نکات آموزشی، روش تدریس و طرح درس
کتاب: ریاضی
پایـه: پنجم دبستان
فصل4: تقارن و چند ضلعی ها
درس1 : تقارن محوری
مباحث و عناوین این فصل: تقارن محوری، تقارن مرکزی، زاویه و نیمساز، چند ضلعی ها و مجموع زاویه های آنها
مقدمه فصل4
این فصل شامل چهار درس است. درس اول، با یادآوری مفهوم خط تقارن و تقارن خطی شروع می شود و در ادامه این مفهوم با توجه بیشتری نسبت به سال های قبل مورد بررسی قرار می گیرد. درس دوم به مفهوم تقارن مرکزی و مرکز تقارن می پردازد. اگرچه در سال های قبل نمونه هایی از این مطلب برای دانش آموزان در غالب مثال آمده است ولی برای اولین بار این مفهوم در این کتاب معرفی می شود. درس سوم به معرفی زاویه و نیمساز می پردازد. دانش آموزان با مفهوم زاویه و انواع آن به خوبی آشنایی دارند ولی مفهوم نیمساز برای اولین بار ارائه می شود. سرانجام درس آخر این فصل مربوط به چندضلعی هاست. در این فصل دانش آموزان می توانند مجموع زوایای مثلث و چهارضلعی را به دست آورند و با برخی از ویژگی های قطر و نیمساز در چهارضلعی ها آشنا می شوند.
اهداف اصلی این فصل، درک مفاهیم تقارن، زاویه و چندضلعی هاست و بنابراین در صفحه عنوانی این فصل تصویرهایی از بناهای تاریخی، اماکن متبرکه، تصاویر طبیعی، موجودات زنده و… آمده است که در آنها تقارن، انواع زاویه ها و چهارضلعی ها دیده می شوند.
توسعه مفاهیم و اهداف
دانش آموزان با خط تقارن آشنا هستند، امّا در این بخش با استفاده از قرینه یک نقطه می توان قرینه بقیه شکل را به دست آورد. در این فصل، این مفهوم در دو مرحله آموزش داده می شود؛ با استفاده از کاغذ شطرنجی و بدون استفاده از آن. مثال های قابل فهم مثل انعکاس تصویر یک درخت در آب، یک برگ، یک پروانه، تصویر یک حیوان از جلو یا تصویر شخص در آینه به خوبی می تواند خط تقارن و بازتاب یا انعکاس را نشان دهد. از اهداف دیگر این بخش این است که دانش آموزان درک کنند.
یک شکل می تواند خط تقارن نداشته باشد یا تعدادخط های تقارن بیشتر از یک خط باشد. اگرچه در سال های قبل با شکل هایی آشنا شده اند که دارای یک یا دو خط تقارن بوده است ولی در این بخش شکل هایی با ٤، ٦ و ١٠ خط تقارن نیز آمده اند. از دیگر ویژگی مثال های این بخش این است که دانش آموز می تواند با درنظر گرفتن نقاط روی یک شکل، قرینه شکل را بدون استفاده از کاغذ شطرنجی پیدا کند.
در ادامه نکات آموزشی، روش تدریس و طرح درس برای تدریس درس تقارن محوری آورده شده است.
نکات آموزشی و روش تدریس
برای شروع این بخش می توان با یادآوری مفهوم خط تقارن، خط تقارن تصویر یک شیء یا یک موجود زنده را پیدا کرد. هدف فعالیت اول پیداکردن قرینه شکل نسبت به خط تقارن با استفاده از پیدا کردن قرینه نقاط در کاغذ شطرنجی است. برای پیدا کردن قرینه نقاط به جز روش محمد مهدی و علی می توان با شمردن تعداد مربع ها یا استفاده از آینه نیز قرینه نقطه را پیدا کرد. همچنین هدف کار در کلاس کسب مهارت در فعالیت بالا و تصور کردن قرینه شکل بدون رسم آن است. مثال زیر می تواند به این کار در کلاس اضافه شود:
شما می توانید قرینه شکل را نسبت به خط تقارن به کمک آینه، تا کردن و یا تصویر ذهنی مجسم کنید، به کمک کار در کلاس١، قرینه شکل های زیر را ابتدا با تصور ذهنی نسبت به خط های تقارن داده شده رسم کنید.
