مقاله آموزش تفکر انتقادی در دوره راهنمایی تحصیلی

آموزش تفکر انتقادی در دوره راهنمایی تحصیلی

استاد راهنما

پژوهشگر

چکیده
دراین پژوهش من تلاش کردم تا روش هایی را که می توان با استفاده ازآنها می توان به دانش آموزان تفکر انتقادی را آموخت بررسی و معرفی کنم . پژوهش به این سوال پاسخ می دهد که آیا تجربیات شخصی دانش آموزان در یادگیری جدید آنان موثر است و آیا می توانیم دانش آموزانی تحلیل گر تربیت کنیم و چگونه؟ روش پژوهش اقدام پژوهی می باشد. جامعه ی مورد مطالعه کلیه دانش آموزان راهنمایی دختر و پسر در ایران در سال تحصیلی88 – 1387 میباشند. ابزار پژوهش پرسشنامه می باشد . روش تحلیل داده ها آلفای کرن باخ میباشد . روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای ا ست. ابزار من دارای روایی صوری و محتوایی است که چند نفر از اساتیدم این روایی را مورد تایید قرار دادند. روش آماری تحلیل واریانس بوده و روش تحقیق روش آماری بوده است.

بیان مسئله
رشد و پرورش مهارت های فکری دانش آموزان همیشه مسئله ای یچیده در آموزش آنها بوده است. امروزه نیز با توجه به تحولات اجتماعی و فرهنگی سریع به نظر می رسد که نه تنها این امر به قوت خود باقی است ،بلکه چالشهای بیشتری را در آموزش و ÷رورش ایجاد کرده است .
در مدارس ، دانش آموزان را با حجم وسیعی از اطلاعات روبرو می کنیم که آنان باید به خاطر سپرده و به معلم پاسخ دهند . دانش آموزان تنها به مصرف کنند گان علم تبدیل شده اند در صورتیکه داشتن اطلاعات به تنهایی نمی تواند مفید و کار ساز باشد. . بلکه تجزیه و تحلیل و نحوه ی کاربرد این اطلاعات هم حایز اهمیت است . دانش آموزان باید قادر باشند دانش و یافته های خود را در تجربیات شخصی زندگی (جمعی و فردی ) به کار گیرند.مالکوم نالس(1980 ) معتقد است که به منظور ایجاد تحولات اجتماعی روز افزون ، مربیان تعلیم و تربیت باید درباره نقش خود دوباره فکر کنند و فعالیتهای خود را بر آموزش مهارتها و روشهایی متمرکز نمایند که شاگردان برای تحقیق مستقل بدان احتیاج دارند . نالس در بحثهای خود پیرامون اکتشافات اخیر در علوم طبیعی و تحولات در رشته های دیگر می گوید : حقایقی که در دوران جوانی آموخته شده ، دیگر کافی نیست و در بیشتر موارد نادرست است و مهارتهای فرا گرفته شده بر اثر تکنولوژی های جدید از مد می افتد . (ص28 )در عصری که کتب درسی قبل از اینکه از زیر چاپ در آیند، کهنه می شوند و بیشتر مشاغل نوآوریای سریع و مداوم را تجربه می کنند، اهداف غایی و کلی تعلیم و تربیت ناگزیر بایدتغییر یابد. یکی از روشهایی که می تواند یاریگر معلم در امر تدریس باشد، آموزش تفکر انتقادی به دانش آموزان است.
تفکر انتقادی قدرتی ذهنی- جسمی در شخص ایجاد می کند که او را برای رقابتها و چالشهای دنیای به سرعت متغیر کنونی آماده می سازد . (پل، 1993 ،ص 58)1. امروزه کارشناسان تعلیم و تربیت اتفاق نظر دارند که تفکر انتقادی نه تنها باید یکی از اهداف تعلیم و تربیت باشد بلکه باید بخش لاینفک آموزش در هر مقطعی باشد. زیرا تفکر انتقادی تفکری است که به تحلیل ،ارزشیابی و گزینش و کاربرد بهترین راه حل را در انسان به وجود می آورد، همان چیزی که نیاز دنیای امروز است .(فورست، 1997 ، ص58)2. با توجه به مطالب که ارائه شد ، هوشمندانه خواهد بود که از خودمان بپرسیم : چگونه می توان به دانش آموزان تفکر انتقادی را آموزش داد .

مقدمه
در سالهای اخیر متخصصان علوم تربیتی در مورد نارسایی توانایی شاگردان در امر تفکر انتقادی ابراز نگرانی کرده اند . رشد و پرورش مهارت های فکری شاگردان همیشه مساله ای پیچیده در آموزش بوده،ولی امروزه از اهمیت بیشتری برخوردار است،زیرا برونداد اطلاعاتی فرهنگ ما از قدرت تفکر انتقادی ما درباره آن اطلاعات فراتر رفته است.امروزه دانش آموزان با حجم وسیعی از اطلاعات روبرو هستندکه به درستس نمی دانند چگونه آنها را تجزیه تحلیل کرد و از آنان استفاده کنند. دبیران برای بهبود تفکر شاگردان خود ،پیشنهادهایی ارائه داده اند. بیشتر این مطالب بسیار نظری است و با موارد عملی که معلمان و شاگردان همواره با آن مواجهند فاصله زیادی دارد. امروزه دانش آموزان نیاز به گرفتن اطلاعات در حجم وسیع ندارند ، زیرا اطلاعات به صورت های گوناگون در دسترس آنان قرار دارد ،چیزی که دانش آموزان به آن نیاز دارند چگونگی بهره بردن از این اطلاعات و استفاده صحیح از آنان در پیشبرد اهدافشان می باشد.

اهداف
این پژوهش بر آن است که تلاش کند تا فاصله و شکاف بین نظریه و عمل در آموزش تفکر انتقادی را از میان بردارد، و به معلمان آموزش دهد که با استفاده از چه روش هایسی می توانند به دانش آموزان خود تفکر انتقادی را آموزش داده و آنها را افرادی ریزبین با آورند. دراین پژوهش به جنبه های عملی آموزش پرداخته شده و تاکید شده که شاگردان باید پشت سر گذاشتن فرایندهای فکری مشکل،تفکر انتقادی را تمرین کنند. مهارتهای تفکر انتقادی در یک محیط بحث و تبادل فکری و حل مساله به بهترین وضعی توسعه می یابد . شاگردان صرفاً از طریق گوش دادن به سخنرانی معلم خود در باره تفکر انتقادی مطلب چندانی یاد نمی گیرند، آنان باید بیاموزند که چگونه بیاندیشند.

