نکات آموزشی، روش تدریس و طرح درس
کتاب: مطالعات اجتماعی
پایـه: ششم دبستان
درس18 : دریا، نعمت خداوندی
مقدمه فصل 9
عنوان فصل 9 کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم دبستان دریاهای ایران می باشد. این فصل شامل دو درس( ویژگی های دریاهای ایران و دریا نعمت خداوندی ) می باشد. برخی از ارزش ها و نگرشی های این درس عبارتند از: تمایل به حفاظت از منابع، قدردانی از نعمات الهی.
کشور ایران از شمال و جنوب به دریای خزر و خلیج فارس به عنوان دو منبع با ارزش اقتصادی و طبیعی و سیاسی محدود می شود. در نتیجه بخشی از مردم سرزمین ما، در کنار دریاها زندگی می کنند و زندگی آنها به این منابع بستگی دارد. خلیج فارس و تنگه هرمز به دلیل وجود میادین نفتی و همچنین گذرگاه صادرات نفت، یکی از حساس ترین مناطق جهان هستند. منابع دریایی چون انواع ماهی ها، مروارید و مرجان ها، عبور و مرور کشتی ها برای بازرگانی و حمل و نقل کالا این مناطق را به مناطق مهم اقتصادی تبدیل کرده است. با توجه به اهمیت استراتژیک و اقتصادی این مناطق، شناخت این مناطق برای هر ایرانی ضرورت دارد.
در این فصل، دانش آموزان با ویژگی های دریاهای شمال و جنوب و اهمیت آنها از ابعاد گوناگون آشنا می شوند و درباره مصرف موادغذایی و حفاظت از دریا به عنوان یک منبع مهم مطالبی می آموزند.
اهداف و انتظارات فصل 9
انتظار می رود دانش آموزان با یادگیری این درس بتوانند:
* با موقعیت آب های اطراف ایران آشنا شوند و آنها را روی نقشه نشان دهند.
* ویژگی های دریای خزر، خلیج فارس و عمان را بیان کنند.
* درباره اهمیت و نقش خلیج فارس و تنگه هرمز بحث کنند.
* مشاغل مربوط به دریا را فهرست کنند.
* منابع غذایی مهم دریاهای شمال و جنوب را دسته بندی و مهارت های خرید و استفاده از آنها مثلاً (کنسرو ماهی) را بروز دهند.
* درباره حفاظت از محیط زیست دریا بحث کنند و راهکارهایی پیشنهاد کنند.
مواد و وسایل لازم برای تدریس فصل 9
کتاب درسی، کاربرگه ها، نقشه دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان در قطع دیواری و در صورت قوطی کنسرو ماهی، کره جغرافیایی، در صورت امکان عکس و فیلم درباره شیلات، بریده روزنامه در مورد دریا، نقشه جهانما
** در ادامه، نکات آموزشی و طرح درس برای آموزش درس 18 آورده شده است. **
پیشنهادات و نکات برای شروع و پیشبرد درس
* ابتدا از یکی از دانش آموزان بخواهید آیه 97 سوره انعام را با صدای خوش تلاوت کند و شما معنی آن را روی تخته بنویسید و دانش آموزان را درباره معنی و مفهوم آیه به فکر وادارید.
* دانش آموزان را گروه بندی کنید. کارت ها یا برگه هایی را فراهم کنید و به آنها بدهید تا با همفکری یکدیگر آن را تکمیل کنند. پس از تکمیل از آنها بخواهید کارت های خود را باهم رد و بدل کنند و هر گروه نتایج کار گروه دیگر را بخواند.
مثال:
نام دریا: خلیج فارس
موقعیت (در کجای ایران قرار گرفته است): جنوب ایران
استفاده از دریا (روی آب، داخل آب، بستر و کف دریا)
روی آب: کشتیرانی برای تفریح، بازرگانی، حمل نفت و…
داخل آب: صید ماهی و…
بستر و کف دریا: استخراج نفت، صید مروارید و صدف و…
* اکنون که دانش آموزان از طریق همفکری با اهمیت های گوناگون دریا آشنایی مقدماتی به دست آورده اند، فعالیت ١ و ٢ را انجام دهید و بحث گروهی را اجرا کنید تا دانش آموزان بیشتر با اهمیت خلیج فارس و تنگه هرمز آشنا شوند.
