معماری پایدار روستای ویونا
ای خدای خرد،مرا از بهترین گفتار و کردار بیاگاهان تا در پرتوی این آموزش با اندیشه روشن و قلبی پاک ستایشت را به جای آورم.
معماری پایدار: تعاریف و مفاهیم
همانطور که می دانیم بقای پایدار انسان و محیط انسانی وابسته به حفظ تعادل و تداوم جهان زیستی است که این خود پذیرش نقش و مسئولیت اخلاقی سرپرستی انسان بر منابع بوم شناختی و عملکردی آگاهانه و هوشمند را در تنظیم رابطه وی با محیط طبیعی می طلبد. رویکرد معماری پایدار در پاسخ به این عملکرد آگاهانه و ملاحظات رو به گسترش نسبت به پیامدهای فعالیت های انسانی بر محیط؛ به عنوان نگرشی بازبینی شده به معماری مطرح شده است. بنابراین مفهوم معماری پایدار- چه به عنوان عملی در راستای خلق فضای انسانی و تنظیم رابطه انسان و محیط فیزیکی و چه به عنوان محصول این فرآیند- همواره با محیط پایدار در آمیخته و در یک چهارچوب کلی می توان آن را به معنی "خلق محیط پایدار انسان ساخت" تعبیر نمود/
معماری پایدار:
براین اساس ون درین و کلتروپ محیط پایدار انسان ساخت را این گونه جمع بندی می کنند. "یک محیط کالبدی پایدار انسانی در طول زمان کمترین مشکلات روان شناختی و فیزیکی را وارد می کند به طور مثال عدم تناسب فضاها با نیازها؛ خواست و یا الگوهای رفتاری کاربران؛ نیاز به تعمیر؛ تعویض و نگهداری پر هزینه؛ عدم تامین شرایط مطلوب محیطی و … کمترین میزان منابع زمین؛ آب؛ و خاک و سوخت (انرژی تجدید ناپذیر) را از محیط فراگیر خود طلب می کند و در نتیجه کمترین ضرر را به محیط خود وارد می آورد.
معماری پایدار:
ابیانه روستایی از دره سر سبز برزرود با آب و هوای معتدل کوهستانی در 40 کیلومتری شمال باختری نطنز و در 20 کیلومتری باختر جاده نطنز – کاشان قرار دارد. طول جغرافیایی روستا °5136 و عرض جغرافیایی °3335 و ارتفاع آن از سطح دریا 2220 متر است.دره برزرود 350 متر عرض و 35 متر عمق دارد. ابیانه ، روستای کمیابی است که هنوز توانسته یکپارچگی و وحدت خود را چه از نظر فرم های زیبای معماری و چه از نظر فرم لباس ، زبان ، گویش و آداب و رسوم حفظ کند. این همه بخاطر باروری فکر و آگاهی مردم این خطه از تاریخ خود و پایداری آنان در حفظ یادگارهای نیاکانشان است . ایران صاحب موزه سرخی است که به شکل طبیعی ایجاد شده و توانسته گردشگران کنجکاو زیادی را به خود جذب کند. این مکان دیدنی در امتداد سرسبز و با صفایی قرار دارد که روستای ابیانه نامیده می شود.
ابیانه در زاویه شمال غرب کوه کرکس و منتهی الیه رودخانه برز واقع شده است . فاصله آن تا جاده نطنز کاشان ۲۲ کیلومتر است . خانه های این روستا بر روی دامنه شمالی دره با شیبی تند و سرسبزی که از سنگ های رسوبی سبزرنگ است واقع شده اند.
توضیحات ابیانه
خانه ها از رنگ سرخ منحصر به این محل و با اسلوب ساختمانی خاص در سطحی محدود به صورت پلکانی و مسلط بر یکدیگر بنا شده اند. بر بالای ساختمان خانه ها، کوه سنگی زیبایی ، دیواره شمالی روستا را تشکیل داده است که ساختمان این دیواره سنگی و هماهنگی رنگ آن با ساختمان خانه ها برای هر گردشگری جالب توجه است ..
