طرح درس روزانه ریاضی پنجم
فصل6 : گنجایش
نام آموزشگاه: نام آموزگار: زمان تدریس:
الهی دلی ده که شوق طاعت افزون کند
اهداف
کلی
آشنایی فراگیران با گنجایش و کاربردهای واحد لیتر در زندگی.
جزئی
دانش آموزان با مفهوم گنجایش آشنا شوند.
دانش آموزان برخی از مصادیق گنجایش در زندگی روزمره را یاد بگیرند.
دانش آموزان رابطه بین حجم و گنجایش را فرا گیرند.
دانش آموزان با واحد اندازه گیری لیتر آشنا شوند.
رفتاری
نمونه هایی از مصادیق گنجایش را در زندگی روزمره خود ذکر کنند. (شناختی، دانش)
از میان موارد گوناگون مصادیق گنجایش را شناسایی کنند. (شناختی، درک و فهم)
رابطه بین حجم، گنجایش و به کارگیری فرمول آن را توضیح دهند. (شناختی، درک و فهم)
راه هایی را برای اندازه گیری گنجایش ظروف مختلف را پیشنهاد دهند. (شناختی، کاربرد)
واحد اندازه گیری مایعات را نام ببرند. (شناختی، دانش)
چند نمونه از کاربرد واحد لیتر را نام ببرند. (شناختی، دانش)
فواید استفاده از واحد لیتر برای اندازه گیری مایعات توضیح دهند. (شناختی، درک و فهم)
موضوع تدریس
مفهوم گنجایش، انجام فعالیت ها و کار در کلاس ها
وسایل کمک آموزشی
کتاب، فیلم آموزشی، تخته و گچ، پارچ، لیوان، بطری، چند مکعب به ابعاد ده سانتیمتری و یک به ابعاد یک سانتیمتری، چند مکعب به ابعاد یکی سانتی متر
روش تدریس
مدل کلاس
پرسش و پاسخ، توضیحی، نمایشی، گروهی، مکاشفه ای
دانش آموزان گروه بندی شوند، با توجه به تعداد دانش آموزان می توان گروه ها را تقسیم نمود. بهتر است نام هر گروه از عناوین درس انتخاب شود. مثلا: گروه مکعب، گروه گنجایش، گروه لیتر.
مدت زمان
فعالیت های مقدماتی
برقراری ارتباط
سلام و احوالپرسی، حضور و غیاب دانش آموزان، اطمینان از سلامتی جسمی و روحی روانی دانش آموزان و دیدن تکالیف آنها
ارزشیابی تشخیصی
انتظار می رود که دانش آموزان با حجم و فرمول به دست آوردن آن و همچنین با مکعب آشنایی داشته باشند. ابتدا سوالاتی از درس قبل (حجم) پرسیده شود تا علاوه بر یادآوری مطالب، دانش آموزان برای فراگیری درس جدید آماده شوند.
ایجاد انگیزه
وقتی معلم وارد کلاس می شود با خود پارچ، آب و لیوان و چند بطری با گنجایش متفاوت می برد. دانش آموزان با مشاهده آنها سوالاتی در ذهن شان بوجود می آید که می تواند توجه و انگیزه لازم را برای کسب موضوع جدید در آن ها به وجود بیاورد.
به خصوص وقتی آب را داخل لیوان کوچک ریخته و آب سر ریز می شود، برای دانش آموزان جالب بوده و در آنها انگیزه ایجاد می شود.
اجرای تدریس
اجرای تدریس
فعالیت ها
معلم لیوان بزرگ پر از آب را داخل لیوان خالی کوچکتر می ریزد به طوری که مقداری از آن بیرون ریخته شود. از دانش آموزان می پرسد که چرا آب ریخته شد؟ دانش آموزان به کوچکتر بودن لیوان اشاره می کنند. به آنها می گوید که آیا هر چیزی که بزرگتر باشد آب بیشتری می گیرد؟ توجه دانش آموزان را به سوی حجم و ظرفیت (گنجایش) جلب می کند.