* از دانش آموزان بخواهید از خانواده شان بپرسند که بیشتر چه نوع ماهی می خرند و مصرف می کنند. منابع غذایی دریایی را (دریاهای شمال و جنوب) دسته بندی کنید. اگر فیلم و اسلاید درباره تولید و دسته بندی خاویار و میگو در اختیار دارید برای بچه ها نمایش دهید.
* از دانش آموزان بخواهید جلسه آینده یک کنسرو ماهی به کلاس بیاورند. توجه نمایید که در اینجا یک مهارت زندگی آموزش داده می شود. اولاً بچّه ها با خواندن برچسب مشخصات، تاریخ مصرف، طریقه مصرف، محل تولید و یاد می گیرند که برچسب کالاها را مطالعه نمایند و به خصوص تاریخ مصرف را بخوانند. به آنها آموزش دهید که اگر کنسرو ماهی فاسد باشد درب قوطی برآمده و بادکرده می شود. همچنین قبل از استفاده از کنسرو باید قوطی را در آب جوش حرارت دهند.
* از دانش آموزان بخواهید از روی کتاب بخوانند و سپس فعالیت ٧ را انجام دهند. برای مثال:
1- کشتی سازی ٢- ماهیگیری ٣- کنسروسازی ٤- تعمیر کشتی و قایق ٥- ملوان و کاپیتان کشتی و قایق
٦- انبارداری (در بندرها) ٧- بارگیری و باراندازی (در بندرها) ٨- ماهی فروشی ٩- فروش وسایل ماهیگیری
١٠- فروش وسایل شنا و تفریح 11- صنایع دستی ساخته شده از صدف ها
* فعالیت ٨ به منظور پرورش هوش درون فردی و خلاقیت و تفکر طراحی شده است. به نظراتی که جالب تر و مستدل تر ارائه می شوند امتیاز بدهید.
* فعالیت ٩ نیز برای آشنایی دانش آموزان با موسسات و سازمان های مربوط به امور دریاها طراحی شده است و اگرچه پاسخ سوال آسان به نظر می رسد اما هدف آن است که دانش آموزان دریابند در امور مختلف اقتصادی، اجتماعی، سازمان ها و نهادهایی وجود دارند که متولی این امور می باشند.
* درصورتی که اعضای خانواده یا فامیل و بستگان دانش آموزان در مشاغل مربوط به دریا فعالیت می کنند از آنها دعوت کنید در کلاس حضور یابند و به پرسش های بچه ها درباره دریا پاسخ دهند.
* بخش دیگری از این درس مربوط به موضوع حفاظت از دریاها و منابع دریایی است. اگر فیلم یا عکس هایی از آلودگی دریاها، مردن پرندگان در سواحل، لکه های نفتی روی آب و نظایر آن دارید به کلاس ببرید. در این زمینه می توانید از دانش آموزان بخواهید اگر در روزنامه ها مطالبی راجع به آلودگی دریاها پیدا کردند به کلاس بیاورند. یا خودتان بریده هایی از جراید تهیه کنید و به کلاس ببرید و توجه آنها را به موضوع جلب کنید.
* فعالیت ١٠ را در کلاس اجرا کنید. ابتدا گفت وگویی ترتیب دهید. فعالیت هایی که به محیط زیست دریا آسیب می رسانند: صید بی رویه ماهی، خروج نفت از نفت کشها، ورود زبانه ها و مواد سمّی از طریق رودخانه ها به دریاها، گردشگری در کنار دریا و ورود زباله ها و پلاستیک به دریا و مانند اینها.
* بخش الف به منظور پرورش خلاقیت انجام می گیرد، دانش آموزان علاقه مند را آزاد بگذارید تا خودشان طرح یا نقاشی مورد نظر را بکشند و پیام جالب و کوتاهی برروی آن بنویسید. پوستر را در کلاس یا راهروی مدرسه نصب کنید و به آن امتیاز بدهید. این فعالیت را ممکن است فقط دانش آموزان علاقه مند به کارهای هنری انجام دهند.
