(بسمه تعالی)
موضوع پروژه تحقیقی:
طراحی سیستم برنامه ریزی وکنترل تولید
گرداورنده :نرگس بابائی
استاد راهنما: جناب استاد دُری
زمستان 85
چکیده:
____________
هدف ازاین تحقیق، بررسی امکان بکارگیری سیستم های خبره دربرنامه ریزی وکنترل تولید با توجه به شرایط عملیاتی شرکتهای تولیدی داخلی می باشد.
برای دستیابی به این هدف مراحل زیرطی شده است:
1. مطالعه وبررسی مفاهیم وعملکرد برنامه ریزی وکنترل تولید.
2. مطالعه وبررسی مفاهیم وعملکرد سیستمهای خبره.
3. مطالعه وبررسی عملکرد شرکتهای نمونه تولیدی برای آشنایی با ماهیت برنامه ریزی وکنترل تولید در این شرکتها.
در فصل اول این تحقیق،به تولید دسته ای وبرنامه ریزی وکنترل درآن پرداخته شده است.دراین زمینه به ترتیب موضوعات هدف و تعریف برنامه ریزی وکنترل تولید ، سازمان و تشکیلات بخش برنامه ریزی وکنترل تولید،تاثیر سیستم برنامه ریزی وکنترل تولیدبرهزینه های سازمان وکلیات برنامه ریزی وزمانبندی شامل برنامه ریزی بلند مدت ،میان مدت وکوتاه مدت شرح داده شده ودرپایان نیز عوامل ارزیابی عملکردسیستم برنامه ریزی وکنترل تولید مطرح شده اند.
درفصل دوم که به معرفی سیستمهای خبره می پردازد،تعاریف ومفاهیم این سیستمها مورد بحث قرار گرفته است.در این زمینه ابتداء جایگاه سیستمهای خبره در شاخهء اصلی تر علم هوش مصنوعی و تعاریف کلی مربوط به این دو مقوله مطرح شده است و به دنبال ان کاربرد سیستمهای خبره ،مشخصات این سیستمها و اجزاء ان مورد بحث قرار گرفته است.اجزاء اصلی که در این جا مورد بحث قرار گرفته اند عبارتند از :پایگاه دانش،موتور استنباطی،امکانات دستیابی به دانش و امکانات تفسیرگر.
در فصل سوم این تحقیق به روشهای برنامه ریزی و کنترل تولید درصنعت نمونه می پردازد.شرکتهای تولیدی که مورد مراجعه قرار گرفته عبارتند از:شرکت اتمسفر (سهامی عام).انتخاب این شرکت بصورتی انجام شده است که جنبه های کلی عملکرد شرکت تولیدی را پوشش می دهد.
فصل چهارم تحت عنوان سیستم خبرهء برنامه ریزی و کنترل تولید ارائه شده است که به طرح یک سیستم خبرهء برنامه ریزی وکنترل تولید بر اساس مفاهیم حاصل از فصل های قبلی می پردازد.در این
زمینه ابتدا طرح سیستم شامل شناسایی موقعیت تحت مطالعه،انتخاب ناحیهء تصمیم گیری،و تمرکز مطالعات در یک ناحیه تخصصی،مورد بحث قرار گرفته و به دنبال ان چگونگی عملکرد و چگونگی فرایند تصمیم و عوامل کیفی موثر بر تصمیم بررسی شده است.
درپی این مطالب مواردمربوط به مراحل تهیه برنامه تولید ارائه شده است.ابزارهای تجزیه وتحلیل
کمی و اطلاعات مورد نیازسیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید ،مطالب دیگری است که دراین فصل موردبررسی قرارگرفته اند.وآخرین قدم دربرپایی سیستم خبره تعریف مسئله می باشد
فصل پنجم به معرفی یک سیستم خبره نمونه برنامه ریزی وکنترل تولیدبراساس طرح ارائه شده درفصل چهارم اختصاص دارد.دربخش انتهایی این فصل مستندات سیستم خبره شامل پیشنهادسیستم ،شرح نمونه اولیه،دیاگرام وابستگی هاونمودارهای تصمیم مورد استفاده سیستم رانامبرده شده است.
دربخش زمینه نمونه ای ازنمودارOPC ولیست مواد لازم برای یک محصول نمونه را نمایش می دهیم.
Production Planning and Inventory Control ,Expert Systems ,Computer Keywords:
Integreated Manufacturing , Knowleadge Base , Knowledge Engineering
فهرست صفحه
————– ————
مقدمه 7
فصل اول
تولید دسته ای :برنامه ریزی کنترل 11
1- 2 هدف وتعریف برنامه ریزی و کنترل وتولید 14
1- 2- 1- سازمان وتشکیلات بخش برنامه ریزی وکنترل تولید 14
1- 3 تاثیر سیستم برنامه ریزی وکنترل تولید برهزینه های تولید 16
1- 4 کلیات برنامه ریزی وزمانبندی 16
1- 5 عوامل ارزیابی عملکرد سیستم برنامه ریزی وکنترل تولید 20
1- 6 نتیجه گیری 20
فصل دوم
سیستمهای خبره 22
2- 1 کاربرد سیستمهای خبره 23
2- 2 مشخصات سیستمهای پشتیبانی خبره 24
2- 3 اجزای سیستم خبره 25
2- 3- 1 پایگاه دانش 27
2- 3- 2 موتور استنباطی 29
2- 3- 3 امکانات تفسیرگر 30
2- 4 نتیجه گیری 32
فصل سوم
روشهای برنامه ریزی وکنترل تولید درصنعت نمونه 34
3- 1 تاریخچه وفعالیت کارخانجات اتمسفر 35
3- 2 معرفی محصولات شرکت 36
3- 3 معرفی کارگاه های تولید 37
3- 4 اهمیت محصولات 38
فهرست صفحه
————– ————
3- 4- 1 شرح پروژه های شرکت اتمسفر 38
3- 5 عملکرد برنامه ریزی وکنترل تولید 40
3- 6 سطوح برنامه ریزی تولید 41
3- 7 برنامه ریزی وکنترل تولید ازدیدگاه شرکت 41
3- 8 نکات قابل توجه دربرنامه ریزی تولید 43
3- 9 کنترل تولید 43
3- 10 روش عملی کنترل تولید 45
3- 11 شرح اطلاعات وجریان فرمها 46
3- 12 حرکت فرمها 47
3- 13 نتیجه گیری 50
فصل چهارم
سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید 51
4- 1 عوامل موثر برتصمیم گیری 52
4- 2 مراحل تهیه برنامه تولید 54
4- 3 ابزارهای تجزیه وتحلیل کمی 55
4- 3- 1 نیازهای اطلاعاتی سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید 55
4- 3- 1- 1 اطلاعات موردنیازروش MRP 55
4- 3- 1- 2 اطلاعات تکمیلی سیستم خبره 58
4- 4 ملاحظات دیگردرمورد برنامه ریزی (برنامه ریزی صریع وضمنی) 61
4- 5 تعریف مسئله 62
فصل چهارم
نتیجه گیری وجمع بندی وپشتیبانی برای حرکتها بعدی 66
فهرست صفحه
————– ————
5- 1 بررسی سیستم خبره وپیشنهادات 67
5- 1- 1 توانایی های سیستم 67
5- 1- 2 موارد لازم جهت تکمیلی سیستم 68
5- 2 پیشنهاداتی برای شرکت 68
منابع وماخذ 69
پیوست ها 70
مقدمه
برنامه ریزی وکنترل تولید،سیستم خبره ،سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید
شاید از زمانی که بشر خلق شد،برنامه ریزی نیز تولدیافت.به عبارت ساده برنامه ریزی عبارت است ازتعیین تربیت ونحوهانجام کارها.
برنامه ریزی تولید نوع خاصی ازبرنامه ریزی است که برآن است تاهزینه های تولیدی رااز طریق تعیین ترکیب بهینه منابع،کاهش دهد.واژه منابع ،یک عنصر کلیدی دراین تعریف است. کلیه عوامل مورد نیاز تولید مانند نیروی انسانی،ماشین آلات،مواد اولیه،فضای مورد نیاز،سرمایه وغیره رابه عنوان منابع می شناسیم. ازیک دیدگاه می توان برنامه ریزی تولید را با برنامه ریزی نحوه استفاده از منابع معادل دانست.
زمان یکی دیگر از عوامل مهم وکلیدی در برنامه ریزی تولید است. به دلیل وابسته بودن فعالیتهای تولیدی به مصرف وهمچنین وابسته بودن مصرف به زمان ،معمولاً تعیین زمان تولید،یکی از اهداف اصلی برنامه ریزی تولید می باشد.
استفاده از عامل برنامه ریزی بدون پرداختن به کنترل، کاری بیهوده وعبث است.هدف کنترل مقایسه نتایج حاصل از اجرای برنامه با یک شاخص از پیش تعیین شده، برای ارزیابی توان ومیزان دستیابی برنامه به اهداف از پیش تعیین شده خود می باشد. از طرف دیگر عامل کنترل می تواند به عنوان بازخور،اطلاعات مورد نیاز بخش برنامه ریزی را در جهت تصحیح وتنظیم حرکت آتی،تهیه کند.
سیستم های خبره 1 (پایگاه های دانش 2 ) سیستم های کامپیوتری هستند که سعی برتقلید روش استنباطی و نتیجه گیری انسان در برخورد با یک مسئله خاص ویا دسته ای از مسائل مشابه ، دارند.توان
1-Export Systems.
2-Knowledge Base.
طراحی سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید
این سیستم ها بستگی به درجه پیچیدگی وگستردگی آنها دارد.طبق این تعریف می توان سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید را سیستم کامپیوتری دانست که به فعالیتهای برنامه ریزی وکنترل درچهارچوب
مسائل تولیدی می پردازد وروش مورد استفاده آن مشابه روشی است که یک فرد خبره درامربرنامه ریزی وکنترل تولید در پیش می گیرد.
قبل از ادامه بحث،لازم است مرزیندی قابل قبولی از واژه ها ومفاهیم ارائه شده در مقدمه بحث ارائه گردد. این بحث برای معرفی اجمالی "سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید" مطرح شده است.
هر یک از کلمات بکار برده شده در این عنوان ماهیت خاصی راباخود به همراه دارند وممکن است ترکیب آنها با یکدیگر معانی مختلفی رالقاء کند.برای جلوگیری از اختلاف دیدگاه ها توضیحات زیر لازم است:
سیستم های خبره دارای انواع مختلف می باشندکه با توجه به روش جمع آوری و ذخیره وپردازش اطلاعات ،توانمدی های مختلفی دارند. جمع آوری اطلاعات می تواند بصورت آنی 1 ویا تاخیری 2 باشد.مسلِِِِِِِّم است که سیستم خبره متکی به روش همزمان جمع آوری اطلاعات دارای توان بیشتر و دقت بالاتر در ارائه نتایج می باشد.
روشهای ذخیره دانش و یا به عبارت دیگرروشهای قرار دادن دانش در فایلهای کامپیوتری یکی دیگر از مشخصات سیستم های خبره می با شد.بطور کلی برای این منظور از دو روش قاعده ای 3 ( اگر- آنگاه) وچهارچوب (ساختار یافته 4 )استفاده می شود.روش اول آسانتر وروش دوم کاملتر وقوی تر وبالطبع پیچیده تر است.
پردازش اطلاعات یا به عبارت دیگر فرآیند نتیجه گیری 5 مشخصه دیگر سیستم های خبره است.دو روش عمده پردازش اطلاعات عبارت است از :روش زنجیره ایی رو به جلو 6 که از اطلاعات موجود به نتایجی می رسد و روش زنجیره ای رو به عقب 7 که با داشتن اهداف سعی بر یا فتن شواهدی برای برآورده شدن شرایط وقوع هدفها دارد. انتخاب یکی از این روشها بستگی به طبیعت مسئله تحت بررسی دارد.
1- On – Line.
2- Off- Line.
3- Rule – Base(IF- THEN).
4- Frame Based (Structured).
5- Reasoning Process.
6- Forward Chaning.
7- Backward Chaning.
طراحی سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید
سیستم خبره مورد استفاده در این بحث،سیستم خبره ای است که اطلاعات ان به صورت تاخیری جمع اوری شده و از روش قاعده ای برای نگهداری اطلاعات(نمایش دانش)استفاده می کنند.و همچنین روش زنجیره ای رو به عقب را برای نتیجه گیری،مورد استفاده قرار می دهد.
برنامه ریزی و کنترل مورد نظر در این بحث نیز ماهیت مخصوص به خود را دارد.هنگامی که از برنامه ریزی تولید نام برده می شود،بطور بلقوه می توان برنامه ریزی تمام فعالیت های تولیدی را در نظر داشت.این فعالیت ها شامل مواردی از قبیل:برنامه ریزی مواد،برنامه ریزی تعمیرات،برنامه ریزی منابع مالی،برنامه ریزی نیروی انسانی،برنامه ریزی توسعه،برنامه ریزی تبلیقات،برنامه ریزی فعالیتهای اموزشی و غیره می باشند.هر یک از برنامه ریزی های ذکر شده نیز دارای سطوح مختلف می باشد،به عنوان مثال برنامه ریزی مواد می تواند شامل برنامه ریزی بلند مدت،برنامه ریزی جامع،برنامه ریزی میان مدت و برنامه ریزی اجرایی باشد. مقولهء کنترل نیز دارای همین پیچیدگی و اشتراک مفاهیم می باشد.انچه از برنامه ریزی در این بحث مورد نظر است،برنامه ریزی مواد در سطح کارگاه و براتی سیستم های تولید دسته ای چند محصولی می باشد.
یکی دیگر از دیدگاه های این تخقیق پرداختن به وضعیت فعلی تولید و برنامه ریزی تولید در کشور و ارائه سیستمی متناسب با شرایط فعلی کشور و مطرح کردن پیشنهاداتی در رابطه با روش برنامه ریزی تولید در کارگاه می باشد.بنوعی می توان گفت این دیدگاه ترسیم کننده خط کلی حرکت در این تحقیق است.ضرورت چنین دیدگاهی ازآنجا ناشی می شود که هدف این تحقیق گشودن گره ای ازمشکلات کشور وارائه راهی برای انجام فعالیتهای تولیدی وافزایش نسبی بهره وری دراین سیستمها می باشد.