آب پارچ را با چند لیوان اندازه می گیرید و همین کار را برای بطری و ظرف های دیگر انجام می دهد که معلوم شود کدام ظرف گنجایش بیشتری دارد. از دانش آموزان می پرسد که این روش برای مقایسه گنجایش ظروف مناسب است یا باید رابطه و واحد مشخصی به کار ببندیم؟
از آن ها می خواهد که با اعضای گروه خود در این باره بحث کنند و نتایج خود را ارائه دهند. برای اینکه به واحد یکسانی برسیم به دانش آموزان می گویم که در گروه خود یک مکعب به ابعاد ده سانتیمتر درست کنند. (در صورتی که فرصتی برای انجام این کار نبود، مکعب های که از قبل آماده کرده ایم را در اختیار دانش آموزان قرار می دهیم. )
وقتی که مکعب را درست کردند به آنها گفته می شود که حجم مکعب به ابعاد ده سانتیمتری را ساخته اند را با فرمول آن به دست آوردند. (دانش آموزان به عدد هزار می رسند. )
به آن ها گفته می شود که همان گونه که یک کیلو هزار گرم است؛ یک لیتر نیز هزار سی سی است و هر سی سی برابر است با گنجایش مکعبی به بعد یک سانتی متر و یک لیتر برابر است با گنجایش مکعبی به بعد ده سانتیمتر.
فیلمی (یا انیمیشن) با موضوع لیتر و گنجایش پخش می شود و از دانش آموزان خواسته می شود که خوب دقت کنند و نکات مهم را یادداشت کنند تا ارائه دهند. بعد از نماینده گروه ها خواسته می شود که نتایج خود را ارائه دهند و نتیجه گیری کنند.
از یکی دو تا از دانش آموزان خواسته می شود که خاطره ی خود را از خرید موادی که با واحد لیتر اندازه گیری می شود؛ را بیان کنند. همچنین دلایل استفاده از واحد لیتر برای گنجایش بیان می شود و مکعب ساخته شده با ابعاد ده سانتیمتری را مورد بررسی قرار داده تا مفهوم هزار سی سی برابر است با یک لیتر، برای دانش آموزان به خوبی آموزش داده شود.
از دانش آموزان پرسش شود:
* گنجایش به چه معناست؟
* رابطه گنجایش را با حجم توضیح دهند.
* مثال هایی از کاربرد واحد لیتر را در زندگی روزمره بیان کنند.
* در چه زمانی از واحد سی سی استفاده می شود؟
فعالیت های پایانی
جمع بندی
کتاب باز شود و ابتدا فعالیت کتاب توسط گروه ها انجام شود. گروه ها با هم مشورت کرده و در صورت نیاز از معلم کمک بگیرند. سپس کار در کلاس حل شود و معلم نحوه پاسخگویی دانش آموزان را مورد ارزیابی قرار دهد.
در نهایت معلم درس را با کمک دانش آموزان جمع بندی نموده و روی نکات مهم و کلیدی تاکید می کند.
ارزشیابی
برخی از دانش آموزان را پای تابلو صدا زده تا پاسخ فعالیت ها و کار در کلاس ها که در مرحله قبل حل کرده اند را روی تخته بنویسند. با این کار علاوه بر حل شدن سوالات، ارزشیابی تکوینی و پایانی انجام می شود.
ارائه تکلیف
تکلیف خلاقیتی: از دانش آموزان می خواهیم که در خانه ظروف ( ظرف مواد مایع، قوطی روغن، شیر و… ) را بررسی کنند و میزان گنجایش آن ها را به لیتر بنویسند و برای جلسه بعد بیاورند.
تکلیف عمومی: از دانش آموزان می خواهیم تمرین کتاب را در خانه انجام دهند و در صورت نیاز از والدین کمک بگیرند.
نکاتی در مورد این درس
این درس در واقع جمع بندی کل مطالب ارائه شده در خصوص گنجایش در پایه های قبلی است و علاوه بر آن واحد سی سی هم به دانش آموزان معرفی می شود. در این فعالیت هم نظیر آنچه در درس قبل آمده بود، ابتدا دانش آموز مفهوم گنجایش را در شماره 1 فعالیت مرور و یادآوری می کند و در فعالیت 2 و 3 ضرورت استفاده از واحد استاندارد را متوجه می شود. در آخر واحد لیتر به او معرفی شده و دانش آموز با کاربرد یک مثال روزمره می تواند حجم یک لیتر را تخمین زده و تصور کند.
در فعالیت صفحه بعد از دانش آموز خواسته می شود که با دقت به محیط اطراف نمونه هایی از کاربرد لیتر را مثال بزند. در شماره سوم، هدف این است که ضرورت استفاده از واحدهای کوچک تر از لیتر توسط دانش آموز درک شود. در این کتاب اشاره ای به مفاهیم متر مکعب و … نخواهد شد. فقط کافی است دانش آموز با واحد لیتر و میلی لیتر، سی سی یا سانتی متر مکعب آشنا شود.