نکات آموزشی، روش تدریس و طرح درس
کتاب: علوم تجربی
پایـه: هفتم (دوره ی اول متوسطه)
فصل4 : مواد پیرامون ما
مقدمه
در این درس اهمیت طبیعت به عنوان تنها منبع مواد مورد استفاده، در زندگی ما مورد توجه قرار گرفته است. کاربرد مواد، ویژگی ها و دسته بندی آنها از مفاهیم دیگری است که دانش آموزان آنها را کشف خواهند کرد. یکی از هدف های مهم این درس ایجاد این نگرش است که علوم تجربی می تواند زندگی ما را بهبود ببخشد و سطح رفاه و بهداشت جامعه را افزایش دهد. بهبود خواص مواد از طریق دست کاری در ساختار مواد و تولید مواد جدید و هوشمند از نکاتی است که باید به خوبی تبیین شود. رویکرد این درس نیز زمینه محور است. طراحی، تدوین و تولید محتوای درس به گونه ای است که از نگاه تدریس، رویکرد فعال را انتخاب کرده است. از این رو توصیه می شود این امکان را فراهم کنید تا دانش آموزان در تولید دانش و مفاهیم درس فعالانه شرکت کنند.
تصویر ورودی قسمتی از بوستان جوانمردان را به همراه منظره پشت سر آن نشان می دهد. در این تصویر انواع و سایل مختلف مانند سایه بان، وسایل بازی گوناگون، میله های برقی، صفحه های خورشیدی، کف پوش های پلاستیکی و کوه، درخت ها و ابرها مشاهده می شوند. در واقع در این تصویر تلاش شده است انواع مختلفی از مواد از جنس خاک، پلاستیک، چوب، شیشه، فولاد و آلومینیم نشان داده شود. بنابراین پیشنهاد می شود به دانش آموزان اجازه دهید تا به روش بارش فکری درباره تصویر هر چه برداشت می کنند، بیان کنند. البته توجه آنها را به نوع مواد و علت انتخاب آنها در ساخت وسایل و کاربرد آنها جلب کنید.
هدف کلی و پیامد محور درس مذکور این است که دانش آموزان دانش آموزان با مواد اولیه موجود در طبیعت، ویژگی های مختلف یک ماده، خواص مواد و روش های بهبود خواص، آلیاژها و کاربردهای آنها آشنا می شوند و به نقش و اهمیت علوم در بهبود زندگی پی می برند.
نکات آموزشی و روش تدریس
* طبیعت منبع مواد است
اهداف آموزشی:
دانش آموزان در پایان این واحد یادگیری…
– با مواد طبیعی و مصنوعی بیشتری آشنا می شوند.
– پی می برند برخی از مواد به طور مستقیم از طبیعت به دست می آید و برخی با انجام تغییرات شیمیایی و فیزیکی روی مواد طبیعی به دست می آیند.
– مهارت دسته بندی مواد را در خود تقویت می کنند.
– پی می برند که طبیعت منبعی غنی از اندوخته های خدادادی است.
– نسبت به حفظ منابع طبیعی احساس مسئولیت می کنند.
– به قدرت خالق آفرینش و علم لایزال الهی بیشتر پی می برند.
روش تدریس پیشنهادی:
توصیه می شود تصویر زیر را به دانش آموزان نشان دهید و از آنها بخواهید درباره آن نظرات و برداشت های خود را بیان کنند. (برای ادامه تدریس از دانش آموزان بخواهید فعالیّت های کتاب را انجام دهند. )
ارزشیابی:
مستمر کلاسی: عملکرد دانش آموزان را در بارش فکری و دسته بندی مواد ارزیابی کنید و در چک لیست مربوطه علامت بزنید.
بر دانش خود بیافزایند:
هوا کره، آب کره وبخش بیرونی سنگ کره منبع همه موادی هستند که برای فعالیّت های انسانی مورد نیاز است. از هوا کره، گازهای نیتروژن، اکسیژن، آرگون و چند گاز دیگر را به کار می بریم. از آب کره، آب و چند ماده معدنی حل شده در آن را مورد بهره برداری قرار می دهیم. امّا، برای نفت و کانه های فلز دار به سنگ کره وابسته ایم. اگر کره زمین را به اندازه یک سیب تصور کنیم تمام منابع شیمیایی سنگ کره در لایه نازکی به ضخامت پوست سیب متمرکز است. از این لایه نازک خاک و سنگ به طور تقریب، تمام مواد خام مورد نیاز برای ساختن خانه، خودرو، لوازم خانگی، رایانه و بسیاری از وسایل ساخت دست بشر فراهم می شود.