کاملا ًمشهود است که کامپیوتر جایگاه خودرا درتمام سیستمهای اجتماعی به بشرتحمیل کرده وگریزی ازآن نیست. آنچه که باید ازآن گریزان بود،منفعل شدن دربرابرموج قدرتمند کامپیوتر است. کامپیوتر را می توان مانند سیلابی دانست که درصورت مهارنشدن اثرات زیانباری درپی خواهد داشت.اولین اثر آن را می توان مقاومت در برابراستفاده ازکامپیوتر به دلیل تجربه های شکست خورده قبلی دانست .باید توجه داشت که اصولا ً سیستمهای کامپیوتری سیستمهای گرانقیمتی هستند (خصوصا ًنرم افزارها)و شکست در چنین سرمایه گذاریهای می تواند منابع مالی موسسه را شدیدا ً متاثر کند.
انتخاب حوزه عمل وروشها دراین تحقیق با توجه به مطالب فوق انجام شده وامید است راهگشایی برای تحقیقات بعدی دراین زمینه باشد.
طراحی سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید
آنچه که درفصلهای بعد ارائه خواهد شد به ترتیب عبارت است از:
* برنامه ریزی وکنترل تولید در سیستمهای تولید دسته ای.
* معرفی سیستمهای خبره.
* بررسی وضعیت شرکت تولیدی اتمسفر.
فصل اول
تولید دسته ای:برنامه ریزی وکنترل
فصل اول /تولید دسته ای:برنامه ریزی وکنترل
تولید دسته ای برای تولید دسته های کالابه کار گرفته می شود ازاین روش هنگامی استفاده می شود که اولاً چند نوع کالای متنوع تولید شود و ثانیاً حجم تولید هر کالا درهر دوره تولید آنقدر نباشد که سرمایه گذاری سنگین لازم برای ایجاد خطوط تولید اتو ماتیک ( پیوسته) وخاص منظوررا توجیه کند.
برای برنامه ریزی قابل اطمینان درتولید دسته ای نیازبه پیش بینی قابل اعتماد است.همچنین برای
پیش بینی دقیق و قابل اعتماد نیازبه اطاعات تاریخی مصرف کالا در دوره های گذشته می باشد. دستیابی به این اطاعات ازطریق بکارگیری یک سیستم اطاعاتی منا سب (سیستم اطلا عاتی) امکان پذیر
است پس می توان نیاز به یک سیستم اطلاعاتی رااز نیازهای اولیه یک سیستم تولید دسته ای دانست .
برنامه ریزی تولید دسته ای از سطح برنامه ریزی جامع آغاز می شود.در برنامه ریزی جامع تمام
محصولات مختلفی که باید در یک دوره تولید شوند . با هم درنظر گرفته می شوند تا نیروی کار و
تجهیزات مورد نیاز در طول دوره مشخص شود.
پس از این کار،بارکارگاهی 2 که نشان دهنده مقدار کاری است که هر بخش یا واحدکاری باید روی قطعات مختلف انجام دهد تعیین وبرنامه ریزی می گردد بر اساس این برنامه ریزی نیز توالی انجام کارها (چه وقت ،چه کاری ودرکجا)استخراج می گردد.
همانطورکه گفته شد درتولید دسته ای،سیتم اطلاعاتی دراصل قرارمی گیرد.درتولید پیوسته می توان
به هنگام طراحی ، گلوگاه ها3 را شناخت و با توجه به تعادل خط تولید4 ترتیبی اتخاذ کردتا از ایجاد چنین نقاطی جلوگیری شود.
اما در تولید دسته ای به دلیل تنوع قطعات تولیدی و زمانبندی انجام کار،محل گلوگاه ها دائماً درحال
تغییراست وبهترین روش برای حداقل کردن این نقاط کنترل برنامه زمانبندی تولیدمی باشد.این کنترل ازطریق سیستمهای طلاعاتی امکانپذیراست.یکی ازسیستمهای اطلاعاتی درمدیریت موجودی وبرنامه ریزی روش تولید،برنامه ریزی موادموردنیاز5(MRP) می باشد .تکنیک برنامه ریزی منابع تولیدی مورد نیاز6(MRPLL) نیزتوسعه یافته روش (MRP) است.
درتمام مراحل مختلف انجام کارمانندزمانبندی،تصمیم درموردموادی که بایدانباریاتوزیع شوند وسایر
مواردمشابه ،مدیریت وکنترل اطلاعات تولیددسته ای ضروری است.برای هرفعالیت،باید اطلاعات
مختلفی نگهداری ،استفاده،بازبینی وبه هنگام شود.می توان گفت کارآیی این فرآیند،ارتباط مستقیم
مختلفی نگهداری ،استفاده،بازبینی وبه هنگام شود.می توان گفت کارآیی این فرآیند،ارتباط مستقیم بابهروری وکارآیی تولیددرکارگاه دارد. (نمودارشکل1 -1-مراحل مختلف برنامه ریزی واجرا,وارتباط اطلاعاتی هرمرحله بامراحل دیگررانشان می دهد.باتوجه به این نمودارمی می توان مدیریت کارگاهی رابه عنوان مسئله ای سه مرحله ای موردبررسی قرارداد.)
1.In formation system
2.Shop loding
3.Bottel Neck
4.Balancing
5.Material Requalrment Planing
6.Manufacturing Resources Planing
فصل اول /تولید دسته ای:برنامه ریزی وکنترل
شکل 1-1- نمودار مدیریت کارگاه : مسئله سه مرحله ای ،مراحل وجریان اطلاعاتی دربرنامه ریزی تولیددسته ای.
فصل اول /تولید دسته ای:برنامه ریزی وکنترل
حال باتوجهبه مطا لب مطرح شده به تعریف اهداف و ماهیت برنامه ریزیو کنترل تولید می پردازیم
1-2 هدف وتعریف برنامه ریزی و کنترل تولید.
یک سیستم تولیدی مجموعه ای ازاجزاءاست از تبدیل یا تغییرشکل مواداولیه به کالای موردنیاز.
اصولا هدف کلی در سیستم تولیدی آن است که محصول یا خدمت مورد نیاز با بهترین وارزانترین روش وبا کیفیت موردنظر،در زمان خواسته شده ودرقالب سیاستهای سازمان تولید شود.یکی ازموثرترین عوامل جهت رسیدن به چنین هدفی وجود یک سیستم برنامه ریزی و کنترل تولید مناسب است که بتواندهماهنگی لازم را بین فعالیتهای تولید،فروش وپشتیبانی ایجادنماید،بطور کلی این سیستم نقش سازمان دادن وبرنامه ریزی فرآیندهای تولیدی مختلف را به عهده دارداین سیستم می تواندشامل برنامه ریزی مسیرتولیدتوزیع و کنترل محصولات ومواداولیه ،روشها،ماشین آلات،ابزارساخت وزمانهای استانداردساخت باشد.
بنابراین برنامه ریزی وکنترل تولیدرا می توان بصورت زیرتعریف کرد:
ایجاد تعادلی صحیح بین منابع طبیعی،نیروی انسانی ،ماشین آلات ،ظرفیت تولید کارخانه وتقاضای بازار به نحوی که حداقل هزینه های عملیاتی ونگهداری موجودی را متقبل شویم.
1-2-1 سازمان وتشکیلات بخش برنامه ریزی و کنترل تولید
سازمان وتشکیلات بخش برنامه ریزی و کنترلتولید بستگی به چهارعامل زیردارد:
* اندازه ونوع صنعت مربوطه.
* شدت کنترل موردنیاز .
* فرهنگ روابط اجتماعی .
* خط مشی مدیریت در مورد وظائف محوله به این قسمت .
بطورکلی برنامه ریزی وکنترل تولید را می توان به طریق سه گانه زیرانجام داد:
* برنامه ریزی وکنترل زا طریق سرپرست اجرایی (مدیرتولیدیا سرپرست کارگاهی)
* برنامه ریزی وکنترل غیرمتمرکز (یک برنامه ریزی وکنترل کننده برای هر قسمت)
* برنامه ریزی وکنترل متمرکز
هریک از روشهای بالا دارای مزایا ومعایبی است که اهم آنهابشرح زیر است .
1-2-1-الف) برنامه ریزی وکنترل ازطریق سرپرست اجرایی:
مزایا
* وجود دانش نسبتاً وسیع از افراد و ماشین آلات تحت اختیار .
* وجود دانش وسیع نسبت به ترتیب مطلوب انجام کارها.
* دارا بودن کنترل کامل در وظایف محوله.
* نداشتن هزینه سربار اضافی.
فصل اول /تولید دسته ای:برنامه ریزی وکنترل
معایب
* بهترین ترتیب برای انجام کاردریک قسمت لزوماً بهترین ترتیب برای قسمت دیگر نیست.
* مشکل شدن برنامه ریزی و هماهنگی موثر در سطح کل عملیات.
* حجم بیشتر کار برای سرپرست اجرایی.
1-2-1-ب) برنامه ریزی وکنترل غیرمتمرکز(یک برنامه ریزی وکنترل کننده برای هر قسمت)
مزایا
* انعطاف پذیری بیشتر .
* هرینه سربارنسبتاً کم .
معایب
* احتمال ازدیاد هزینه های غیرمستقیم (به دلیل بروزاشتباه)
* عدم اطلاع کافی ازحجم کلی کارمورد نیازدرقسمتهای مختلف .
* امکان محدود برنامه ریزی ،کنترل و هماهنگی کلی .
* فشارشدیدروی برنامه ریزوسیستم درموقعی که عملیات تولیدی به حداکثرظرفیت می رسد.
1-2-1-ج) برنامه ریزی وکنترل متمرکز
مزایا
* امکان دسترسی به اطلاعات کافی از حجم کاری قسمتهای مختلف درحال و آینده .
* امکان ارزیابی تاثیر سفارشات جدید بر وضع قسمتها .
* امکان ایجادنظام منطقی موعدانتظار (تاریخ تحویل) برای مشتریان .
* بررسی راحتتروجامعترعلت تاخیرها.
* جمع آوری اطلاعات در یک مکان وامکان دسترسی سریع وتجدیدنظرساده تردربرنامه ها.
* ایجاد هماهنگی بین قسمتهای مختلف تولیدوخدمات دریک مرکز.
معایب
* احتمال کم شدن ارتباط بین واحدبرنامه ریزی وسطوح اجرایی.
* بالارفتن هزینه اجرائی سیستم.
* احتمال کاهش انعطاف پذیری.
فصل اول /تولید دسته ای:برنامه ریزی وکنترل
* احتمال بروزبرخوردبین افرادواحد برنامه ریزی باافرادسطوح اجرایی.
1- 3 تاثیرسیستم برنامه ریزی و کنترل تولیدبرهزینه های تولید.
برنامه ریزی وکنترل تولیداثرات قابل ملاحظه ای برهزینه های مستقیم وغیرمستقیم داردکه برخی ازآنها به شرح زیر می باشد:
* برنامه خرید مواد اولیه (تعیین مقداروزمان خرید) تاثیر مستقیم بر هزینه های متغییردارد.
* انتخاب روش صحیح برنامه ریزی،اثرات مستقیم برراندمان نیروی انسانی وماشین آلات ودرنتیجه هزینه مستقیم کارگروماشین دارد.
* دریک برنامه ریزی مناسب،کاهش زمان انتظار وماشین آلات و نیروی انسانی اثرفراوان برهزینه های سربار خواهدداشت.
* در برنامه ریزی تولیدمقدارمحصولات نیمه ساخته وساخته شده تعیین می شوددرنتیجه اثر مستقیم بر هزینه های انباروسرمایه درگردش می گذارد.
* دریک برنامه ریزی مناسب ، زمان تحویل کالا به مشتری کاهش می یاب وتحویل به موقع
باعث کاهش هزینه های ناشی ازعدم رضایت مشتریان خواهدشد.
1-4 کلیات برنامه ریزی وزمانبندی.
همانطورکه گفته شد،منظوراز برنامه ریزی،مجموعه تصمیماتی است که یک واحدباتوجه به امکانات ومحدودیتهای خود، درمورد چگونگی انجام فعالیتهای مربوط دریک محدوده زمانی معین آتی،جهت نیل به اهداف خود اتخاذمی کند.
برنامه ریزی را می توان به سه سطح بلندمدت ،میان مدت،کوتاه مدت،تقسیم کرد.دراین فرآیند،منابع به فعالیتهای مختلف تخصیص داده شده واولویتهای اجرایی تعیین می گردد.
1-4-الف)برنامه ریزی بلند مدت.
اطلاعاتی که ازاین طریق بدست می آید،دربرنامه ریزی کلی سیستم مورداستفاده قرارمی گیرد،به نحوی که سیستم بتوانددربهترین موقعیت ماموریت خودرادرمحیط پیش بینی شده انجام دهد.عملاًیک موسسه تولیدی بایدتقاضای بلندمدت بازارومنابع دردسترس خودرا تجزیه وتحلیل نموده ودرقالب امکانات،محدودیتها،ظرفیت وانواع تکنیکهای تولیدی،سیستم راطرح نماید.تغییر تصمیمات دربرنامه ریزی
بلندمدت باهزینه های سنگین مواجه است.لذااین برنامه غالباً توسط هئیت مدیره،مدیرعامل ومدیران شرکت ایجادوبررسی می گردد.فعالیتهای مربوط به برنامه ریزی بلندمدت شامل مواردزیراست:
* برنامه سرمایه گذاری جهت دستگاه ها وتاسیسات.
* سیاستهای وبرنامه های استخدامی پرسنل.
* سیاستهاوبرنامه های سرمایه گذاری برای تامین مواد.
* سیاستهاوبرنامه های بازاریابی.
* سیاستهاوبرنامه های سرمایه گذاری درپژوهش وتوسعه تکنولوژی.