* در بخش ب به دانش آموزان بگویید که مثلاً استاندار ناحیه ساحلی هستند و به این ترتیب اجازه بدهید خود را در مقام یک مسئول احساس کنند و راهکارهایی برای حفاظت از سواحل و دریا ارائه دهند.
دانستنی های درس
* روز ملی خلیج فارس
در تاریخ ایران ١٠ اردیبهشت روز ملی خلیج فارس تعیین شده و در تقویم رسمی کشور این روز را که مصادف است با اخراج پرتغالی ها از تنگه هرمز، گرامی می دارند، در سال ١٦٢١ میلادی سپاهیان شاه عباس صفوی توانست اشغالگران پرتغالی را از تنگه هرمز بیرون نماید. به این ترتیب این اقدام که موجب شکست امپراتوری پرتغالی ها شد آن قدر مهم بود که موجب شد انگلیسی ها نیز حاکمیت ایران را بر خلیج فارس به رسمیت بشناسند. شورای عالی انقلاب فرهنگی و دولت جمهوری اسلامی نیز براساس مصوب های در تیرماه ١٣٨٤ این روز را به عنوان روز ملی خلیج فارس رسمیت بخشیدند.
* سازمان شیلات جمهوری اسلامی ایران
سازمان شیلات جمهوری اسلامی ایران یک موسسه دولتی و وابسته به وزارت جهاد کشاورزی بوده و از اهداف و وظایف مهم آن برنامه ریزی و نظارت برای بهره برداری پایدار از ذخایر و منابع آبزی کشور می باشد.
حفظ منابع دریایی، بازسازی ذخایر، بهسازی محیط زیست آبزیان آبهای تحت حاکمیت جمهوری اسلامی ایران و نیز ترغیب و حمایت از تعاونی ها و اتحادیه های مرتبط با صید و پرورش آبزیان، با رعایت قانون حفظ و بهره برداری از منابع آبزیان از جمله وظایف سازمان شیلات جمهوری اسلامی ایران است.
* سازمان بنادر و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران
سازمان بنادر و دریانوردی جمهوری اسلامی ایران یکی از سازمان های دولتی ایران است که به امور بنادر و دریانوردی در این کشور می پردازد این اداره به ایجاد و تکمیل ساختمان ها و تاسیسات و تعمیرگاه ها ی دریایی پرداخته و امور تهیه و تنظیم و اجرای مقررات بندری، دریایی، کشتیرانی و اداره امور تخلیه و بارگیری در بنادر کشور، اعطای گواهینامه را برعهده دارد، اخیراً نام این سازمان به سازمان بنادر و دریانوردی تغییر کرده است.
* خاویار ایران
دریای خزر بیش از ٩٠ % ذخایر خاویار جهان را تامین می کند. خاویار صادراتی ایران "خاویار طلایی" با طعم و عطر بی نظیر بیشتر در منطقه میانکاله سواحل ساری تا خلیج حسینقلی تامین می گردد. ماهی خاویاری بلوک (فیل ماهی)، آسترا (تاس ماهی)، ماهی خاویاری سورگا (اوزون برون) از معروف ترین ماهی های خاویاری دریای خزر هستند، مصرف خاویار برای مقابله یا بیماری های قلبی و افسردگی تجویز می شود.
* خلیج فارس و دریای عمان
خلیج فارس، آبراهی است در امتداد دریای عمان که بین کشور ایران و عربستان قرارگرفته است. مساحت آن 238600 کیلومترمربع و سومین خلیج بزرگ جهان است. این خلیج به وسیله تنگه هرمز به دریای عمان و آب های آزاد جهان مرتبط است. دریای عمان نیز پهنه بزرگ آبی است که در شرق تنگه هرمز قرار گرفته است و بخش اعظم ساحلی جنوبی ایران را تشکیل می دهد. طول ساحل ایران در دریای عمان 784 کیلومتر است حداکثر درجه حرارت آن ٣٣ درجه و در دی ماه به حدود ٢٠ درجه تقلیل می یابد، مساحت این دریا حدود ٩٠٣ هزار کیلومتر مربع است. این پهنه آبی، خلیج فارس ایران را به اقیانوس هند متصل می کند.
