"آیفل و نقش آن در گسترش مجموعه منابع الکترونیکی"
چکیده:
این مقاله به معرفی برخی از کنسرسیوم های داخلی و خارجی کتابخانه ها از جمله "کنسیران" و "آیفل" و نقش آنها در تامین بهینه منابع الکترونیکی برای کتابخانه ها می پردازد. و اینکه با سازماندهی کتابخانه های کشور و مدیریت واحد آنها می توان در کمترین زمان ممکن و با صرف کمترین هزینه و طی سهل ترین مسیر ممکن، از بهترین منابع الکترونیکی بهره مند شد.
کلید واژه ها:
کتابخانه ها، کنسرسیوم، کنسیران، آیفل، ناشر، کارگزار، منابع الکترونیکی.
مقدمه:
امروزه منابع الکترونیکی و دسترسی به آنها یکی از مهمتر ین نیازهای کتابخانه ها و مراکز فرهنگی به شمار می رود که دستیابی آسان واستفاده بهینه از آن نیاز به دانش و مدیریت خاصی دارد.
با توجه به گستردگی دانش وعلوم و فنون بشری، جایگزینی دسترسی آسان به منابع مورد نیاز بجای مالکیت منابع و تهیه تمامی آنها، از اولویت بیشتری برخوردار بوده و بهترین طریقه نشر و اشاعه فرهنگ و دانش در مراکز اطلاع رسانی به ویژه کتابخانه ها می باشد. قیمت بسیار گران منابع از یک طرف و بودجه کم کتابخانه ها برای خرید آنها از طرف دیگر، عامل گرد هم آمدن نمایندگان کتابخانه های کشورهای مختلف و تشکیل کنسرسیوم های مختلف داخلی و خارجی شد. تشکیل این کنسرسیوم ها راهگشای بسیاری از مشکلات بوده است. چرا که با صرف هزینه و وقت کمتر، منابع مختلف و متنوع تری تامین شده و در اختیار پژوهشگران و محققان قرار می گیرد و کاربران نیز با دریافت آموزشهای لازم به شبکه بانکهای اطلاعاتی مختلف متصل می شوند.
کنسرسیوم خارجی "آیفل":
از جمله کنسرسیوم های بین المللی، آیفل (EIFL)1 می باشد که به عنوان نماینده کتابخانه های کشورهای گوناگون با دارا بودن اهداف غیرتجاری برای دریافت منابع بیشتر با قیمت مناسبتر با ناشران منابع دیجیتالی و یا کارگزاران آنها وارد مذاکره می شود. و وظیفه اصلی آن، زمینه سازی برای تجارت نشریات و محصولات الکترونیکی از طریق مذاکره با ناشر و کارگزار می باشد.
این سازمان غیرانتفاعی (NGO) که در هلند به ثبت رسیده، از ائتلاف کتابخانه های پنجاه کشور در حال توسعه جهان که موانع زیادی برای دسترسی به اطلاعات دارند از جمله کشورهای جهموری شوروی، آسیای جنوب شرقی، خاورمیانه و … تشکیل شده و فعالیت های اجتماعی و غیرتجاری خود را از سال 1999 آغاز کرد.
مراکز دانشگاهی در این کشورها خواهان ایجاد راهی برای کسب اطلاعات علمی و پژوهشی از سراسر دنیا بودند. اما هزینه بالای اشتراک منابع الکترونیکی و اطلاعات محدود در مورد چگونگی استفاده از این منابع نسبت به منابع کاغذی، مانع از تملک نشریات و منابع فراوان دانشگاهی گردید. آیفل در راستای حمایت از این کشورها و کتابخانه های آنها جهت استفاده بهینه از منابع الکترونیکی وارد عمل شد.
یکی از روشهای افزایش قدرت خرید استفاده کنندگان از منابع، کاهش قیمت خرید برای مصرف کننده از طریق دریافت تخفیف هزینه اشتراک بوده است. که این کار برای کشورهای عضو آیفل که عمدتاً کشورهای فقیر یا در حال توسعه بودند از طریق برگزاری مناقصاتی در مورد مجلات و نشریات الکترونیکی برای ناشران و کارگزاران صورت گرفت.