نمودارشکل1- 2- نحوه گردش اطلاعات دربرنامه ریزی کلی ظرفیت رانشان می دهد.
فصل اول /تولید دسته ای:برنامه ریزی وکنترل
1-4-ب) برنامه ریزی میان مدت.
اطلاعات برنامه ریزی میان مدت زیربنای تصمیم گیری درموردفعالیتهای اجرایی وکنترل سیستم است محصول برنامه ریزی میان مدت اتخاذ تصمیماتی درمواردزیراست:
* تعیین ظرفیت تولید به تفکیک محصولات.
* مقدار تولید به تفکیک محصولات.
* پیش بینی فروش سالیانه به تفکیک محصولات.
* تهیه برنامه نیروی انسانی.
* پیش بینی حجم ریالی ساخت یاخرید تجهیزات موردنیاز.
* پیش بینی هزینه های پرسنلی،عمومی،توزیع وفروش،اداری وتشکیلاتی ومالی،خریدو….
* پیش بینی سود سالیانه.
شکل 1-3- نمودارنحوه گردش اطلاعات دربرنامه ریزی میان مدت رانمایش می دهد.
1-4- ج)برنامه ریزی کوتاه مدت.
تصمیمات برنامه ریزی کوتاه مدت.برنامه واقعی کارراتعیین می کنداینبرنامه باید دقیقاًمشخص کندکه چه کاری به چه صورت کجا،کی،وتوسط چه افرادی وبا استفاده ازچه موادی انجام شود درشکل4-نمودارگردش اطلاعات کوتاه مدت نشان داده شده است.
فصل اول /تولید دسته ای:برنامه ریزی وکنترل
نمودارشکل1- 2- نحوه گردش اطلاعات دربرنامه ریزی کلی ظرفیت.
فصل اول /تولید دسته ای:برنامه ریزی وکنترل
نمودارشکل1- 3- نمودارنحوه گردش اطلاعات دربرنامه ریزی میان مدت.
فصل اول /تولید دسته ای:برنامه ریزی وکنترل
بایدتوجه داشت که تقسیم بندی برنامه ریزی به سطوح سه گانه تنها حالت دسته بندی فعالیتهای برنامه ریزی نیست ومی توان تقسیم بندی دیگری نیزارائه نمود.بعنوان مثال می توان سطوح برنامه ریزی استراتژیک برنامه ریزی بلندمدت ، برنامه ریزی میان مدت، برنامه ریزی کوتاه مدت و برنامه ریزی اجرایی راتعریف کرد.دراین حالت فعالیتهای برنامه ریزی به ترتیب برای فواصل زمانی5 تا10سال،4تا18ماه ،2تا4ماه، یک هفته ویک روزانجام می پذیرداین تقسیم بندی با توجه به کستردگی سطح فعالیتهای سازمان وحجم تولید انجام می شود.
شکل 4- نمودار گردش اطلاعات در برنامه ریزی کوتاه مدت رانمایش می دهد.
1-5- عوامل ارزیابی عملکرد سیستم برنامه ریزی وکنترل تولید.
معیارهای مختلفی برای ارزشیابی یک سیستم برنامه ریزی وکنترل تولیدمجودداردکه اهم آنها بشرح زیر است:
1) تحویل به موقع محصول به مشتری.
2) کاهش سرمایه درگردش که بصورت موجودی مواد اولیه،قطعات نیمه ساخته ومحصولات ساخته شده وجود دارد.
3) پاسخ به نوسانات تقاضای بازار.
4) اجتناب ازهرگونه مخارج اضافی درعملیات سیستم برنامه ریزی وکنترل تولید.
1-6- نتیجه گیری:
نتیجه آنچه دراین فصل آورده شد،عبارت است ازمفاهیم کلی برنامه ریزی ،تاثیر آن برروی هزینه هاوعوامل ارزیابی عملکردیک سیستم برنامه ریزی وکنترل تولید.
دراین فصل سعی برآن بوده است تا ضمن آشنایی با مفاهیم اساسی برنامه ریزی،هدف از اجرای یک سیستمبرنامه ریزی وکنترل تولیدتعیین گردیده و احتیاجات موردلزوم جهت حصول به یک برنامه ریزی منسجم ذکر گردد.درفصل های بعدی ضمن تشریح سیستم های خبره وماهیت آن وپیشنهاد روشی برای برنامه ریزی،تلفیقی ازسیستم های خبره وبرنامه ریزی و کنترل تولید ارائه خواهد گردید.
فصل دوم
(سیستمهای خبره)
فصل دوم /سیستمهای خبره
سیستمهای خبره1 شاخه ای ازعلم نسبتاً جدیدهوش مصنوعی2می باشد[این سیستمها سطوح دستیاری،مشاوره وتخصیص عمل می کنند.شکل2 -1]
شکل 2- 1-هوش مصنوعی وشاخه های آن.
1.Expert systems
2.Artificlal Intelllgence
فصل دوم /سیستمهای خبره
سیستمهای خبره برای تقلید عملکرد یک فرد متخصص وخبره در برخوردبایک مسئله خاص ،طراحی شده اند بعنوان مثال سیستمهای خبره موجود در شرکت آمریکایی دوپونت1،در زمینه انتخاب فرآورده های شیمیایی باتوجه به نیاز مشتری ،عیب یابی تجهیزات وزمانبندی عملیات ماشین های موجود درواحدهای تولیدی مربوطه ، به کار گرفته می شوند . این سیستمها در جاهای دیگر، درزمینه های تخصیص اطلاع رسانی ،مدیریت فروش،انتخاب روشهای مخابراتی وجمع آوری اطلاعات،پیکر بندی سیستمهای کامپیوتری (سخت افزار)،عیب یابی وتعمیر خطوط تلفن وشاخه های مختلف برنامه ریزی وتصمیم گیری بکارگرفته می شود [ Mockler 1982 ] سیستمهای خبره،کاربررا قادربه مشاوره باسیستم کامپیوتری درموردیک مسئله ویافتن دلایل بروزمسئله و راه حل های آن می کنددر این حالت مجموعه سخت افزار ونرم افزار تشکیل دهنده سیستم خبره مانندفرد خبره اقدام به طرح سوالات مختلف ودریافت پاسخهای کاربر،مراجعه به پایگاه دانش (تجربیات قبلی) و استفاده از یک روش منطقی برای نتیجه گیری ونهایتاً ارائه راه حل می نماید.
همچنین سیستم خبره قادر به شرح مراحل نتیجه گیری خود تا رسیدن به هدف ( چگونگی نتیجه گیری )و دلیل مطرح شدن یک سوال اجرایی (روش حرکت تا رسیدن به هدف )خواهد بود .
بطور کلی می توان گفت روش سیستم خبره ،تقلید از انسان در مواردی است که نیاز به تجربه برای تصمیم گیری باشد.
2-1 کاربرد سیستم های خبره.
بطورکلی می توان کاربردهای سیستم خبره را بصورت زیر دسته بندی کرد:
* ارائه پیشنهادات و توصیه های کار شناسانه ،وتخصصی برای افراد غیر متخصص (از طریق پرسش وپاسخ )
* یاری رساندن به افراد متخصص (جمع آوری اطلاعات مبتنی برمشاهدات یا ارزیابی و تحلیل موقعیت،کنترل موارد فراموش شده )
* جایگزینی افراد متخصص به هنگام غیبت
عدم دسترسی به دلیل هزینه سنگین و عدم توانایی کار به دلیل شرایط خطرناک محیطی ( ارزیابی موقعیتها با توانایی استباط و نتیجه گیری واستفاده از پایگاه دانش و اطلاعات )
* استفاده به عنوان یک ابزار آموزش ( با استفاده از پایگاه دانش و موتور استنباط گر )
همچنین از دیدگاهی دیگر می توان استفاده از سیستم های خبره را به دلایل زیر مورد توجه قرارداد :
* دستیابی به تخصص
بدست آوردن پایگاهی از دانش وروشهای تحلیلی برای دستیابی به راه حل مسائل بلقوه ،دلیل توسعه سیستم خبره می باشد
1-Du pont
فصل دوم /سیستمهای خبره
* کاستن ریسک حاصل از خطاهای انسانی
خستگی، فراموشی، بیماری، فشارهای روانی وعوامل مشابه دیگرمنابع بلقوه وقوع خطا وسود عملکرد یا نتیجه گیری نادرست افراد متخصص می باشند. سیستمهای کامپیوتری با حذف این عوامل ریسک حاصل ازعملکرد ناموزون سطوح تصمیم گیری رابه حداقل ممکن کاهش داده ویا درمواردی بطور کلی حذف می کنند.
* برای مرتبط نمودن حجم وسیعی ازاطلاعات ضروری مورد نیاز
در این زمینه می توان از کاربردهایی مانند تشخیص مشکلاتی که باعث توقف کارمی گرداند، تشخیص مکان خرابی یا ضعف در ماشین آلات ، تجهیزات ویا محصولات تولیدی، تشخیص دلیل وقوع مسائل دریک سیستم کنترل فرآیند، یاری رساندن در امر بازاریابی در شرایط رقابتی ،مشاوره در تدوین استراتژیها و توصیه های مربوط به تامین موجود یهاومدیریت کالای انبار ،نام برد.
2-2 مشخصات سیستمهای پشتیبانی خبره.
سیستمهای خبره دارای مشخصه های مخصوص بخود می باشند که آنهارا از دیگر سیستمهای کامپیوتری مجزا می سازد.
این مشخصات را می توان به شکل زیر دسته بندی کرد:
* سیستمهای خبره بر دانش متمرکز شده اند.
* انواع مختلف داده ها را مورد استفاده قرار می دهند.
* از روشهای ابداعی وحسی استفاده می کنند.
* ازتوان برهان آوردن استفاده می کنند.
* دلیل و برهان را تشریح می کنند.
* درمواردی که داده ها از دست رفته باشد نیز کار می کنند .
* درمواردی که شک و ابهام نیز وجود داشته باشد کار می کنند .
* بر دامنه محدود و خاصی متمرکز شده اند.
سیستمهای خبره برخلاف سیستمهای اطلاعاتی که بر روی داده ها (Data) عمل می کنند، بر دانش (Knowledge) متمرکز شده اند.همچنین در یک فرآیند نتیجه گیری ،قادر به استفاده از انواع مختلف
فصل دوم /سیستمهای خبره
داده ها (عددی1،نمادی2،و مقایسه ای 3 ) می باشند.
یکی دیگراز مشخصه های این سیستمها استفاده از روشهای ابداعی (Heurestic) به جای روشهای الگو ریتمی می باشد.
این توانایی باعث قرار گرفتن محدوده وسیعی ازکاربردها دربر عملیاتی سیستمهای خبره می شود. فرآیند نتیجه گیری در سیستمهای خبره بر روشهای استقرایی وقیاسی پایه گذاری شده است .از طرف دیگر این سیستمها می توانند دلایل خود در رسیدن به یک نتیجه گیری خاص ویا جهت ومسیر حرکت خود به سوی هدف را شرح دهند با توجه به توانایی های این سیستم ها در کاردرشرایط فقدان اطلاعات کامل ویا وجود درجات مختلف اطمینان درپاسخ به سوالات مطرح شده، سیستمهای خبره کاندیدای مناسبی برای کاردرشرایط عدم اطمینان4 و یا محیط های چند وجهی می باشند آخرین مشخصه این سیستمها تمرکز بر دامنه عملیاتی محدود می باشد. از لحاظ تئوری این سیستمها قابلیت کار درتمام زمینه های علوم را دارند،ولی این کار به دلایلی واضح و روشن مانند هزینه های بالا و گستردگی زمینه های تخصصی و استقلال نسبی رشته های علمی ازیکدیگر امکان پذیر نمی باشد،به همین دلیل برای بهروری و کارآیی بیشتر هرسیستم خبره در زمینه خاصی تعریف شده ومحدوده خاصی رادردامنه فعالیت خود قرار می دهد.
3-2 اجزای سیستم خبره
سیستمهای خبره دارای اجزاء زیر هستند:
* پایگاه دانش
* موتور استنبا طی
* امکانات دستیابی به دانش
* امکانات تفسیرگر
1- Digltel
2-Symbolic
3-Analog
4-Uncertainty
فصل دوم /سیستمهای خبره
شکل 2- 2-اجزاءسیستم خبره در رابطه با یکدیگر رانمایش می دهد.
فرد متخصص و خبره
کاربر
فصل دوم /سیستمهای خبره
همانطور که درشکل 2- 2 دیده می شود علاوه بر چهارجزء اصلی سیستم خبره،دو جزء دیگر نیزاضافه شده اند که عبارتنداز کاربروفرد متخصص وخبره ،فرد متخصص کسی است که معمولاً یک بارو درابتدای برپایی سیستم دانش و خبرگی خود رادر اختیار سیستم قرارمی دهد.این دانش در پایگاه دانش ذخیره می شود روش حل مسائل نیز روندحرکت موتور استنباطی در دستیابی به پاسخ یاراه حل را مشخص می سازد.
کاربر1 کسی است که پس از برپایی سیستم وآمادگی آن ،سیستم رابه کارگرفته ودرصورت نیاز با استفاده ازامکانات تفسیرگر،روند حرکت سیستم تا دستیابی به پاسخ را دنبال می نماید.
در ادامه بحث اجزاء اصلی سیستم خبره شرح داده می شوند.
2-3-1 پایگاه دانش
پایگاه دانش وسیله ای است برای نگهداری اطلاعات مشخصی درباره زمینه تخصصی خاص نظیرحقایق2 ( داده ها )وقواعدوقوانین 3 که سیستم خبره آن حقایق را جهت تصمیم گیری مورداستفاده قرار می دهد.بطور کلی در سیستم های خبره دو روش برای نگهداری دانش مورداستفاده قرارمی گیرد.
* ارائه دانش برپایه الگووچهار چوب.
* ارائه دانش برپایه قواعد اگر- آنگاه.
