موضوع :
بررسی رابطه عزت نفس با پیشرفت تحصیلی
پژوهشگران :
مقدمه:
در طول سده های گذشته دیدگاه فلاسفه وشاعران موید این اصل بوده است که انسان نیاز دارد خود را خوب ومنطقی
واخلاقی جلوه دهد در صدسال گذشته نیز بسیاری از روانشناسان پذیرفته اند که انسان دارای عزت نفس می باشد
برای انسان هیچ حکم ارزشی مهمتر از داوری او در مورد عزت نفس خویشتن نیست .
ارزشیابی شخص از خویشتن قطعی ترین عامل در رشد روانی او میباشد این ارزشیابی به صورت احساسی است که انتزاع و شناسا یی ان دشوار است زیرا پیوسته تجربه میشود و جزئی از هر احساس و دخیل در هر واکنش احساساتی انسان است بنابراین این تصور که یک فرد از خویشتن دارد به طور ضمنی در همه ی واکنش های ارزشی تجلی می شود .
از سویی دیگر عملکرد تحصیل و یا موفقیت افراد در مورد تحصیل و عوامل و شرایط و امکانات ومقتضیات ان از جمله موضوعات مورد علاقه و جالب توجه روانشناسان و صاحب نضران علوم تربیتی می باشد
به نظر می رسد پیشرفت تحصیلی و عزت نفس دارای یک رابطه متقابل می باشد یعنی از طرفی داشتن عزت نفس موجب پیشرفت تحصیلی می شود زیرا که خودباوری و تلقی مثبت از خویشتن در یادگیری و ایجاد نگرش برای تحصیل اثر می گذارد و
موجب پیشرفت تحصیلی می شود از طرف دیگر موفقیت تحصیلی و رسیدن به مدارج بالا در کار اموزش موجب ارتقای عزت نفس می شود .
به طور کلی پیشرفت های انسان در هر زمینه ای وتجربه ی موفقیت احساس خودباوری و ازشمندی و توانمندی در هر مورد باعث افزایش عزت نفس می شود .
ویلیام جیمز اضهار می دارد که هر چند مفهوم خود و عزت نفس بسییار شبیه به هم هستند اما عزت نفس اشاره به به سطوح ارزشمندی دارد که فرد برای خود قایل است و به معنی درک و دریافت جایگاه و منزلت خود می باشد
در تحقیق حاضر به بررسی رابطه بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مقطع دبیرستان در شهرتبریز در سال تحصیلی 93-92 می پردازند.
عنوان پژوهش:
عزت نفس، احساس ارزش، درجه تصویب تایید، پذیرش و ارزشمندی است که شخص نسبت به خویشتن احساس می کند (شاملو، 1372). وقتی سخن از عزت نفس به میان می آید ارزش شخصی یا احساسی که از فرد در نظر اعضای گروه مجسم می شود مطرح می گردد. یکی از پیچیده ترین و ناراحت کننده ترین مسائل شخصیتی عقده حقارت است. کودکانی که احساس بی لیاقتی و عقب ماندگی می کنند کمتر برای موفقیت و انجام دادن کارها به تلاش و کوشش دست می زنند. رشد سالم شخصیت ایجاب می کند که شخص نه فقط برای شناخت خود، بلکه بیشتر برای پذیرش خود فعالیت کند پژوهش های ارزشمندی درباره ی ارتباط خودشناسی فرد در رابطه با رشد سالم و سازگاری های شخصیتی افراد انجام گرفته و نتایج مثبت و سودمندی به بار آورده است(پارسا، 1376).
در زمینه رابطه ی بین احساس ارزشمندی و عزت نفس با پیشرفت تحصیلی، نظر مربیان و اساتید و متخصصان تعلیم و تربیت بر این است که عوامل روحی و روانی تاثیر بسیار بالایی در موفقیت یا عدم موفقیت تحصیلی دانش آموزان دارد پژوهش های زیادی در زمینه پی بردن به رابطه عزت نفس و پیشرفت تحصیلی صورت گرفته است. گسترده ترین این تحقیقات پژوهشی است که به وسیله گیل دات انجام شده نتایج تحقیق موید رابطه بالا بین انگیزه پیشرفت و عزت نفس است. یکی دیگر از این پژوهش ها در زمینه ی عزت نفس یافته های کوپر اسمیت است که در سال 1967 منتشر شد. به نظر کوپر اسمیت منابع عزت نفس شامل موارد ذیل اند:
1. پای بند بودن به آداب و قوانین اجتماعی و اخلاقی
2. مهم بودن: وقتی شخص متوجه گردد که اهمیت دارد و در زندگی دیگران مهم است عزت نفس او بالا می رود.
