رطوبت زیاد باعث مبتلا شدن درخت پسته کموز و مرگ تدریجی آن می شود. بنابراین خاکهای سبک و قابل نفوذ که آب را از خود عبور می دهند برای پسته کاری مناسب می باشند . همچنین رطوبت نسبی بالای محیط نیز موجب اختلال در گرده افشانی و تشدید فعالیت قارچ و رتیسلیوم می گردد.
پسته در مناطق که میزان بارندگی سالیانه کمتر از 150 میلیمتر نباشد می تواند به رشد و زندگی خود بدون آبیاری ادامه دهد .
2- خاک مناسب پسته کاری :
پسته در نوع خاک زراعی قابل کشت می باشد . ولی پسته طالب خاکهای سبک و عمیق می باشد. در خاکهای سنگین به دلیل مقدار زیاد رس و باقی ماندن رطوبت به مدت زیاد در خاک شرایط افزایش بیماری های قارچی و احتمال آسیب دیدن ریشه و طوقه درختان پسته افزایش می یابد . در چنین خاکی رشد درختان پسته کند می شود و غالباً شاخه های اطراف و افقی بیشتر رشد می کنند. از طرفی در خاکهای شنی و سبک میوه پسته پوک می شود. و سر شاخه های درخت نیز خشک می گردد.
پسته تا حدودی به شوری مقاوم است ولی نمک را دوست ندارد . بنابراین اضافه کردن نمک به پای درخت جایز نیست.
بر اساس گزارش های موجود درخت پسته میزان شوری تا 17 یا 18 دسی زیمس بر متر در 25 درجه سانتی گراد عصاره اشباع را متحمل است. و از این حد به بالا میزان محصول شدیداً کاهش می یابد .
ازدیاد درختان پسته :
ازدیاد درختان پسته یکی از مهمترین بخشهای تولید این محصول می باشد . در زمینه ازدیاد درختان پسته مسایل متنوعی وجود دارد بذر کاری و اجرای پیوند روی نهال بذری شیوه ای قدیمی می باشد. ولی هنوز هم در بسیاری از منطق پسته کاری جهان مرسوم می باشد.
به طور کلی درختان در ایران و سایر نقاط جهان به روشهای زیر زیاد می گردد :
1- ازدیاد جنسی یا بذر کاری
2- ازدیاد غیر جنسی ( پیوند قلمه ، خوابانیدن ، کشت بافت )
ازدیاد یا بذر کاری :
معمولی ترین روش ازدیاد پسته بذر کاری است . و در این روش بذر تهیه شده در موقع مناسب در زمین اصلی خزانه یا گلدان کشت می شود و بعد از انتقال به زمین اصلی پیوند زده می شود.
کاشت بذر در زمین اصلی :
اگر محا باغ در زمین های زراعتی مناسب باشد تنها عملیات تسطیح و بذر کاری صورت می گیرد. اما در صورتیکه در اراضی بکر باشد ابتدا باید با دستگاهی زیر شکن گاو آهن ( ساب سویلر) لایه های زیرین را تا حداقل یک متر نرم و قابل نفوذ به آب کرد و مقداری کود دامی پوسیده با شخم عمیق به خاک اضافه نمود در شرایطی که استفاده از زیر شکن مقدور نیست می توان فقط محل گودالهای نهال را به قطر یک کتر و عمق یک تا یک ونیم متر کنده و با خاک زراعتی مناسب و کود دامی پوسیده پر نمود. در زمینهای بکر و اراضی با خاک نا مناسب حتی در برخی مواقع تعویض خاک محل احداث باغ پسته به صرفه می باشد.
پسته به شرایط منطقه معمولاً بذر کاری از اوایل دیماه تا اوایل فروردین انجام می شود. بهتر است بذر های انتخابی دارای پوست رویی ( اندوکارپ ) نیز باشد. همچنین از بذر هایی که پوست رویی آنها در زمان برداشت جدا شده می توان استفاده کرد.
بذر های انتخابی را بایستی به مدت دو روز خیسانده و پس از 3 تا 4 روز نگهداری در محیط گرم و مرطوب دمای 25 درجه سانتی گراد بلافاصله در محیط اصلی کشت نمود . بسته به نوع بذر هایی که برای این منظور استفاده می شود که از نوع بادامی باشد ، برای جلوگیری از فعالیت قارچها بایستی بذرها را در موقع خیساندن سم کاپتان 1% یا به مدت 10 دقیقه با وایتکس تجارتی با غلظت 10 درصد ضد عفونی نمود.
در مورد بذر پسته های وحشی مثل بنه و کور بعلت دارا بودن پریکاپ سخت و احتمالاً خواب فیزیولوژیکی ابتدا بایستی به رفع این مشکل اقدام نمود . برای رفع این مشکل ابتدا باید پوست سخت بنه را با استفاده از اسید سولفوریک غلیظ 95% به مدت 90 دقیقه هضم نمود تا نسبت به آب قابل نفوذ گردد. در مورد کور به نظر می رسد 10 دقیقه کافی باشد. حداقل 30 روز سرما دهی با دمای 4-10 درجه سانتی گراد درصد جوانه زنی بذر ها را افزایش می دهد.