در ارائه دانش برپایه قواعد اگر- آنگاه هدف عمده و اهداف میانی به صورت عبارات اگر- آنگاه (IF- THEN ) معرفی می گردند. انطباق بخش های IF قواعد، زنجیره استنباط را تشکیل می دهد که بیانگر ارتباط قواعد است.یک زنجیره استنباطی بیانگر آن است که چگونه سیستم خبره ،از قواعدموجود جهت استنباط استفاده می کند.
شکل 3-.یک زنجیره استنباطی را فرضی نمایش می دهد
1- User
2-Facta
3-Rules
فصل دوم /سیستمهای خبره
شکل 2-3 – زنجیره استنباطی فرضی.
روش دیگر ذخیره دانش در پایگاه دانش، ارائه آن بصورت الگووچهار چوب می باشد. یک الگو وظیفه ذخیره قواعد، روشها ودستورالعملهای پردازش واطلاعات تشریحی در مورد قسمتی از مسئله را بعهده دارد. هر الگوشبکه ای از گره هاوارتباطات است که بصورت سلسله مراتبی سازمان دهی گردیده اند. بالاترین سطوح گره ها بیانگر مفاهیم واصول کلی و گره های پائینی بر جنبه های مشخص وجزیی ترآن مفاهیم متمرکز گردیده اند.در شکل2- 4 نمونه ای از دانش ذخیره شده به وسیله الگونمایش داده شده است.
همانطور که در شکل2- 4 دیده می شودکارگاه دارای 2 شاخه نوعی کارگروماشین است دراین حالت کارگروماشین علاوه بر مشخصه های خود مشخصه های کارگاه که عبارتنداز تولید محصول،هزینه داشتن وعمر محدود رابه ارث می برند.همینطورکارگر متخصص مشخصه های اسلاف خود ( گروه های اصلی معین کارگروکارگاه ) رابه ارث می برد. دراین حالت وی علاوه بر داشتن مشخصه های خود مشخصه های زیررانیزداراست.
فصل دوم /سیستمهای خبره
__ دارای عواطف انسانی است
ارث برده ازگروه کارگر
__ نیاز به آب غذا دارد
__محصول تولید می کند
__ هزینه دارد ارث برده ازگروه کارگاه
__ عمر محدودی دارد
2- 3- 2- موتور استنباطی 1
موتور استنباطی امکانی است که بااستفاده از قواعدو قوانین موجود در پایگاه دانش راه حلهایی را پیشنهاد نموده ویک تصمیم را ارائه می دهد. موتور استنباطی،درطراحی بر مبنای قواعدبه دو صورت کلی عمل می کند این دو روش درزیر شرح داده شده است .
روش زنجیره ای پیش رونده2 :
در این روش سیستم از طریق مجموعه ای از قواعدکه دارای ساختارTHENIF – هستندو توسط پایگاه دانش معین گردیده اند،عمل می کند.
سیستم قواعد مناسب را بر گزیده، آنها را ارزیابی گروه ونتیجه رافرموله خواهدکرداین توالی تا زمانی که یک قاعده موجب توقف پردازشهای بیشتر گردد ادامه می یابد ودرانتهای یک تصمیم یا راه حل توصیه می گردد ویا معلوم می شود که توصیه یک تصمیم یا راه حل امکان پذیر نیست. این سیستمها به عنوان سیستمهای دادنگر 3 شناخته می شوند.
1-In ference Engine
2-Forward Chaning
3- Data Orlented
فصل دوم /سیستمهای خبره
روش زنجیره ای پس رونده 1 :
در این روش سیستم با خروجی مورد نظر (هدف شروع نموده ) وسعی می گردد تاثابت نماید که با حرکت زنجیروار به عقب ازمیان قواعد موجود در پایگاه دانش می توان به آن هدف دست یافت . در حقیقت سیستم به دنبال قاعده ای است که چنین هدفی ،نتیجه آن باشد .
فرآیندتا جایی تکرار می گردد تا سیستم به قاعده ای دست یابد که بخشIF صادق نباشد. دراین لحظه حقایق مرتبط ازکاربرسوال می شود در صورت پاسخ درست به سوال روش ادامه می یابد تا به اثبات هدف یا سوال بعدی برسد . در صورت عدم اثبات هدف یا عدم پاسخ درست به سوال مطرح شده ،حرکت زنجیره ای با شکست متوقف می گردد. این سیستمها به عنوان سیستمهای هدف گرا 2 نیز شناخته می شوند.
در سیستم های پیچیده ازترکیب این دو روش با یکدیگر نیز استفاده می شود.
2-3-3- امکانات تفسیرگر.
کاربر درحین کار نیازبه دانستن مسیر حرکت سیستم در ارائه یک تصمیم یا توصیه نهایی دارد،یکی ازمزایای این امکان یافتن عوامل اشتباه در نتیجه گیری به وسیله سیستم هنگام ارائه توصیه های غیر عادی ویا تصمیمات غلط است.همچنین سیستمهای خبره این امکان را برای شرح "چرایی" مطرح کردن سوالات درمحاوره با کاربر بکار می گیرند بایدتوجه داشت در صورتی که اهمیت سوال برای کاربر مشخص شود با دقت بیشتری به آن پاسخ خواهد داد. به عبارت دیگر از امکانات تفسیرگر سیستم برای پاسخ به "چگونگی" ارائه راه حل و"چرایی" روش در پیش گرفته شده برای رسیدن به پاسخ استفاده می شود.
1-Baekward Chaning
2- Object Oriented
فصل دوم /سیستمهای خبره
گروه
مشخصه های
گروه
شکل 2- 4- ذخیره ونمایش دانش در قالب الگوها
فصل دوم /سیستمهای خبره
2- 4- نتیجه گیری:
سیستمهای خبره شاخه ای از هوش مصنوعی می باشند که برای مشاوره در امرتصمیم گیری بکار گرفته می شوند. این سیستمها بردانش متمرکزبوده وانواع مختلف داده ها را مورد استفاده قرار می دهند.
همچنین از روشهای ابداعی استفاده کرده وازتوان دلیل وبرهان آوردن سود می برند.مشخصه دیگر این سیستمها متمرکزبودن بردامنه خاصی از کاربردهای علمی ویا فنی می باشد.
اجزاء اصلی سیستم خبره عبارتند از: پایگاه دانش،موتور استنباطی، امکانات دستیابی به دانش وامکانات تفسیرگر.
همچنین دو دسته ازافراد باسیستم خبره تعامل دارند که عبارتنداز: کاربران وافرادخبره، کاربران سیستم را مورد استفاده قرارمی دهند( از آن مشاوره می گیرند ) وافراد خبره نیز دانش خود رادراختیار سیستم قرارمی دهند . به عبارت دیگر پایگاه دانش بر اساس تجربیات ودانسته های فرد خبره تشکیل شده وامکانات سیستم خبره این دانش را به هنگام غیبت فرد خبره ( به هر دلیل) در اختیارمشاوره گیرنده وکاربر قرار می دهند. دانش مورد بحث به شکلهای گوناگون در پایگاه دانش نگهداری می شود.دو شکل عمده نگهداری اطلاعات عبارتندازروش قاعده ای "اگر- آنگاه " و روش الگویی موتور استنباطی که وظیفه نتیجه گیری ازروابط موجود در پایگاه دانش بر اساس نیاز کاربر رابه عهده دارد،به دو روش عمده زنجیره ای پیش رونده (داده نگر) و زنجیره ای پس رونده (هدف گرا) از میان اطلاعات حرکت کرده و نتیجه گیری را اقامه یارد می کند.
امکانات تفسیرگر برای پاسخ به " چرایی " حرکت فعلی و" چگونگی " حرکت کلی دررسیدن به پاسخ یا تصمیم ،مورد استفاده قرار می گیردوامکان برقراری ارتباط کاربر با سیستم را فراهم می سازد.
فصل سوم
روشهای برنامه ریزی و کنترل تولید در
صنعت نمونه
فصل سوم/ روشهای برنامه ریزی و کنترل تولید در صنعت نمونه
آنچه در این فصل ارائه می شود.حاصل تحقیق در زمینه برنامه ریزی و کنترل تولید دریک واحد تولیدی و یژگی این تحقیق در بررسی کارخانجات باماهیت تولیدی بوده است
کارخانجات صنعتی و تولیدی اتمسفر(سهامی عام ) تولیدکننده تجهیزات نیروگاهی ،سرمایشی، گرمایشی وریخته گری می باشد که دارای خط تولید ثابت ،فصلی،متغییر،سفارشی می باشد تولید دراین کارخانه عموماً بصورت ثابت وسفارشی بوده وتهیه مواد اولیه در بازارو از عرضه کننده معتبر اهمیت بسیاری برای این تولیدکننده دارد .
همچنین گرایش کلی نگارنده در این نوشتاراستخراج قواعد و قوانین مورد استفاده در برنامه ریزی و کنترل تولید بوده است.
باید توجه داشت که در طراحی سیستم های خبره شناسایی ،مطالعه و بررسی فعالیتهای موضوع برپایه سیستم از اهمیت خاصی بر خوردار است. این فعالیت معمولاً به عنوان فاز صفر یا فاز مطالعه امکانپذیری بر پایه سیستم شناخته می شود.لازم است که در این مرحله فعالیتهای جاری در محدوده تحت مطالعه را به دقت بررسی کرد و ازطریق بر قراری ارتباط با پرسنل درگیردر کار،اقدام به استخراج قواعد و قوانین حاکم بر کار وروشهای انجام کار نمود.
عنوان خاص این فعالیت در مجموعه فعالیتهای برپایه سیستم خبره ،مهندسی دانش است. مهندسی دانش به آن دسته از فعالیتهای اطلاق می شود که در آنها مهندسی دانش 1 یا تحلیل گرسیستم 2 اقدام به جمع آوری اطلاعات اولیه وروشهای انجام کار،برای برقراردادن درپایگاه دانش می کند.باید به این نکته توجه کردکه فعالیت مهندسی دانش منحصر به مراحل شروعی پروژه وبرپاسازی سیستم نیست،بلکه بطور پیوسته وبصورت جمع آوری اطلاعات،اجراءروشهاو تصحیح وتکمیل پایگاه دانش در طی مراحل اجرای سیستم خبره،ادامه پیدا می کند.با این توضیح،دراین مرحله به معرفی و شرح فعالیتهای برنامه ریزی تولید در واحد تولید مورد نظرمی پردازیم.
1- Knowledge Engineer
2- System Analyst
فصل سوم/ روشهای برنامه ریزی و کنترل تولید در صنعت نمونه
در این قسمت بطور مختصر به شرح تاریخچه وفعالیتهای شرکت صنعتی اتمسفر (سهامی عام ) می پردازیم :
3-1 تاریخچه وفعالیت کارخانه جات اتمسفر.
1- شرکت در تاریخ 26/8/1345 با نام "شرکت تکنو کاربا مسئولیت محدود " تاسیس وتحت شماره 11097 در اداره ثبت شرکتهای تهران به ثبت رسیده است.نام شرکت در تاریخ 23/11/1346 به شرکت کارخانجات صنعتی وتولیدی آتمسفر ونوع آن در تاریخ 06/10/1355 به سهامی عام تغییر یافته است.مرکز اصلی شرکت در تهران ومحل کارخانجات آن کیلو متر25 جاده مخصوص کرج می باشد.سهام شرکت ازاسفند 1356 درسازمان بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده واز تاریخ 24/05/1378 بدلیل زیان دهی، معاملات عادی سهام شرکت در بورس متوقف می باشد.ضمناً با توجه به تعلق حدود 7/96 درصد از سهام شرکت،به شرکت مدیریت سرمایه گذاری بانک ملی ایران (سهامی عام ) ،شرکت آتمسفرازجمله شرکت های تابعه آن شرکت می باشد.
2- موضوع فعالیتهای شرکت به تفصیل درماده 2 اساسنامه درج گردیده است.طبق مفاد ماده مذکور فعالیت اصلی شرکت شامل تولید،توزیع وفروش کلیه لوازم ودستگاههای مورد نیاز حرارت مرکزی وتهویه مطبوع ، کلیه تجهیزات نیروگاهی وخدمات مربوط به آنها وریخته گری انواع محصولات فلزیمی باشد. به موجب پروانه تاسیس شماره 52816 مورخ 14/12/ 1344 وموافقت نامه شماره307604 مورخ 29/02/ 1360 وزارت صنایع وپروانه بهره برداری موقت شماره 70009 /8100 /31 مورخ 17/11/ 1378 تولیدات شرکت شامل دستگاههای تهویه مطبوع (چیلر،هواساز،برج خنک کن وفنکویل )
انواع مشعل گازی وگازوئیلی،رادیاتور آلومینیومی وانواع کاربراتور آبگرمکن می باشد.
در سال 1345 بنام شرکت تکنوکار (با مسئولیت محدود) در محل پل سیمان شهرری وبا 6 نفرپرسنل که به تولیدرادیاتورهای فولادی اشتغال یافت ،پا به عرصه صنعت تاسیسات گذاشت.
کارخانجات اتمسفر در سال 1348 وبا نام فعلی به کیلومتر 25 جاده مخصوص کرج منتقل و با تولید 5نوع رادیاتور فولادی در اندازه های مختلف فعالیت خود راآغازنمود وبطورمتوسط روزانه 7000 پره تولیدکرد. هم اکنون این شرکت با تعداد432 پرسنل که106 نفر رسمی و326 نفر قراردادی هستندیا به عبارت دیگر این 432 پرسنل که 231 نفر ازآنها تولیدی و201 نفر خدماتی هستند به فعالیت خود ادامه
فصل سوم/ روشهای برنامه ریزی و کنترل تولید در صنعت نمونه
می دهد. این آمار در تاریخ 30 /08 /85 استخراج شده است.