ضرورت
دنیای امروز دنیای تکنولوژی ،علم و فن است .آموزش و پرورش موثر و تاثیر گذار تاثیر به سزایی در آماده نمودن دانش آموزان برای بهره بری از علم و فن موجود دارد . یکی از دانش هایی که می تواند بسیار یاری گر باشد آموزش تفکر انتقادی است و در این بین مدرسه می تواند نقش حساس و مهمی داشته باشد . روش برخورد معلم با دانش آموز،میزان دانش و مهارت معلم در به کار بردن وسایل و ابزار موثر در یادگیری، روش تدریس وی ومیزان پرورش علاقه و انگیزه در دانش آموزان ،در میزان پرورش تفکر انتقادی دانش آموزان موثر می باشد و یادگیری و آموزش تفکر انتقادی می تواند روند یادگیری را آسان تر کرده و دانش آموزان را تنها یک مصرف کننده اطلاعات بار نیاورد بلکه او را فردی تحلیل گر ،نکته سنج و ریز بین بار آورد که بهخلق و آفرینش دست می زند.

پیشینه پژوهش
دنیای امروز دنیای اطلاعات است . در این دوره اطلاعات از طریق فن آوری های پیشرفته ای مانند اینترنت و شبکه های جهانی اطلاع رسانی به وفور یافت می شود.در دنیای امروز صرف داشتن اطلاعات نمی تواند مفید و کار ساز باشد بلکه تجزیه و تحلیل و نحوی کار با این اطلاعات با اهمیت است . یکی از موثر ترین روش ها پرورش تفکر انتقادی در افراد می باشد. علاقه به توسعه ی توانایی های تفکر انتقادی در محافل آموزشی پدیده ی جدیدی نسیت. منشاء این علاقه به آکادمی افلاطون بر میگردد که بر پایه برخورد دو طرفه استاد و شاگرد و گفتگوی منطقی آنها استوار بود.( مایرز،1374 :1 )3 .
ریشه های خردمندانه تفکر انتقادی قدمتی دیرینه دارد، روش تدریس و دیدگاه سقراط در 2500 سال قبل از میلا موید این مطلب است. سقراط این حقیقت را بیان کرد که شخص نمی تواند برای دستیابی به دانش و بصیرت عقلی به کسانی که دارای اقتدار هستند متکی باشد. او نشان داد که افراد ممکن است دارای قدرت و موقعیت بالایی باشند اما عمیقاً سرگردان و گمراه و غیر منطقی باشند. سقراط اهمیت پرسش سوالات عمیق را که موجب می شوند انسان قبل از پذیرش ایده ای به تفکر در آن بپردازد و نیز اهمیت جشتجوی شواهد،آزمایش دقیق،استدلال ،فرضیه ها و تحلیل مفاهیم اساسی را نشان داد.. روش او که اینک به پرسش و پاسخ سقراطی معروف است بهترین راهبرد آموزش تفکر انتقادی می باشد که در آن سقراط نیاز به تفکر را برای روشنی و استحکام منطق به طور مشخص نشان می دهد. ( مدرسه تفکر انتقادی،2000 :45 ).
روش سقراط به وسیله افلاطون و ارسطو دنبال شد. در دوران رنسانس ( قرون 15 و 16 ) در اثر جریان عظیم سکولاری در اروپا تفکر انتقادی در مورد مذهب،هنر،جامعه،طبیعت انسان،قانونو آزادی آغاز شد. سکولارها با این فرضیه پیش رفتند که بیشتر حوزه های زندگی انسان نیازمند بررسی و تحقیق تحلیلی و انتقادی می باشد. فرانس بیکن در انگلستان به معرفی بت های طایفه یعنی شیوه هایی که ذهن ما به طور طبیعی تمایل به خود فریبی دارد پرداخت. کتاب او پیشرفت در یادگیری یکی از اولین متون در مورد تفکر انتقادی است. از دیگر دانشمندانی که تفکر انتقادی را در قرون 16 و 17 مورد توجه قرار دادند می توان از دکارت نام برد که در کتابش قواعدی برای هدایت فکر در مورد نیاز به جهت دهنده ای نظام دار برای واداشتن ذهن به تفکر بحث می کند. ( مدرسه تفکر انتقادی،2000 :45 ).

نظریه ها
پژوهشگران بسیاری در زمینه ی فکر انتقادی به پژوهش پردخته اند و در این زمینه نتایج خوبی کسب کرده اند . نتایج و نظریاتی که اگر دبیران ما سعی در استفاده از آنها در محیط های آموزشی کنند،ما خواهیم توانست دانش آموزانی خلاق و منتقد تربیت کنیم . پاره ای از این نظریات به قرار زیر می باشد :
تفکر انتقادی، فعالیت ذهنی پیچیده ای است که به صورت های مختلف توصیف شده است . بعضی تکر انتقادی را بعنوان تفکر هدف دار و به سوی هدف تعریف کرده اند که هدف آن قضاوت نمودن بر اساس مدرک ( حقیقت ) است نه بر مبنای گمان ( حدس زدن ) . تعریف تک واژه ای، مستدل برای تفکر انتقادی ارائه گردیده بدین معنی که تفکر انتقادی مستلزم آن است که فرد به جای اینکه بطور ساده فقط لغات را حفظ نماید خود شخصاً اطلاعات را تجزیه تحلیل کند. ( بهرامی،1380 )
اتخاذ دیدگاه هوشیارانه و با دقت و ظرافت در برابر عقاید و ادعاهای دیگران و یا فرایند تحلیل عقاید برای فهم اعتبار و سودمندی آن . ( ویکرز،1997: 62-57 )4
تفکر انتقادی و تفکر کننده انتقادی بجای اینکه به طور بی اختیار افکار و عقاید دیگران را بپذیرد،خود،عقاید و اعتقاداتش را شکل می دهد و به طور خلاق راه حل مشکلاتش را می یابد. ( پیتر و پری،1999 : 64 )5
فرایند تفکر انتقادی شامل : یاد آوری حقایق ، بکار گیری منطق، طرح سوالات کلیدی ، ایجاد یک تصویر ذهنی و تجزیه و تحلیل تمامی اطلاعات دانست. (روسدال،1999 :364 )6.
متفکر انتقادی باید ویژگیهایی داشته باشد . متفکر انتقادی از توانایی ها و نیرو های خود آگاه است (اعتماد به نفس دارد) از محدودیت های خود آگاه است (زمان کمک خواستن را می داند) نظر باز و روشنی دارد (به نقطه نظرات دیگران گوش می دهد) تواضع دارد (اعتقاد به دانستن همه چیز ندارد) خلاق است (در جستجوی راه هایی برای بهبود کار است) انعطاف پذیر است ،پشتکار دارد ،استقامت بخرج می دهد ،منطقی فکر می کند و …(تیمبی،1999 :22)7.
تفکر مستد و تیز بینانه در باره اینکه چه چیز را باور کنیم و چه اعمالی را نجام دهیم.( انیس،1985 :46)8.
تفکر انتقادی قدرتی جسمی – ذهنی در شخص ایجاد می کند که او را برای رقابت ها و چالش های دنیای بسرعت متغیر کنونی آماده می کند.( پل،1993 ک56)9.
تفکر انتقادی تفکری است که به تحلیل ،ارزشیابی و گزینش و کاربرد بهترین راه حل را در انسان بوجود می آورد،همان چیزی که نیازی دنیای امروز است.(فورست،1997 :58 )10.