موقعیت طبیعی روستا به شکل یک بشقاب گود بیضی شکل است که اطراف آن را رشته کوه های دیواره ماننده احاطه کرده اند. آب و هوای روستا ییلاقی و زمستان آن طولانی است ، البته هوا در سراسر سال لطافت خاصی دارد. سرسبزی و طراوت درختان اطراف روستا بخصوص در سال های فراوانی آب در تمام بهار و تابستان به این روستای تاریخی جلوه یی خاص می بخشد.
روستای ابیانه در سال ۵۴ جزو آثار ملی و تاریخی به ثبت رسیده است . موقعیت خاص جغرافیایی ، بافت ساختمان خانه ها با رنگ اخرایی ، ریزه کاری های هنرمندانه دروپنجره های چوبی خانه ها، مردمی گشاده رو، لباس محلی زنان و مردان روستا و بناهای متعدد تاریخی دست به دست هم داده اند تا چشم هر بیننده تازه واردی را شیفته این آثار کنند. قدمت فرهنگ و زبان مردم ابیانه به دوران هخامنشیان و ساسانیان می رسد.
توضیحات ابیانه
آب و هوای ابیانه:
اقلیم دره ابیانه ترکیبی از آب و هوای مدیترانه ای است. آمار زیر که از برداشت 10 ساله اخیر بدست آمده معرف چنین اقلیمی است:
میانگین درجه حرارت سالیانه = 6/11 درجه سانتیگراد
میانگین سالیانه نزولات آسمانی = 1/182 میلی متر
میانگین رطوبت نسبی = 46 درصد
درجه خشک دمارتن = 43/9 خشک
بیشترین متوسط دما در تیر ماه و کمترین درجه دما در دیماه میباشد. بارندگی که اغلب بصورت برف می باشد اساساً در فصل زمستان انجام می گیرد. متوسط رطوبت نسبی در منطقه 46% می باشد که حداکثر آن در دی ماه 67% و حداقل آن در تیر ماه 30% بر آورده شده است .
بر روی دامنه کوه های مرتفع ، برف تا فصل بهار نیز دوام می آورد ولی در تابستان هیچ بارشی صورت نمی گیرد منطقه ای که روستای ابیانه در مرکز آن قرار دارد حوضه آبریز برز رود را در بر می گیرد و شرایط آب و هوایی آن خشک و نیمه خشک است
معماری پایداری در ابیانه
بافت اجتماعی
از نظر موقعیت منطقه ای ابیانه در میان دو شاهراه اصلی شمال به جنوب کشور یعنی کاشان . قمصر . مروچه خورت اصفهان و کاشان نطنز . یزد کرمان به فاصله 25 کیلومتر از هر دو شاهراه در دره ای کم عرض قرار گرفته و محل امن و دور از تعرض و نا امنی های ادوار بوده است
معماری پایداری در ابیانه
بافت بافت ساختاری خانه های روستا " حلزونی شکل " مربوط به سه دوره سلجوقیه ، صفویه ، قاجاریه بوده .حرکت تند و شیب دار کوه ، خانه و باغ را از شمال به جنوب و بالعکس مرتبط می کند. ابیانه دارای سه محله "پل" (به معنای بالا)، "یسمون"،"هرده" (پایین ده) می باشد.
معماری پایداری در ابیانه
نحوه استقرار روستا بر روی شیب را می توان با عوامل زیر مربوط دانست : ۱) ایجاد نوعی حفاظ در برابر اشرار و تامین امنیت . ۲) قرار نگرفتن در جهت وزش بادهای شدید.
۳(صرفه جویی در زمین های حاصلخیز و محدود خود و تلف نکردن آن برای احداث ساختمان های مسکونی . ۴(استفاده از منظره سرسبز دره و اِشراف بر باغ ها و زمین های حاصلخیز خود.