3-2 – معرفی محصولات شرکت
درسال 1350 سالن تهویه مطبوع با تولیدات انواع چیلر، برج هواساز، ایرواشر،کندانسور، وانواع فن
کویل ودرسال 1360 با تولید انواع مشعل های گازی وگازئیلی توسعه یافت. امروزه این شرکت با28 هکتار وسعت کارخانه وحدود80000 مترمربع زیربنای تولیدی با حدود 800 نفر پرسنل مهندس،تکنسین وکارگر ماهر با سابقه بالای 20 سال تجربه دراین صنعت ،قدم رافراتر نهاده وبا هدف قطع وابستگی و رسیدن به تکنولوژی نوین وارد عرصه پروژه های نیروگاهی صنعت برق ومدرن صنایع ریخته گری گردیده است.این شرکت در زمان جنگ تحمیلی اقدام به تولید قطعات جنگی ومورد نیاز رزمندگان نموده است . شرکت کاخانجات صنعتی و تولیدی اتمسفر (سهامی عام ) بطور عمده درسه بخش زیر فعالیت می نمایند:
1. تولید تجهیزات گرمایشی وسرمایشی تهویه مطبوع
2. پروژه های نیروگاهی صنعت برق
3. صنایع ریخته گری
تولیدات وخدمات شرکت اتمسفر به شرح زیر می باشد:
الف: صنایع سرمایشی
* چیلر با کندانسور هوایی از ظرفیت 50 تا 200تن تبرید
* برج خنک کننده از ظرفیت 50 تا 200 تن تبرید
* انواع هوا سازوایرواشر با ظرفیت 16000 تا 45000 c.f.m
* کندانسور هوایی مطابق با ظزفیت چیلرهای هوایی
* فن کویل زمینی ایستاده در اندازه های مختلف
ب: صنایع گرمایشی
* انواع مشعلهای گازی تا ظرفیت 210000 h/kcol
* انواع مشعلهای گازوئیلی تا ظزفیت 150000 h/kcol
* رادیاتور المینیومی به ابعاد 500x95x80 میلیمتر
* کاربرتور ابگرمکن نفتی مدل AWC
فصل سوم/ روشهای برنامه ریزی و کنترل تولید در صنعت نمونه
ج:صنایع نیروگاهی
* اسکلت فلزی انواع برج خنک کن نیروگاهی
* انواع دلتا و پیک کولر
* انواع جت کندانسوز
* انواع مخازن لوله و اتصالات سیستمهای اب گردش
* مبدلهای دلتاها وپیک کولرها
د:صنایع ریخته گری
این صنعت در کارخانجات اتمسفر به دو واحد تقسیم می گردد:
* واحد ریخته گری المینیوم تحت فشار (دایکاست)
* واحد ریخته گری چدن(مالیبل)
3- 3 – معرفی کارگاه های تولید
شرکت اتمسفر دارای 5 کارگاه اصلی می باشد که عبارتند از:
1. کارگاه مبدل سازی
2. کارگاه ریخته گری که خود شامل
* واحد ریخته گری چدن (مالیبل )
* واحد ریخته گری آلومینیوم تحت فشار (دایکاست)
3. کارگاه تهویه.
4. کارگاه نیروگاهی.
5. کارگاه رنگ .
تاسیسات جنبی این شرکت عبارتند از : واحد اداری، انبار مواد اولیه، انبار محصولات نیمه ساخته،انبار محصولات ساخته شده وانبار تجهیزات نیروگاهی.
فصل سوم/ روشهای برنامه ریزی و کنترل تولید در صنعت نمونه
3- 4- اهمیت محصولات .
در بخش صنا یع سرمایشی وگرمایشی محصولات بصورت روتین بوده و همیشه تولید می شود اما دربخش صنایع نیروگاهی حدوداً تنها شرکتی است که کارهای نیروگاهی انجام می دهد.و می توان گفت با توجه به نوع کار و تجربیات شرکت اتمسفر در زمینه تهویه برای اولین بار در کشور عملیات تجهیز،ساخت،نصب و راه اندازی سیستم برج خنک کننده نیروگاههای شهید رجایی،شازند اراک و منتظر قائمرا به انجام رسانده است .
در بخش صنایع ریخته گری در واحد ریخته گری آلومینیوم تحت فشار (دایکاست ) کارهای روتین انجام می شود ولی در واحد یخته گری چدن (مالیبل ) با توانایی تولید کلیه قطعات چدنی موردمصرف در صنایع خودروسازی و اتصالات مورد مصرف در صنایع آب و گاز که بزرگترین واحد از نوع خود در خاورمیانه و در جهان نیزکم نظیر می باشد. با این تفاسیر شرکت اتمسفر در زمینه صنایع نیروگاهی و صنایع ریخته گری دارای اهمیت خاصی بوده وتوان زیادی در انجام پروژه های بزرگ در این 2 زمینه دارد.
3- 4- 1- شرح پروژه های شرکت اتمسفر.
یکی ازفعالیت های اصلی شرکت اتمسفر در زمینه پروژه های نیروگاهی است که به جرائت می توان گفت در ایران تنها شرکتی است که در بخش نیروگاهی فعالیت می کند.در جدول3- ا – گزارشی از فعالیتهای شرکت در زمینه نیروگاهی ارائه شده است.
فصل سوم/ روشهای برنامه ریزی و کنترل تولید در صنعت نمونه
3 -5- عملکرد برنامه ریزی و کنترل تولید.
با توجه به تنوع محصولات و گستردگی فعالیتهای تولیدی دراین شرکت ،برنامه ریزی وکنترل تولید دارای اهمیت فراوانی است وواحدهای مختلفی برای اداره این بخش از فعالیت تولیدی شرکت در نظر گرفته شده است مانند آنچه در سایر واحدهای تولیدی مشابه عمل می شود، برنامه ریزی وکنترل تولید در این شرکت نیزدارای سطوح مختلف است.
آنچه که باید مورد نظر قراربگیرد،ماهیت امر برنامه ریزی و نگرش است که بر اساس آن برنامه ریزی انجام می شود .درمطالعه این موضوع باید محدود های مورد نظر از قبل تعیین شود.
از آنجا که می توان گفت بطور مجازی حتی نگهبانان و کارگران سطوح پائین شرکت نیز درادامهحیات شرکت دخالت دارند،پس بنوعی از دیدگاه برنامه ریزی تولید نیز باید مورد توجه قرارگیرند ولی چون در این بررسی هدف شناسایی فرآیند برنامه ریزی از دیدگاه چگونگی ومقدار تولید است، مطالعات خود را به فعالیتهای مستقیم برنامه ریزی وکنترل تولید معطوف و محدود می کنیم.
واحد اصلی که امر برنامه ریزی وکنترل تولید شرکت اتمسفر را نعهده دارد،امور برنامه ریزی ومواد می باشد این بخش وظائف خود را از طریق سه واحد انجام می دهد عبارتند از:
1. واحد سفارشات و تامین مواد اولیه.
2. واحد برنامه ریزی.
3. واحد کنترل تولید.
وظائف کلی هر یک از بخش هادر زیر مطرح شده :
1- واحد سفارشات و تامین مواد اولیه.
تامین نیازهای تولیدی شرکت در زمینه مواد اولیه براساس برنامه تولید اعلام شده ازطرف مدیریت شرکت وزمانبندی برنامه ریزی شده از طرف بخش طرح وبرنامه ،از طریق تهیه سفارشات داخلی وخارجی را بر عهده دارد سعی این واحد این است که حداقل 1- 2 ماه قبل از تولید هر دسته ( batch ) از محصولات ، مواد اولیه آن در انبارکارخانه آماده باشد.
2 – واحد برنامه ریزی.
زمانبندی تولید موادومحصولات مختلف تولیدی شرکت براساس برنامه جامع تعیین شده از طرف مدیریت برنامه ریزی شرکت ،دستور تهیه سفارشات به واحد تامین مواد اولیه یا خرید تهیه برگ
فصل سوم/ روشهای برنامه ریزی و کنترل تولید در صنعت نمونه
دستور کار وبر قراری ارتباط با بخش کنترل تولید به منظور پیگیری برنامه تولید از وظائف این واحد است .
3- واحد کنترل تولید.
تحویل مواد اولیه از انبار وتوزیع آن در قسمتهای مختلف و کارگاهی ،کنترل وضعیت موجودی مواد نیمه ساخته، کنترل وضعیت خط تولید، کنترل مواد ومحصولات ساخته شده وآمارگیری از فعالیتهای تولیدی شرکت وهمچنین تهیهگزارش از وضعیت تولیدی شرکت به عهده این واحد می باشد
3- 6- سطوح برنامه ریزی تولید.
بطور کلی می توان امور برنامه ریزی در شرکت اتمسفر رادر سطوح زیر تقسیم بندی کرد.
1. برنامه ریزی استراتزیک در زمینه سیاستهای کلی تولید شرکت که درسطح صاحبان سهام انجام می شود.
2. برنامه ریزی بلند مدت جهت تصمیم گیری درمورد حجم تولید هرمحصول در 12تا18 ماه آینده که در سطح هئیت مدیره انجام می شود.
3. برنامه ریزی میان مدت جهت تعیین تعداد دسته های تولیدی هر محصول برای برآورده کردن اهداف برنامه ریزی بلند مدت ،این برنامه ریزی درواحد برنامه ریزی انجام می شود.
4. برنامه ریزی کوتاه مدت (اجرایی ) جهت تعیین زمان ارسال مواداولیه به هر کارگاه واندازه محموله های مواد که بصورت هفتگی یاروزانه به خط تولید ارسال می شود.
3- 7- برنامه ریزی وکنترل تولید از دیدگاه شرکت:
اهداف مهم در برنامه ریزی و کنترل تولید در شرکت اتمسفر عبارتند از :
1- هماهنگ کردن سفارشات و تاریخ تحویل با ظرفیت تولیدی موجود ویا هماهنگ کردن ظرفیت تولیدی برای قبول سفارشات ودر خواستها.
2- به حداقل رساندن بیکاری کارگران وماشین آلات.
فصل سوم/ روشهای برنامه ریزی و کنترل تولید در صنعت نمونه
3- آماده نمودن ابزار، مواد وقطعات هروقت که لازم باشد.
4- به حداکثر رساندن برگشت موجودی.
5- یکنواخت کردن مسیر ساخت درتمام کارگاه ها.
6- به حداکثر رساندن کیفیت محصول.
7- فراهم کردن دستورالعمل برای کارهای تولیدی.
8- آگاه کردن مدیران ومسئولان ازوضعیت موجود.
بر اساس اهداف ذکر شده وظائف زیربرای برنامه ریزی وکنترل تولید درنظرگرفته شده است.
1- تعیین مقدار کارگاه های تولیدی.
2- تهیه برنامه و دستورالعمل های ساخت با درنظرگرفتن پیش بینی های فروش وسفارشات مشتریان .
3- تنظیم برنامه زمانی ساخت قطعات وابلاغ دستورات ساخت به کارگاه ها از طریق اجرای به موقع زمانهای تعیینی.
4- تهیه جدول ومقایسه هایبرنامه تولید واقعی وآمار پیشرفت کار.
5- آگاه کردن قسمت فروش ازبرنامه های ساخت وتاریخ تحویل محصولات.
6- تعیین حداکثروحداقل موجودی انبار.
7- برنامه ریزی کارهای متوالی.
8- تعیین مقدارمصرف موادوسایر مشخصات لازم.
9- تعیین لیست ابزار،قالبها ……
اصولاً از دیدگاه شرکت ،برنامه ریزی وکنترل تولید،بایدبه سوالات زیر پاسخ دهد:
1- چه تولید خواهد شد؟
2- کجا تولید خواهد شد؟
3- چه وقت ؟
4- چگونه ؟
5- توسط چه کسی ؟
فصل سوم/ روشهای برنامه ریزی و کنترل تولید در صنعت نمونه
6- آیا برنامه تولید درست اجراء می شود؟
3- 8- نکات قابل توجه در برنامه ریزی تولید.
برنامه ریزی تولید درشرکت سهامی اتمسفر نکات زیر را درزمانبندی تولید محصولات درنظر می گیرد.
* ظرفیت ماشین آلات.
* حجم سفارشات.
* احتمال تغییر ،راکد ماندن ویا لغوسفارش.
مقایسه ظرفیت ماشین آلات وبار تولیدی هر ماشین بوسیله نمودار ستونی انجام می پذیرد، همچنین نقاط بحرانی تولید (butlel neek ) در نظر گرفته شده وتحت کنترل دقیق قرار می گیرند.
3- 9 – کنترل تولید.
ازدیدگاه شرکت ،کنترل تولید نقش مهمی در جمع آوری اطلاعات وتهیه آمارهای مختلف دارد .برای ایفای این نقش ابزاربه شرح زیر برای کنترل تولید پیش بینی شده است.
1. دستورکاریا حکم کار.
2. دستور خرید کالا یا برگ خرید مواد.
3. برگ ورود کالا به انباریادریافت کالا.
4. برگ دستورعملیات یاکارت دستورالعمل.
5. درخواست مواد ازانباریابرگ درخواست جنس ازانبار.
6. کارت زمان عملیات یا کارت برنامه.
7. برگ پیشرفت عملیاتی یابرگ کنترل پیشرفت کار.
8. برگ کنترل بارکارخانه یابرگ کنترل باروظرفیت ماشین آلات.
9. برگ کنترل موجودی.
10. برگ وکارتهای متفرقه ،مربوط به عملیات جاری کارگاه ها.
فصل سوم/ روشهای برنامه ریزی و کنترل تولید در صنعت نمونه
اطلاعات و موارد استفاده هریک ازفرمهای بالا به شرح زیر است:
الف – دستور کاریا فرم سفارش ساخت :
اطلاعاتی است که قبل ازاجراء کاربه کارگاه داده می شود وحاوی اطلاعات زیراست:
* شرح مراحل کاروعملیات.
* نام کارگاه.
* شماره ونام ماشین.
* زمان ساخت قطعه.
* تعداد مورد نیاز.
* شماره ونام ابزار مورد نیازبرای ساختن قطعه.
یک نسخه ازاین برگ به حسابداری صنعتی ارسال می شود.
ب – برگ خرید کالا:
جهت خرید کالا از تهیه کننده داخلی یا خارجی ،که حاوی اطلاعات زیر است:
* نام قطعه.
* نوع جنس.
* ابعاد.
* مقدار.
* زمان تحویل.