کانه ها، کانسنگ ها یا سنگ های معدن، موادی هستند که به طور طبیعی یافت می شوند. کانه از کانی یا کانی هایی تشکیل شده است که استخراج مواد موجود در آنها از نظر اقتصادی به صرفه باشد. کانه را معمولاً در مورد سنگ های معدنی فلزدار به کار می برند. کانی نیز به یک عنصر یا ترکیب شیمیایی می گویند که به طور طبیعی در ساختار کانه ها یافت می شود.
* مواد ویژگی های معینی دارند.
هدف های آموزشی:
دانش آموزان در پایان این واحد یادگیری…
– پی می برند که برای توصیف خواص فیزیکی یک ماده از عبارت های مختلفی استفاده می کنند.
– با ویژگی های مختلف یک ماده آشنا می شوند.
– با خواص فلزها آشنا می شوند.
– ویژگی هایی مانند استحکام و رسانایی چند ماده مختلف را کشف می کنند.
– با خاصیت چکش خواری فلزها از نگاه ذره ای آشنا می شوند.
– مهارت رسم نمودار را در خود تقویت می کنند.
– مهارت نتیجه گیری و استدلال را در خود تقویت می کنند.
– به تفاوت بین اصطلاحات علمی و روزمره پی می برند.
روش تدریس پیشنهادی:
توصیه می شود ورودی درس را به صورت سخنرانی با استفاده از آزمایش نمایشی تدریس کنید و فکر کنید را به روش بارش فکری بررسی کنید.
سپس از دانش آموزان بخواهید آزمایش کنید 1و2 را به صورت اکتشافی انجام دهند. در پایان با بررسی پاسخ دانش آموزان موضوع را جمع بندی کنید.
ارزشیابی:
مستمر کلاسی: فکر کنید این درس – عملکرد دانش آموزان را در آزمایش کنید 1و2 ارزیابی کنید و در چک لیست مربوطه علامت بزنید.
دانستنی ها:
هریک از ما در طول زندگی با مواد مختلفی آشنا می شویم و خیلی از آنها را برای بهبود شرایط زندگی به کار می گیریم. فلزهایی مانند مس، قلع، فولاد (آهن)، طلا، نقره، آلومینیم، کروم، چوب، انواع پلاستیک ها مانند پلی اتیلن، پلی پروپن، پلی استیلن، پلی وینیل کلرید و تفلون، انواع الیاف مانند نخ، ابریشم، پلی استر، پشم، آکریلیک و شیشه ولاستیک انواع موادی هستند که به طور معمول با آنها سرو کار داریم. هریک از این مواد خواص فیزیکی معین دارند. برای توصیف خواص فیزیکی مواد از واژه هایی مانند سخت نرم، محکم ضعیف، سفت شکننده، صلب (انعطاف ناپذیر) انعطاف پذیر، ضد آب جاذب آب، آهن ربا ضد آهن ربا، شفاف نیمه شفاف، کدر، رسانا نارسانا، براق کدر و… استفاده می شود.
خاصیت فیزیکی، خاصیتی است که ظاهر ماده و رفتار آن را در یک تغییر فیزیکی نشان می دهد. از این رو رنگ، اندازه، شکل، چگالی، نقطه ذوب و جوش، براق بودن، رسانایی، آهن ربایی، شفافیت از خواص فیزیکی اند.
معنی ومفهوم برخی از این ویژگی ها و خواص مواد عبارت اند از:
* سختی: میزان مقاومت در برابر خراش و فشار
* استحکام (محکمی): مقدار نیروی لازم برای پاره کردن یک جسم در اثر کشیدن یا میزان مقاومت یک جسم در برابر نیروی کششی
* سفتی: میزان مقاومت در برابر شکستن و ترک خوردن
* ضد آب: میزان مقاومت در برابر نفوذ مایع ها و آب (دفع کردن آب)
* جاذب آب: میزان توانایی یک ماده برای کشیدن یک مایع به داخل خود
* انعطاف پذیری: میزان توانایی یک ماده برای حفظ کردن شکل اصلی خودش، پس از حذف نیرو برای تعیین ویژگی های مواد، آزمایش های مختلفی را انجام می دهند.