* دریای خزر
دریاچه خزر (کاسپین) به دلیل این که بزرگترین دریاچه جهان است دراصطلاح به آن دریا می گویند. ساحل جنوبی آن به ایران ختم می شود و از شمال به روسیه، و در غرب آن جمهوری آذربایجان و از شرق به ترکمنستان و قزاقستان محدود می گردد. از منابع مهم آن ذخایر نفت و گاز موجود در زیر بستر و همچنین انواع ماهی های خاویاری و غیرخاویاری است. در طول تاریخ این دریا به نام های دریای قزوین، گیلان، آبسکون، دیلم، هیرکانی، مازندران و گرگان و نامیده شده است.
مساحت آن که به دلایل مختلف کم و زیاد می شود، بین ٣٧٠ تا ٤٢٠ هزار کیلومتر مربع متغیر است. ارتفاع آب آن ٢٦ متر پایین تر از سطح آب های آزاد جهان است. عمق آن از شمال به جنوب افزایش یافته و در نزدیکی ایران به ١٠٢٥ متر می رسد، و خطوط ساحلی آن بالغ بر ٦٥٠٠ کیلومتر است.
* تنگه هرمز
آبراهی که به شکل خمیده میان دو دریای عمان خلیج فارس قرارگرفته و ٢ پهنه خشکی بزرگ، فلات ایران و شبه جزیره عربستان را از هم جدا می کند به تنگه هرمز معروف است. طول خط مرزی ایران و کشور عمان که به نوعی طول این تنگه را نشان می دهد، به حدود ٢٠٢ کیلومتر می رسد. وسیع ترین بخش این آبراهه 84 کیلومتر و باریکترین قسمت آن حدود 33. 6 کیلومتر عرض دارد. این تنگه به لحاظ عبور صدها کشتی حامل انرژی در روز، از اهمیت خاصی برخوردار است.
چگونگی تدریس(طرح درس)
* اهداف کلی
– دانش آموزان با اهمیت دریاها به ویژه دریاهای ایران به عنوان منابع انرژی، غذایی، بازرگانی و گردشگری آشنا شوند. (شناختی)
– دانش آموزان به اهمیت حفاظت از دریاها پی ببرند. (شناختی)
– به حفاظت از آن ها علاقمند شوند. (عاطفی)
– در حفظ آن بکوشند. (حیطه ی روانی، حرکتی)
* اهداف رفتاری
دانش آموزان بتوانند:
– درباره ی اهمیت و نقش دریا به عنوان منابع انرژی، غذایی و از نظر بازرگانی و گردشگری بحث کنند.
– دلایل اهمیت خلیج فارس و دریای خزر را نام ببرند.
– مشاغل مربوط به دریا را نام ببرند و درباره ی وظایف آن ها بحث کنند.
– ماهی ها را در دو دسته ی ماهی های دریای خزر و خلیج فارس قرار دهند.
– محل های استخراج نفت از خلیج فارس را روی نقشه نشان دهد.
– کنسرو های فاسد را از کنسروهای سالم جدا کنند.
* الگو ها و روش های تدریس
نمایشی، ایفای نقش، بارش مغزی، پرسش و پاسخ، بحث گروهی، سخنرانی
* رسانه و وسایل آموزشی
دیتاشو، کیس، تخته ی سیاه / وایت برد، گچ رنگی، کتاب درسی، کلیپ کوتاه (مشاغل مربوط به دریا، کارخانه ی کنسرو سازی، کارخانه ی کشتی سازی محیط زیست دریا ها و نظافت آن ها)، عکس اضافه (سکو های نفتی و گازی، تصاویر بزرگ شده و با کیفیت از انواع ماهی ها، بار انداز ها، محیط زیست دریا ها و نظافت آن ها به ویژه خلیج فارس و دریای خزر)، کره ی جغرافیایی، نقشه ی ایران
* فعالیت مقدماتی
1. ایجاد رابطه ی عاطفی: سلام و احوال پرسی از دانش آموزان، حضور و غیاب، دقت در وضع جسمی و روحی آنان و بررسی وضعیت فیزیکی کلاس
2. دیدن تکالیف مربوط به درس قبل
3. آماده کردن دیتاشو، کره ی جغرافیایی، نقشه و چیدمان گروهی صندلی ها / نیمکت ها قبل از شروع کلاس
* ارزشیابی تشخیصی و آغازین
پرسیدن سوال هایی از قبیل سوال های زیر از هر گروه:
– دریاهای ایران و موقعیت جغرافیایی آن ها را نام ببرید.