ج – برگ ورود جنس به انبار:
این برگ هنگام رسیدن جنس به انبار توسط انبار صادرمی شود اطلاعات آن عبارتند از:
* مقدار رسیده.
* مشخصات جنس.
* نوع جنس.
* شماره سفارش.
فصل سوم/ روشهای برنامه ریزی و کنترل تولید در صنعت نمونه
د – برگ دستور عملیات:
طریقه ساخت وسایر اطلاعات مفید برای سرپرست کارگاه دراین برگ درج شده است.
و – برگ درخواست مواد از انبار:
جهت دریافت مواد مورد نیاز ساخت قطعه صادر می گردد.
ی – کارت زمان عملیات:
زمان عملیات ساخت قطعه درهرکارگاه رانشان می دهد.
م – برگ پیشرفت عملیات:
با استفاده از این برگ می توان از مراحل انجام شده و باقی مانده کار قطعه با خبر شد.
سایر برگها نیز باتوجه به عنوانشان اطلاعاتی در خور به دست می دهند.
3- 10-روش عملی کنترل تولید.
هم اکنون کنترل تولید درشرکت اتمسفر براساس سیستم دیسپچینگ انجام می گیرد.
"چون اتفاق می افتد که درکارخانجات تولیدی بعضی ازبرنامه ها یا قسمتی از آنها اجراءنشود ودرتولید اشکال پیش بیاید ،بنابراین وجود افرادی لازم است.تا درصورت چنین حوادث یااتفاقاتی برنامه کار دیگری دراختیار تولید قرار دهند تا از توقف درجریان تولید جلوگیری شود.این افراد دیسپچر نامیده می شوند وکلیه کارها را تعقیب وکنترل می نمایند"
براساس سیستم دیسپچینگ فرمهای بخصوص طراحی ودرجریان قرارداده شده است که به شرح زیر می باشند.
1. برگ دستورکار یا فرم سفارشات ساخت.
2. برگ راهنمای کار در کارگاه .
3. برگ آماده کردن ابزار.
4. برگ در خواست جنس از انبار.
5. برگ کار.
6. برگ درخواست افت.
فصل سوم/ روشهای برنامه ریزی و کنترل تولید در صنعت نمونه
7. کارت برنامه.
3- 11- شرح اطلاعات وجریان فرمها .
فرمها 1 تا شماره4 (ذکر شده دربالا) همگی به یک شکل اند وبا توجه به مورد استفاده شان اسامی مختلف دارند.
فرم اول یعنی فرم سفارشات ساخت در واحد برنامه ریزی جهت تعقیب برنامه ، واین فرم در4 نسخه تهیه می شود که نسخه اول آن برای محاسبه قیمت تمام شده به حسابداری ارسال می شود (حسابداری صنعتی) نسخه دوم آن در مدارک انجام دهنده طرح یا عملیات،نسخه سوم آن درمدارک کنترل نیروگاهی (بیشتر فعالیت های این شرکت در زمینه نیروگاهی است) ونسخه چهارم آن در مدارک سفارش دهنده (واحد برنامه ریزی)بایگانی می شود .شکل 1- نمونه ای از فرم سفارش ساخت را نمایش میدهد.
فرم دوم به نام برگ راهنمای کار همراه قطعه درحرکت بوده وتا انباربا قطعه همراهی می کند.
فرم سوم به نام برگ آماده کردن ابزارجهت تهیه وسائل وابزارمورد لزوم به انبارارسال می شود.
فرم چهارم برگ درخواست جنس ازانبارمی باشد که در3 نسخه تهیه می شود نسخه اول مخصوص حسابداری صنعتی ونسخه دوم مخصوص انبار ونسخه سوم مخصوص درخواست کننده است. شکل 2- نمونه ای از فرم درخواست جنس از انبار رانمایش می دهد.
فرم پنجم برگ کار است اطلاعات مربوط به قطعه وعملیات های لازم برروی قطعه انجام شود وساعت شروع وختم کاروتاریخ انجام عملیات را نشان می دهد.
فرم بعدی برگ درخواست افت از انبارمی باشد گاهی اوقات ممکن است برای ساخت یک قطعه از ورق کامل استفاده نشود.دراین حالت ازباقیمانده ورقهای استفاده شده قبلی استفاده می شود دراین صورت ازبرگ درخواست افت از انباراستفاده می شود.
آخرین فرم کارت برنامه می باشد این کارت نیزمانند برگ کاربرای یک عمل در نظرگرفته شده است.
فصل سوم / روشهای برنامه ریزی و کنترل تولید در صنعت نمو نه
3- 12- حرکت فرمها.
فرمهای بالا پس از تهیه توسط واحد برنامه ریزی برای سرپرست دیسپچرها فرستاده می شود ونامبرده برگهای راهنمای کار در کارگاه وسایر برگهای لازم را بین دیسپچرها ی هر کارگاه توزیع می نماید.
پس از اینکه هردیسپچر فرمهای مربوط به خود را دریافت نمود ،با توجه به برنامه ای که برای کارگاه تهیه نموده ،برگ آماده کردن جنس را به انبار فرستاده وپس از دریافت جواب مثبت ، برگ در خواست جنس را به انبار می فرستد.از طرفی برگ آماده کردن ابزاررا هم به انبار ابزار ارسال می کند کارگاه ،ابزار وجنس را دریافت داشته وکار را طبق برگ کار انجام می دهد. پس از اتمام کار قطعه کنترل شده به انبار می رود وسپس دیسپچر برگ کار را دریافت می کند.
دیسپچر پس از دریافت برگ کار که به منزله تکمیل تمام یا قسمتی از کار است ،برگ کنترل پیشرفت کار را تهیه می کند.اصولاً باید توجه داشت که سفارش هایی که به کارگاه داده می شود،ممکن است سه حالت مختلف داشته باشد؛ یا کار کلاً انجام می شود ،یا قسمتی از آن انجام می شود و یا اصلاًانجام نمی شود .
در حالت اول دیسپچر پس از دریافت آخرین برگ کار،برگ کنترل پیشرفت کار راتهیه کرده وبه همراه برگ کار به واحد برنامه ریزی ارسال می کند.
در حالت دوم (اگر تعویق واقع شده باشد)، در صورتی که توقف کوتاه مدت باشد وبه نظر دیسپچر در موعد کلی تحویل اختلال ایجاد نکند، دیسپچر برگه ها درا نزد خود نگه داشته ودر پایان کار تکمیل وبه واحد برنامه ریزی ارسال می کند .
در حالت سوم دیسپچر به سرپرست خود اطلاع می دهد تا مراتب از طریق سلسله مراتب پیگری شود. همچنین واحد کنترل از برگه های دیگری برای کنترل وضعیت روزانه و هفتگی تولید استفاده می کند که در شکلهای بعد نشان داده شده است .این برگه ها کاربرد داخلی دارند.
فصل سوم/ روشهای برنامه ریزی وکنترل تولید در صنعت نمونه
فصل سوم / روشهای برنامه ریزی و کنترل تولید در صنعت نمونه
فصل سوم / روشهای برنامه ریزی و کنترل تولید در صنعت نمونه
3- 13- نتیجه گیری :
مطالب ارائه شده دراین فصل بر اساس مشاهده مستقیم عملکرد واحد های برنامه ریزی و کنترل تولید در شرکت نمونه مورد مراجعه ویا واحد های مشابه که امر برنامه ریزی و کنترل تولید را برعهده دارند جمع آوری شده است.براساس آنچه در عمل اتفاق می افتد،می توان تعدادی از عوامل تاثیر گذار بر برنامه های تولیدی را به شرح زیر فهرست کرد.
* سیاستهای تولیدی شرکت .
* سیلستهای خدماتی وسرویس دهی شرکت.
* وضعیت نیروی انسانی وانعطاف پذیری آن.
* ظرفیت های کمی وکیفی انبارها.
* وضعیت اقتصادی جامعه وضعیت مورد فعالیت.
* تکنولوژی مورد استفاده در تولید محصول وقطعات.
* وضعیت مواد اولیه.
* وضعیت تهیه کنندگان مواد اولیه و متوسط زمان تاخیر در ارسال قطعات خریداری شده.
* وضعیت پیمانکاران وتوان آنها در برآورده سازی نیازهای کمی وکیفی .
* تقاضای موجود جهت محصولات تولیدی.
* وضعیت مشتریان از لحاظ توان در تاثیر گذاری بر برنامه های ساخت و تغییر الگوی مصرف.
* مشخصات ظاهری و فیزیکی کالای تولیدی و یا مواد در جریان ساخت.
عوامل فوق بدون در نظر گرتن تاثیرشان در تصمیم گیری ودرجه اهمیت شانفهرست شده اند.در حقیقت ممکن استهر یک از عوامل فوق اهمیت خاصی برای یک شرکت داشته واز نظر برنامه ریزان شرکت دیگر فاقد اهمیت باشد به عبارت دیگر تفاوت در ارزیابی اهمیت عوامل موثربر برنامه ریزیث ،باعث متنوع شدن دیدگاه های حاکم بربرنامه ریزی در شرکت های مختلف میگردد.
باید توجه داشت که ممکن است عوامل دیگری نیز برتصمیم مدیرانبرنامه ریزی تاثیر گذار باشند.تعیین این عوامل ودرجه تاثیرگذاریشان بر تصمیمات برنامه ریزی از وظائف اصلی مدیران مربوطه می باشدویکی دیگر از انتظارات موجود از سیستم خبره فعال در این زمینه را تشکیل می دهد.
به هر حال این عوامل و نحوه تاثیر شان در برنامه ریزی و کنترل تولید ،در فصلهای چهارم وپنجم شرح داده خواهند شد.
فصل چهارم
سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید
فصل چهارم / سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید
4-1- عوامل اصلی موثر برتصمیم گیری.
همانطور که در نمودارهای قبلی نیز آمده است ،عوامل اصلی موثر برتصمیم گیری درمدیریت برنامه ریزی وکنترل تولیدعبارتند از:
1- تهیه کنندگان :
در این محدوده روندقیمتها ،قابلیت پشتیبانی وساختارتوانی تهیه کننده در نظر گرفته می شود.روند قیمت به این دلیل مورد توجه قرار می گیردکه اگر در طول مدت نگهداری موجودی قیمتها بالا رود ،به نفع شرکت خواهد بود در غیر اینصورت اگر در زمان نگهداری موجودی قیمتها کاهش یابد،هزینه سنگین به شرکت تحمیل خواهد شد .مطالعه توان پشتیبانی، به قابلیت تهیه کننده در تدارک شرکت در مواقع اضطراری مربوط می شود.همچنین ساختار توانی تهیه کننده برای ارزیابی توانایی او در بر آورده سازی نیازها به بهترین وجه ،مورد مطالعه قرار می گیرد.
2- رقابت :
این محدوده شامل تهاجمات رقابتی وساختار قدرتی بازار است. ارزیابی رفتار تهاجمی رقبا به دلیل اثرات شدید رقابت در شرایط اقتصادی بازار آزاد مورد توجه قرار می گیرد.
3- مشتریان :
این محدوده مربوط است به درجه فشار مشتریان بر تصمیمات شرکت و ساختار توانی وپتانسل آنها در تعیین روشهای عملیاتی باراز.این محدوده برای تعیین چگونگی پاسخ به مشتریان ،به هنگام افزایش تعدادومطرح کردن تقاضای جدید ،مورد مطالعه قرار می گیرد.به عنوان مثال اگرشرکتی دارای مشتریان خاص ومحدود باشد ،توان مشتریان (وریسک مربوط به از دست دادن این مشتریان) دارای پتانسل بالایی است.دراین حالت شرکت باید اهمیت بیشتری به برآوردن نیازهای مشتریان بدهد .این حالت در صنایع تولید اتمسفربخوبی قابل مشاهده می باشد.
4- تقاضای بازار :
در این زمینه انواع تکنولوژی تولید محصولات ووضعیت اقتصادی صنعت مورد بحث مورد بررسی قرار می گیرد.باید توجه داشت که پیشرفت سریعتر تکنو لوژی یکی باعث کاهش عمررقابتی یک قطعه ویا محصول می گردد وممکن است باعث ایجاد ریسک در نگهداری موجودی یک قطعه شود.
وضعیت اقتصادی صنعت در تعیین تقاضای کلی وپتانسل بازاربرای جذب موجودی،مورد استفاده قرار
فصل چهارم /سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید
می گیرد. همچنین دیدگاه مناسب اقتصادی می تواند برافزایش درست نمایی پیش بینی های میزان فروش یک قطعه تاثیر گذارد.
5- شرکت :
دراین محدوده اهمیت قطعه،سیاستهای تولیدی ومحدودیتهای شرکت مورد توجه قرارمی گیرد.در صورتی که یک قطعه نقش حیاتی در تولید یک یا چند محصول بازی کند وکمبود آن باعث توقف خط تولید شود،باید مورد توجه خاص قرار گیرد.سیاستهای تولیدی یکی دیگر از عوامل درونی موثر بررفتارشرکت است.به عبارت دیگربرنامه های تولیدی شرکت براساس سیاستهای از پیش تعیین شده،تنظیم واجراءمی گردند.
محدویتهای شرکت ازدیگرعوامل موثربرتصمیمات مربوط به مقدارتولید هستند.بهعنوان مثال درصورتی که نیروی کار انعطاف پذیر باشد،می توان درموارد افزایش ناگهانی تقاضای بازاربه جای نگهداری موجودی ازاضافه کاراستفاده کرد.
ازطرف دیگراگرخطوط تولید خیلی انعطاف پذیرنباشند،برنامه ریزی تولید برای هرتقاضای غیرمعمول باعث افزایش موجودی خواهد شد.
6- کالا :
مشخصات ومختصات کالای تولیدی ازدیگرعوامل موثربرنحوه تصمیم گیری درمورد مقدارتولید می باشد.درصورتیکه بتوان از سفارشهای عقب افتاده استفاده کرد،نیازی به نگهداری موجودی بیش از حد معمول وجود ندارد دراین حالت می توان با قدری تاخیرکالای مورد نیازمشتری را به وی تحویل داد.