۵(استفاده از نور آفتاب ؛ اصولاً جهت کلی خانه های ابیانه رو به آفتاب هستند. ۶(احتراز از خطر وجود سیلاب . ۷)کمک گرفتن از بستر طبیعی کوه برای داشتن پی های محکم .
معماری پایداری در ابیانه
برودت بسیار زیاد هوا در بخش عمده ای از سال ، در ابیانه باعث شده است تا حداکثر استفاده از تابش آفتاب ، بهره گیری از نوسان روزانه دما ، حفظ حرارتی و جلو گیری از باد سرد زمستانی در فضاهای مسکونی امری ضروری گردد . لذا فرم بنا در جهت مقابله با سرمای شدید طراحی و اجرا می شود .
معماری پایداری در ابیانه
دیوار های قطور:
دیوارهای قطور ، گرما و حرارت تابش آفتاب روزانه را در طول شب حفظ و به تعدیل دمای داخل ساختمان کمک می نماید . در معماری بومی این مناطق تا حد ممکن تلاش می شود تا به شکل طبیعی یا یا با استفاده از بخاری و گرمای ناشی از حضور افراد ، پخت وپز یا حضور حیوانات ، بنا را گرم نمود
معماری پایداری در ابیانه
سقفهای مسطح:
سقف خانه ها عموما مسطح است. انتخاب بام های مسطح در اقلیم سرد مشکلی ایجاد نمی نماید چرا که با نگهداری برف بر روی بام ازآن به عنوان عایق حرارتی در مقابل سرمای زیاد هوای خارج که چندین درجه کمتر از درجه حرارت برف است استفاده می شود
معماری پایداری در ابیانه
اتاقها باسقف های کوتاه:
در نواحی سرد و برفی ، باید از ایجاد اتاق ها و فضاهای بزرگ داخل بنا اجتناب نمود چرا که با افزایش سطح تماس آنها با فضای سرد بیرونی ، گرم کردن این فضای وسیع مشکل خواهد بود. بنابراین در این مناطق سقف اتاق ها را پائین تر از اتاق های مشابه در سایر حوزه های اقلیمی در نظر می گیرند تا حجم اتاق کاهش یابد و سطح خارجی نسبت به حجم بنا حداقل گردد . ارتفاع کم سقف در تالار ها و اتاق های مهم و طاق راسته ها و حجره های بازارهای این مناطق نیز مشهور است.
معماری پایداری در ابیانه
جهت بناها: سرازیر شدن سیلابها که غالباً در بستردره مسیر خود را باز میکنند و همینطور سیلابهای کوهستانهایی که مشرف به روستای ابیانه میباشند، عامل دیگری است که موجب استقرار روستا در مکان فعلی شده است. در ساخت خانه ها که بر دامنه شمالی دره قرار گرفته اند ضمن تبعیت از فرم فیزیکی تپه، سعی شده که جهت روبه قبله کلیه ساختمانها رعایت شود.
معماری پایداری در ابیانه
مصالح و ساختار مصالح مورد استفاده در ابیانه مانند سایر حوزه های اقلیمی از مصالح موجود در آن اقلیم است. این مصالح باید از ظرفیت و مقاومت حرارتی خوبی برخوردار باشند تا گرمای بنا را در فضای داخلی آن حفظ نماید.
برای جلوگیری از نفوذ هوای گرم و سرد در ابیانه سه راهکار وجود دارد: 1-استفاده از مصالح رسی 2-چند عملکرد کردن فضاها: زمستان نشین و تابستان نشین 3-روزن کوچک جهت نور گیری نحوه قرار گیری عناصر ساختمانی:در طبقه همکف دالان وانبار و در طبقه اول اتاقهای یک دری و سه دری می باشد.