– تفاوت دریا اقیانوس و خلیج را نام ببرید.
– اهمیت و نقش دریا ها در زندگی انسان و سایر موجودات زنده چیست؟
– دادن کارت سوالی که کتاب راهنما پیشنهاد داده به هر گروه و اعلام نتایج هر گروه در مقابل سایر بچه ها
* آمادگی و ایجاد انگیزه
– خواندن آیه ی مندرج درکتاب وتوسط یکی از دانش آموزان و شروع بحث درباره ی منظور این آیه
– پخش کلیپ کوتاهی از زیستگاه دریا و موجودات آن
– نشان دادن تصاویر کتاب بر روی دیتاشو
– پرسش سوال اگه دریا ها نبودند چی می شد؟
* ارائه درس
1. آیه ی ابتدایی درس را می خوانم و از دانش آموزان می پرس که منظور از این آیه چیست؟ و از تعدادی از آن ها به صورت داوطلبانه جواب را جویا می شوم.
2. بعد از آن به فعالیت شماره ی 1 مراجعه می کنم و از هر گروه از بچه ها (با توجه به گروه بندی) می خواهم با استفاده از کره ی جغرافیایی موجود به فعالیت پاسخ دهند. بعد از پایان زمان مقرر از دو گروه به صورت رندم و از یکی از نماینده ها می خواهم جواب را اعلام کند با توجه به یافته های پیشین و عکس هایی که از پالایشگاه آورده ام از دانش آموزان در رابطه با دریاها و منابع انرژی می پرسم و پاسخ تعدادی از افراد داوطلب و غیر داوطلب را جویا می شوم.
3. برای تاکید بیشتر فعالیت 2 به صورت باز پاسخ مورد بررسی قرار می دهم.
4. یک جمع بندی کلی درباره ی دریا و منابع انرژی برای بچه ها انجام می دهم.
5. با طرح پرسش تا حالا چه ماهی هایی خورده اید بخش غذایی را آغاز می کنم. تدریس قسمت دریا و منابع غذایی به روش سخنرانی و پرسش و پاسخ انجام می دهم.
6. برای ایجاد انگیزه ی بیشتر و آگاهی از اهمیت غذایی منابع دریایی کلیپ کوتاهی از کارخانه ی کنسرو سازی پخش می کنم.
7. برای انجام فعالیت 3 کنسروهایی که بچه ها آورده اند را به صورت گروهی بررسی می کنیم و در نهایت کنسرو خرابی را که با خودم آورده ام را به آن ها نشان می دهم و از آن ها می خواهم تفاوت کنسرو من با کنسروهای خودشان را بیان کنند. (از قبل به آن ها نمی گویم کنسرو من خراب است. )
8. تصاویری از بندر ها به بچه ها نشان می دهم و از آن ها مشاغلی را که در ارتباط با دریا ها وجود دارند را جویا می شوم و به روش پرسش و پاسخ بخش دریا و بازرگانی را تدریس می کنم. (توضیحات اضافه و جمع بندی). درقسمت آغازین به جای یا در کنار تصاویر می توانم نقاشی ای خنده دار در ارتباط با دریا و بازرگانی بر روی تابلو بکشم و با پرسیدن نظرات بچه ها دربا ره ی موضوع بحث را شروع کنم.
9. بخش حفاضت از دریا ها را با تصاویری از محیط زیست دریا ها و بهداشت محیط اطراف آن آغاز می کنم و با روش بارش مغزی درباره ی راه های حفاظت از دریا ها بحث را تا انتها پیش می برم.
10. برای جلسه ی آینده از بچه ها می خواهم یکی از موارد فعالیت 6 را به دلخواه انجام دهند و به کلاس ارائه کنند در ضمن گزارش کاری از فعالیت های گروهی انجام شده تهیه کنند.
* ارزشیابی مرحله ای
– بعد از پایان هر قسمت سوالی از آن طرح می کنم و از بچه ها می پرسم.
