جایگاه شورای شهر در مدیریت شهری

جایگاه شورای شهر در مدیریت شهری
استاد: خانم حبیبی

دانشجویان: احسان تراج – محمد صالح آبیاری

شهرسازی
زمستان 1390
کلمات کلیدی: شورا، مدیریت، شهرنشینی، مدیریت محلی

مقدمه:
مهمترین نهاد محلی که بر اساس اصل صدم قانون اساسی حق دخالت در اداره امور شهر و نظارت بر حسن انجام وظایف مدران محلی را دارد ، شورای اسلامی شهر است که اعضای آن به عنوان نمایندگان افکار عمومی با رای مستقیم مردم انتخاب می شوند .
مطابق « قانون تشکیلات وظایف و انتخابات شورای اسلامی کشور و انتخابات  شهرداران »  مصوب 1/3 /1375 شرح وظایف 29 گانه شورای شهر در ماده 71 تعیین شده است که با توجه به آن به نظر می رسد موثرترین عامل در مدیریت شهری ، بایستی شورای شهر باشد.
اما در طول دوره اول شوراها ، ثابت شد که قانون مذکور کافی نبوده و ضمانت های اجرایی لازم برای انجام وظایف شورای شهر در آن وجود ندارد.
وظایف شورا اکثراً به نهاد شهرداری محدود شده و قدرت و اختیارات لازم جهت تصمیم گیری و سیاستگذاری بر تمام عناصر و سازمانهای موثر در مدیریت شهری را ندارد.
2
جایگاه شورای شهر در مدیریت شهری

مفهوم مدیریت شهری چنان گسترده و پیچیده است که به هیچ وجه نمی توان شهرداری را با وظایف کنونی اش معادل مدیریت شهری دانست . همه بخش ها و نهادهای مسئول اداره امور مختلف شهر اعم ازامور فرهنگی ، اجتماعی ، آموزش و پرورش ، اوقات فراغت ، بهداشت عمومی ، توسعه کالبدی ، امنیت و نظم محلی ، زیر ساخت ها و تجهیزات شهری و … تحت پوشش سیستم مدیریت شهری قرار می گیرند.
شورای شهر نیز به عنوان عنصر سیاستگزار، تصمیم گیر و با اندکی تسامع قانونگذار مدیریت در سطح محلی ، باید از خصلت جامعیت و فراگیری برخوردار بوده و بتواند وظایف سیاستگزار و نظارتی خود را نسبت به تمام امور شهر و سازمان های ذی ربط ایفا نماید. اما در عین حال کمیت و کیفیت این خصلت تحت تاثیر سه عامل زیر تعدیل شده و برحسب جوامع مختلف ، اشکال متفاوت می یابد. این عوامل عبارت اند از :
ساختار حکومت و میزان تمرکزگرایی
سطح توسعه یافتگی
شکل گیری و تکامل جامعه مدنی
3
جایگاه شورای شهر در مدیریت شهری

4
نقش و جایگاه شوراها در ساختار مدیریت شهر با وجود قوانین فعلی دارای ابهامات زیادی است. هر چند زمینه های خوبی برای مشارکت مردم در این امر، در قانون دیده شده است، اما کافی نیست.
به عبارت دیگر با عدم انجام تغییرات درقوانین مذبور تحقق مدیریت شهری واحد و افزایش مشارکت شهروندان در نظام برنامه ریزی و مدیریت شهری ایران امری سخت و دشوار خواهد بود. بیشتر افراد به مشارکت نگاه مثبتی دارند اما راه کارهای آن را یا نمی دانند یا موانعی در راه وجود دارد که مقوله مشارکت، بی ثمر مانده است.
امروزه در برنامه ریزی شهری و یا در سایر زمینه های مرتبط با زندگی انسانها، استفاده از مشارکت های مردمی، به عنوان عاملی مثبت ویا حتی اجتناب ناپذیر تلقی می شود. طرحهایی که نتایج آنها به نحوی با زندگی مردم ارتباط دارد و بر آن تاثیر می گذارد،خود نیز باید به نوعی از مردم تاثیر پذیرد.
جایگاه شورای شهر در مدیریت شهری

