تحقیق حسابداری دارایی های ثابت و استهلاکات

فهرست مطالب
مقدمه: 2
فصل اول 3
داراییهای غیرجاری،سرفصل داراییهای ثابت(مشهود) 3
مقدمه فصل : 4
خرید و تحصیل داراییهای ثابت مشهود 4
نحوه ارزیابی داراییهای خریداری شده 6
بهای تمام شده زمین 6
بهای تمام شده ساختمان 7
بهای تمام شده ماشین آلات و تجهیزات، وسائط نقلیه و اثاثها اداری وکارگاهی: 8
نحوه ارزیابی داراییهای ساخته شده توسط موسسه: 8
خرید داراییهای ثابت مشهود با استفاده از اسناد پرداختنی بلند مدت یا تسهیلات (وام) دریافتی: 9
خرید داراییهای ثابت با استفاده از تخفیف نقدی 10
تحصیل داراییهای ثابت از طریق صدور سهام 12
خرید مجموع ها ی از داراییهای ثابت به صورت یکجا 12
تحصیل دارایی ثابت از طریق معاوضه 13
هزینه های مربوط به اضافات و بهبود داراییهای ثابت 13
فصل دوم 15
استهلاکات، برکناری و فروش و معاوضه 15
دارایی های ثابت مشهود 15
مقدمهفصل : 15
ماهیت استهلاک 16
دلیل مخالفین محاسبه استهلاک: 17
دلایل موافقین محاسبه استهلاک: 17
انواع استهلاک 17
علل استهلاک 18
برآورد استهلاک 18
روشهای محاسبه استهلاک 26
1- روش خط مستقیم 27
2- روش های نزولی 28
1/2 -روش نزولی با نرخ ثابت ( روش مانده نزولی ) 28
1/2 -روش نزولی با استفاده از جمع ارقام سالهای عمر مفید دارایی(روش مجموع سنوات) 30
3-روش میزان کارکرد 32
4- روش میزان تولید 33
5-روش های ویژه برای محاسبه استهلاک 34
1/5-روش ارزیابی 34
2/5- روش درصدسود 35
موارد خاص در مبحث استهلاک داراییهای ثابت 36
برکناری و فروش داراییهای ثابت 37
معاوضه داراییهای ثابت 40
معاوضه داراییهای ثابت (استاندارد) 47
نحوه نگهداری اطلاعات داراییهای ثابت 49
تحلیل (استهلاک) منابع طبیعی 53
بهای تمام شده منابع طبیعی 53
روش احتساب تحلیل منابع 54
استهلاک و مالیات بر درآمد 56
استهلاکات: 57
طرز محاسبه استهلاک 58
اهداف سازمان امر و مالیاتی کشور در ارتباط با ماده151 قانون مالیاتهای مستقیم به شرح زیرمیباشد: 59
فهرست منابع: 74

مقدمه:
حسابداری یک سیستم اطلاعاتی ارزشمندبرای اعمال مدیریت کارا وموثر بر سازمان ها است وبرقراری چنین سیستمی نه تنها مستلزم وجودنظام مناسب حسابداری است بلکه درگرو آمادگی های علمی وحرفه ای کارشناسان ومتولیان نظام های مالی وحسابداری این سازمان ها است. ازاین رو هرتلاشی که درجهت ارتقاء دانش تصمیم سازان حسابداری صورت گیرد بدون شک دربهبود کیفیت اطلاعات مالی وحسابداری فراهم آمده توسط آنان موثربوده و از این طریق به مدیریت سازمان ها درتصمیماتخود برای اخذبهترین نتیجه ازمنابع محدوداقتصادی کمک خواهدکرد.کلیه منابع اقتصادی درتملک موسسه که انتظار منافع آتی ازآنها می رود، دارایی نام دارد.به عبارت دیگرهمه آنچه که دریک موسسه سرمایه گذاری می شود، دردارایی های آن موسسه متجلی می شود.به همین دلیل، قسمت اعظم عملیات مالی وحسابداری موسسات حول محورثبت وضبط اطلاعات مربوط به دارایی ها وکنترل آنها سامان می یابد.