روش های آموزش تفکر انتقادی
بهترین شیوه آموزش تفکر انتقادی به دانش آموزان ، این است که به آنها کمک کنیم علت و معلول ها را بشناسند.آنها باید یاد بگیرند چگونه اطلاعات لازم را بدست اورند و از این اطلاعات استفاده کنند. برای یادگیری تفکر انتقادی نیاز به تمرین و تجربه است.
از نظر چت مایرز آموزش تفکر انتقادی در مدارس دارای مراحل زیر است:
1- ایجاد علاقه و انگیزش
بدون علاقه،رشد فکری امکان نخواهد داشت. علاقه جزء لاینفک توجه و درک کردن است می توان از طریق تنبیه یا فعالیت های لذت بخش، در افراد ایجاد علاقه اما بدون علاقه پیشرفتی و جود نخواهد داشت.(وایتهد،1967 :37 )11 .انسانها با یک حس تحلیل و کنجکاوی ذاتی متولد می شوند ولی اگر قرار باشد که این حس ها زنده بمانند باید پرورش یابند. برای درک اینک چرا شاگردان بیشتر وقت ها علاقه دلگرم کننده از خود نشان نمی دهند کافی است به به دو سابقه ذهنی معمول که بسیاری از شاگردان آنها را از مدرسه و اجتماع قبلی خود همره دارند توجه شود:
الف- گرایش به انفعالی ذهنی یا رهایی از قید و بند
ب- تعصبات منفی درباره رشته تحصیلی و مواد درسی.
مستقر شدن و بطور جدی با موضوع مورد علاقه درگیری فکری پیدا کردن به زمان نیاز دارد . در محیطی که هر ساعت یک موضوع جدید،یک معلم نو یا هر دوی آنها معرفی می شود و وقت کافی میان کلاس ها برای پردازش و اندیشه درباره آنچه که اندکی پیش مطالعه شده بود،وجود ندارد چنین درگیری فکری تقریباً غیر ممکن است.به منظور مقابله با درخواستها برای سیل مداوم موضوعات مختلف شاگردان می آموزند که استعدادهای فکری خود را درگیر آنها نکنند.در واقع لازمع تحصیل سنتی رهایی از قید و بند است. مانع دیگری که از شاگرد سلب علاقه و انگیزش می کندترکیبی است از تعصبات منفی آنها نسبت به یک رشته یا موضوع درسی خاص.بعضی از شاگردان ،دروس را، دروسی غیر مفید و بی فایده می دانند و نسبت به آنها علاقه ای نشان نمی دهند. استفاده از فرم های بدون اسم در یک تحقیق پیمایشی وسیله ساده و موثری برای بررسی و تعیین طرز فکر شاگردان شاگردان است. این فرم ها می تواند در شروع اولین جلسه کلاس توزیع ،تکمیل و جمع آوری شود. معلم می تواند از این اطلاعات در انگیختن علاقه شاگردان و نیز تصحیح اطلاعات مربوط به طرز فکر یا تعصبات آنها کمک کند . یافته ها ی تحقیق باید خلاصه گردد و در جلسه ی بعد به منزله ی وسیله ای برای شروع بحث با شاگردان در میان گذاشته شود. وقتی که معلمان این طرز برخوردها را آشکارا تصدیق کنند،کلاس درس میتواند فضای صفا و واقعیت به خود بگیرد که این امر خود باعث پرورش تفکر انتقادی و تحریک علاقه شاگردان می شود. آموزش تفکر انتقادی ،در هر رشته ،با درک ارزش دیدگا ه تربیتی آن رشته شروع می شود. دبیران نباید وجود چنین درکی را مفروض بگیرند،بلکه باید آن را ایجاد کنند و توسعه دهند. روش دیگر برای ایجاد علاقه در دانش آموزان بوجود آوردن یک محیط یادگیری است که از ابهامات و اسرار برخوردار باشد. هر درس را با یک مساله یا امر شگفت آور شروع کنید. افکار دانش آموزان را وادر به تعمق و تفکر کنید. در چنین بافتی است که شاگردان هم کنجکاوی بیشتردانستن را تجربه می کنندو برای انواع جدید تفکر انتقادی آماده می شوند.به این منظور می توان در ابتدای کلاس نظریه های مخالف در باره یک مساله را در کلاس بیان کرد و از شاگردان پرسید که چگونه ممکن است صاحبنظران به چنین نتیجه متفاوتی رسیده باشند و نیز می توان با استفاده از فیلم ،نوار فیلم ویدئو محیط را برای بحث زنده آماده کرد.
2- استفاده از تمثیل و استعاره
بعد از تحریک علاقه شاگردان، معلم باید فرایند مداوم تشویق شاگردان را با طرح پرسش ها و رشد فرایند های تفکر انتقادی خودشروع کند.معلم باید سعی کند که بین یادگیری جدید و دانش قبلی ارتباط ایجاد کند. هدایت موفقیت آمیز شاگردان از عملیات عینی و ساختارهای فکری ساده به شیوه های تفکر انتزاعی تر همیشه از طریق تکیه کردن بر تجربیات گذشته و ساختارهای فکری موجود شروع می شود. به عبارت دیگر یادگیری از تمثیل شروع می شود.فقط از طریق شناخت وجوه مشابه و تفاوت های یک چیز با چیز دیگر می توان آن چیز را درک کرد.منابع زیادی برای قیاس و تشبیه سازی وجود دارد. برای مثال، مطبوعات مشهور،معلم می تواند مقالات روزنامه و مجله را که مفاهیم به خصوصی را نشان می دهد با هم سنجاق کند و از شاگردان بخواهد آنها را تفسیر و تبعیر کنند.یا عبارات انتزاعی مشکل کتاب درسی شان را به قلم خود خلاصه کنند و مفاهیم را بر اساس تجربه شخصی خود شرح دهند. در حقیقت این روش به شاگردان امکان معلم شدن را می دهد .سومین منبع تمثیل می تواند آثار نویسندگان مشهر باشد.
تمثیل ها روش نسبتاً واضح و مستقیمی را برای ارتباط مفاهیم و عقاید جدید و دانش قبلی شاگردان ارائه خواهند کرد.با وجود این بعضی از مفاهیم را نمی شود با مقایسه مستقیم تشریح کرد.برای اینگونه موارد می توان از استعاره و تصویر ی روی آورد.استعاره مختص ادبیات نیست در همه ی رشته ها می توان استفاده کرد مثلاً معلمی با استفاده از فرمان اتومبیل ومیله های متصل آن به شاگردان کمک می کرد تا راه هایی را که به هدف مشابهی در دین بودا ختم می شود،در نظر خود مجسم کنند.
3- ایجاد تعادل بین محتوا و فراین آموزشی
وایتهد معتقد است که شغل معلمی باید از یک قاطعیت ویژه برخوردار شود.معلمان موفق باید بدقت بدانند که شاگردانشان به یادگیری چه مطالبی نیاز دارند و زمان کلاس را صرف آموزش آنها بکند نه اینکه هدف معلم تمام کردن تمام کتاب باشد.
کاهش زمان آموزش محتوا و افزایش زمانی که صرف آموزش فرایند تفکر می شود نیز یکی از مهارت مهم معلم است. برای ایجاد یک کلاس درس با کنش متقابل12 به 5 نکته توجه داشته باشید:
1- هر جلسه درس را با طرح یک مساله یا مجادله آغاز کنید. مزیت طرح یک مسئله یا مناقشه برای جلب علاقه شاگردان لازم است. با این کار توجه آنان را به کلاس درس بیشتر می کنید. زیرا توجه از اولین مراحل یادگیری است. طرح یک پرسش کمک می کند که شاگردان در جای خود مستقر شوند و حواس خود را جمع کنند. معلم باید در نظر داشته باشد که به طور معمول 5دقیقه طول می کش که شاگردان به گفتار او توجه کنند.
2- برای تشویق شاگردان به تعمق، از سکوت استفاده کنید. علاوه بر روشهای حل مساله و گفتگو، سکوت هم می تواند به رشد تفکر انتقادی شاگردان کمک کند. بهترین وقت برای مکث به منظور سکوت در هنگام پرسش اتفاق می افتد. هنگامی که پرسشی مطرح می شود همه را به توجه به پرسش دعوت کنید و در پاسخ به سوال عجله نکنید. از لحظه را در سکوت به سر برید تا بقیه شاگردان در مورد پاسخ سوال تفکر کنند و راه حل های خود را بیابند.
3- فضای کلاس را طوری مرتب کند که باعث کنش متقابل شود. معلم با قدری تخیل و تلاش می تواند وضعیت کلاس را اصلاح و فضایی ایجاد کند که باعث تبادل افکار بین شاگردان شود. هدف اصلی باید این باشد که شاگردان بتوانند یکدیگر را ببینند.
4 – در صورت امکان به وقت کلاس بیفزایید. جلسات سنتی 50 تا 60 دقیقه ای چنان برخلاف تفکر منطقی هستند که اصرار درباره تشکیلات چنین جلساتی واقعا جای تعجب است.
5- محیطی پذیرا ایجاد کنید. کلاس درس را به صورت محیطی درآورید که هم شاگردان و هم معلمان بتوانند احساس امنیت کنند و اعتماد به یکدیگر را افزایش دهند. بازخورد برای معلمی که می کوشد پرتمریترین محیط کلاس را برای شاگردانش ایجاد کند بسیار ضروری است. می توان گفت بهترین محیط کلاس درس محیطی است که در آن شاگردان به مهمانانی می مانند که از آن ها به خوبی استقبال شده و معلمان به منزله میزبانان مهمان نواز عمل می کنند. معلم پذیرنده باید به شاگردان نشان دهد که آنها چیزی برای گفتن دارند. بسیاری از شاگردان سالها کارشان گرفتن بوده و چنان به این عقیده که هنوز هم چیزهای فراوانی برای یادگرفتن وجود دارد اشباع شده اند که اعتماد به نقس خود را از دست داده اند و به سختی می پذیرند که خود چیزی برای عرضه دارند. بنابران معلم باد در وهله اول تقابی را که زندگی عقلانی بسیاری از شاگردان را پوشانده بردارد و به آنها کمک کند که ببینند تجربیات زندگی، بینشها، ایمان به عقاید و تدبیر آنها ارزش این را دارد که به طور جدی به آنها توجه شود. جلب توجه و تحت تاثیر قرار دادن شاگردان از طریق کتابهایی که نخوانده اند، واژه هایی که نشنیده اند و موسساتی که با آنها آشنا نیستند کار بسیار آسنانی است. اما مشکلتر این است که در مقام گیرنده بتوان به شاگردان کمک کرد که با دقت گندم را از علف های هرزه در زندگی خود تمیز دهند و زیبایی و نعمتهایی را که دارند نشان دهند. معلمانی که می توانند خود را از جلب توجه و کنترل شاگردان بی نیاز سازند و به خود اجازه دهند خبرهایی را که شاگردان دارند بپذیرند در می یابند که در پذیرندگی است که استعدادها آشکار می شود
4- طراحی تکالیف نوشتاری واثر بخش
هر چه تکالیف تکالیف انتقادی، بیشتر حالت واقع گرایانه داشته باشدیعنی مشکل واقعی بوجود آورد که به یک راه حل نیاز داشته باشد احتمال دارد شاگردان وقت کمتری را صرف نگرانی درباره نظر و قضاوت معلم کنند و بیشتر به محتوا و حل مساله بپردازند.پنج نوع تکالیف نوشتاری برای تفکر انتقادی:
1- خلاصه های کوتاه: برای تکالیف اولیه ،این تکلیف خوبی است زیرا شاگردان را وادار به بررسی سخنان و اندیشها برای جدا ساختن مطالب ضروری از غیر ضروری می کند و به شاگردان کمک می کند که ثبات فکری بیابند، در شناسایی مفاهیم و مشکلات اصلی تمرین کنند.و…
2- مقاله های تجزیه و تحلیل کوتاه: از دانش آموزان خواسته شود که مقاله ای را تجزیه و تحلیل کرده و نظر خود را بیان کنند
3- تمریات حل مساله با استفاده از رسانه های عمومی: معلمان با ایجاد ارتباط بین افکار عینی هر روزه و مفاهیم انتزاعی تر و علمی تر باعث پرورش تفکر انتقادی می شوند.
4- پروژه های خارج از کلاس: این پروژه ها باید نیازمند زمان کم و حداقل تجهیزات باشند،پروژه های مانند مشاهده و مصاحبه که بر اساس منابع و تجربیات شاگردان استوار است،مفید می باشند
5- شبیه سازی: شبیه سازی هر چه واقع گرایانه تر باشد،شاگردان بیشتر مجبور می شوند که با مشکلات واقعی دست به گریبان شوند و از امور انتزاعی رهایی یابند.