هدف فعالیت ٢: آموزش مفاهیم بالا در کاغذ غیرشطرنجی و با استفاده از گونیا و خط کش است باید دقت شود که در کار در کلاس مربوط به این قسمت کاغذها دقیقاً به شکل مستطیل یا هر شکلی که در آن آمده است باشند. از آنجایی که هدف اصلی، پیداکردن قرینه یک شکل با استفاده از پیدا کردن قرینه نقاط است، در این کار در کلاس اکثر مثال ها در مورد پیدا کردن قرینه نقاط است.
چگونگی تدریس(طرح درس)
* هدف کلی
آشنایی دانش آموزان با مفهوم تقارن محوری
* اهداف جزئی
دانش آموزان قرینه هر نقطه را نسبت به یک خط بدست آورنند.
دانش آموزان قرینه یک خط را نسبت به خط دیگر رسم نمایند.
دانش آموزان قرینه یک شکل هندسی را نسبت به یک خط بکشند.
دانش آموزان کار در کلاس ها و فعالیت های کتاب درسی را انجام دهند.
* اهداف رفتاری
مفهوم تقارن را درک کنند.
مفهوم تقارن محوری را بیان کنند.
شکل های متقارن و غیرمتقارن را تشخیص دهند.
قرینه ی هر شکل را نسبت به محور تقارن داده شده بدست آورند.
وجود یا عدم وجود محور تقارن را در اشکال هندسی بررسی کنند.
محور تقارن شکل های هندسی را رسم کنند و تعداد آنها را در هر شکل بدست آورند.
* وسایل کمک آموزشی
کتاب درسی، تخته سیاه، تخته پاک کن، گچ سفید و رنگی، خط کش، آیینه، گونیا، پاورپوینت یا انیمیشن مربوط به درس
* روش تدریس و مدل کلاس
تلفیقی از روشهای مشارکتی، توصیفی و نمایشی، پرسش و پاسخ، سخنرانی و حل مسئله.
دانش آموزان بصورت گروه بندی شده سر کلاس می نشینند.
* برقراری ارتباط
سلام و احوالپرسی، حضور و غیاب دانش آموزان توسط نماینده کلاس (دادن مسئولیت به دانش آموزان)
دقت در وضع روحی و جسمی دانش آموزان، دقت در وضعیت فیزیکی کلاس، دیدن و بررسی تکالیف داده شده جلسه قبل توسط سرگروه ها، تشویق دانش آموزانی که تکالیفشان را به خوبی انجام داده اند.
* ارزشیابی تشخیصی
ابتدا چند سوال از مطالب گذشته و مرتبط با درس از بچه ها می پرسیم تا علاوه بر انجام ارزشیابی، دانش آموزان را برای درس جدید آماده کنیم.
از جمله:
– پاره خط چیست.
– چند چهار ضلعی نام ببرید.
– چند چند ضلعی که منظم و زیبا هستند را نام ببرید.
همچنین می توان با نوشتن دو سوال روی کاغذ و توزیع کاغذها بین گروه ها این مرحله را انجام داد.
سوال اول مربوط به درس گذشته و سوال دوم مربوط به درس جدید می باشد. هدف از طرح سوال اول اطمینان از فراگیری درس گذشته و هدف از طرح سوال دوم تشخیص میزان فراگیری های قبلی و ذهنیت دانش آموزان از درس جدید.
* ایجاد انگیزه
بهتر است تصاویر زیبا از طبیعت یا جانوران که حالت تقارن دارند را آماده نموده و به دانش آموزان نشان دهیم.