بخش اول

دارایی های غیرجاری،سرفصل دارایی های ثابت(مشهود)

مقدمه بخش :
دارایی ها درعام ترین طبقه بندی به دوگروه دارایی های جاری ودارایی های غیرجاری تفکیک می شوند.
طبق بند 11 استاندارد شماره 14 (استاندارهای ملی) به جزدارایی هایی که انتظار می رود طی چرخه عملیاتی معمول واحدتجاری یاظرف یکسال ازتاریخ ترازنامه(هرکدام طولانی تر است) مصرف یا فروخته شوند یابه وجه نقد تبدیل شوند و یا وجه نقدی که استفاده از آن محدودنشده باشد، بقیه دارایی ها به عنوان دارایی های غیر جاری طبقه بندی شوند.
دارایی های غیر جاری معمولا درسرفصل های زیرطبقه بندی می شوند:
دارایی های ثابت مشود – سرمایه گذاری های بلندمدت – دارایی های نامشهود – سایردارایی ها
دراین بخش حسابداری دارایی های ثابت مشهودارائه شده است.

خرید وتحصیل دارایی های ثابت مشهود
مقدمه:
امکان کار وتولید درهمه موسسات خدماتی، تجاری وتولیدی از طریق به کار گرفتن دارایی هایی میسر است که دارای طبیعتی بادوام و طویل العمر بوده وتحت عنوان دارایی های ثابت مشود شناسایی می شوند. این دارایی ها شامل زمین، تاسیسات زمین، ساختمان وتاسیسات ساختمانی؛ ماشین آلات وتجهیزات، وسائط نقلیه، اثاثه اداری وکارگاهی ونظایر آنها است.مشخصات اساسی این دارایی ها عبارتند از:
1) وجودفیزیکی ومرئی . همه دارایی های ثابت وجودی فیزیکی و مشهود دارند وبه این ترتیب از دارایی های نامشهودی مانند حق الامتیازها وسرقفلی متمتیز می شوند. ازطرف دیگر علیرغم داشتن وجودفیزیکی مانند مواداولیه ، خودبخشی ازمحصول راتشکیل نمی دهند.
2)عمرمفید طولانی . دارایی های ثابت دارای عمرمفید طولانی وبیش از یک سال هستندودر طی این سال ها درجهت درآمدسازس موسسه به کارگرفته می شوند. سرمایه گذاری دراین دارایی ها درچندین دوره مالی برای موسسه ایجاد درآمد می کند وخود دارایی ها به تدریج مستهلک می شوند. تنها استثنایی که وجود دارد زمین است که درشرایط عادی مستهلک نمی شود.
3) این دارایی ها برای استفاده در عملیات موسسه خریداری می شوند نه برای فروش.
فقط دارایی هایی که جهت استفاده درعملیات عادی موسسه خریداری می شوند، می بایست دراین گروه طبقه بندی شوند. ساختمان های ساخته شده توسط یک انبوه ساز که فعالیت آن ساخت وفروش ساختمان است، بایدبه عنوان موجودی کالا شناسایی شود واتومبیل های ساخته شده توسط یک کارخانه سازنده اتومبیل دردفاترآن شرکت به عنوان موجودی محصول طبقه بندی می شود.
4) بهای تمام شده این دارایی ها قابل ملاحظه است. به دلیل ماهیت دارایی های ثابت مشهود که سرمایه گذاری قابل توجهی نبزدرهرموسسه جهت خرید انها صورت گرفته است، نوعی کنترل درطی عمرمفید این دارایی ها بایداعمال شود که شامل نگهداری اطلاعات درمورد تاریخ خرید، بهای تمام شده، محل استفاده، روش استهلاک واطلاعات دیگری از این دست می باشد که انجام این کنترل ها مستلزم صرف هزینه است. چنانچه هزینه اعمال این کنترل ازمنافع حاصل از ان بیشترشود، انجام کنترل قابل توجیه نخواهد بود لذا لازم است که درشناسایی این دارایی ها دقت شود تا اقلامی که دارای ارزشی قابل ملاحظه اند درفهرست دارایی های ثابت مشهود قرار گیرند. درهمه موسسات، دارایی های بادوامی وجود دارند که برای فروش نیز خریداری نشده اند ولی به دلیل همین نکته که گفته شد، به عنوان دارایی های ثابت مشود شناسایی نمی شوند. اقلامی مانند ابزار روی میز کارکنان واکثر ظروف و وسایل آشپزخانه و رستوران مثال هایی ازاین دست اند. حدبهای تمام شده یا ارزش مورد نظر برای شناسایی دارایی ها به عنوان دارایی های ثابت مشهود رادرهر موسسه در آئین نامه ای به نام " آئین نامه اموال" تعیین می کنند.با توجه به افزایش عمومی قیمت ها، دراین حدریالی هرچند سال یکبار تجدید نظر می شود.
دارایی هایی که ارزش آنها زیر حد تعیین شده قرار گیرد، مادام که در انبار موسسه هستند، به عنوان دارایی های جاری طبقه بندی می شوند وبه هنگام خروج از انبار کلا درهمان سال بهره برداری، به عنوان هزینه به حساب گرفته می شوند.
دراین بخش مباحث مربوط به خرید،ایجادوتحصیل دارایی های ثابت مشهودمطرح شده است.