* استحکام: اعدادی که نیروسنج برای مواد مختلف نشان می دهد، معیاری از استحکام نسبی آنهاست.
* ضد آب: تعداد قطره ها و مدت زمانی که طول می کشد که آنها جذب ماده شوند، تعیین کننده میزان خاصیت ضد آب بودن آنهاست.
پاسخ فکر کنید:
فلزها در اثر ضربه نمی شکنند؛ زیرا وقتی به آنها ضربه می زنیم، لایه ای از اتم ها روی لایه دیگر سر می خورند و جابجا می شوند. در اثر این عمل فقط ضخامت آن بخشی که ضربه خورده است، کمتر می شود.
آزمایش کنید:
این آزمایش نشان می دهد که در مجموع استحکام فلزها از سایر مواد بیشتر است.
* چگالی مواد
هدف های آموزشی:
دانش آموزان در پایان این واحد یادگیری…
– با یکی دیگر از ویژگی های ماده آشنا می شوند.
– مهارت اندازه گیری حجم مواد را در خود تقویت می کنند.
– مهارت محاسبه چگالی مواد را در خود تقویت می کنند.
– دلیل استفاده از مواد معین در ساخت یک وسیله را درک می کنند.
– با کاربرد مواد مختلف در زندگی آشنا می شوند.
– مهارت رسم نمودار را در خود تقویت می کنند.
– مهارت انتخاب مواد مناسب برای ساخت یک وسیله معین را در خود تقویت می کنند.
روش تدریس پیشنهادی:
توصیه می شود به دانش آموزان فرصت دهید تا این فعالیت درس را به روش کاوشگری انجام دهند. نتیجه آزمایش آنها را بررسی و سپس با روش سخنرانی و با بهره گیری از نتایج به دست آمده مطالب مربوط به ویژگی مواد را جمع بندی کنید حال این پرسش را مطرح کنید: برای ساختن یک وسیله از چه موادی استفاده می کنید؟ دلیل انتخاب شما چیست؟
پس از بحث و گفت وگو جدول صفحه 32 کتاب را بررسی کنید و درباره قیمت مواد و تاثیر آن در ساخت وسایل مختلف مطالبی را ارائه دهید.
چگالی جیوه زیاد است؛ به طوری که اگر روی آن یک توپ بیلیارد، سکه یا یک توپ استیل قرار دهید شناور، می مانند و در آن فرو نمی روند. چگالی گاز کلر از چگالی هوا خیلی بیشتر است. در نتیجه اگر در محیط نشست کند، روی سطح زمین می نشیند و بالا نمی رود. توجه کنید که گاز کلر سمی است، هنگام کار با شوینده ها نکات ایمنی را به درستی رعایت کنید. پلاستیک ها چگالی متفاوتی دارند؛ برخی روی آب شناور می مانند و برخی در آب غوطه ور می شوند.
چگالی یخ از آب کمتر است، از این رو یخ روی آب شناور می ماند. ( علت شناور ماندن یخ روی آب: بررسی ساختار یخ نشان می دهد که مولکول های آب در حالت جامد با تشکیل حلقه های شش ضلعی، آرایش بسیار منظم، متقارن و زیبایی دارند. )
* چگونه موادی با خواص بهتر تولید کنیم؟
هدف های آموزشی:
دانش آموزان در پایان این واحد یادگیری…
– با روش های بهبود خواص مواد آشنا می شوند.
– با برخی از آلیاژها و نحوه تولید آنها آشنا می شوند.
– با کاربرد آلیاژهای مختلف آشنا می شوند.
– علت به کارگیری آلیاژ های مختلف را در ساخت برخی وسایل درک می کنند.
– به این نگرش می رسند که انسان توانایی دارد ماده جدید با ویژگی های دلخواه تولید کند.
– با برخی از مواد هوشمند آشنا می شوند.