از بین صاحبان اطلاعات، ناشران (Publishers)، انعطاف پذیری بیشتری نسبت به ارائه تخفیف از خود نشان دادند. ولی کارگزارها (Agregators)، شرکت هائی تجاری بوده که اطلاعات و منابع را از چندین ناشر گرفته و هزینه ای را به آنها پرداخت کرده و خودشان این اطلاعات را به دیگران می فروختند و از آنجائی که فلسفه وجودی شان صرفاً تامین منابع مالی بوده به دلیل انعقاد صدها قرارداد دیگر، در صورت عدم تخفیف به یک خریدار، چیزی را از دست نمی دادند لذا در مورد ارائه تخفیف انعطاف پذیری چندانی نداشتند. از جمله این کارگزاران، الزوییر (Elsevier)، پروکواست (Proquest)، ابسکو (Ebsco) و … می باشند که از کارگزاران مهم جهان به شمار می روند. در مقابل اینها یکسری شرکت های غیرتجاری نیز وجود داشته که درصدد گسترش و توسعه اطلاعات بوده و اطلاعات را به صورت مجانی در اختیار دیگران قرار می دادند. از جمله دانشگاه کمبریج یا موسسه فیزیک آمریکا (American Institute of physics) که به فکر کسب درآمد نبوده بلکه درصدد ارائه خدمات می باشند. که اینها رویکرد خوبی دارند ولی صحبت و مذاکره با آنها بسیار به طول می انجامد.
عملکرد آیفل:
تاکنون از طریق برگزاری مناقصات، آیفل توانسته است بسیاری از منابع دیجیتال و ژورنالها و DVD-ROM, CD-ROM را با تخفیف قابل توجهی برای کتابخانه های مختلف تهیه کرده و همچنین موافقت برخی از ناشران جهت اشتراک صرفاً منابع الکترونیکی (و نه کاغذی) را جلب نماید.
و از آنجائی که آیفل نماینده چندین کشور می باشد لذا تخفیف هائی که توسط آن گرفته می شود هرگز با تخفیفهای اخذ شده توسط هر کشور به طور جداگانه قابل مقایسه نمی باشد. لذا هر چقدر تعداد کشورهای عضو بیشتر باشد میزان تخفیف دریافت شده بیشتر و قیمت منابع اطلاعاتی پائین تر خواهد آمد.
برای ایجاد اطمینان دو جانبه از عملکرد و تعهدات کتابخانه های کشورهای مختلف از یک طرف و ناشران و کارگزاران آنها از طرف دیگر، بین آنها قراردادی امضا می شود. این قرارداد و سند، بیست الی سی صفحه بوده که توسط وکلا نوشته شده و پیچیدگی خاصی داشته که درک آن برای همگان میسر نمی باشد مثلاً گاهی تصور می شود که از سوی ناشرین، تخفیفی در نظر گرفته شده در حالیکه واقعیت چنین نبوده است. لذا قبل از امضاء، حتماً باید به رویت وکلای حقوقی برسد و بعد توسط افراد صلاحیت دار امضاء شود که البته آیفل به نمایندگی از کشورهای عضو (خریداران) این کار را انجام می دهد و دیگر نیازی به ارزیابی حقوقی توسط آنها نمی باشد.
هر کدام از ناشرین و آیفل دارای یک مدل جواز می باشند و ارائه جواز از سوی ناشرین به معنی پذیرش اجباری آن از طرف آیفل نیست. آیفل می تواند در قرارداد پیشنهادی خودش، شرایط مختلفی را در نظر بگیرد از جمله قیمت، وقت، شرایط و … که گاهی اوقات، سایر شرایط از قیمت هم مهمتر خواهند بود. چرا که قرارداد بعد از پذیرش طرفین و امضای آن، تا انقضای مدت مزبور قابل تغییر نبوده و هرگونه تغییری از جانب خریدار مستلزم پرداخت هزینه مجدد خواهد بود. و معمولاً آیفل با ارائه جواز پیشنهادی خود، بهترین شرایط ممکن را برای کشورهای عضو در نظر می گیرد و ناشرینی که خواهان بستن قرارداد باشند، ناچار به پذیرش این شرایط هستند. و اگر مواردی از آن را نپذیرند، آیفل با آنها وارد مذاکره می شود.