– فعالیت های مربوط به هر بخش را به صورت گروهی بحث و بررسی می کنیم.
– از چند گروه به صورت رندم می خواهم که شغلی مربوط به دریا را که قبلا معرفی شده را به صورت پانتومیم جلوی بچه ها اجرا کنند تا بچه ها حدس بزنند آن شغل چیست.
* خلاصه و جمع بندی
کل مفاهیم تدریس شده را به صورت درختی بر روی تابلو مرور می کنم.
* ارزشیابی تکوینی
در 10 دقیقه ی پایانی کلاس برگه هایی مشتمل بر دو سوال زیر به هر گروه می دهم و از آن ها می خواهم که در زمان باقی مانده به آن ها پاسخ دهند. در پایان هم سه سوال را از سه شخص به صورت تصادفی می پرسم.
– چهار نقش دریا ها در زندگی انسان را نام ببرید و به دلخواه درباره ی یکی توضیح دهید.
– دو راه برای حفاظت از دریا ها پیشنهاد دهید.
* تعیین تکلیف و فعالیت های تکمیلی
– نقاشی یکی از مشاغل مربوط به دریا / محیط زیست دریا
– رسم تقسیم بندی ماهی های خلیج فارس و خزر بر روی مقوای بزرگ برای نصب بر دیوار کلاس
– پرسش کامل درس برای جلسه ی بعد
پاسخ فعالیت های کتاب
* فعّالیت 1
یک کره جغرافیایی یا نقشه جهان نما به کلاس بیاورید و به کمک معلّم، مسیر کشتیرانی از خلیج فارس و تنگه هرمز تا اقیانوس ها را دنبال کنید. خلیج فارس از طریق تنگه هرمز و سپس دریای عمان به اقیانوس هند منجر می شود. از این طریق می توان با کشتی از خلیج فارس به اقیانوس هند راه یافت.
کشورهای مهمّ نفت خیز اطراف خلیج فارس را به یکدیگر نشان دهید. کشورهای مهمّ نفت خیز اطراف خلیج فارس: ایران، عربستان، کویت، بحرین و قطر
* فعّالیت 2
چرا خلیج فارس از دیرباز مورد توجّه کشورهای قدرتمند بوده است و آنها همواره در پی نفوذ به این منطقه هستند؟ در کلاس گفت وگو کنید.
زیرا خلیج فارس دارای منابع سرشار نفت و گاز است، همچنین همه روزه نفت کش های عظیمی از طریق خلیج فارس و تنگه هرمز نفت کشورهای نفت خیز را به سایر کشورهای جهان انتقال می دهند. کشتی های تجاری نیز از این مسیر برای انتقال کالاهایشان استفاده می کنند، از این رو کشورهای قدرتمند همواره در پی نفوذ به این منطقه پرارزش هستند.
* فعّالیت 3
یک کنسرو ماهی را به کلاس بیاورید و با راهنمایی معلّم برچسب مشخّصات (تاریخ مصرف، نوع ماهی، طریقه مصرف، محلّ تولید و… ) آن را بررسی کنید.
چگونه می توانیم کنسرو ماهی فاسد شده را تشخیص بدهیم؟ برآمدگی سر و ته کنسرو نشانه فساد آن است. ضمن این که به تاریخ انقضای کنسرو نیز دقت می کنیم.
* فعّالیت 4
همفکری کنید و ده شغل را فهرست کنید که با دریا سر و کار دارد.
ماهی گیری، قایق رانی، کشتی سازی، ملوانی، کنسروسازی، غوّاصی، کار در سکوهای نفتی، کار در سازمان شیلات، آموزش شنا، کار در سازمان بنادر و کشتیرانی، بارگیری و بار اندازی کالا های کشتی ها، انبارداری در بنادر و…
* فعّالیت 5
الف) فرض کنید شما و دوستانتان برنده جایزه سفر دو روزه به دریا شده اید؛ اما محلّ دقیق آن را باید خودتان انتخاب کنید. با همفکری یکدیگر مکانی را روی نقشه انتخاب کنید و برای نظر خود دلیل بیاورید.