– به نقش و اهمیت علوم در بهبود زندگی پی می برند.
– می توانند با آگاهی بیشتر از مواد پیرامون خود در زندگی بهره ببرند.
روش تدریس پیشنهادی:
توصیه می شود چند نوع نوک مداد و مقداری زغال، چند عدد میخ آهنی زنگ زده، چند عدد قاشق استیل، چند قوطی کنسرو زنگ زده به کلاس ببرید و از دانش آموزان بخواهید درباره این مواد و تفاوت ها و شباهت هایشان بحث و گفت و گو کنند. سپس صفحه ٤٣ و ٤٤ را روخوانی و مطالب را جمع بندی کنید.
ارزشیابی:
مستمر کلاسی: عملکرد دانش آموزان را ارزیابی کنید و در چک لیست مربوطه علامت بزنید.
مستمر پایانی: از دانش آموزان بخواهید به پرسش های آخر فصل پاسخ دهند.
دانستنی ها:
شیمیدان ها آموخته اند که چگونه خواص یک ماده را با مخلوط کردن یا ترکیب کردن آن با مواد دیگر بهبود بخشند. گاهی تنها یک تغییر مختصر در خواص ماده، مورد نظر است و گاهی هم ممکن است شیمیدان ها مواد تازه ای بسازند که خواص آنها به طور چشمگیری با مواد اولیه تفاوت داشته باشند. برای نمونه می توان پلی اتن را طوری ساخت که نسبتاً نرم و تاشو باشد و برای ساختن ظرف های فشردنی همانند بطری های سس و گوجه فرنگی به کار آید. یا اینکه همین پلی اتن را سخت و شکننده بسازند تا برای تولید لوله های آب و بشکه های پلاستیکی مناسب باشد. مثال دیگر چند سازه ها هستند.
امروزه از خانواده ای از مواد برای ساختن بدنه و بخش های دیگر خودروها استفاده می شود که نسبت به فلزها چگالی کمتری دارند. به این مواد چند سازه می گویند. یک چندسازه از دو یا چند ماده مختلف ساخته می شود. برای نمونه آنها را می توان با خواباندن الیاف یا رشته های طبیعی یا ساختنی در یک بستر پلاستیکی ساخت. این رشته ها می تواند شیشه (پشم شیشه)، گرافیت یا یک پارچه نایلونی باشد. استحکام رشته ها با انعطاف پذیری پلاستیک ادغام می شود و ماده ای به وجود می آید که بسیار محکم است و چگالی کمی دارد. افزون بر این، چند سازه ها خوردگی پیدا نمی کنند و ارتعاش ها را جذب می کنند.
برخی از چند سازه ها را حتی می توان از بطری های پلاستیکی نوشابه ساخت. همه این ویژگی ها، چند سازه ها را موادی ارزشمند و بی همتا ساخته است. استفاده از چندسازه ها به جای فلزها در ساختن بدنه خودروها مزایای بسیاری دارد. یکی از مزایای این کار این است که خودرو سبک می شود و بنابراین، مصرف سوخت آن پایین می آید. درضمن بدنه خودرو محکم تر می شود و مسافران از امنیت بیشتری برخوردار می شوند.
امروزه بدنه بسیاری از خودروهای ورزشی را تقریبا به طور کامل از چند سازه ها می سازند. مدت هاست که خودروسازان در مدل های تازه خودروهای خود، بخش های فولادی و ساخته شده از فلز کروم را با چند سازه ها جایگزین کرده اند. خواص منحصر به فرد چند سازه ها سبب شده است که از آنها در ساختن ماهواره ها، هواپیماهای نظامی و جاسوسی و هواپیماهای شخصی نیز استفاده شود. همچنین برای ساختن آن دسته از وسایل ورزشی که گرفتن موج ضربه اهمیت زیادی دارد، از چند سازه ها استفاده می کنند. راکت تنیس و چوب های بیس بال از این نوع اند.
از فایبر گلاس که نخستین چند سازه شناخته شده است، سال هاست که برای ساختن بدنه خودروها و قایق های تندرو، کلاه ایمنی موتورسواران، میز و صندلی و… استفاده می شود. پژوهشگران علم مواد با مطالعه تاثیر ساختار وخواص یک ماده خاص بر کاربردهای آن، پیوسته درپی یافتن کاربردهای تازه ای برای مواد گوناگون به ویژه چند سازه ها هستند.