معماری پایداری در ابیانه
لذا بدنه این ابنیه از سنگ ( یا چوب ، ملات کاهگل ، خشت و آجر ) و پوشش سقف و بام از تیر های چوبی و کاهگل می باشد . از سنگ و مصالح مقاوم و سنگین برای برای پی سازی بنا استفاده می کنند و در برخی نقاط ، کرسی چینی با مصالح سنگین جهت جلوگیری از رطوبت به کار می رود .
معماری پایداری در ابیانه
معماری
همانند بودن خانه ها در شکل مربع همسانی پنجره های مشبک ، بهره گیری از فرم هندسی مکعب و ترکیب حجمها در ساختار کلی ابیانه نقشی انکار ناپذیر است. این هنر وامدار عرق ریزان روح و جسم معمارانی است که بی نام و نشان موقعیت جغرافیایی و روح زیبا پسند ایرانی را به خوبی درک کرده اند.
معماری پایداری در ابیانه
ساختمانهای موجود در روستا از دوره سلجوقیان به بعد میباشند که در طول این سالها بارها مورد مرمت و باز سازی قرار گرفته اند.
معماری پایداری در ابیانه
فضای تابستان نشین در طبقه اول و زمستان نشین که اتاقی کاملا بسته است در طبقه همکف و گاه در طبقه اول است. خانه ها دارای اتاقهای متعدد هستند و ایوانهای چوبی چشم اندازی به باغها دارند.
خانه های چهار صفه اغلب دارای 2 و 3 طبقه است که یادگار دوره صفویه است که از تقاطع 2 دالان چلیپایی پدید می آیدند.که اتاقها و فضاهای دیگر در چهار جهت آن قرار داند که از چهار جهت آن نور می گیرند به طوری که یک نور گیر در مرکز قرار دارد.
معماری پایداری در ابیانه
معماری پایداری در ابیانه
نمونه:
داخل خانه های قدیمی با نقشه های متفاوتی ساخته شده است که ازجمله مهمترین انها "چهارصفه "(chaharsofe ) است که شامل راهرویی بصورت علامت + در وسط و اتاق هایی در چهار طرف ان می باشد.دربعضی از خانه ها مانند خانه ی"سفره" (safareh) می توان ویژگی های دیگری از جمله وجود تنور برای پخت نان در طبقه ی دوم ودوربین مدار بسته به سبک قدیمی برای محافظت اهل خانه در برابر حمله ی یاغی ها را مشاهده کرد.
معماری پایداری در ابیانه
خانه در ابیانه تنها یک سرپناه نیست بلکه شعری است که انسان طی قرنها سروده است:
نقشهای هندسی جذاب با نام بانی خانه و یا سازنده آن کاهی با یک بیت شعر مزین می شوند.
الهی تو بگشای از من دری که منت نمی خواهم از دیگری
دری که خالق جبار بر تو بگشاید کس دیگر نتواند که بر تو بندد باز
معماری پایداری در ابیانه
ایوانهای بلند و آفتابگیر از ویژگیهای معماری پیش از اسلام است. که به گبری یا گوری شهرت دارند.
معماری پایداری در ابیانه
شبکه های آجری در فضای بیرونی پنجره ها که در گویش محلی پی کل نامیده می شود. سدی در برابر هجوم سرماست.
معماری پایداری در ابیانه
پنجره های کوچک که هوای مطبوع را بدرون خانه می کشد به گویش ابیانه ای به شوقه معروفند. شاید به این خاطر که شوق انگیزند و هوای لطیف باغها و کوهساران از طریق آنان به مشام ساکنان می رسد.
معماری پایداری در ابیانه
توسعه شهرنشینی روستای ابیانه را تهدید می کند
خبر
به اعتقاد مدیر امور پایگاه های سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، توسعه ی شهرنشینی و نگاه به ساختمان سازی، مشکلی است که روستای تاریخی ابیانه را تهدید می کند.
نوع پوشش اهالی ابیانه
نوع پوشش اهالی ابیانه
پایان