برخی از وظایف شورای شهر در ایران :
1- انتخاب شهردار به مدت 4 سال که حکم انتصاب به وسیله وزیر کشور یا استاندار  صادر می گردد.
2- تصویب آئین نامه های پیشنهادی شهرداری.
( با رعایت دستور العملهای وزارت کشور)
3- تصویب اساسنامه موسسه ها و شرکت های وابسته به شهرداری.
( با تائید موافقت وزارت کشور)
4- تصویب بودجه ، اصلاح و متمم بودجه و تفریغ بوجه سالانه شهرداری و شرکت های وابسته به آن.
5- تصویب لوایح و برقرای یا لغوعوارض شهر و تغییر نوع و میزان آن.
( با در نظر گرفتن سیاستهای دولت که از سوی وزارت کشور اعلام می شود)
5
جایگاه شورای شهر در مدیریت شهری

6- تصویب نرخ خدمات ارائه شده توسط شهرداری و سازمانهای وابسته.
7- وضع مقررات و نظارت بر حفر مجاری و مسیرهای تاسیسات شهری.
8- تصویب نرخ کرایه وسائط نقلیه درون شهری.
9- نظارت بر اجرای طرحهای مربوط به ایجاد و توسعه معابر ، خیابانها و میادین و فضای سبز وتاسیسات عمومی شهر.
10- تصویب نامگذاری معابر، خیابانها، کوچه ها …
11- بررسی و شناخت کمبودها ، نیازها و نارسائی های حوزه انتخابیه و تهیه طرحها و پیشنهادات اصلاحی و ارائه به مقامات مسئول ذیربط.
12- همکاری با شهرداری جهت تصویب طرح حدود شهر با تایید وزارت کشور و مسکن و  شهرساز.
6
جایگاه شورای شهر در مدیریت شهری

12
جایگاه شورای شهر در مدیریت شهری
بخش های سازمانی شورای شهر تهران :

7
جایگاه شورای شهر در مدیریت شهری
نظام مدیریت شهری در سایر کشورها :

8
جایگاه شورای شهر در مدیریت شهری

9
جایگاه شورای شهر در مدیریت شهری

10
جایگاه شورای شهر در مدیریت شهری

11
جایگاه شورای شهر در مدیریت شهری
نمودار سازمانی شورای شهر لندن :

جایگاه شورای شهر در مدیریت شهری
13
میزان مشارکت مردم در شورا
شورای شهر کالیفرنیا
شورای شهر تهران

پیشنهادها :
در بسیاری از نقاط دنیا مسئولان و دست اندر کاران امور شهری در پی جلب رضایت و مشارکت مردم و ساکنین محدوده طرحها برای تسهیل برنامه ها و پرهیز از ایجاد و گسترش تعارضات بین ساکنان و مجریان، همچنین استفاده از نظرات آنها در جهت بهبود و تاثیر بیشتر اهداف برنامه های خود هستند.
۱- صداقت، شفافیت و انعطاف پذیری برگ برنده برنامه ریزی
برنامه های شهری می بایست از طرف شورای شهر به مردم به صورت شفاف و صادقانه ارائه شود.این کار افزایش حس اعتماد شهروندان را فراهم می کند.
۲- نظرات شهروندان را محترم بشماریم
منافع مادی، حس بشر دوستی،انگیزه های مذهبی،قومی، احساس وظیفه و… دلایل متفاوت مردم برای مشارکت است که نباید اینها را تهدیدی برای طرحها برشمرد بلکه فرصت هایی است که شورای شهرمی بایست برای ایجاد یک پشتوانه قوی و محکم برای کارها از آنها استفاده کند.
۳-زمینه سازی مناسب برای آشنایی مردم با قوانین و مقررات شهری
مردم از اینکه با فواید مقررات شهری آشنا نیستند با ان مقابله می کنند و یا به انحاء گوناگون از اجرای آن تفره می روند.بهتر است مدیران شهری فرصت های آموزشی برای آشنایی شهروندان با مقررات شهری را فراهم نمایند.برگزاری مسابقات در زمینه چهره شناسی شهر، معرفی عناصر زیبایی در شهر و… از این جمله است
جایگاه شورای شهر در مدیریت شهری
14