در فاصله زمانی تا انتهای مدت قرارداد، قیمت ارائه شده ثابت بوده و هر کشور جدیدی می تواند در این مدت بدون انعقاد قرارداد جدیدی به عضویت آیفل در آمده و از خدمات آن بهره مند شده و به منابع مورد نیاز دسترسی یابد. قیمت و هزینه اشتراک دریافتی نیز در این فاصله زمانی ثابت خواهد بود. قبل از انعقاد قرارداد بین آیفل و ناشران، محتوای آن از جهات مختلف مورد بررسی و کارشناسی دقیق وکلا قرار می گیرد. از جمله این موارد:
1- یکسری از مفاهیم اولیه از جمله مفهوم سازمان، کاربر، کاربر مجاز، نحوه دسترسی به منابع
همه این مفاهیم باید به وضوح روشن شود چرا که هیچیک از ناشران به تمامی کاربران حق استفاده مطلق را نمی دهند. مثلاً باید مشخص شود که اگر کتابخانه ای دارای حق اشتراک بود می تواند مقاله مورد نظر را از طریق کامپیوتر آن مرکز در اختیار کاربر دیگری که از مرکز دیگری آمده قرار دهد یا خیر؟
2- محدودیت ها
3- زمان پرداخت مبلغ. چرا که بیشتر ناشران تمایل دارند که پول را ابتدائاً دریافت کنند.
4- انقضای مدت جواز
5- تقاضای دسترسی دائمی
که باید مشخص شود که کاربران، مجاز به استفاده از CD- ROM یا DVD-ROM هستند یا از طریق سرور (Server) امکان دسترسی دائمی فراهم می شود.
6- قیمت نهائی (Licence fee)
باید مشخص شود که قیمت نهائی چقدر است. تا بعداً چیزی به عنوان مالیات اخذ نشود.
7- تعهدات دارنده جواز (Licence Undertaking)
آیفل در صدد امضای قراردادی برمی آید که کمترین تعهد را برای کاربر به دنبال داشته باشد و با نقض یکی ازکاربران، سایرین محروم نشوند.
8- غرامتها (Warranties)
با پذیرش این بند از طرف ناشر، آیفل اطمینان می کند که طرف اصلی قرارداد، ناشر است و فرد دیگری نمی تواند در آینده ادعای حقوق بنماید. به عبارتی ناشر ضمانت می دهد که تمام حقوق لازم برای انجام این کار و ارائه جواز را دارا می باشد و در صورت اعتراض صاحب اثر، آیفلا و خریداران مسئول نخواهند بود.
9- قوانین حاکم
طبق مدل پیشنهادی آیفل، در صورت بروز اختلاف، مرجع حل اختلاف، دادگاه و قوانین آن کشورنخواهد بود بلکه بر طبق قوانین امضاء شده عمل می شود.
10- در صورت نقض قرارداد به دلیل بروز جنگ، زمین لرزه و سیل و … هیچیک از طرفین، مسئول نبوده و ملزم به پرداخت پول نخواهند بود.
11- قراداد باید قابلیت پذیرش اعضای الحاقی را داشته باشد.
12- ناشر حق تحمیل فروش منابع کاغذی را در کنار منابع دیجیتال و الکترونیکی را نداشته باشد.
13- امکان نگهداری منبع بر روی سرور (Server) به منظور استفاده های مجدد دانشجویان در زمانهای دیگر فراهم شود.
14- وجود مجوزهای فرعی و جانبی (Sub Licence)
که با امضای این بند و با استناد به آن در صورت نقص قرارداد توسط یکی از اعضاء، ناشر حق قطع اشتراک و دسترسی به منبع را نسبت به سایرین نخواهد داشت و از این طریق هر عضو به طور فردی مسئولیت می پذیرد.