پس از آماده سازی زمین بایستی جوی پشته هایی به پهنای یک متر و با فاصله 5-7 متر ایجاد نمود سپس با ایجاد سوراخهای به عمق 4-7 سانتی متر روی پشته در محل داغ آب بذر ها را کاشته و با ماسه نرم یا خاکستر روی آنها را پوشانیده و بلافاصله آبیاری کرد.
به منظور اطمینان از سبز کردن همه بذرها بهتر است چند عدد بذر را فاصله چند سانتی متری از هم در یک محل کاشت تا پس از سبز شدن یکی را نگهداری و بقیه را حذف کرد.
خزانه کاری ( کاشت بذر در خزانه و گلدان ) :
اصولاً کاشت بذر پسته در خزانه به علت طبیعت ریشه این درختان جز با مراقبت های ویژه که اغلب مستلزم هزینه اضافی می باشد امکان پذیر نیست. زیرا در کشور ما هنگام انتقال نهال از خزانه به محل اصلی همیشه تعدای از این خشک می شند. و بنابراین لازم است مجدد در سال بعد واکاری انجام گیرد. به همین دلیل این روش کمتر کاربرد دارد.
برای بذر کاری در خزانه زمین آن باید به دقت آماده گردد. زمین خزانه را می توان به دو صورت کرتی و یا فارویی به صورتی که نهرهایی ایجاد گردد تا بذرها با فاصله 20 تا 25 و عمق 5 سانتی متر در آن کاشته شود. بهترین زمان خزانه کاری از آذر ماه تا اواسط زمستان می باشد.
عملیات ضد عفونی بذر نیز مانند کاشت مستقیم انجام می گیرد . مدت نگهداری نهال در خزانه 1 تا 2 سال می باشد. بهتر است که با عملیات داشت مناسب مثل تغذیه کافی نهال را آنچنان قوی کرد که در سال اول قابل جابجایی باشد زیرا هر چه نهال بیشتر در خزانه بماند دارای ریشه بلندتر و قویتر گردیده و هنگام جابجایی درصد خشکیدگی آن بیشتر می شود.
برای انتقال نهال از خزانه به محل اصلی پس از آبیاری خزانه و گاورو شدن آن در دو طرف خطوط کاشت با فاصله 25 سانتی متر شیار عمیقی به عرض 50 و عمق 80 سانتی متر حفر می کنند . و نهال را تام خاک اطراف ریشه از زمین در می آورند و سریعاً به زمین اصلی می برند.
راه معمولی دیگری که در مناطق پسته کاری ایران معمول است کشت در ظرفهای فلزی مانند پیتهای حلبی و حتی کیسه های نایلون است و معمولاً هنگام انتقال ته حلبی را بر میدارند و نهال را می کارند که در نتیجه دیوارهای حلبی به مرور زمان می پوسند این شیوه از نظر جابجایی و امکان گرفتن نهال دارای اطمینان بیشتری می باشد ولی از نظر اقتصادی هزینه بیشتری را داراست.
مناسبترین روش تولید نهال کشت بذر در نایلونهای تیره رنگ با کف سوراخدار می باشد. با این کار از رشد بیش از حد ریشه اصلی نهال جلوگیری گردیده و در نتیجه به جای رشد عمودی ریشه اصلی ریشه های فرعی تولید می گردد. که این ریشه ها در داخل محدوده نایلون بوجود می آیند و در نتیجه در زمان انتقال ریشه اصلی دچار استرس می شود. با این توضیح تعداد زیادی ریشه فرعی در محیط نایلون بوجود می آید که در صورت صدمه ریشه اصلی ، ریشه های فرعی وظایف ریشه اصلی را بر عهده می گیرند . درصد موفقیت این نهالها بالای 95% میباشد.
خصوصیات بذر پسته برای کاشت و تهیه نهال :
1- بذر باید کاملاً سالم و بدون کپک زدگی باشد.
2- بذر از پسته های همان سال انتخاب شود. زیرا به علت بالا بودن درصد چوبی مغز قوه ناحیه پسته پس از سه سال بشدت کاهش می یابد .
3- بذر پسته باید خندان و یکنواخت باشد و این امر کمک زیادی به یکنواختی پایه های بدست امده می کند.
4- مغز پسته به پوست سخت چسبیده باشد بدین صورت که مغز لق نباشد.
5- از مغزهایی که مصنوعاً خندان شده و یا شکستگی دارند استفاده نشود.
6- بذر ها باید درشت و کاملاً رسیده باشد این گونه بذر ها مواد غذایی بیشتری دارند و رشد نهال بهتر خواهد بود.
7- ضد عفونی بذر ها هنگام کاشت لازم است.