فرضیه
آموزش تفکر انتقادی در مدارس باعث تقویت آن می شود.
استفاده از تجربیات شخصی در تقویت تفکر انتقادی تاثیر مثبت دارد.

تعاریف
تفکر: مفهوم و قاعده و اصل،تغییر شناختی اطلاعات بدست امده از محیط و نماد های ذخیره شده در حافظه ی دراز مدت.
تفکر انتقادی: تفکر مستدل و تیزبینانه در باره ی اینکه چه چیزی را باور کنیم و چه اعمالی را انجام دهیم.
تجربه شخصی: تجارب و درس هایی که شخص در طول زندگی خود کسب می کند.

فصل یکم

درآمدی بر پژوهش

اهداف
این پژوهش بر آن است که تلاش کند تا فاصله و شکاف بین نظریه و عمل در آموزش تفکر انتقادی را از میان بردارد، و به معلمان آموزش دهد که با استفاده از چه روش هایی می توانند به دانش آموزان خود تفکر انتقادی را آموزش داده و آنها را افرادی ریزبین با آورند. دراین پژوهش به جنبه های عملی آموزش پرداخته شده و تاکید شده که شاگردان باید پشت سر گذاشتن فرایندهای فکری مشکل،تفکر انتقادی را تمرین کنند. مهارتهای تفکر انتقادی در یک محیط بحث و تبادل فکری و حل مساله به بهترین وضعی توسعه می یابد . شاگردان صرفاً از طریق گوش دادن به سخنرانی معلم خود در باره تفکر انتقادی مطلب چندانی یاد نمی گیرند، آنان باید بیاموزند که چگونه بیاندیشند.

تعاریف
تفکر: مفهوم و قاعده و اصل،تغییر شناختی اطلاعات بدست آمده از محیط و نماد های ذخیره شده در حافظه ی دراز مدت.

تفکر انتقادی: تفکر مستدل و تیزبینانه در باره ی اینکه چه چیزی را باور کنیم و چه اعمالی را انجام دهیم.

تجربه شخصی: تجارب و درس هایی که شخص در طول زندگی خود کسب می کند.

فصل دوم

ادبیات و پیشینه پژوهش

ادبیات و پیشینه پژوهش
دنیای امروز دنیای اطلاعات است . در این دوره اطلاعات از طریق فن آوری های پیشرفته ای مانند اینترنت و شبکه های جهانی اطلاع رسانی به وفور یافت می شود.در دنیای امروز صرف داشتن اطلاعات نمی تواند مفید و کار ساز باشد بلکه تجزیه و تحلیل و نحوی کار با این اطلاعات با اهمیت است . یکی از موثر ترین روش ها پرورش تفکر انتقادی در افراد می باشد. علاقه به توسعه ی توانایی های تفکر انتقادی در محافل آموزشی پدیده ی جدیدی نسیت. منشاء این علاقه به آکادمی افلاطون بر میگردد که بر پایه برخورد دو طرفه استاد و شاگرد و گفتگوی منطقی آنها استوار بود.( مایرز،1374، ص 1 )13 .
ریشه های خردمندانه تفکر انتقادی قدمتی دیرینه دارد، روش تدریس و دیدگاه سقراط در 2500 سال قبل از میلا موید این مطلب است. سقراط این حقیقت را بیان کرد که شخص نمی تواند برای دستیابی به دانش و بصیرت عقلی به کسانی که دارای اقتدار هستند متکی باشد. او نشان داد که افراد ممکن است دارای قدرت و موقعیت بالایی باشند اما عمیقاً سرگردان و گمراه و غیر منطقی باشند. سقراط اهمیت پرسش سوالات عمیق را که موجب می شوند انسان قبل از پذیرش ایده ای به تفکر در آن بپردازد و نیز اهمیت جشتجوی شواهد،آزمایش دقیق،استدلال ،فرضیه ها و تحلیل مفاهیم اساسی را نشان داد.. روش او که اینک به پرسش و پاسخ سقراطی معروف است بهترین راهبرد آموزش تفکر انتقادی می باشد که در آن سقراط نیاز به تفکر را برای روشنی و استحکام منطق به طور مشخص نشان می دهد. ( موسسه تفکر انتقادی،2000 ،ص45 ).14
روش سقراط به وسیله افلاطون و ارسطو دنبال شد. در دوران رنسانس ( قرون 15 و 16 ) در اثر جریان عظیم سکولاری در اروپا تفکر انتقادی در مورد مذهب،هنر،جامعه،طبیعت انسان،قانونو آزادی آغاز شد. سکولارها با این فرضیه پیش رفتند که بیشتر حوزه های زندگی انسان نیازمند بررسی و تحقیق تحلیلی و انتقادی می باشد. فرانس بیکن در انگلستان به معرفی بت های طایفه یعنی شیوه هایی که ذهن ما به طور طبیعی تمایل به خود فریبی دارد پرداخت. کتاب او پیشرفت در یادگیری یکی از اولین متون در مورد تفکر انتقادی است. از دیگر دانشمندانی که تفکر انتقادی را در قرون 16 و 17 مورد توجه قرار دادند می توان از دکارت نام برد که در کتابش قواعدی برای هدایت فکر در مورد نیاز به جهت دهنده ای نظام دار برای واداشتن ذهن به تفکر بحث می کند. ( موسسه تفکر انتقادی،2000 ، ص 45 ).