به دلیل حساسیت این قرارداد و عواقب آن، بجای آنکه هر کتابخانه به تنهائی با ناشر وارد مذاکره شود، این کار توسط آیفل انجام شده وبعد از تایید نهائی، کتابخانه های مختلف به آن ملحق می شوند و لذا هر کتابخانه نیاز به انعقاد قرارداد به طور جداگانه نخواهد داشت.
از جمله ناشران و کارگزارانی که آیفل با آنها وارد مذاکره شده است و با بسیاری از آنها برای دریافت منابع مختلف اعم از نشریه، database، … قرارداد بسته است عبارتند از:
BioOne, Cup, Integrum Techno, proquest, Iop, Oxford university press, Thomson Gale, APS, Aio, Ebsco publishing, High wire press.
از جمله فعالیت های دیگر آیفل، برقراری کنسرسیوم های مختلف در کشورهای مختلف می باشد از جمله: چین، غنا، تونس، نروژ، آلمان، هلند، اوگاندا، مالی، دانمارک، سنگال، ایران، اوگاندا، قرقیزستان، ازبکستان، قزاقستان، آذربایجان، ارمنستان، تاجیکستان، صربستان، زامبیا، نیجریه، روسیه، بلاروس، بوسنی و هرزگوین، کرواسی، مصر، استونی، گرجستان، اردن، لبنان، لیتوانی، مولداوی، موزامبیک، آفریقای جنوبی، مقدونیه، آلبانی، بلغارستان، فلسطین، اسلواکی، سودان، سوریه، اوکراین، زیمبابوه، ترکیه، …
که در این کنسرسیوم ها با برقراری کارگاه های آموزشی، اطلاعات لازم در زمینه های مختلف به اعضای آیفل داده شده است. از جمله اطلاعاتی در مورد تشکیل کنسرسیوم و جواز آن، کتابخانه ها و عملکرد مراکز اطلاعاتی، کتابخانه های دیجیتالی، کنسرسیوم و مدیریت کتابخانه های دانشگاهی، اینترنت و کتابخانه ها، بررسی وضعیت کتابخانه های کشورهای آسیای مرکزی، Open access، کپی رایت و …
در اکثر این کنسرسیوم ها، کتابخانه های مختلف اعم از کتابخانه های عمومی، کتابخانه های ملی، کتابخانه های موسسات پژوهشی، کتابخانه های دانشگاهی و کتابخانه های NGO شرکت داشته اند. البته مدیریت کنسرسیوم ها در کشورهای عضو یا تعیین اعضای آن یا اعطای کمک مالی بر عهده آیفل نمی باشد.
آیفل مبلغی را به عنوان حق عضویت دریافت می کند که البته اولین سال، عضویت در آیفل مجانی می باشد. تا اعضاء دریابند که چه خدماتی را می توانند از آیفل دریافت کنند. بعد از یکسال با توجه به درآمد عضو، حق عضویت سالانه دریافت می شود که صرفاً سمبولیک بوده و حتی هزینه ورود مرکز به مجمع عمومی هم نمی باشد.
آیفل از دسترسی آزاد به اطلاعاتی (Open access) و مالکیت آثار فکری (Copy right) حمایت می کند چرا که از طریق open access، و دسترسی همگانی و online از طریق اینترنت به منابع (یعنی دسترسی نامحدود به منابع اعم از کپی، نقد، نشر، سرچ، Link به متن مقالات بدون هیچ مانع مالی)، امکان نقد آثار نویسندگان فراهم شده و مراکز تحقیقاتی نیز برای دستیابی به منابع جدید مرتباً ناچار به پرداخت هزینه نخواهند بود. البته از آنجائی که دسترسی نامحدود برای همه کشورهای عضو عملاً میسر نمی باشد و هزینه آن بسیار زیاد خواهد شد لذا آیفل با توجه به تجربه، فقط به معرفی چند موسسه (3 الی 4 موسسه) برای دستیابی به open access اکتفا می کند و برای تعیین و شناسائی گروه هدف و استفاده کنندگان واقعی منابع، با پرداخت کمی هزینه، چند ماه از ناشر فرصت می گیرد.