نحوه ارزیابی دارایی های خریداری شده
مبنای ارزیابی دارایی های ثابت، بهای تمام شده تاریخی است. بهای تمام شده تاریخی عبارت است ازوجه نقد یا مابه ازاء ریالی دارایی های مصرف شده جهت تحصیل (یا خرید) دارایی و آماده کردن آن برای استفاده موردنظر.
قیمت خرید وهزینه های حمل ونصب یک دارایی مولد به عنوان بهای تمام شده آن محسوب می شود. باوجوداینکه درشرایط تورمی انتقادهای شدیدی به بهای تمام شده به عنوان مبنای ارزیابی دارایی ها وارد آمده است ولی هنوز از طرف انجمن های حرفه ای حسابداری، بهای تمام شده تاریخی به عنوان روش موردقبول توصیه می شود ودلایل عمده آن این است که اولا بهای تمام شده مبنایی حقیقی وعینی وقابل اتکا جهت ارزیابی داراییها است و ثانیا تا زمانی که دارایی فروخته نشده است، نباید سود وزیانی بابت افزایش وکاهش قیمت دارایی شناسایی شود.
درمقابل بهای تمام شده تاریخی روش های ارزیابی دیگری نیز مطرح شده است که بعضی از آنها عبارتند از:
1) روش قیمت های ثابت (تعدیل بابت افزایش و کاهش در سطح عمومی قیمت ها ).
2) روش بهای تمام شده جاری ( تعدیل بابت تغییر درقیمت دارایی خاص ).
3) روش ارزش خالص بازیافتنی( پیش بینی خالص وجه نقد یا دارایی فابل تحصیل از فروش دارایی در هر مقطع زمانی).

بهای تمام شده زمین
کلیه مخارج انجام شده جهت تحصیل و آماده سازی زمین برای استفاده می بایست به عنوان بهای تمام شده زمین منظور شود. این مخارج نوعا عبارتند از:
1) قیمت خرید
2)هزینه های ثبتی وحقوقی
3) هزینه های آماده سازی مانند تسطیح، خاکبرداری، خاک ریزی، زهکشی ونظایر آن.
4)هزینه مربوط به هر گونه بهبودی که دارای عمر مفید نامحدود باشد.
زمانی که قطعه زمینی جهت ایجاد یک ساختمان خریداری می شود، کلیه هزینه هایی که تا مرحله پی کنی برای زمین صرف می شود، به عنوان بهای تمام شده زمین منظور می شود.
هزینه های تخریب ساختمان قدیمی، خاکبرداری وتسطیح و پرکردن جزو بهای تمام شده زمین محسوب می شود. هرگونه درآمد حاصل از فروش خاک ونخاله واقلام قراضه به دست آمده از تخریب ساختمان های قدیمی و یا فروش چوب حاصل از قطع اشجار موجود در زمین می بایست از بهای تمام شده زمین کسر شود.
هزینه های پرداختی به سازمان هایی مانند شهرداری جهت بهبود عمومی زمین وقابل استفاده کردن آن از قبیل خیابان کشی و سیستم روشنایی و غیره معمولا به عنوان بهای تمام شده زمین منظور می شود چراکه عمر این قبیل بهسازی ها نامحدود است. ولی بهسازی و تاسیسات اختصاصی زمین مانند نرده کشی، حفرچاه و محوطه سازی، درختکاری، کانال کشی و سیستم روشنایی اختصاصی به عنوان " تاسیسات زمین" محسوب شده و در حساب جداگانه ای به همین نام نگهداری می شود تا در طی عمر مفید این تاسیسات مستهلک شود.