مبانی نظری پژوهش
پژوهشگران بسیاری در زمینه ی فکر انتقادی به پژوهش پردخته اند و در این زمینه نتایج خوبی کسب کرده اند . نتایج و نظریاتی که اگر دبیران ما سعی در استفاده از آنها در محیط های آموزشی کنند،ما خواهیم توانست دانش آموزانی خلاق و منتقد تربیت کنیم . پاره ای از این نظریات به قرار زیر می باشد :
تفکر انتقادی، فعالیت ذهنی پیچیده ای است که به صورت های مختلف توصیف شده است . بعضی تفکر انتقادی را بعنوان تفکر هدف دار و به سوی هدف تعریف کرده اند که هدف آن قضاوت نمودن بر اساس مدرک ( حقیقت ) است نه بر مبنای گمان ( حدس زدن ) . تعریف تک واژه ای، مستدل برای تفکر انتقادی ارائه گردیده بدین معنی که تفکر انتقادی مستلزم آن است که فرد به جای اینکه بطور ساده فقط لغات را حفظ نماید خود شخصاً اطلاعات را تجزیه تحلیل کند. ( بهرامی، 1380 )
اتخاذ دیدگاه هوشیارانه و با دقت و ظرافت در برابر عقاید و ادعاهای دیگران و یا فرایند تحلیل عقاید برای فهم اعتبار و سودمندی آن . ( ویکرز، 1997،ص 62-57 )15
تفکر انتقادی و تفکر کننده انتقادی بجای اینکه به طور بی اختیار افکار و عقاید دیگران را بپذیرد،خود،عقاید و اعتقاداتش را شکل می دهد و به طور خلاق راه حل مشکلاتش را می یابد. ( پیتر و پری، 1999،ص 64 )16
فرایند تفکر انتقادی شامل : یاد آوری حقایق ، بکار گیری منطق، طرح سوالات کلیدی ، ایجاد یک تصویر ذهنی و تجزیه و تحلیل تمامی اطلاعات دانست. (روسدال،1999 ،ص 364 )17.
متفکر انتقادی باید ویژگیهایی داشته باشد . متفکر انتقادی از توانایی ها و نیرو های خود آگاه است (اعتماد به نفس دارد) از محدودیت های خود آگاه است (زمان کمک خواستن را می داند) نظر باز و روشنی دارد (به نقطه نظرات دیگران گوش می دهد) تواضع دارد (اعتقاد به دانستن همه چیز ندارد) خلاق است (در جستجوی راه هایی برای بهبود کار است) انعطاف پذیر است ،پشتکار دارد ،استقامت بخرج می دهد ،منطقی فکر می کند و …(تیمبی، 1999،ص 22)18.
تفکر مستد و تیز بینانه در باره اینکه چه چیز را باور کنیم و چه اعمالی را نجام دهیم.( انیس، 1985 ،ص 46)19.
تفکر انتقادی قدرتی جسمی – ذهنی در شخص ایجاد می کند که او را برای رقابت ها و چالش های دنیای بسرعت متغیر کنونی آماده می کند.( پل،1993 ،ص 56)20.
تفکر انتقادی تفکری است که به تحلیل ،ارزشیابی و گزینش و کاربرد بهترین راه حل را در انسان بوجود می آورد،همان چیزی که نیازی دنیای امروز است.(فورست،1997 ،ص 58 )21.