از خدمات دیگر آیفل، ازائه اطلاعات لازم در مورد تجارت سایر کشورها و قیمت های مناسب پیشنهادی ناشران و میزان تخفیف ارائه شده از طرف آنها و نحوه پیوستن به این شبکه، به کشورهای عضو می باشد که با ارائه مشاوره و کمک های فکری در راستای تصمیم گیری بهینه در راستای تامین منافع کشورهای عضو عمل می نماید. البته علی رغم اهمیت کاهش هزینه، آموزش دانش مدیریت منابع الکترونیکی و ارزیابی آنها و دستیابی به آمار، بسیار مهمتر از آن می باشد. که این آموزش از طریق برپائی کارگاههای آموزشی توسط آیفل صورت می گیرد.
اگر انعقاد قراداد توسط آیفل و به نمایندگی از چندین کشور جهان صورت گیرد، پروسه آن بسیار کوتاهتر شده و بسیار هم مقرون به صرفه می باشد. چرا که ناشران و کارگزاران به چندین کشور در مقایسه با یک کشور، تخفیف بیشتری را ارائه می دهند. مضافاً اینکه قیمت ارائه شده در طول مدت قرارداد نیز ثابت می باشد و هر کشوری با توجه به نیاز خود در طول مدت قرارداد می تواندبه آیفل ملحق شده و با پرداخت هزینه مدت زمان باقی مانده، از حق اشتراک منابع الکترونیکی بهره مند شود همینطور برعکس اگر عضوی بنا به دلایلی بخواهد از حق اشتراک برقرار شده چشم پوشی نماید می تواند مبلغ مازاد را پس بگیرد. ولی اگر کشور عضوی بخواهد با یک ناشری که مورد مذاکره آیفل نبوده، گفتگو و مذاکره کند، آیفل نمی تواند راهنمائی و کمکی ارائه دهد ولی می توان از طریق آیفل از تجربیات سایر کشورها آگاه شد. آیفل الگوئی مناسب در راستای گسترش بهینه مجموعه منابع الکترونیکی کتابخانه ها می باشد که با الگوگیری از آن و استفاده ازنقاط قوت و برطرف کردن نقاط ضعف آن، میتوان کنسرسیوم های فعال داخلی را تشکیل داد.
کنسرسیوم داخلی "کنسیران"
کنسیران (ConsIran)2 یا کانون کتابخانه های دانشگاهی و پژوهشی ایران به عنوان یک کنسرسیوم داخلی تاکنون فعالیت های زیادی در راستای تامین منابع انجام داده است. این کنسرسیوم که به نمایندگی از 54 دانشگاه کشور، چندین سال است که فعالیت خود را آغاز کرده، هم اکنون به عنوان یک انجمن علمی (NGO) در وزارت کشور در حال ثبت است و تاکنون فعالیتش صرفاً در حیطه خرید منابع بوده است و چندان به سازماندهی و اشاعه اطلاعات نپرداخته است. اما افزایش قیمت منابع و کمی بودجه خرید مخصوصاً در دانشگاه ها، سبب همکاری بیشتر کتابخانه های مراکز تحقیقاتی در کنار هم شده و بحث خرید جمعی درحوزه منابع چاپی و امانت بین کتابخانه ای (Interlibrary loan) و تامین مدرک (Document Delivery) و اشتراک منابع رونق بیشتری پیدا کرد.
از جمله تصمیمات اخذ شده، سرویس دهی منابع خریداری شده از طریق یک مرجع واحد در وزارت علوم به سایر مراکز در سراسر کشور بوده که این کار به صورت رسمی در سال 2000 با تشکیل شورای سیاست گذاری تامین منابع علمی در وزارت علوم آغاز شد. این شوراء علاوه بر وظیفه سیاستگذاری، دو کار دیگر را نیز انجام می داد:
1) مذاکره با فروشندگان و ناشران
2) تنظیم اساسنامه کنسرسیوم دانشگاه ها و مراکز ایران
از آنجائی که شورای سیاست گذاری تامین منابع علمی وابسته به وزارت علوم و یک مرکز دولتی بود لذا برای جذب بودجه تصمیم گرفته شد که "کنسیران" به عنوان یک NGO به ثبت برسد تا بتواند از امکانات اعطائی به انجمنهای علمی استفاده کند.