3. موفقیت
4. قدرت: وقتی شخص احساس قدرت کند، در نتیجه می تواند روی سایرین اثر گذاشته و متعاقباً عزت نفس او بالا می رود.
بنابراین ارزش وجودی عزت نفس به عنوان بعدی از ابعاد شخصیت انسان و ارتباط آن با موفقیت ها و با شکست و ناکامی های فرد قابل ملاحظه و تبیین است. در این تحقیق که بررسی رابطه عزت نفس و پیشرفت تحصیلی در میان دانش آموزان مقطع دبیرستان در شهر تبریز در سال تحصیلی 93-92 است سعی می کنیم که این رابطه را با استفاده از پرسشنامه عزت نفس به نتیجه برسانیم. حال سوال این است که عزت نفس و پیشرفت تحصیلی چه رابطه ای با هم دارند؟
اهمیت و ضرورت مساله:
داشتن عزت نفس برای یک زندگی موفقیت آمیز لازم است بنابراین باید به تقویت آن در بین دانش آموزان پرداخت.
از آنجا که عزت نفس کودک زمینه و اساس ادراکات وی از تجارب زندگی را مهیا نماید، امری ارزشمند محسوب می گردد شایستگی عاطفی-اجتماعی که از چنین شناخت مثبت از خود ناشی می شود، می تواند به عنوان نیرویی در مقابل مشکلات جدی آینده به کودک کمک کند.
عزت نفس جنبه مهمی از عملکرد و کشش کلی کودک است و به نظرمی رسد به صورت تعاملی با زمینه های دیگری از جمله سلامت روانی و عملکرد تحصیلی ارتباط دارد به این معنی که عزت نفس می تواند علت و هم معلول نوعی از عملکرد باشد که در سایر حوزه ها رخ می دهد(پپ و همکاران، 1988).
در بحث از اهمیت و ضرورت موضوع می توان به آیات قرآن و احادیث مراجعه نمود.
خداوند در سوره فاطر آیه ده می فرماید: " هر که طالب عزت است بداند که تحکم و عزت خاص خدا است، کلمه نیکوی توحید و (روح پاک آسمانی) به سوی خدا بالا رود و عمل نیک خالص آن را بالا برد".
و در سوره منافقون آیه هشتم آمده است که: "عزت خاص خدا و رسول و مومنین است". پیامبر گرامی اسلام در این باره فرموده است: "زندگی که در آن انسان زیردست و خوار باشد مردن از آن بهتر است و مردنی که با پیروزی مقرون باشد، صدهزار بار بر زندگی ذلت بار ترجیح دارد".
همچنین پیامبر گرامی می فرمایند: کسی که نفس خود را شناخت به یقین خدا را شناخته است حضرت علی (ع) می فرمایند: خویشتن شناسی سودمندترین دانش هاست.
اهداف پژوهش
هدف کلی:
تعیین رابطه عزت نفس با پیشرفت تحصیلی در میان دانش آموزان مقطع دبیرستان شهرتبریز
هدف جزیی:
1-تعیین میزان رابطه ی عزت نفس با پیشرفت تحصیلی
2-تعیین میزان رابطه ی عزت نفس با جنسیت
سوال ها:
1-آیا بین عزت نفس با پیشرفت تحصیلی رابطه وجود دارد؟
2-آیا بین عزت نفس با جنسیت رابطه وجود دارد؟
متغیرها:
عزت نفس (متغیر مستقل): تصورات، نگرش ها و ارزیابی هایی که شخص بطور مداوم از خود انجام می دهد
پیشرفت تحصیلی (متغیر وابسته): موفقیت در هدف های تربیتی تعیین شده که به عنوان عملکرد تحصیلی دانش آموز در نظر گرفته شده است.