روش های آموزش تفکر انتقادی
بهترین شیوه آموزش تفکر انتقادی به دانش آموزان ، این است که به آنها کمک کنیم علت و معلول ها را بشناسند.آنها باید یاد بگیرند چگونه اطلاعات لازم را بدست اورند و از این اطلاعات استفاده کنند. برای یادگیری تفکر انتقادی نیاز به تمرین و تجربه است.
از نظر چت مایرز آموزش تفکر انتقادی در مدارس دارای مراحل زیر است:
1- ایجاد علاقه و انگیزش
بدون علاقه،رشد فکری امکان نخواهد داشت. علاقه جزء لاینفک توجه و درک کردن است می توان از طریق تنبیه یا فعالیت های لذت بخش، در افراد ایجاد علاقه اما بدون علاقه پیشرفتی و جود نخواهد داشت.(وایتهد،1967،ص 37 )22 .انسانها با یک حس تحلیل و کنجکاوی ذاتی متولد می شوند ولی اگر قرار باشد که این حس ها زنده بمانند باید پرورش یابند. برای درک اینک چرا شاگردان بیشتر وقت ها علاقه دلگرم کننده از خود نشان نمی دهند کافی است به به دو سابقه ذهنی معمول که بسیاری از شاگردان آنها را از مدرسه و اجتماع قبلی خود همره دارند توجه شود:
الف- گرایش به انفعالی ذهنی یا رهایی از قید و بند
ب- تعصبات منفی درباره رشته تحصیلی و مواد درسی.
مستقر شدن و بطور جدی با موضوع مورد علاقه درگیری فکری پیدا کردن به زمان نیاز دارد . در محیطی که هر ساعت یک موضوع جدید،یک معلم نو یا هر دوی آنها معرفی می شود و وقت کافی میان کلاس ها برای پردازش و اندیشه درباره آنچه که اندکی پیش مطالعه شده بود،وجود ندارد چنین درگیری فکری تقریباً غیر ممکن است.به منظور مقابله با درخواستها برای سیل مداوم موضوعات مختلف شاگردان می آموزند که استعدادهای فکری خود را درگیر آنها نکنند.در واقع لازمع تحصیل سنتی رهایی از قید و بند است. مانع دیگری که از شاگرد سلب علاقه و انگیزش می کندترکیبی است از تعصبات منفی آنها نسبت به یک رشته یا موضوع درسی خاص.بعضی از شاگردان ،دروس را، دروسی غیر مفید و بی فایده می دانند و نسبت به آنها علاقه ای نشان نمی دهند. استفاده از فرم های بدون اسم در یک تحقیق پیمایشی وسیله ساده و موثری برای بررسی و تعیین طرز فکر شاگردان شاگردان است. این فرم ها می تواند در شروع اولین جلسه کلاس توزیع ،تکمیل و جمع آوری شود. معلم می تواند از این اطلاعات در انگیختن علاقه شاگردان و نیز تصحیح اطلاعات مربوط به طرز فکر یا تعصبات آنها کمک کند . یافته ها ی تحقیق باید خلاصه گردد و در جلسه ی بعد به منزله ی وسیله ای برای شروع بحث با شاگردان در میان گذاشته شود. وقتی که معلمان این طرز برخوردها را آشکارا تصدیق کنند،کلاس درس میتواند فضای صفا و واقعیت به خود بگیرد که این امر خود باعث پرورش تفکر انتقادی و تحریک علاقه شاگردان می شود. آموزش تفکر انتقادی ،در هر رشته ،با درک ارزش دیدگا ه تربیتی آن رشته شروع می شود. دبیران نباید وجود چنین درکی را مفروض بگیرند،بلکه باید آن را ایجاد کنند و توسعه دهند. روش دیگر برای ایجاد علاقه در دانش آموزان بوجود آوردن یک محیط یادگیری است که از ابهامات و اسرار برخوردار باشد. هر درس را با یک مساله یا امر شگفت آور شروع کنید. افکار دانش آموزان را وادر به تعمق و تفکر کنید. در چنین بافتی است که شاگردان هم کنجکاوی بیشتردانستن را تجربه می کنندو برای انواع جدید تفکر انتقادی آماده می شوند.به این منظور می توان در ابتدای کلاس نظریه های مخالف در باره یک مساله را در کلاس بیان کرد و از شاگردان پرسید که چگونه ممکن است صاحبنظران به چنین نتیجه متفاوتی رسیده باشند و نیز می توان با استفاده از فیلم ،نوار فیلم ویدئو محیط را برای بحث زنده آماده کرد.
2- استفاده از تمثیل و استعاره
بعد از تحریک علاقه شاگردان، معلم باید فرایند مداوم تشویق شاگردان را با طرح پرسش ها و رشد فرایند های تفکر انتقادی خودشروع کند.معلم باید سعی کند که بین یادگیری جدید و دانش قبلی ارتباط ایجاد کند. هدایت موفقیت آمیز شاگردان از عملیات عینی و ساختارهای فکری ساده به شیوه های تفکر انتزاعی تر همیشه از طریق تکیه کردن بر تجربیات گذشته و ساختارهای فکری موجود شروع می شود. به عبارت دیگر یادگیری از تمثیل شروع می شود.فقط از طریق شناخت وجوه مشابه و تفاوت های یک چیز با چیز دیگر می توان آن چیز را درک کرد.منابع زیادی برای قیاس و تشبیه سازی وجود دارد. برای مثال، مطبوعات مشهور،معلم می تواند مقالات روزنامه و مجله را که مفاهیم به خصوصی را نشان می دهد با هم سنجاق کند و از شاگردان بخواهد آنها را تفسیر و تبعیر کنند.یا عبارات انتزاعی مشکل کتاب درسی شان را به قلم خود خلاصه کنند و مفاهیم را بر اساس تجربه شخصی خود شرح دهند. در حقیقت این روش به شاگردان امکان معلم شدن را می دهد .سومین منبع تمثیل می تواند آثار نویسندگان مشهر باشد.
تمثیل ها روش نسبتاً واضح و مستقیمی را برای ارتباط مفاهیم و عقاید جدید و دانش قبلی شاگردان ارائه خواهند کرد.با وجود این بعضی از مفاهیم را نمی شود با مقایسه مستقیم تشریح کرد.برای اینگونه موارد می توان از استعاره و تصویر ی روی آورد.استعاره مختص ادبیات نیست در همه ی رشته ها می توان استفاده کرد مثلاً معلمی با استفاده از فرمان اتومبیل ومیله های متصل آن به شاگردان کمک می کرد تا راه هایی را که به هدف مشابهی در دین بودا ختم می شود،در نظر خود مجسم کنند.