ب) به این دو تصویر، توجّه و پرس وجو کنید هر یک از این سازمان ها چه وظیفه ای دارند و در چه زمینه ای فعّالیت می کنند؟
سازمان شیلات جمهوری اسلامی ایران در امور مربوط به ماهی گیری و صیّادی در دریا (صید مرجان، مروارید و… ) خرید کشتی های ماهی گیری، آموزش ماهی گیران و امور مربوط به قایق های ماهی گیری، تولید کنسرو و… فعالیت می کند.
سازمان بنادر و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در اموری چون پاکسازی و لایروبی بنادر، احداث اسکله حمل و نقل کشتی ها و… فعالیت می کند.
* فعّالیت 6
یکی از دو فعّالیت زیر را انتخاب کنید و انجام دهید.
الف) با راهنمایی معلّم و به طور گروهی پوستری درباره حفاظت از دریا طرّاحی و رنگ آمیزی کنید و روی آن یک پیام هشدار بنویسید.
پاسخ پیشنهادی: می توان تصویر افرادی را طراحی کرد که در حال پاکسازی سواحل از زباله هستند و بعد به دلخواه آن را، رنگ آمیزی کرد و می توان این پیام را روی آن نوشت: آلودگی دریاها = مرگ آبزیان
ب) همفکری و فعالیّت هایی را بیان کنید که به محیط زیست دریا آسیب می رساند.
ریختن زباله های سمّی و شیمیایی به دریاها، ریختن نفت در دریا، صید بی رویه و بی موقع مرگ آبزیان و… .
سپس بگویید اگر شما مسئول یک منطقه ساحلی بودید برای حفظ دریا – این نعمت خداوندی – چه کارهایی می کردید؟
پاسخ پیشنهادی: از انتقال نفت از طریق دریا، ریختن زباله ها به دریاها از طریق کشتی ها و نفتکش های بزرگ و ورود آب های آلوده به دریا جلوگیری می کردم و نفتکش ها را کاملاً ایمن می کردم تا دریا را آلوده نکنند. آموزش و اطّلاع رسانی به مردم مهم ترین اقدامی است که انجام می دادم و با قانون شکنان هم برخورد جدی می کردم.
سوالات درس به همراه پاسخ
1- آیه 97 سوره ی انعام به کدام نعمت خداوندی اشاره می کند؟
جواب: دریا، و خداوند دریا را برای استفاده ی شما قرار داد.
2- چرا به منطقه ی خلیج فارس انبار نفت جهان می گویند؟
جواب: زیرا منابع نفت و گاز در این منطقه بسیار زیاد است.
3- نفت و گاز در خلیج فارس از کدام قسمت ها استخراج می شود؟
جواب: از کف خلیج فارس در ناحیه ی کم عمق نزدیک به ساحل
4- نفت کشورهای نفت خیز منطقه ی خلیج فارس چگونه به سایر کشورهای جهان منتقل می شود؟
جواب: همه روز نفتکش های عظیمی از خلیج فارس و تنگه ی هرمز عبور می کنند و نفت را انتقال می دهند.
5- علاوه بر خلیج فارس در کدام دریاهای اطراف ایران منابع نفت و گاز وجود دارد؟ این منابع توسط چه کسانی استخراج می شود؟
جواب: دریای خزر، کشورهای اطراف این دریا به کشف و استخراج نفت از آن مشغول اند.
6- در دریاهای ایران چند نوع ماهی زندگی می کنند و چه فوایدی دارند؟
جواب: صدها نوع ماهی زندگی می کنند و هر یک ارزش غذایی و طعم خاصی دارند و بعضی هم زینتی هستند.
7- به کدام مادّه ی غذایی دریایی "مروارید سیاه" گفته می شود؟
جواب: خاویار یا تخم ماهیان خاویاری دریای خزر به مروارید سیاه مشهور و از گران ترین غذاهای جهان است.
8- چرا صید ماهی در دریای خزر از اوایل بهار تا اوایل پاییز ممنوع است؟
جواب: زیرا این ایام، زمان تخم ریزی ماهیان در این دریاست.
9- ماهیگیری در دریاهای ایران چگونه صورت می گیرد؟
جواب: برای ماهیگیری در آبهای اطراف سواحل از کشتی ها و لنج های کوچک استفاده می شود اما صیادان برای ماهیگیری در آب های عمیق به کشتی های مجهز نیاز دارند که دارای لوازم پیشرفته ی ماهیگیری و سرد خانه هستند.