بهای تمام شده ساختمان
کلیه مخارج انجام شده جهت ساخت یا تحصیل ( خرید ) ساختمان می بایست به عنوان بهای تمام شده ساختمان منظور شود. این هزینه ها عبارتند از:
1) مواد ومصالح مصرفی
2) هزینه های دستمزد و سربار ساخت
3) حق الزحمه نقشه کشی و هزینه های مربوط به اخذ جواز و پروانه ساخت
به طور کلی همه هزینه های قطعی ساخت و ساز از مرحله پی کنی تا تکمیل ساختمان به عنوان بهای تمام شده آن محسوب می شود. چنانچه کارهای ساختمانی توسط پیمانکاران انجام شود، کلیه هزینه های قطعی شده پیمانکاری در مراحل مختلف ساخت به عنوان بهای تمام شده ساختمان منظور می شود.
بهای تمام شده تاسیساتی از قبیل آسانسور، تاسیسات حرارتی و برودتی، تاسیسات مولدبرق، سیستم های دفع زباله، تاسیسات مخابراتی و صوتی و تصویری و نظایر آن به دلیل این که دارای عمر مفید و روش استهلاک متفاوتی نسبت به اصل ساختمان می باشند، درحساب جداگانه ای تحت عنوان " تاسیسات ساختمانی " منظور می شود.

بهای تمام شده ماشین آلات وتجهیزات، وسائط نقلیه واثاثه اداری وکارگاهی:
بهای تمام شده دارایی های فوق عموما شامل قیمت خرید، هزینه حمل و بیمه و عوارض گمرکی و کلیه هزینه های مربوط به نصب و راه اندازی و آزمایش این قبیل دارایی ها می باشد.

نحوه ارزیابی دارایی های ساخته شده توسط موسسه:
دارایی های ساخته شده توسط موسسه نیز به بهای تمام شده دردفاتر منعکس می شوند. تعیین بهای تمام شده دارایی های ثابتی که توسط خود موسسه ساخته می شود، با مسائل و مشکلاتی روبرو است. هزینه مواد و مصالح مصرفی در ساخت دارایی ثابت به سهولت قابل تخصیص به دارایی است ولی در ساخت این گونه دارایی ها به جز مواد و مصالح مصرفی، عوامل دیگری نیز مانند انرژی و سوخت وخدمات اداری و پشتیبانی دخیل هستند که در تخصیص هزینه مربوط به این عوامل به دارایی ثابت ساخته شده دیدگاه های مختلفی وجود دارد که مهمتریت آنها عبارتند از:
1. تخصیص سهم متناسبی ازهزینه های غیرمستقیم (سربار) به دارایی ثابت ساخته شده.
2. تخصیص هزینه های غیرمستقیمی که به دلیل ساخت دارایی ثابت ایجاد شده است.
از دودیدگاه فوق؛ روش اول منطقی تر بوده و طرفداران بیشتری دارد. کلیه هزینه های مربوط به ساخت دارایی های ثابت به حسابی تحت عنوان " کار سرمایه ای در جریان ساخت" یا " دارایی های ثابت در دست تکمیل" بدهکار شده و حساب های نقدی یا پرداختنی ها حسب مورد بستانکار می شود.
در یک پروژه یا طرح ایجاد یک کاخانه یا تاسیسات جنبی آن، دارایی های ثابت متنوعی مانند ساختمان، تاسیسات ساختمانی و ماسین آلات وغیره همزمان درحال ایجاد و نصب هستند که بهای تمام شده هر یک از دارایی ها می بایست پس از تکمیل مشخص شده و به حساب مربوط به خود منتقل شود. جهت سهولت درمحاسبه بهای تمام شده این دارایی ها، برای حساب "کار سرمایه ای در جریان ساخت " حساب های معین مناسبی نگهداری می شود و علاوه بر ان جهت کنترل پروژه درمراحل مختلف، حساب های معینی متناسب با مراحل پروژه برای حساب نگهداری می شود.
پس از تکمیل کار ایجاد دارایی ثابت، محاسبات مربوط به تعیین بهای تمام شده هر یک از دارایی های ساخته شده انجام و حساب های دارایی ثابت مربوط با این مبالغ بدهکار و حساب "کار سرمایه ای در جریان ساخت" بستانکار شده وبسته می شود.
ذکر این نکته لازم است که هزینه های بهره مربوط به تامین وجوه برای ایجاد دارایی های ثابت در طی دوره ساخت این دارایی ها به حساب "کار سرمایه ای در جریان ساخت" منظور می شود و پس از پایان عملیات ایجاد دارایی چنانچه هزینه بهره کماکان پرداخت شود، این هزینه می بایست به عنوان هزینه دوره به سود و زیان منظور شود.