3- ایجاد تعادل بین محتوا و فراین آموزشی
وایتهد معتقد است که شغل معلمی باید از یک قاطعیت ویژه برخوردار شود.معلمان موفق باید بدقت بدانند که شاگردانشان به یادگیری چه مطالبی نیاز دارند و زمان کلاس را صرف آموزش آنها بکند نه اینکه هدف معلم تمام کردن تمام کتاب باشد.
کاهش زمان آموزش محتوا و افزایش زمانی که صرف آموزش فرایند تفکر می شود نیز یکی از مهارت مهم معلم است. برای ایجاد یک کلاس درس با کنش متقابل23 به 5 نکته توجه داشته باشید:
1- هر جلسه درس را با طرح یک مساله یا مجادله آغاز کنید. مزیت طرح یک مسئله یا مناقشه برای جلب علاقه شاگردان لازم است. با این کار توجه آنان را به کلاس درس بیشتر می کنید. زیرا توجه از اولین مراحل یادگیری است. طرح یک پرسش کمک می کند که شاگردان در جای خود مستقر شوند و حواس خود را جمع کنند. معلم باید در نظر داشته باشد که به طور معمول 5دقیقه طول می کش که شاگردان به گفتار او توجه کنند.
2- برای تشویق شاگردان به تعمق، از سکوت استفاده کنید. علاوه بر روشهای حل مساله و گفتگو، سکوت هم می تواند به رشد تفکر انتقادی شاگردان کمک کند. بهترین وقت برای مکث به منظور سکوت در هنگام پرسش اتفاق می افتد. هنگامی که پرسشی مطرح می شود همه را به توجه به پرسش دعوت کنید و در پاسخ به سوال عجله نکنید. از لحظه را در سکوت به سر برید تا بقیه شاگردان در مورد پاسخ سوال تفکر کنند و راه حل های خود را بیابند.
3- فضای کلاس را طوری مرتب کند که باعث کنش متقابل شود. معلم با قدری تخیل و تلاش می تواند وضعیت کلاس را اصلاح و فضایی ایجاد کند که باعث تبادل افکار بین شاگردان شود. هدف اصلی باید این باشد که شاگردان بتوانند یکدیگر را ببینند.
4 – در صورت امکان به وقت کلاس بیفزایید. جلسات سنتی 50 تا 60 دقیقه ای چنان برخلاف تفکر منطقی هستند که اصرار درباره تشکیلات چنین جلساتی واقعا جای تعجب است.
5- محیطی پذیرا ایجاد کنید. کلاس درس را به صورت محیطی درآورید که هم شاگردان و هم معلمان بتوانند احساس امنیت کنند و اعتماد به یکدیگر را افزایش دهند. بازخورد برای معلمی که می کوشد پرتمریترین محیط کلاس را برای شاگردانش ایجاد کند بسیار ضروری است. می توان گفت بهترین محیط کلاس درس محیطی است که در آن شاگردان به مهمانانی می مانند که از آن ها به خوبی استقبال شده و معلمان به منزله میزبانان مهمان نواز عمل می کنند. معلم پذیرنده باید به شاگردان نشان دهد که آنها چیزی برای گفتن دارند. بسیاری از شاگردان سالها کارشان گرفتن بوده و چنان به این عقیده که هنوز هم چیزهای فراوانی برای یادگرفتن وجود دارد اشباع شده اند که اعتماد به نقس خود را از دست داده اند و به سختی می پذیرند که خود چیزی برای عرضه دارند. بنابران معلم باد در وهله اول تقابی را که زندگی عقلانی بسیاری از شاگردان را پوشانده بردارد و به آنها کمک کند که ببینند تجربیات زندگی، بینشها، ایمان به عقاید و تدبیر آنها ارزش این را دارد که به طور جدی به آنها توجه شود. جلب توجه و تحت تاثیر قرار دادن شاگردان از طریق کتابهایی که نخوانده اند، واژه هایی که نشنیده اند و موسساتی که با آنها آشنا نیستند کار بسیار آسنانی است. اما مشکلتر این است که در مقام گیرنده بتوان به شاگردان کمک کرد که با دقت گندم را از علف های هرزه در زندگی خود تمیز دهند و زیبایی و نعمتهایی را که دارند نشان دهند. معلمانی که می توانند خود را از جلب توجه و کنترل شاگردان بی نیاز سازند و به خود اجازه دهند خبرهایی را که شاگردان دارند بپذیرند در می یابند که در پذیرندگی است که استعدادها آشکار می شود
4- طراحی تکالیف نوشتاری واثر بخش
هر چه تکالیف تکالیف انتقادی، بیشتر حالت واقع گرایانه داشته باشدیعنی مشکل واقعی بوجود آورد که به یک راه حل نیاز داشته باشد احتمال دارد شاگردان وقت کمتری را صرف نگرانی درباره نظر و قضاوت معلم کنند و بیشتر به محتوا و حل مساله بپردازند.پنج نوع تکالیف نوشتاری برای تفکر انتقادی:
1- خلاصه های کوتاه: برای تکالیف اولیه ،این تکلیف خوبی است زیرا شاگردان را وادار به بررسی سخنان و اندیشها برای جدا ساختن مطالب ضروری از غیر ضروری می کند و به شاگردان کمک می کند که ثبات فکری بیابند، در شناسایی مفاهیم و مشکلات اصلی تمرین کنند.و…
2- مقاله های تجزیه و تحلیل کوتاه: از دانش آموزان خواسته شود که مقاله ای را تجزیه و تحلیل کرده و نظر خود را بیان کنند
3- تمریات حل مساله با استفاده از رسانه های عمومی: معلمان با ایجاد ارتباط بین افکار عینی هر روزه و مفاهیم انتزاعی تر و علمی تر باعث پرورش تفکر انتقادی می شوند.
4- پروژه های خارج از کلاس: این پروژه ها باید نیازمند زمان کم و حداقل تجهیزات باشند،پروژه های مانند مشاهده و مصاحبه که بر اساس منابع و تجربیات شاگردان استوار است،مفید می باشند
5- شبیه سازی: شبیه سازی هر چه واقع گرایانه تر باشد،شاگردان بیشتر مجبور می شوند که با مشکلات واقعی دست به گریبان شوند و از امور انتزاعی رهایی یابند.