۴- برنامه ریزی دقیق و پیگیری
پروژه ها می بایست براساس حقایق شهر طراحی شود.متناسب با کالبد و فضای شهری باشد.این امر می تواند منجر به ایجاد روشهای محیطی جدید در برنامه ها و طرحهای شهری باشد که برای اولین بار در سیستم برنامه ریزی شهری اتفاق می افتد.ارائه پیشرفت کار به مردم میتواند از تعارضات کاسته و نسبت به ادامه کار طبق برنامه تدوین شده ایجاد امیدواری اجتماعی نماید.
۵- مصور سازی و ثبت و مستند سازی
برای ایجاد انگیزه بیشترمشارکت در شهروندان بهتر است طرحها از حالت نوشتاری به حالت تصویری(بیلبرد،اسلاید و حتی در قالب سی دی) در معرض دید ویا در اختیار مردم گذاشته شود.از طرفی ثبت دقیق نمادهای مشارکت همرا با تبلیغات وسیع حتی به صورت موردی می تواند در ایجاد فرصت های جدید مشارکتی  بسیار موثر باشد.معرفی شهروندانی که به هر ترتیبی با شهرداری ها همکاری مینماینددر محافل عمومی، صدور تقدیر نامه از طرف مجموعه مدیریت شهری برای شهروندان نمونه و… موجب ارتباط قوی شهروندان با مدیریت شهری را فراهم می نماید.
۶- بهره گیری حداکثری از کارشناسان (سرمایه های فکری جامعه)
به ویژه در شهرهای کوچک استفاده از توانمندیهای بومی فرصت بسیار مغتنمی است که می تواند زمینه ظرفیت سازی محیطی همراه با اعتماد سازی در شهروندان را افزایش دهد.
جایگاه شورای شهر در مدیریت شهری
15

7- ایجاد پایگاه اطلاعات زمین مرجع و بهره گیری از روش های علمی
برای آنکه مدیریت شهری را به یکی از مهمترین ابزار کار  تجهیز کنیم بسیار مناسب است که شورای شهر با استفاده از تکنولوژی روز اقدام به ایجاد بانک جامع زمین مرجع نماید که کلیه لایه های اطلاعاتی فیزیکی،محیطی و فرهنگی،اقتصادی،اجتماعی، تجاری و… را در برداشته باشد.مسلما بکارگیری گسترده از قابلیت های GIS در مدیریت شهری راهگشای بسیاری از مسایل می باشد.
اگر چه رویکرد مدیریت شهری در ایران با مقوله برنامه ریزی علمی فاصله بسیار دارد. اما فرصت های کوچک در این زمینه را در شهرها حتی شهرهای کوچک نباید از دست داد. مهم رویکرد شورای شهر می باشد که می بایست به برنامه ریزی علمی معتقد  باشد.
جایگاه شورای شهر در مدیریت شهری
16

جایگاه شورای شهر در مدیریت شهری
17
منابع:
۱ -شکوهی، حسین،۱۳۷۳،دیدگاه های نو در جغرافیای شهری،تهران، سمت، جلد اول
۲ -قاجارخسروی،محمدمهدی،راهکارهایی برای مشارکت بیشتر،شهرنگار،۱۳۸۷،شماره ۴۸،ص۶۱تا۶۷
۳- نصراله زاده، حمید،شورایاری ها یا اصلی ترین سرمایه های اجتماعی،همگامان، ۱۳۸۸،ص ۱۲۳
4- پایگاه اطلاع رسانی شورای شهر تهران
5- سینا رزاقی اصل؛ و الهام سوری ؛ نقش آفرینی شوراها در مدیریت شهری با تاکید بر آسیب شناسی شوراهای گذشته