مثلا می توان تصویر پروانه یا برگ درختان را آماده نمود. سپس به بچه ها گفت خیلی جالبه، ببینید چقدر این شکل ها قشنگ و متقارن هستند.
همچنین می توان آیینه بزرگی سر کلاس آورد و اشیا ء مختلف را جلوی آن گذاشت و به بچه ها بگوییم به تصویر دقت کنند و…
با انجام کارهای فوق در بچه ها علاقه و انگیزه ایجاد می شود.
* اجرای تدریس
چند شکل روی تخته کشیده و یا به بچه ها نشان می دهیم از دانش آموزان می خواهیم در مورد تقارن شکلهای رسم شده روی تابلو نظرات خود را بیان کنند.
جهت آشنایی دانش آموز با مفهوم تقارن و تقویت حس کنجکاوی در دانش آموز مراحل زیر را دنبال می کنیم:
نظر دانش آموزان را به زیبایی و تقارن داشتن شکل ها معطوف داشته و در این رابطه می توان گفت:
خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد. پس وجود تقارن در زیبایی چهره انسان تاثیر بسزایی دارد. متقارن بودن، چشم ها، ابروها، گوشها، دست، پا و…
در ساختمانها و نقاشی هایی که خط تقارن دارند زیبایی خاصی مشاهده می شود.
شکل های مختلفی را که روی کاغذ شطرنجی آماده نموده ایم را در اختیار دانش آموزان قرار می دهیم و از آنها می خواهیم متقارن بودن آن را بررسی کنند.
سپس به آنها می گوییم شکل ها را از وسط تا کنند و به متقارن بودن شکل ها پی ببرند.
همچنین در مورد تصویر اشیایی که در آیینه ایجاد می شود توضیح داده و آن را به موضوع درسمان ربط می دهیم.
در ادامه به دانش آموزان می گوییم فعالیت ها و کار در کلاس ها را انجام دهند ( به صلاحدید معلم این کار گروهی یا انفرادی انجام شود. )
معلم نحوه پاسخگویی دانش آموزان را مورد بررسی قرار داده و در صورت نیاز راهنمایی های لازم را انجام می دهد.
شکل برخی از سوالات توسط معلم روی تخته کشیده شده و معلم تقارن آن را رسم نماید (برای انجام این کار دانش آموزان نیز می توانند همکاری داشته باشند، همچنین از خط کش و گونیا در انجام این کار باید استفاده شود. )
سعی می کنیم دانش آموزان ضعیف را یاری کنیم. معلم خودش شخصا می تواند به دانش آموزان ضعیف سرکشی نموده و نحوه فعالیت آن را مورد بررسی قرار دهد و یا می تواند از سرگروها بخواهد تا این کار را انجام دهند.
* جمع بندی
معلم چند شکل روی تخته کشیده تا بچه ها خط تقارن آن را رسم کنند.
همچنین چند شکل هم کشیده تا قرینه آن را نسبت به یک خط بدست آورنند.
معلم با کمک دانش آموزان این کار را انجام داده و درس را جمع بندی می کند.
* ارزشیابی
معلم به فعالیت دانش آموزان توجه کرده و کار آنها را مورد بررسی قرار می دهد. با این کار ارزشیابی تکوینی انجام خواهد شد.
همچنین می توان برخی از دانش آموزان را پای تخته آورد و به آنها تکلیفی داده و نحوه پاسخگویی آنها مورد ارزیابی قرار گیرد.
* ارائه تکلیف
از دانش آموزان می خواهیم:
اشیای طبیعی متقارن مانند عکس، گلها، برگها را جمع آوری کنند. (اختیاری)
در مورد اثر گذاری وجود تقارن در زیبایی تحقیق کنند. (اختیاری)
دانش آموزان در مورد نقش خط تقارن در کارهای هنری تحقیق کنند. (اختیاری)
در صورتی که فرصت پاسخگویی به همه کاردر کلاس ها و فعالیت ها وجود نداشت، آنها را به عنوان تکلیف به دانش آموزان ارائه می دهیم.