در صورتیکه کالا یا قطعه مورد برنامه ریزی قابل استفاده درچند محصول مختلف باشد.اطمینان ازدرددسترس بودن موجودی جهت ارسال به خطوط تولید اهمیت زیادی پیدا می کند،دراین حالت لازم است سطح موجودی این کالای خاص بیشترازحد معمول درنظرگرفته شود.
یکی دیگرازعوامل مهم دراین زمینه خواص فیزیکی قطعه یا کالای مورد برنامه ریزی می باشد،بعضی ازاین خواص عبارتنداز: اندازه،تولید،شرایط محیطی انبار،وزن وغیره.
فصل چهارم /سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید
4- 2- مراحل تهیه برنامه تولید.
روند کلی درتهیه برنامه تولید را می توان به شرح زیرفهرست کرد،ممکن است بعضی ازمراحل زیربصورت ضمنی وبه همراه مراحل دیگر انجام پذیرد ویا مراحلی به این روند اضافه ویا ازآن کسرشود این مراحل عبارتنداز:
1. پیش بینی فروش دوره مورد نظر.
2. تنظیم ترکیب محصولات وگروهبندی پیش بینی فروش.
3. تهیه لیست ظرفیت ماشین الات وبرنامه های تعمیرات اساسی یاجاری وبرنامه های افزایش یاکاهش ماشین آلات .
4. دریافت اطلاعات مهندسی ونقشه های محصولات ومشخصه ها نظیربرگهای لیست موادوقطعات ( جدول 1- نمونه ای از لیست مواد مورد نیاز مشعل های گازی مینی در ضمیمه) وبرگهای عملیات ونمودارهای مراحل تولید.(FPC,AC,OPC) (جدول 2- در ضمیمه نمونه ای از نمودارOPC مشعل های گازی مینی را نمایش می دهد)
5. تعیین ساخت یاخرید.
6. تعیین اولویت هادرمورد سفارشات دریافتی.
7. برآورد ظرفیتهای لازم جهت ساخت محصولات مورد نظروپیش بینی اضافه کاری ها یا افزایش ظرفیت ها.
8. تعیین برنامه اصلی تولید دردوره مورد نظربرای محصولات نهایی وقطعات.
9. بررسی عوامل کیفی موثربرتولید وتغییربرنامه تولید درصورت لزوم برای منطبق شدن باواقعیتهای حاصل ازعوامل کیفی.
10. تهیه برنامه،احتیاجات مواد وقطعات.
11. تهیه برنامه احتیاجات نیروی انسانی.
فصل چهارم / سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید
4- 3- ابزارهای تجزیه وتحلیل کمی.
علاوه برعوامل کیفی ویا بیشترقضاوتی که دربالا مورد بحث قرارگرفتند،لازم است ازابزارهای تحلیلی نیزاستفاده شود.
بدلیل اینکه انتخاب روشهای کمی مورد استفاده دربرنامه ریزی عملیات متعددند وانتخاب هریک از آنها بستگی به ماهیت سیستم تولیدی واستنباط حاصل ازتجربه مدیرارشد برنامه ریزی دارد،می توان درانتخاب روش کمی برنامه ریزی تولید نیزازامکانات سیستمهای خبره استفاده کرد،اما بدلیل خارج بودن این مقوله ازمحدوده بحث ،به جای استفاده ازچنین روشی ازیک روش کمی خاص وازبیش تعیین شده استفاده می کنیم.
روش مورد استفاده دراینجا روش برنامه ریزی موادموردنیاز Material Requairement Planning ) ) است برای مطالعه بیشتردرمورد دلیل انتخاب این روش برای برنامه ریزی درسیستم تولید دسته ای می توان به کتابهای موجود درزمینه برنامه ریزی ومدیریت تولید مراجعه کرد.
4- 3- 1- نیازهای اطلاعاتی سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید.
اطلاعات مورد نیازسیستم را می توان به دو دسته تقسیم کرد.
1. اطلاعات مورد نیاز روش MRP .
2. اطلاعات تکمیلی مورد نیاز سیستم خبره.
4- 3- 1- 1- اطلاعات مورد نیازروش MRP
همانطورکه درشکل(4- 1) نشان داده شده است ،اطلاعات مورد نیازروش MRP ازسه منبع اصلی سرچشمه می گیرد که عبارتنداز :برنامه اصلی تولید 1 ،لیست مواد2 وفایل اطلاعات موجودی 3 .
1- Master Production Schadule
2- Bill of Material
3- Inventory Fille
فصل چهارم /سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید
برنامه اصلی تولیدنشان دهندهاین است که قطعات تولید شده نهایی کدامها هستند،در چه زمانی مورد نیازند وچه مقدارازهریک باید تولید شود.
باید توجه داشت که برنامه اصلی و تولید،نشاند دهنده کاری است که باید انجام شود نه کاری که ممکن است انجام پذیرد.به همین دلیل ممکن است اجرای کامل برنامه تولید درمدت زمان خواسته شده،امکانپذیرنباشد.پس این نکته را باید درنظرداشت که روش MRP نمی توان امکانپذیر بودن یا نبودن برنامه راتشخیص دهد.به همین سبب اغلب لازم می شود که برنامه اصلی تولید مدتی اجراءشود تا امکانپذیرنبودن آن با تکیه برمنابع فعلی آشکارشود.به عبارت دیگرلازم است برای داشتن تصویری دقیق،برنامه اصلی تولید براساس روش MRP انجام پذیرد حال درصورتیکه امکاناپذیربودن اجرای برنامهاصلی تولید اثبات شود،می توان ازطریق افزایش ظرفیت ( اضافه کاری یا پیمانکاری) ویا تغییربرنامه اصلی تولید اولیه،اقدام نمود.در صورت انتخاب راه دوم ممکن است برنامه اصلی تولید چندین بارمورد تجدید نظرقرارگیرد.دراین حالت لازم است برنامه اصلی تولید فعلی حداقل به مدت یک واحد دوره زمانی تولید،ثابت نگه داشته شود 1 تا بتوان بابررسی وضعیت حاصل ازتولید،برنامهمناسب با احتیاجات رابدست آورد.
لیست مواد (BOM) حاوی فهرستی ازکلیهمونتاژها ،زیرمونتاژها وقطعات ومواد خامی است که برای تولید یک واحد ازمحصول نهایی مورد نیازند بنابراین هرمحصول نهایی دارای لیست مواد مخصوص به خود است.فایل اطلاعات موجودی برای ذخیرهاطلاعاتی درمورد وضعیت هریک ازقطعاتی که باید دریک دوره تولید نگهداری شوند،مورد استفاده قرارمی گیرد.این فایل حاوی اطلاعاتی درزمینه نیازناخالص ،مقداردریافت برنامه ریزی شده ومقدارمورد انتظاردردسترس می باشد همچنین این فایل جزئیات بیشتری،نظیرنام تهیه کننده ،زمان تاخیروحجم محموله رادربردارد.علاوه براین تغییرات تاریخ دریافت وبرداشت قطعه،سفارشات باطل شده ووقایع مشابه دراین فایل نگهداری می شود.
برنامه ریزی ظرفیت مورد نیاز2 (CRP)
پس ازپردازشهای مربوط به MRP نوبت به تهیه برنامه ظرفیت مورد نیازمی رسد.این کاربرای بررسی وضعیت منابع درمقابل برنامه تولید تنظیمی انجام می شود
1- Ferrzing
2- Capacity Requirement Planning
فصل چهارم / سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید
فصل چهارم / سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید
با بررسی این برنامه می توان به مقدارکمبود ویا مازاد منابع پی بردوترتیبات لازم برای به هنگام سازی MRP را اتخاذ کرد.نکته مهم درتهیهاین برنامه تبدیل حجم تولید به واحدهای نفرساعت وماشین ساعت می باشد.پس ازتعیین مقدارکمبود دردوره های مختلف افق برنامه ریزی،می توان درمورد انتقال تولیدازدوره های مواجه با کمبود منابع به دوره های دیگروتصمیمات دیگرمانند ارجاءکاربه پیمانکاریا انجام اضافه کاری ویا رد بعضی ازسفارشات استفاده کرد وبرنامه تولید امکانپذیرراتنظیم کرد.شکل (4- 2) مراحل اجرای روشهای MRP وCRP را نمایش می دهد.
4- 3- 1- 2- اطلاعات تکمیلی سیستم خبره.
a) برگ عملیات :
اطلاعات مربوط به نوع عملیات ،یکی ازاطلاعات مورد نیازسیستم خبره می باشد این اطلاعات می تواند شامل نام وشماره ماشین،زمان آماده سازی ،زمان اجراءومحل انجام یک کارخاص باشد.
b) کد گذاری وطبقه بندی :
برای شناسایی یک قطعه لازم است یک کد منحصربفرد برای آن درنظرگرفته شود.همچنین برای شناسایی دقیق قطعه وکاربرهای آن لازم است اطلاعات زیردرمورد قطعه نگهداری شود.
* کد ABC .
* واحد اندازه گیری.
* کدهای خریدار/ برنامه ریز.
* کد کالا (جایگیری دردسته بندی کالاهای مشابه ).
* کد نوع موجودی (خام، نیمه ساخته، زیرمونتاژ،محصول نهایی،…)
c) داده های مراکز کاری:
اطلاعات منابع مختلف که تاسیسات تولید را تشکیل می دهند،درفرمهای اطلاعات مراکزکاری نگهداری می شوند. این اطلاعات عبارتند از.
* اطلاعات عمومی.
* تعریف وتشریح مراکزکاری .
* معرفی سرپرستان .
* نرخ ثابت ومتغیرظرفیت .
* اطلاعات ماشین ها.
* تعریف کلیه ماشینهای مرکز.
فصل چهارم / سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید
* تعدادماشینهایی که قادرند کارمعینی راانجام دهند.
* معرفی نیروی کارلازم برای کارباماشین ها.
* ظرفیت ماشین آلات.
* نیازهای تعمیراتی ماشین آلات.
* اطلاعات منابع.
* پرسنل شاغل.
* تعداد شیفتهایی که بایدبرنامه ریزی گردد.
* زمان کارها.
* ساعات اضافه کاری.
* اطلاعات ظرفیت.
* درصد های بارگذاری (Loadin ).
* ضریب عملکرد (بازدهی).
* حداکثرظرفیت زمانی.
d) داده های ماشین کاری:
این اطلاعات مربوط به خصوصیات ماشین های مورد استفاده درخطوط تولیدهستند وعبارتند از.
* اطلاعات عمومی.
* اطلاعات نگهداری.
* جدول نگهداری.
* جدول تعمیرات .
* محل تعمیرات .
* اطلاعات مربوط به دسترسی .
* برای استفاده درچه زمانی برنامه ریزی شده.
* موقعیت دسترسی فعلی.
* تاخیرات پیش بینی شده.
فصل چهارم / سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید
فصل چهارم / سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید
4- 4- ملا حظات دیگردرمورد برنامه ریزی (برنامه ریزی صریع،برنامه ریزی ضمنی)
آنچه که باید در اینجا به آن اشاره شود هزینه های اجرای یک برنامه می باشد. درارزیابی عوامل کیفی بنوعی هزینه ها هم درنظرگرفته می شوند.یعنی تعیین اهمیت یک عامل کیفی دربرنامه ریزی ،بنوعی تاثیردادن هزینه های ناشی از درنظرگرفتن این عامل دربرنامه ریزی می باشد.دراین تحقیق بررسی مستقیم هزینه ها گنجانده نشده است،ولی این به معنی چشم پوشی ازهزینه ها دربرنامه ریزی تولید نیست.بلکه هربرنامه ریزی درصد ودستیابی به حداقل هزینه است.دربررسی هزینه هامی توان به دو صورت کلی بررسی ضمنی 1 وبررسی صریع 2 عمل کرد.
در بررسی ضمنی که معمولاًمورد استفاده قرارمی گیرد،به جای استفاده ازمقادیرریالی وریز هزینه ها از شاخصهای ضمنی که براساس دسته ای ازهزینه های تنظیم شده است ومعمولاً دارای جنبهکیفی است استفاده می شود . دراین تحقیق این روش مورد استفاده قرارگرفته است.
در بررسی صریع،هزینه ها بصورت جزیی شناسایی شده ودسته بندی می گردند این دسته بندی معمولاً بصورت زیراست.
1. هزینه های ثابت .
2. هزینه های نیمه متغیر.
3. هزینه های متغیر .
دراین نوع بررسیهزینه هاازروشهای کمی برای بهینه کردن برنامه های تولید استفاده می شود.معمولاًاین نکته برای افراد خبره کاملا ًروشن است که مدیران قادربه تشخیص کامل هزینه های بعضی ازمتغیرهای موجودی درمدلهای فرض شده برای بهینه سازی،نمی باشند دلیل این امراستفاده ازروشهای حسابداری مختلف برای استخراج هزینه ها می باشد.چنین کاستی هایی دربرآورد هزینه ها می تواند باعث نتیجه گیری های خطرناک بشود. یکی دیگرازنتایج عدم دسترسی به هزینه های دقیق ازکارافتادن مدلهای ریاضی موجود بهینه سازی می باشد.این شکل عملا ًدرشرکتهای تولیدی داخلی دیده می شود بطوریکه اکثراً علیرغم داشتن برنامه های تولید مبتنی برمدلهای ریاضی به استفاده ازروشهای کیفی برنامه ریزی که براساس تجربیات مدیران بنا شده اند اقدام می کنند به هرصورت انتخاب یکی ازروشهای صریعیا ضمنی دربرنامه ریزی (ومتعا قباًدرارزیابی هزینه ها) مستلزم دقت فراوان درتجزیه وتحلیل روشهای حسابداری وبرنامه ریزی مورد استفاده درشرکت می باشد.
1- Impllcit Measurement
2- Explicit Measurement
فصل چهارم /سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید
4- 5- تعریف مسئله.
آنچه که دراین مبحث ارائه می شود ابتدا به چند سوال در زمینه برنامه ریزی مواد درصنعت نمونه توضیح می دهم سپس با ارائه یک سناریوی نوعی ازچگونگی تصمیم مدیربرنامه ریزی درمورد سطح موجودی یک کالای خاص می باشد.