تشکیل این قبیل کنسرسیوم داخلی و برقراری ارتباط فعال با کنسرسیوم خارجی آیفل می تواند خلاء و شکاف موجود در تامین منابع الکترونیکی موجود در مراکز علمی و تحقیقاتی کشور را به تدریج برطرف نماید.
برگزاری کارگاه آموزشی در ایران:
برپائی کارگاه آموزشی "کنسرسیوم های تامین منابع اطلاعات علمی" در بیستم و بیست و یکم شهریور 1384 در دانشگاه تهران، می تواند به عنوان گامی موثر در نیل به سمت این هدف به شمار آید.
این کارگاه با همکاری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و کنسیران (ConsIran)3 و دفتر پژوهش های فرهنگی (CRB)4 که یک موسسه غیردولتی و خصوصی است برپا گردید و در آن هیات رئیسه آیفل و نمایندگان مراکز مختلف علمی و فرهنگی کشور شرکت داشتند. و علاوه بر معرفی آیفل و اهداف آن و نقش آن در تامین منابع الکترونیکی برای کشورهای عضو به نقش کتابخانه ملی به عنوان جمع آوری کننده و حفظ کننده کلیه مدارک و اسناد چاپی و غیرچاپی در شکل های مختلف کاغذی، الکترونیکی و … اشاره گردید.
و در نهایت نیز با برپائی بحث های گروهی درمورد تشکیل و مدیریت یک کنسرسیوم موفق و خدمات مورد انتظار از آن، انتقادات و پیشنهاداتی مطرح گردید. ما حصل این مذاکرات و انتقادات و پیشنهادات به شرح زیر می باشد:
در ابتدا برای تشکیل یک کنسرسیوم موفق با مدیریتی مطلوب باید موجودی کتابخانه ها از لحاظ منابع الکترونیکی و نیازهای آتی آنها بررسی شود تا راهکاری مشخص برای طی مسیر و نیل به هدف به دست آید. سپس تمهیدات موجود از لحاظ بودجه، اعضاء، … بررسی شده و پس از برآورد مدت زمان دستیابی به منابع، بازاریابی صورت گیرد.
از جمله انتظارات مطرح شده از کنسرسیوم دستیابی سهل و آسان به منابع مورد نیاز با پرداخت کمترین هزینه و اخذ بیشترین تخفیف و به روز بودن اطلاعات دریافتی و دفاع از منافع اعضاء و آموزش آنها می باشد.
پیشنهاداتی نیز مطرح گردید از جمله حضور نماینده کتابخانه ملی ایران در کنار نمایندگان کتابخانه های تخصصی و دانشگاهی در کنسرسیوم و اینکه نسخ الکترونیکی خریداری شده پس از انقضای اشتراک در آرشیو کتابخانه ملی ایران به عنوان سابقه منابع الکترونیکی، نگهداری و حفاظت شود.
همچنین ضرورت وجود مشاور حقوقی در کنسرسیوم و داشتن ضمانت اجرائی برای تصمیمات اخذ شده مطرح گردید.
مسئله دیگر، تامین هزینه و ایجاد سرمایه برای کنسرسیوم از طرق مختلف از جمله ایجاد درآمد، دریافت حق عضویت، پیدا کردن حامیان دولتی (مثل کتابخانه ملی) و غیردولتی (مثل شرکت های خصوصی) و عضو کردن کتابخانه های موسسه های تجاری بزرگ می باشد و اگر خود کنسرسیوم هم به عنوان یک مرکز غیردولتی به ثبت برسد می تواند از امکانات NGO و انجمنهای علمی در وزارت علوم استفاده نماید.