فصل سوم

روش پژوهش

روش پژوهش
روش استفاده شده در این پژوهش ،روش اقدام پژوهی می باشد .
جامعه
جامعه مورد بررسی در این پژوهش کلیه دانش آموزان دوره راهنمایی ، دختر و پسر در ایران در سال 88 -1387 می باشد .
حجم(نمونه) و روش نمونه گیری
روش نمونه گیری از نوع تصادفی خوشه ای می باشد. از آنجا که تعداد افراد جامعه زیاد می باشد و نمی توان تمامی آنان را مورد مطالعه قرار داد . در نتیجه از میان دانش آموزان دختر و پسر در ایران ، دانش آموزان مدرسه ی راهنمایی دخترانه ی کوثر کلات مورد مطالعه قرار گرفتند. از میان دانش آموزان این مدرسه دانش آموزان سل سوم و ازمیان دانش آموزان سال سوم دانش آموزان کلاس سوم A انتخاب شدند.
ابزار جمع آوری اطلاعات
ابزار مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه می باشد .
روایی Validity و اعتبار Reliability پژوهش
این پژوهش و ابزار مورد استفاده در این پژوهش دارای روایی صوری و محتوایی است که چند نفر از اساتیدم این روایی را مورد تایید قرار دادند.
روش جمع آوری آماری
روش جمع آوری آماری در این پژوهش تحلیل واریانس می باشد.
روش تحلیل داده ها
برای تجزیه و تحلیل داده ها ، از آلفای کرن باخ و از روش توصیفی استفاده شده است .
منابع و ماخذ

فارسی
بلوم ،بی . اس .(1363 ) . ویژگی های آدمی و یادگیری آموزشگاهی. (علی اکبر سیف، مترجم ) . تهران :مرکز نشر دانشگاهی (نشر اثر به زبان اصلی 1982 ).
تورنتون ، استفانی . (1377 ) . کودکان مسایل خود را چگونه حل می کنند . (اشرف اعزازی، مترجم ) . تهران : ققنوس (نشر اثر به زبان اصلی ،1952 ) .
حسنی ، سید عباس . ( 1380 ) . مقایسه ی تفکر انتقادی در دانشجویان سال اول و سال آخر کارشناسی . دانشکده پرستاری و مامایی . دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی اصفهان .
رهباردار، حمید(1386 ). روش های پژوهشی وتحلیل های آماری.
سیف ،علی اکبر(1381 ). روانشناسی پرورشی روانشناسی یادگیری و آموزش. (ویرایش نو ). تهران: انتشارات آگاه.
مایرز ، چت .(1374 ).آموزش تفکر انتقادی. (خدایار ابیلی، مترجم) . تهران : سمت .

انگلیسی
Rosdal, CB. (1999). Text bool of basic nursing .Philadelphia: JP .Lippincott.

فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول :درآمدی بر پژوهش
مقدمه
اهداف
ضرورت
فرضیه
تعاریف
فصل دوم :ادبیات وپیشینه ی پژوهش
ادبیات پیشینه ی پژوهش
مبانی نظری
روشهای آموزش تفکر انتقادی
فصل سوم:روش پژوهش
روش پژوهش
جامعه
نمونه و روش نمونه گیری
ابزارجمع آوری اطلاعات
روایی واعتبار پژوهش
روش جمع آوری آمار
روش تحلیل داده ها
منابع وماخذ

1-Pole
2- Forst
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12 Interaction
13- Meyers
14 – Critical Thinking Institute
15 -Vickerrs
16-Potter & Perry
17- Rosdal
18- Timby
19- Eniss
20- Pole
21-Forst
22- Whitehead
23- Ineraction
—————

————————————————————

—————

————————————————————

تعداد صفحات : 36 | فرمت فایل : word

بلافاصله بعد از پرداخت لینک دانلود فعال می شود