سوال 1)اگرقرار مواد اولیه (MAKE) با فرآیند خاص تولید ساخته شده ودراختیارسیستم تولید قرارمی گیرد :الف) اجرای این برنامه چگونه است که باعث وقفه ای درخط تولید نشده وبه موقع اقلام مورد نیازوارد خط تولید می شود؟
مواد اولیه یا کالای نیمه ساخته (MAKE) بسته به پیش بینی واحد فروش که واحد فروش پیش بینی فروش سالانه را به واحد برنامه ریزی اعلام می کند، (نمونه ای ازاین پیش بینی فروش برای سال 85 درجدول 4-2 موجوداست) واحد برنامه ریزی تولید هم بسته به نوع کالای ( کالای سفارشی یا روتین ) درخواست شده ،زمان فرآیند تولید کالاهای نیمه ساخته، زمان ساخته آنها رامشخص می کند کالاهایی که نیازمندزمان بیشتری برای ساخت هستند زودتراز دیگر کالاها شروع به تولید می شودوبعدازساخت در انبار نگهداری می شود تا درزمان خود به خط تولید محصول نهایی تحویل داده شود. اما همیشه برای کالاهای نیمه ساخته به علت اینکه وقفه ای در خط تولید محصول نهای پیش نیاید، یک سقف معینی برای آن به عنوان ذخیره استراری تعیین می شود واگرموجودی از این میزان کمتر شود فوراًشروع به ساخت وآماده سازی کالاهای نیمه ساخته می کنیم تا همیشه برای مواقعه استراری آمادگی داشته باشیم .
گاهی اوقات امکان دارد به دلایلی (نبود مواد اولیه ساخت ،نبود تجهیزات لازم،نبودزمان کافی و….) کالای نیمه ساخته که برای خط تولید نیاز است موجود نباشد.برای اینکه خط تولید متوقف نشود وشرکت متحمل هزینه های کمبود وهزینه های فرصت های از دست رفته نشودسه حالت وجود دارد که عبارتند از:
حالت اول ،کالای نیمه ساخته را اگراز نظر بهای تمام شده بصرفه باشد آنرااز بیرون شرکت تهیه کرده وآن راوارد خط تولید محصول نهای می کنیم .
حالت دوم ،این امکان وجود دارد که خریدن یک کالای نیمه ساخته بصرفه نبوده واگر محصول نهایی رااز بیرون تهیه کرده و فقط ازآرم ومشخصات شرکت برروی آن استفاده کرد وآن را به خریدار تحویل دادبصرفه تر باشد.
حالت سوم ،نه خرید کالای نیمه ساخته ونه محصول نهای از بیرون بصرف نبوده وترجیح داده می شود که تولید متوقف شود.
فصل چهارم / سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید
بعضی کالاها تولید آنها برای شرکت روتین وهمیشگی نیست وتولید آنها طبق سفارش است برای اینکه هزینه های انبارداری کاهش پیدا کند کالای نیمه ساخته این محصولات همیشه درانبارموجود نیست و هنگامی که سفارش دریافت می شود یک زمان یا فرجه زمانی برای کاردرنظرگرفته می شودتا کالای نیمه ساخته آماده وبه خط تولید محصول سفارشی تحویل داده شود.
سوال 2- اگرمواد یا قطعات از بازارخریداری شده ،پس ازاستقراردرانباربه خط تولید منتقل می شوند،تاچه حدبین برنامه تهیه سفارش وبرنامه تولید هماهنگی وجود دارد؟
در شرکت اتمسفر درمورد خط تولید به علت اینکه خود واحد برنامه ریزی آن را تحت کنترل دارد کمترناهماهنگی بین انباروخط تولید وواحد خرید پیش می آید واحد برنامه ریزی وکنترل مواد با چک کردن موجودی انبارهرهفته یکباروبا در نظرگرفتن مصرف مواد اولیه هریک واحد ازمحصول نهایی وتعداد تولید دریک ماه یا تعداد سفارش دریافتی برای ساخت ،میزان کسری موجودی خودرا قبل ازشروع فرآیند تولید مشخص کرده وبه واحد خرید اطلاع می دهد.وواحد خرید با توجه به اولویتها وبودجه شرکت کالاهای مورد نیاز را تهیه میکند .
سوال 3- وقفه های که احیاناً در خط تولید ایجاد شده ومتاثراز سیستم تامین مواد می باشد دریک دوره زمانی (یک هفته) چقدر بوده وچه میزان از این وقفه ها میتواند با برنامه ریزی مناسب جبران کرد ؟
در خط تولید با درنظرگرفتن احتمال وقفه های خط تولید قبل از شروع کارخط تولید ابتدا موجودی انبارواقلام موردنیازتوسط سیستم انبارچک می شودواگر کسری در میزان موجودی مورد نیازوجودداشته باشد برای تهیه آن با واحد خرید وبازرگانی هماهنگی های لازم انجام می شود.وواحد خرید با درنظرگرفتن زمان ومیزان مورد نیازخط تولید اقدامبه تهیه کالاهای مورد نیازشرکت می کندودر اختیار انبار وسپس واحد تولید قرار می گیرد.تا در زمان تولید خط تولید با وقفه های تولید روبه رو نشود زیرا هزینه های سنگینی به شرکت وارد می شودکه عبارتند از: 1) هزینه های حقوق ودستمزد کارگران بیکار 2) خواب دستگاه هاوتجهیزات 3) و فرصتی که در بازارمتعلق به شرکت بوده ولی به علت کمبود مواد ودرنتیجه کمبود محصول از دست می رود وغیره …….
فصل چهارم /سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید
فصل چهارم / سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید
از سوی دیگرهزینه های متحمل به شرکت براثرکمبود کالاهای مورد نیازخط تولید بسیار سنگین است شرکت ترجیح می دهد. این ریسک را به حداقل خود برساند برای این کارازروش ذخیره استراری استفاده می کند.اماگاهی براثربعضی موارد مثل محدودیت های گمرکی یانبود منبع مناسب ونبود کالا مورد نیاز دربازاراین ذخیره استراری هم به پایان رسیده وشرکت با کمبود مواد روبه رو است ،که دراینجا شرکت دچاریک وقفه درخط تولید می شود دراین زمان شرکت تدبیردیگری برای کم کردن هزینه های وارده به شرکت اتخاذ می کند ،باگماردن کارگران بیکاردرخط تولید سایر محصولات یا تولید کالای های نیمه ساخته که فعلا ً به آنها نیازنیست هزینه کارگران بیکاررا به حداقل خود می رساند اما هزینه های خرید خیلی کمترازهزینه های کارگران بیکارحتی درزمان انجام کارهای موقت است به همین دلیل در اسرع وقت شرکت سریعا ً اقدام به تهیه کالاهای مورد نیازمی کند وزمان این وقفه ها در صنعت نمونه حداکثر بین 2 الی 3 روزاست .
سوال 4- ارزش اقلام ومقدارآنها در انبار به چه میزان است وشرکت برای انبار گردانی از چه روشی استفاده می کند ؟
با توجه به اینکه شرکت برای کنترل دارایهای خود از روش میانگین موزون استفاده می کند وهمچنین دارای 5 انبار اصلی است که عبارتنداز : انبار قطعات یدکی ،انبار مواد شیمیایی ،انبارفنی ،انبارضایعات وانبارتولیداست .
ولی ما فقط برای مشعل های گازی مینی فقط به اقلام انبارتولیدنیاز داریم وانبارقطعات یدکی به همین دلیل مقداراقلام مورد نیاز در انبارتولید معادل 8950679230 ریال ومیزان اقلام موجودی در انبارقطعات یدکی معادل 578539600 ریال است.
فصل پنجم
نتیجه گیری و جمع بندی وپیشنهاداتی
برای حرکتها بعدی.
فصل پنجم / نتیجه گیری وجمع بندی وپیشنهاداتی برای حرکتهای بعدی
در فصل های قبل اصول نظری وکلیات یک سیستم خبره وبه دنبال آن یک سیستم خبره برنامه ریزی وکنترل تولید همراه ارائه مسائلی در مورد برنامه ریزی درصنعت نمونه ارائه کردیم.
دراین فصل یک جمع بندی یافته ها در صنعت ونتیجه گیری وارائه پیشنهاداتی سازنده را مطرح می کنیم.
5- 1- بررسی سیستم خبره وپیشنهادات .
5- 1-1 – توانایی های سیستم
از آنجا که سیستم مورد استفاده براساس استنتاجی مبتنی بر پرسش وپاسخ عمل می کند وامکان افزودن،حذف وتصحیح سوالات وجود دارد ،می توان آن را درموقعیتهای مختلف بکار گرفت وااستفاده از افراد خبره وآشنا به اصول وعملکرد سیستم دستیابی به پاسخهای منطبق برواقعیت را تضمین می کند.
برای تشریح موقعیت دراین سیستم از روش شناسایی عوامل موثر برتصمیم استفاده شده است.به عبارت دیگردراینجا برای برنامه ریزی یک موقعیت خاص عوامل موثربرآن موقعیت به عنوان عناصراصلی درنظرگرفته شده انددرمقابل این عوامل پیش فرض های تصمیم مطرح شده اند.هر ترکیب خاص از عوامل مختلف تصمیم می تواند منجر به یک تصمیم خاص گردد. یکی ازتوانایی های مهم این سیستم امکان افزودن ،حذف و یا تغییرمیزان تاثیرعوامل برتصمیم نهایی می باشد ازسوی دیگرمی توان پیش فرضهای تصمیم رانیزتحت کنترل ومدیریت قرارداد.
هریک از عوامل موثربرتصمیم خود قابل تقسیم به عوامل فرعی دیگرمی باشد وهریک ازاین عوامل نیزخود قابل تفکیک وارزش گذاری مجدد می باشند این تقسیم وتفکیک عوامل بدون هیچ محدودیتی امکانپذیراست وعملا ً درخت تصمیمی نا محدود رادر اختیارکاربرقرارمیدهد. دراینجا باید توجه داشت تعریف متغییرهای تصمیم (عوامل موثربرتصمیم) وتعیین حدود مسئله (عمق درخت تصمیم) برعهده فرد خبره (آموزگار سیستم) می باشد.
همچنین سیستم ،مواردی ازقبیل کامل بودن ساختاردرخت تصمیم ،منطقی بودن روابط داخلی درخت وامکانپذیر بودن اجرای سیستم با شرایط فعلی را بصورت خود کارکنترل ودر مواقع لازم پیامها واخطارهای ضروری را اعلام می کند .
با توجه به ساختارمورد استفاده وزبان انتخاب شده جهت برنامه نویس سیستم ،امکان گرفتن پاسخ پاره ای از سوالات مطرح شده از سیستمهای خبره با تغییری کوچک در سیستم حاضر امکانپذیر است.این امکان سازگاری ودوام بیشتر سیستم توسعه داده شده را درارتباط با سایر سیستمهای اطلاعاتی،تضمین می کند.
فصل پنجم / نتیجه گیری وجمع بندی وپیشنهاداتی برای حرکتها ی بعدی
5- 1- 2- موارد لازم جهت تکمیل سیستم.
ادعای کامل بودن ونهایی شدن درتمام زمینه ها وخصوصا ً در زمینه های علمی ادعایی عبث وبیهوده است.نگارده اعتقاد دارد که مدل ارائه شده نقطه شروعی برای حرکتهای بعدی در این زمینه است وفقط درحد یک مدل اولیه می توان در مورد آن اظهارنظرکرد.
مواردی که می توان در قدمهای بعدی به آنها پرداخت به شرح زیر است:
o امکان اجرای دوباره مدل با تغییریک یا چند عامل بدون نیازبه وارد کردن دوباره پاسخهای قبلی که تغییر نکرده اند .
o تحلیل میزان حساسیت مدل به تغییرپاسخها (به ازاء چه تغییری در پاسخها ، توصیه فعلی سیستم عوض خواهد شد؟)
o استفاده ازامکانات گرافیکی مشابه Windows جهت سهولت برقراری ارتباط کاربر بامدل
o فارسی کردن سیستم برای انطباق بیشتر بامحیط کاری داخل.
5- 2 – پیشنهاداتی برای شرکت .
شرکت با میزان وقفه های تولید خودرا میتواند به صفر نزدیک کند با انجام دو کارکه عبارتند از :
1) بادر نظر گرفتن ذخیره احتمالی برای مواد وکالاهای خود .
2) با شناسایی بیش ازیک عرضه کننده برای مواد اولیه مورد نیاز خود .
تا هنگامی که یک عرضه کننده به هر دلیلی نتوانست نیازهای شرکت را برآورده سازد شرکت بتواند از طریق عرضه کننده دیگراین نیاز ها را تامین کند و در هنگامی که اختلاف قیمت بین عرضه کنندگان یک مواد با شرایط یکسان زیاد است بتواند بهترین عرضه کننده را انتخاب کند.تا میزان وقفه های خط تولید ناشی از کمبود مواداولیه را به صفر برساند.
3) شرکت با نزدیک کردن خود به استراتژی تولید بهنگام می تواند هزینه های انبار داری را تا حد زیادی کاهش دهد والبته رسیدن به این هدف بصورت 100% درصد امکان پذیر نیست به دلیل وجود تورم ومحدود بودن عرضه کنندگان منابع اولیه .
منابع وماخذ
* صادق عقیلی ،سید مسعود طراحی یک سیستم برنامه ریزی تولید سفارشی در صنایع تابلوسازی برق (رساله کارشناسی ارشد) دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران ،1371
* سید علیرضا میرمعینی طراحی سیستم های خبره (رساله کارشناسی ارشد )، دانشگاه تربیت مدرس ،تهران بهار ،1376
* واحد آموزش شرکت اتمسفر.
Bowen ,Kennetha ,Prolog and Expert Systems .MCgraw -Hill Inc singa pore, 1991-
-Kerr yr,In tegrating Knowledge- Based and data base Management Systems . Ellis Horwood ltd , Eng land.1990
66