تعریف عملیاتی:
عزت نفس: منظور از عزت نفس در تحقیق حاضر میزان نمره ای است که فرد از آزمون کوپر اسمیت کسب کرده است.پیشرفت تحصیلی: منظور از پیشرفت تحصیلی در پژوهش حاضر نمره معدل ترم گذشته دانش آموزان در تمام دروس است.
مقطع تحصیلی که این تحقیق در آن صورت گرفته است دانش آموزان دوره دبیرستان شهرتبریز است.
روش گردآوری اطلاعات:
روش تحقیق به صورت توصیفی از نوع همبستگی است.
-جامعه آماری:
شامل دانش آموزان دختر و پسر مقطع دبیرستان شهر تبریز ر در سال تحصیلی 92-91 که تعداد آنها 510 نفر می باشد که شامل رشته های علوم تجربی و علوم انسانی است.
-نمونه آماری:
نمونه آماری شامل 40 نفر که 20 نفر دختر و 20 نفر پسر است. که بصورت تصادفی از میان دانش آموزان دبیرستان انتخاب شده است.
-ابزارها:
ابزار اندازه گیری پرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت است که آن را در سال 1966 براساس تجدیدنظری که بر روی مقیاس راجرز دیمونه (1945) انجام داده تهیه و تدوین کرد این پرسشنامه شامل 5 موضوع است.
1-انجام تکالیف آموزشی
2-روابط اجتماعی
3-خانواده
4-خود
5-آینده
این مقیاس دارای 58 ماده است که 8 ماده آن، یعنی شماره های 6، 13، 20، 27، 34، 41، 46، 48، و 55 دروغ سنج است که اثر خنثی در تصحیح سیاهه دارد. چنانچه پاسخ دهنده از 8 ماده مذکور بیش از 4 نمره بیاورد بدان معنی است که ارتباط آزمون پائین است و آزمودنی سعی کرده است خود را بهتر از آن چیزی که هست جلوه دهد.
دامنه پاسخ های آزمودنی به صورت بلی، خیر است که هر فرد متناسب با وضعیت خود یکی از گزینه ها ر انتخاب می کند.
در سوالات: (2، 4، 5، 10، 11، 14، 18، 19، 21، 23، 24، 28، 29، 30، 32، 36، 45، 47، 58) به پاسخ بلی یک نمره و به پاسخ خیر صفر نمره تعلق می گیرد با توجه به مجموع نمره حاصله سطح عزت نفس هر فرد تعیین می گردد. بدیهی است حداقل نمره ای که هر فرد بگیرد صفر و حداکثر 50 خواهد بود (بیابانگرد، 1372).
از میان معدل نمرات دانش آموزان نیز به عنوان ملاک پیشرفت تحصیلی استفاده شد.
-روایی و پایایی پرسشنامه:
برای تعیین روایی و پایایی آزمون، تحقیقاتی از جانب پانچر (1967) کمپل (1965) کوپر اسمیت (1967) هورمن (1965) و مورسن (1971) انجام گرفته که روایی و پایایی آزمون را مورد تایید قرار می دهد.
-روش های آماری:
از آمار توصیفی و استنباطی برای تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده استفاده می گردد.
ابزار گردآوری اطلاعات
در این پژوهش ما می خواهیم بدانیم که :
1-آیا بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی رابطه وجود دارد؟
2-آیا عزت نفس با جنسیت رابطه دارد؟
در این تحقیق متغیر (X) بیانگر نمرات عزت نفس دانش آموزان و متغیر (Y) بیانگر معدل دانش آموزان در نظر گرفته شده است.
بعد از جمع آوری نمرات و داده ها و انجام محاسبات آماری از طریق ضریب همبستگی پیرسون نتایج زیر بدست آمد:
ضریب همبستگی در دانش آموزان پسر 96/0 است که نشانه همبستگی خیلی بالاست.
ضریب همبستگی در دانش آموزان دختر 93/0 است که نشانه همبستگی خیلی بالاست.