مشهورترین پایه های درخت پسته :
یکی از عوامل ازدیاد درختان پسته استفاده از پایه های مناسب و مقاوم است. در حال حاضر پایه اغلب پسته ایران از نوع پسته اهلی ورا می باشد. برخی از پایه های مناسب مورد استفاده به شرح زیر می باشند :
1- پایه پسته اهلی :
پسته اهلی در ایران و بعضی از کشور های دیگر مانند سوریه به عنوان پایه پسته در بسیاری از باغها استفاده می شود . جوانه زنی و رشد اولیه آن قابل ملاحضه است. برای کشت در خزانه و کاشت در زمین اصلی به خصوص در اراضی شور مناسب می باشد. ولی عیبهای آن کم نیست. این پایه در مقابل نماتدهی عامل مولد غده ذیشه بیماری گموز ، قارچ عامل پژمردگی بسیار حساس است و همینطور در صورت عدم هرس نرم تنه نامناسب ایجاد می کند در ایران از انواع پسته بادامی ، سرخسی ، بنه باغی ، رقم قزوینی و دیگر رقمهای این گونه برای تولید پایه استفاده می شود.
2- پایه بنه :
بنه گونه ای می باشد که بصورن جنگلهای وحشی یا توام با بلوط و بادام در برخی مناطق کوهستانی و مرتع کشور وجود دارند . بنه دارای ریشه اولیه کم ولی نسبت به گونه های دیگر آزمایش شده در ایران به نماتد مقاوم تر است .
این پایه ها نسبت به قارچهای خاکزی حساس میباشند.
3- پایه کسور یا خنیجوکی :
کسور از پایه های وحشی می باشد که بذر آن در شرایط طبیعی به سختی سبز می شوند ولی در صورت جوانه زدن رشد اولیه بهتری را نسبت به بنه داراست . این گونه نیز به بیماری های شایع پسته بخصوص نماتد مولد غده حساس میباشد.
4- پایه آتلانتیکا :
این پایه گونه ای وحشی مناطق مدیترانه ای و فلسطین می باشد. رشد اولیه آن پس از جوانه زدن کم ولی در شرایط گل خانه ای پس از 2 تا 6 ماه آماده برای پیوند زنی و انتقال به باغ اصلی می باشد. این پایه به بیماری های پژمردگی و رتیسلیومی و هوای سرد حساس می باشد و برای مناطق سرد توصیه نمی شود. اجرای پیوند گونه ورا روی این پایه کاملاً سازگار است.
ازدیاد غیر جنسی درختان پسته :
مهمترین روش ازدیاد غیر جنسی درختان پسته پیوند زدن می باشد. پسته درختی دو پایه است ولی چون قبلاً در موقع کاشت تنی توان درخت ماده را از درخت نر تشخیص داد بنابراین پیوند زدن پایه های بذری حتماً لازم است . همچنین کشت بذر پسته به دلیل خاصیت هتروزیگوتی گوناگونی شدید بذر ها به هیچ وجه نمی توانذ خصوصیات مورد نظر و مطلوب مادر را بطور کامل حفظ و منتقل کند و باید پیوند مناسب و مورد نظر را روی پایه پیوند نمود.
پیوند های جوانه ها :
پیوند لوله ای : در این روش که رایجترین پیوند در ایران است پس از آنکه نهال دو یا سه ساله شد و تنه نسبتاً مناسبی پیدا کرد در اواخر زمستان تنه اصلی نهال بذری از ارتفاع 40-60 سانتی متری قطع می گردد بدین ترتیب نهال دارای چند شاخه جدید از محل جوانه های زیر قسمت بریده شده می گردد که باید چند شاخه قوی از این شاخه ها در جهت های مختلف نهال نگه داری شود و بقیه حذف گردد در اوایل خرداد ماه همزمان با جو درو منطقه روی این چند شاخه پیوند لوله ای زده می شود.
2- پیوند شکمی : رایجترین روش مورد استفاده در باغهای پسته آمریکا می باشد بسته به زمان کاشت و اندازه نهال ممکن است عمل پیوند در همان سال اول کاشت یا بعداً صورت گیرد. این نوع پیوند در ارتفاع یکسان انجام می گیرد . تا از دستگاه شیکر ( لرزاننده ) به سهولت انجام می گیرد این نوع پیوند در ماههای اردیبهشت و مرداد بهترین نتیجه را خواهد داشت. در مواردی که گیاه شیره دار باشد ار زوش تی معکوس استفاده می شود .
3- پیوند قاچی : این نوع پیوند بیشتر در استرالیا متداول می باشد. نهال پس از انتقل به زمین اصلی پیوند می خورد جوانه پیوندک از شاخه های تازه سال جاری انتخاب می شود . در فاصله 30 تا 50 سانتی متری بالای سطح خاک رو به باد پیوند زده می شود. و توسط نوارهای P>V>C محکم گردیده و بعد از 10 سانتی متر ی بالای پیوند ساقه اصلی نهال قطع می گردد. زمان این نوع پیوند در استرالیا پاییز است و قطر مناسب برای پیوند به اندازه قطر یک مداد است.

28