خریددارایی های ثابت مشهودبااستفاده ازاسناد پرداختنی بلندمدت یاتسهیلات (وام) دریافتی:
درصورتی که دارایی های ثابت ازمحل وام ها یا تسهیلات اعتباری بلند مدت خریداری شوند، بهای تمام شده انها عبارتست از قیمت نقدی دارایی در تاریخ معامله و چنانچه قیمت نقدی دارایی مشخص نباشد، ارزش فعلی پرداخت های آتی می بایست ملاک ثبت دارایی در دفاتر قرار گیرد. درمحاسبه ارزش فعلی مذکور، نرخ بهره جاری در تاریخ معامله می تواند مورد استفاده قرارگیرد.
مابه التفاوت ارزش فعلی یا قیمت نقدی دارایی با انچه که نهایتا می بایست بابت تامین دارایی پرداخت شود، به عنوان هزینه بهره سال های آتی به حساب گرفته می شود. ایت حساب به عنوان سایر دارایی ها در ترازنامه منعکس شده ودر هر دوره مالی به تناسب اقساط پرداختی جهت بازپرداخت بدهی بلند مدت، مستهلک شده وبه حساب هزینه بهره منظور می شود. فرض کنید که شرکت آفتاب در تاریخ اول مهر1390 ماشین تراشی راکه قیمت نقد آن 20,000,000 ریال است،با پرداخت 10,000,000 ریال از حساب بانکی و دریافت 10,000,000 ریال تسهیلات فروشی اقساطی 3 ساله با بهره 24 درصد از بانک ملت خریداری می کند. شرکت آفتاب می بایست ماهانه مبلغ 392,326 ریال جهت بازپرداخت این بدهی به بانک ملت بپردازد.1

دقت شود که در ثبت فوق، مبلغ تسهیلات بلند مدت دریاغتی از حاصل ضرب مبلغ هرقسط در36( تعداد اقساط ) بدست آمده است.
درپایان سال مالی1390 تعدیل زیر در مورد حساب هزینه بهره سال های آتی می بایست در دفاتر شرکت آفتاب ثبت شود:
4,123,736 × 6/36 = 687289,
تاریخ
شرح
بدهکار
بستانکار
90/12/29
هزینه بهره وکارمزد بانکی
687,289

هزینه بهره سال های آتی (بابت هزینه بهره استفاده ازتسهیلات)

687,289

خرید دارایی های ثابت با استفاده از تخفیف نقدی
چنانچه دارایی های ثابت به طور نسیه خریداری شود و فروشنده قبول کند که در صورت پرداخت زودتر، مبلغی را تخفیف خواهد داد،این تخفیف می بایست از بهای تمام شده دارایی مذکور کسر شود. این در صورتی است که دارایی، در هنگام خرید به قیمتی بیش از بهای نقدی آن ثبت شده باشد.
اصولا روش مناسب تر این است که دارایی ثابت به بهایی معادل قیمت نقدی آن در دفاتر ثبت شود و هرگونه تعهد پذیرفته شده به بیش از این مبلغ، به عنوان هزینه بهره (هزینه ناشی از خرید نسیه) در دفاتر ثبت شود و اگر در زمان بازپرداخت بدهی از تخفیف استفاده شد، این تخفیف از حساب هزینه بهره برگشت داده شود.
مثال:شرکت سهند در تاریخ 1/5/92 تعدادی میز کار را از شرکت ابزار ایران به طور نسیه سه ماهاه و به مبلغ 1,500,000 ریال خریداری می کند و فروشنده می پذیرد که چنانچه این مبلغ ظرف مدت 15 روز پرداخت شود، معادل 2 درصد تخفیف نقدی خواهد داد. در تاریخ خرید ثبت زیر در دفاتر شرکت سهند انجام شده است:

درتاریخ15/5/92 شرکت سهند بدهی خود را نقدا به شرکت ابزار ایران پرداخت می کند. ثبت زیر می بایست در دفاتر شرکت سهند انجام گیرد:
تاریخ
شرح
بدهکار
بستانکار
92/5/15
حساب های پرداختنی
1,500,000

صندوق

1,470,000

اثاثه اداری(پرداخت بدهی به ابزارایران بااحتساب تخفیف نقدی)

30,000
بسیاری از حسابداران معتقدند که حتی در صورت عدم استفاده از تخفیف نیز، این مبلغ می بایست به هنگام بازپرداخت بدهی شناسایی شده و از یک سو به عنوان هزینه بهره و از سوی دیگر به عنوان کاهش بهای دارایی ثابت در دفاتر ثبت شود.