10- چرا کشتی ها و کامیون های حمل ماهی باید یخچال و سردخانه داشته باشند؟
جواب: برای اینکه این مادّه ی با ارزش غذایی فاسد نشود.
11- چند نوع ماهی خوراکی که از دریای خزر صید می شوند؟ نام ببرید.
جواب: ماهی کولی، ماهی سفید، سوف، کپور، کفال، کیلکا، ماهیان خاویاری، (تاس ماهی، اوزون برون، دراکول، فیل ماهی )
12- چند نوع از آبزیان خوراکی خلیج فارس و دریای عمان را نام ببرید.
جواب: ماهی سرخو، سنگسر، حلوا، قباد، شوریده، زبیده و میگو
13- طرز تهیه ی کنسرو ماهی در کارخانه های کنسرو سازی را توضیح دهید.
جواب: ماهی ها را پس از صید با کامیون های یخچال ار به کارخانه حمل می کنند. در آن جا ماهی را به قطعات بزرگ برش می دهند و در در دیگ های مخصوص می ریزند تا در مدت معیّنی بپزد، بعد دستگاه خودکار، تکه های پخته شده را درون قوطی می ریزد و نمک و روغن به آن اضافه می کند. هوای قوطی ها نیز خارج می شود تا فاسد نشوند.
14- در شهرهای بندری مردم بیش تر به چه شغل هایی مشغول اند؟
جواب: در شهرهای بندری علاوه بر ماهیگیری، عده ای از مردم به بارگیری و بار اندازی کالای کشتی ها مشغول اند. در این مناطق انبارهایی نیز برای نگهدار کالاها به وجود آمده است که برخی از مردم به انبارداری مشغول اند. همچنین عده ای در کارخانه های کشتی سازی و لنج سازی یا مراکز تعمیر گشتی ها مشغول به کار هستند.
15- کارخانه های کشتی سازی و لنج سازی در اطراف کدام شهرهای ایران قرار دارند؟ چند نمونه مثال بزنید.
جواب: در اطراف بندر عباس، بوشهر و چابهار در جنوب و نکا در سواحل دریای خزر
16- دریا چه نقشی در توسعه ی گردشگری در ایران دارد؟
جواب: همه ساله عده ی زیادی از مردم کشور ما برای تفریح و گذراندن تعطیلات تابستان به سواحل شمالی ایران سفر می کنند. سواحل زیبای جنوبی ایران و جزایر قشم، کیش و بندرعباس و چابهار نیز برای گردشگری در فصل زمستان مناسب هستند و مسافران از دریاها، بناهای تاریخی و بازارهای این نواحی دیدن می کنند.
17- چند نوع از موجودات با ارزش دریایی که در خلیج فارس و دریای عمان زندگی می کنند، نام ببرید؟
جواب: ماهی های تزیینی، مرجان ها، صدف ها، لاک پشت های کمیاب و پستاندارانی چون دلفین و نهنگ ها
18- وظیفه ی ما در مقابل استفاده های فراوانی که از دریا می کنیم چیست؟
جواب: این است که به دریا آسیب نرسانیم و از آن و موجودات با ارزشش حفاظت کنیم.
19- یکی از مهمترین دلایل اهمیت خلیج فارس، وجود منابع سرشار نفت و گاز است.
20- در ایران علاوه بر خلیج فارس، دریای خزر نیز دارای منابع نفت و گاز است.
21 – بزرگ ترین منبع ماهیان خاویاری در جهان دریای خزر… است.
22- از آبزیان مهم دریاهای جنوب میگو است که با نزدیک شدن به ماه مهر، ماهیگیران جنوب خود را برای صید آن آماده می کنند.
23- بخشی از ماهی های خوراکی صید شده به کارخانه های کنسروسازی منتقل می شوند.
24- از بین منابع غذایی دریایی، ایران همه ساله مقدرا زیادی میگو و خاویار به کشورهای دیگر صادر می کنند.
25- از بزرگ ترین زیستگاه های موجودات دریایی خلیج فارس و دریای عمان هستند.
26- دریای خزر محل زندگی ماهیان و پرندگان مهاجر است.