بدنه هواپیماهای جاسوسی را از چند سازه ها می سازند، زیرا چند سازه ها موج های فرستاده شده از رادار را جذب می کنند و باعث می شوند این هواپیماها در رادار دیده نشوند.
چگونگی تدریس(طرح درس)
* هدف کلی
دانش آموزان با مواد اولیه موجود در طبیعت، ویژگی های مختلف یک ماده، خواص مواد و روش های بهبود خواص، آلیاژها و کاربردهای آنها آشنا می شوند و به نقش و اهمیت علوم در بهبود زندگی پی می برند.
* اهداف مرحله ای
– با مواد طبیعی و مصنوعی بیشتری آشنا می شوند.
– پی میبرند برخی از مواد به طور مستقیم از طبیعت به دست می آید و برخی با انجام تغییرات شیمیایی و فیزیکی روی مواد طبیعی به دست می آیند.
– مهارت دسته بندی مواد را در خود تقویت می کنند.
– پی میبرند که طبیعت منبعی غنی از اندوخته های خدادادی است.
– نسبت به حفظ منابع طبیعی احساس مسئولیت می کنند.
* اهداف در حیطه های مختلف
– با ویژگی های مختلف یک ماده آشنا می شوند. (دانش)
– دانش آموز با خواص فلزها آشنا می شوند. (درک و فهم)
– دانش آموز در مورد درس بتواند توضیح دهد. (ترکیب)
– دانش آموز درباره مفهوم درس تامل و تفکر کند. (تحلیل)
– دانش آموز به سوالات مطرح شده پاسخ دهد. (ارزشیابی)
– ویژگی هایی مانند استحکام و رسانایی چند ماده مختلف را کشف می کنند. (دانش)
– دانش آموز پیام های اخلاقی و آموزشی درس را یاد بگیرد. (مستقل)
– دانش آموز برای انجام فعالیت های کلاسی داوطلب شود. (واکنش)
– مهارت نتیجه گیری و استدلال را در خود تقویت می کنند. (دانش)
– دانش آموز به موضوع درس در ارتباط با خدا فکر کند. (دانش)
– به قدرت خالق آفرینش و علم لایزال الهی بیشتر پی می برند. (دانش)
– ویژگی هایی مانند استحکام و رسانایی چند ماده مختلف را کشف می کنند. (دانش)
– مهارت محاسبه چگالی مواد را در خود تقویت می کنند. (درک و فهم)
– دلیل استفاده از مواد معین در ساخت یک وسیله را درک می کنند. (ترکیب)
– با کاربرد مواد مختلف در زندگی آشنا می شوند. (تحلیل)
– مهارت رسم نمودار را در خود تقویت می کنند. (ارزشیابی)
– مهارت انتخاب مواد مناسب برای ساخت یک وسیله معین را در خود تقویت می کنند. (دانش)
– مهارت اندازه گیری حجم مواد را در خود تقویت می کنند. (مستقل)
– به تفاوت بین اصطلاحات علمی و روزمره پی می برند و با یکی دیگر از ویژگی های ماده آشنا می شوند. (واکنش)
* رئوس مطالب
طبیعت منبع مواد است. – مواد ویژگی های معینی دارند. – چه ماده ای به کار می برید؟ – چگونه موادی با خواص بهتر تولید کنیم؟
* مواد و رسانه های آموزشی
رایانه، کتاب درسی، لوح فشرده حاوی فیلم و اسلاید های پاور پوینت، ماژیک وایت برد، توصیه میشود چند نوع نوک مداد و مقداری زغال، چند عدد میخ آهنی زنگ زده، چند عدد قاشق استیل، چند قوطی کنسرو زنگ زده به کلاس ببرید و از دانش آموزان بخواهید درباره این مواد و تفاوتها و شباهت هایشان بحث و گفت وگو کنند.