میزان ضریب همبستگی این شاخص آماری بین "1+" و "1-" متغیر است که در این تحقیق میزان همبستگی در جهت مثبت است و همچنین عزت نفس در دانش آموزان پسر و دختر تقریباً یکسان است و تفاوت معناداری بین عزت نفس پسران و دختران وجود ندارد و در هر دو همبستگی خیلی بالاست.
با توجه به ضریب همبستگی بدست آمده بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی لذا فرضیه مذکور اثبات می شود یعنی همبستگی مثبت معناداری بین دو متغیر مورد پژوهش وجود دارد و نتیجه گرفته می شود که پیشرفت تحصیلی با عزت نفس رابطه دارد و هر چه عزت نفس بالاتر رود پیشرفت تحصیلی بهتر است و برعکس هر چه عزت نفس پائین تر باشد پیشرفت تحصیلی ضعیف تر است.
نتیجه گیری
یافته های حاصل از این تحقیق نشان می دهد که همبستگی خیلی بالا بین پیشرفت تحصیلی و عزت نفس وجود دارد و نتیجه می گیریم که بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی همبستگی مثبت معناداری وجود دارد همچنین در این تحقیق عزت نفس در پسران و دختران تقریباً یکسان است و تفاوت معناداری در این مورد وجود ندارد زیرا در هر دو گروه همبستگی خیلی بالاست.
از میان هماهنگی بین یافته های تحقیق حاضر و تحقیقات قبلی بر می آید که بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی رابطه معنی داری مستقیمی وجود دارد.
چنانچه خانم فاطمه سیف پناهی درباره رابطه عزت نفس و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر و پسر ناحیه 1 مرکز پیش دانشگاهی سنندج سطح 46/0 را بدست آورده بود و بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت و معناداری قائل بود چنانچه هر چه افراد دارای عزت نفس بالایی بودند به مراتب در تحصیل نیز پیشرفت چشمگیری را نشان می دادند.
تحقیق آقای هادی پورهاشمی درباره رابطه بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی در سال 1370 انجام یافته و جامعه آماری دانش آموزان سال سوم متوسطه فرهنگ و ادب ریاضی و علوم تجربی (شهرستان قائم بود که ضریب همبستگی عزت نفس و پیشرفت تحصیلی برای آزمودنی ها از نظر آماری معنادار است).
پس می توان نتیجه گرفت که بین پیشرفت تحصیلی و عزت نفس یک رابطه تنگاتنگ و مثبت از نظر آماری وجود دارد زیرا هماهنگی نتیجه تحقیق حاضر با تحقیقات دیگر بیانگر ارتباط بین دو متغیر پیشرفت تحصیلی و عزت نفس است و می توان این تحقیق را به دانش آموزان مقطع دبیرستان در شهر تبریز تعمیم داد.
اما رابطه عزت نفس با جنسیت تایید نمی شود زیرا در عزت نفس دختران با پسران تفاوت معناداری وجود ندارد.
پیشنهادها:
1-والدین اجازه ابراز وجود به فرزندان بدهند و به دیدگاه ونظرهای آنان احترام بگذارند و هیچ گاه نظرها و صلاح دیدهای خود را بر آنان تحمیل نکنند وفرزندان خود را
استوارو مستدل بار آورند وسعی کنند عصبانیت انان را از حد اعتدل خارج نکنند .
2- از انجا که احترام به شخصیت افراد و در نظر گرفتن نقاط قوت انانا می تواند در افزایش عزت نفس موثر باشد توصیه می شودوالدین به نقاط قوت فرزندان بیشتر از نقاط ضعف آن ها توجه کنند .
3-معلم بهتر است عملکرد خوب فراگیران را در کلاس ور جمع دوستان انان مطرح کند زیرا این کار نه تنها به ارزشمندی
فرد می افزاید بلکه به دیگر فراگیران نیز می فهماند که
چه عملی از انها انتظار می رود ودر این عمل با چه پیامدهای مثبتی توام می باشد .
4- معلمان تجارب همراه با موفقیت برای فراگیران فراهم نمایند و بر نقاط مثبت و توانمندی های انان تاکید نموده انان را مورد تشویق و ارزیابی مثبت قرار دهند.
5- افزایش مهارت های فردی واجتماعی در فراگیران نقش مهمی در افزایش احساس ارزشمندی انان دارد.
12