از جمله مسائل دیگر مطرح شده، ارجحیت کنسرسیوم ملی نسبت به کنسرسیوم های تخصصی می باشد. چرا که در آن به صورت یکپارچه و بهتر تصمیم گیری می شود. اما اشکالی که بوجود می آید در رابطه با کتابخانه های عمومی می باشد که اینها تحت کنسرسیوم ایران قرار نمی گیرند چرا که اکثر منابع خریداری شده از ناشران خارجی، لاتین بوده که مورد استفاده کتابخانه های عمومی واقع نمی شود، آنچه که بیشتر در این کتابخانه ها مورد توجه قرار می گیرد، افزایش سطح سواد و مهارت خواندن می باشد.
از موارد دیگر پیشنهادی، برقراری ارتباط بین اعضای داخل کنسرسیوم و بین آنها و سازمان های خارج از کنسرسیوم، تشکیل سایتی برای ارائه قیمت و معرفی تمام نشریات الکترونیکی، تطبیق سال شمسی و میلادی بدون پرداخت شارژ اضافه5 تنظیمات مالی براساس زمان بندی (مثل قسطی)، داشتن قوانین همکاری و وجود مرجعی برای حل اختلافات اعضاء می باشد.
با اینکه معمولاً انجام یک کار گروهی سختر از کار فردی می باشد ولی مسلماً فوائد و نتایج آن مطلوبتر خواهد بود. در تشکیل کنسرسیوم نیز این مسئله صادق است. با توجه به روند رو به رشد فعالیت های پژوهشی در ایران در طی ده سال گذشته و مخصوصاً در چند سال اخیر که نشان دهنده پتانسیل نهفته ای است که قابلیت برنامه ریزی برای نیل به رشد و ترقی را دارد، تشکیل کنسرسیوم های مختلف داخلی و خارجی و مدیریت بهینه آن می تواند نقش خوبی در تبدیل نتایج تحقیقاتی کشورمان به یک ثروت ملی داشته باشد.
از مزایای تشکیل یک کنسرسیوم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- ایجاد یک رهبری واحد در کتابخانه ها
2- تجمع کتابخانه ها در کنار هم و انتقال تجاربشان به همدیگر از طریق برپائی کارگاه های آموزشی
3- امکان بررسی منابع و تعیین اولویت ها و حذف موارد تکراری
4- دریافت اطلاعات کافی در مورد قیمت های پیشنهادی ناشران و اخذ مناسبترین قیمت
5- دستیابی مقرون به صرفه به منابع اطلاعاتی و کاهش هزینه خرید
6- ثبات قیمت
این کار از یک طرف برای ناشران هم مفید فایده خواهد بود. به دلیل:
1- مذاکره با یک مرجع واحد بجای رویاروئی با تمام اعضاء.
2- تحویل راحتتر منبع.
پیوستن ایران به کنسرسیوم بین المللی آیفل می تواند نویددهنده تحولی درخشان در زمینه تامین منابع الکترونیکی در آینده کشورمان باشد که ان شاءالله با ایجاد شرایط لازم و برطرف شدن موانع، این امر مهم تحقق یابد. کما اینکه هم اکنون گامهائی در این رابطه برداشته شده است. و از مرداد 84، ایران با پیوستن به آیفل، دوره آزمایشی یک ساله خود را طی می کند و در این مدت، منابع و مدارک برای نماینده آیفل در ایران6 ارسال شده و توسط ایشان توزیع می شود.
منابع:
1- کارگاه آموزشی کنسرسیوم های تامین منابع اطلاعات علمی، 20 و 21 شهریور سال 1384، دانشگاه تهران.
2- http:// www. eifl. net
1 – Electronic Information For Libraries
2 – Consortium of the Iranian Academic libraries
3 – Consortium of the Iranian Academic Libraries
4 – Cultural Research Bureau
5 – تفاوت سال شمسی و میلادی موجب مشکلاتی در پرداخت بودجه می شود.
6 – آقای ابراهیم عمرانی (دانشگاه تهران)
—————
————————————————————
—————
————————————————————
1