* پیش بینی رفتار ورودی
از درس قبلی و درس جدید سوالاتی مطرح می شود تا آمادگی دانش آموزان برای درس جدید ارزیابی شود و انتظار می رود دانش آموزان قادر به پاسخگویی سوالات باشند. همچنین بررسی تکالیف فردی و گروهی و دادن بازخورد به آن ها.
* ایجاد ارتباط اولیه
سلام و احوالپرسی، حضور و غیاب، بررسی حالات روحی و فیزیکی دانش اموزان و بررسی کلی وضعیت کلاس، ارتباط رابطه عاطفی اولیه، ارتباط دانش آموزان با کلاس و محتوا از طریق توجه به کتاب، پاورپوینت موجود در کلاس
* گروه بندی، مدل و ساختار کلاسی
چینش و طراحی کلاس با توجه به امکانات کلاس صورت می گیرد. در این کلاس با توجه به روش تدریس، به دلیل شلوغی کلاس و صندلی دانش آموزان در حد امکان به صورت ردیفی چیده می شوند تا حداقل فضای کلاس اشغال شود.
* روش ایجاد و تداوم انگیزه
– جلب توجه دانش آموزان به پاورپوینت موجود در کلاس و نمایش اسلاید های تهیه شده از درس جهت پی بردن به پیام درس
– پی می برند که برای توصیف خواص فیزیکی یک ماده از عبارتهای مختلفی استفاده می کنند.
– با ویژگی های مختلف یک ماده آشنا می شوند.
– با خواص فلزها آشنا می شوند.
* ارزشیابی آغازین
به منظور ارزشیابی تشخیصی با استفاده از پاورپوینت آموزشی، تصاویر نشان داده می شود با طراحی سوالاتی پیرامون درس، با جلب توجه به تصاویر موجود درمتن، با استفاده از پرسش های زمینه ی مناسب برای شروع تدریس را فراهم می کنیم.
– مفهوم مواد طبیعی و مصنوعی چیست؟
– در مورد ویژگی های مختلف یک ماده چه می دانید؟
– در مورد دسته بندی مواد مختلف چه می دانید؟
– در مورد ویژگی های مواد مختلف چه می دانید؟
* روش های تدریس
سخنرانی به پرسش و پاسخ، بحت و فعالیت های گروهی
* آماده سازی
در این درس اهمیت طبیعت به عنوان تنها منبع مواد مورد استفاده، در زندگی ما مورد توجه قرار گرفته است. کاربرد مواد، ویژگی ها و دسته بندی آنها از مفاهیم دیگری است که دانش آموزان آنها را کشف خواهند کرد. یکی از هدف های مهم این درس ایجاد این نگرش است که علوم تجربی می تواند زندگی ما را بهبود ببخشد و سطح رفاه و بهداشت جامعه را افزایش دهد. بهبود خواص مواد از طریق دست کاری در ساختار مواد و تولید مواد جدید و هوشمند از نکاتی است که باید به خوبی تبیین شود.
* ارائه درس
فعالیت معلم: پخش پاورپوینت آموزشی درس و توضیح معنا و مفهوم پیام درس در خصوص اتم ها و ساختار آنها. سوال های زیر را روی تخته کلاس بنویسید.
– مفهوم مواد و حالتهای مختلف آن چیست؟
– خواص و ویژگی های مواد مختلف کدامند؟
– معنی و مفهوم برخی از این ویژگیها و خواص مواد را نام ببرید؟
– خواص فلز های مختلف چیست؟
– در مورد دسته بندی مواد مختلف چه می دانید؟
فعالیت دانش آموزان: به توضیحات معلم توجه کرده و به سوالات پاسخ می دهند. – مطرح کردن نظرات خودبعد از دیدن تصاویر – پاسخ دادن به سوالات مطرح شده با مشارکت و همراهی کردن گروه – مطرح کردن سوالاتی که در ذهنش جرقه زده – شرکت فعال در شرح توضیحات.
فعالیت معلم: به دانش آموزان اجازه دهید که از طریق بحث کلاسی پاسخ مناسب را ارائه کنند. نکات مهم و جالب گفت وگوی دانش آموزان را به عنوان پاسخ روی تخته کلاس بنویسید و از آنها بخواهید آن را در دفتر خود یادداشت کنند. (جمع بندی نظرات دانش آموزان پاسخ سوال ها باشد. )
فعالیت دانش آموزان: دانش آموزان سعی در یاد گرفتن مبحث می کنند. – همفکری و مشورت با اعضای گروه – یافتن پاسخ های مناسب و صحیح – پاسخ دهی به سوالات با رعایت – نوبت و احترام به حقوق دیگران.
فعالیت معلم: نکات کلیدی و ضروری توسط معلم مرتب تکرار و بیان می شود.
فعالیت دانش آموزان: درک مطالب گفته شده – گوش دادن به سخنان معلم – یک نفر از هر گروه به نمایندگی به سوالات پاسخ می دهد.
فعالیت معلم: معلم پا به پای شاگردان در سوال و جواب شرکت می جوید و گاهی اوقات برای جلب توجه کل بچه ها سوالات خاصی را مطرح می کند که نیاز به فکر بیشتری دارد.
فعالیت دانش آموزان: ارائه نظرات – بحث های گروهی – بیان پاسخ، دید گاه ها و نظرات
فعالیت معلم: به هر گروه براساس میزان مشارکت و ارزیابی بهتر امتیاز داده می شود. توضیحاتی کامل کننده از درس مربوطه ارائه می شود و مثال هایی برای درک بهتر زده می شود.
فعالیت دانش آموزان: خلاصه کردن درس توسط دانش آموزان – شرکت فعال در جمع بندی درس
* فعالیت های خلاقانه دانش آموزان
هر کدام از گروه های مختلف می توانند رئوس مطالب را مرور کرده و خلاصه ای از ان را در کلاس برای معلم و بقیه دانش آموزان بیان کنند همچنین می توانید:
از دانش آموزان بخواهید در مورد خواص فلزات مختلف گزارشی تهیه کنند. در جلسه بعد تعدادی از این گزارش ها در کلاس ارائه خواهند شد.
* ارزشیابی
الف: تکوینی (در جریان تدریس)
توصیه می شود به دانش آموزان فرصت دهید تا فعالیت های درس را به روش کاوشگری انجام دهند. نتیجه آزمایش آنها را بررسی و سپس با روش سخنرانی و با بهره گیری از نتایج به دست آمده مطالب مربوط به ویژگی مواد را جمع بندی کنید حال این پرسش را مطرح کنید: برای ساختن یک وسیله از چه موادی استفاده می کنید؟ دلیل انتخاب شما چیست؟
پس از بحث و گفت وگو جدول صفحه 32 کتاب را بررسی کنید و درباره قیمت مواد و تاثیر آن در ساخت وسایل مختلف مطالبی را ارائه دهید.
ب: ارزشیابی تراکمی
– سوالات بصورت جزوه قبلا در اختیار دانش آموزان قرار گرفته و از آنها خواسته می شود به صورت گروهی آنها را حل کنند.
– از دانش آموزان پاسخ فعالیت ها ی موجود در متن را می پرسیم.
– هر گروه با توجه به گروه بندی جلسه قبلی کنار هم قرار می گیرند وسوالات را پاسخ می دهند.
* جمع بندی و ساخت دانش جدید
در این مرحله، خلاصه درس بیان می شود و پیام اصلی درس یادآوری می گردد. – توضیح کلی درس – بررسی مفاهیم گفته شده – رفع اشکالات دانش آموزان.
* تعیین تکالیف و اقدامات بعدی
تکالیف و فعالیت های خارج از کلاس برای تکالیف تمرینی و پروژه ای و پژوهشی(در مورد برخی از آلیاژها و نحوه تولید آنها تحقیق کنند)
سوالات درس به همراه پاسخ
1- نمونه هایی از موادی که به طور مستقیم از طبیعت بدست می آید را بنویسید.
جواب: گوگرد به صورت بلورهای زرد و کدر در دهانه آتشفشان های خاموش و نیمه فعال وجود دارد. – طلا به صورت تکه ها یا رگه های فلزی درخشان در لابه لای برخی از خاک ها و سنگ ها یافت می شود. – الماس را می توان به صورت بلورهای زیبا و درخشان در کنار سنگ های آتشفشانی جست وجو کرد. – نمک خوراکی را می توان از آب دریا تهیه کرد.
2- نمونه هایی از موادی که با انجام تغییر در مواد طبیعی بدست می آید نام ببرید.
جواب: فلزهای آهن، آلومینیم و مس را از سنگ معدن آنها، شیشه را از ماسه، سیمان را از سنگ آهک و پلاستیک را از نفت خام می سازند.
3- ویژگی های مس را بنویسید.
جواب: مس فلزی جامد است؛ سطح براق دارد و رسانای جریان برق و رسانای گرما، چکش خوار و سخت است.
4- برای بیان ویژگی های مواد از چه عباراتی استفاده می شود.
جواب: از عبارت ها و واژه هایی مانند سخت یا نرم، چکش خوار یا شکننده، انعطاف پذیر یا انعطاف ناپذیر، جاذب آب یا ضد آب، شفاف یا کدر، دارای خاصیت آهن ربایی یا بدون خاصیت آهن ربایی و …
5- منظور از سختی مواد چیست؟
جواب: وقتی می گویند یک ماده از ماده دیگر سخت تر است، منظور این است که می توان به کمک ماده سخت روی ماده دیگر خراش ایجاد کرد یا آن را برید؛ برای نمونه با استفاده از الماس می توان شیشه را برید؛ با ناخن روی صابون و چوب پنبه خراش ایجاد کرد. در نتیجه ناخن از صابون و چوب پنبه سخت تر است.
6- انعطاف پذیری یک ماده به چه معناست؟
جواب: انعطاف پذیری یک ماده نشان می دهد که آن ماده چقدر می تواند در اثر وارد کردن نیرو، خم یا کشیده شود و پس از حذف نیرو، دوباره به حالت اول برگردد؛ برای نمونه اگر یک کش لاستیکی را بکشید، طول آن افزایش می یابد. حال اگر آن را رها کنید (نیروی وارد شده را حذف کنید) دوباره به حالت اول خود بر می گردد. در این حالت می گوییم، کش انعطاف پذیر است.
7- استحکام یک ماده به چه معناست؟
جواب: میزان مقاومتی که یک ماده در برابر پاره شدن از خود نشان می دهد.
8-در ساخت یک ماده چه ویژگی هایی اهمیت دارد؟
جواب: علاوه بر ویژگی های فیزیکی مواد، قیمت و فراوانی آنها نیز در انتخاب آنها اهمیت دارد.
9- چگونه بناهای خشتی مستحکم تر بوجود می آید؟
جواب: افزودن مقداری آهک به گل سبب افزایش استحکام آن می شود. از این رو درساخت بناهای خشتی از آن استفاده می کردند.
10- ویژگی های کربن چیست و چه کاربردی دارد؟
جواب: کربن (زغال) نافلزی سیاه رنگ و نرم است که با کشیدن روی کاغذ یا سنگ به آسانی لایه نازکی از آن بر جای می ماند. در نتیجه از کربن برای تولید مغز مداد استفاده می شود.
11- چگونه سختی نوک مداد را افزایش می دهند؟
جواب: افزودن مقداری خاک رس به کربن سبب بیشتر شدن سختی آن می شود به طوری که هر چه مقدار خاک رس بیشتر باشد، سختی مغز مداد بیشتر خواهد شد.
12- خواص فلز ها چگونه بهبود پیدا می کند؟
جواب: خواص فلز ها را نیز می توان با افزودن یک یا چند ماده شیمیایی به آنها تغییر داد. در اثر این عمل، خواص فلزها بهبود پیدا می کند.
13- آلیاژ را تعریف کنید؟
جواب: آلیاژها مواد جدیدی اند که اغلب از مخلوط کردن دو یا چند فلز به دست می آیند.
14- آلیاژ چگونه بوجود می آید؟
جواب: برای این منظور فلز ها را ذوب و با هم مخلوط می کنند. در اثر این عمل، اتم های سازنده آلیاژ، لابه لای یکدیگر پخش می شوند.
15- دو مورد از آلیاژ ها، خواص و اجزا سازنده آنها را نام ببرید.
جواب: فولاد زنگ نزن، چدن
16- مواد هوشمند چیست؟
جواب: به موادی که به کمک تکنولوژی دارای خواص و ویژگی های جدید و خاصی می شوند مواد هوشمند می گویند.