تحصیل دارایی های ثابت از طریق صدور سهام
چنانچه دارایی های ثابت به صورت آورده غیر نقدی سهامداران یا شرکا وارد شرکت شوند، می بایست به ارزش متعارف(قیمت نقدی یا ارزیابی کارشناسی) و یا ارزش متعارف(بازار) سهام صادره، قیمت گذاری شده و در دفاتر شرکت ثبت شوند.

تحصیل دارایی از طریق اهداء
ممکن است دارایی های ثابتی از طرف اشخاص حقیقی یا حقوقی به صورت هدیه به شرکت واگذار شود. دراین صورت ارزش متعارف(کارشناسی شده) دارایی باید مشخص شده و این مبلغ در دفاتر ثبت شود. طرف حساب این ثبت می تواند حساب اندوخته حاصل از هدایای دریافتی باشد.

خرید مجموعه ای از دارایی های ثابت به صورت یکجا
چنانچه مجموعه ای از دارایی های ثابت به صورت یکجا خریداری شود و بهای تمام شده هر یک از آنها مشخص نباشد، مبلغ پرداختی بابت خرید دارایی ها می بایست به نسبت ارقام حاصل از ارزیابی(کارشناسی) دارایی ها تسهیم شده و مبالغ به دست آمده به عنوان بهای تمام شده دارایی ها در دفاتر ثبت شود.
مثال:شرکت دماوند مجموعه ای از دارایی ها مرکب از زمین و ساختمان و ماشین آلات رادر تاریخ 15/9/92 به مبلغ 120,000,000 ریال طی چک از حساب بانکی خریداری می کند. در این تاریخ ثبت زیر در دفاتر انجام می شود:
در تاریخ 20/10/92 از کارشناسی جهت ارزیابی دارایی ها دعون به عمل آمده و ارزش دارایی ها به شرح زیر توسط وی اعلام می شود: براساس ارزیابی فوق بهای تمام شده دارایی ها به شرح زیر محاسبه وثبت می شود:
120,000,000/180,000,000×90,000,000 =60,000,000 بهای تمام شده زمین
120,000,000/180,000,000 ×60,000,000 = 40,000,000 بهای تمام شده ساختمان
120,000,000/180,000,000 ×30,000,000 = 20,000,000 بهای تمام شده ماشین آلات

تحصیل دارایی ثابت از طریق معاوضه
دارایی های ثابت را می توان از طریق معاوضه با دارایی ثابت موجود شرکت به دست آورد، موارد و مسائل مربوط به معا وضه دارایی های ثابت در بخش بعد مورد بررسی قرار گرفته است.

هزینه های مربوط به اضافات و بهبود دارایی های ثابت
پس از خرید یا تحصیل دارایی های ثابت هزینه های مختلفی در مورد این دارایی ها اتفاق می افتد. بخشی از این هزینه ها جهت بکار گیری و نگهداری دارایی در شرایط فعلی و عادی آن می باشد، مانند هزینه سوخت ماشین آلات و یا هزینه تعمیرات عادی آن که این هزینه ها به عنوان هزینه جاری به حساب سود و زیان دوره منظور می شود. دیگری به غیر از این موارد وجود دارد که اصطلاحا "مخارج سرمایه ای " نام دارند. هزینه هایی که جهت افزودن تجهیزات خاصی به ماشین آلات موجود یا اضافه کردن تاسیسات جدیدی به ساختمان های فعلی انجام می شود و یا هزینه های مربوط به " تعمیرات اساسی " دارایی های ثابت، از نوع هزینه هایی هستند که منافع حاصل از آنها به بیش از یک دوره مالی تسری می یابد. این نوع هزینه ها را " مخارج سرمایه ای " می نامند و می بایست به یک حساب دارایی ( دارایی ثابت مربوط ) بدهکار شوند.
به طور کلی یکی از شرایط زیر می بایست جهت سرمایه ای تلقی کردن هزینه های فوق محقق شود:
1. موجب افزایش عمر مفید دارایی شود.
2. موجب افزایش کارایی دارایی ثابت شود.
3. موجب بهبود کیفیت محصول یل خدمات حاصل از دارایی ثابت شود.
4. موجب افزایش قابل توجهی در قیمت روز دارایی ثابت شود.

بخش دوم

استهلاکات،برکناری و فروش و معاوضه

دارایی های ثابت مشهود

مقدمه بخش :
کلیه دارایی هایی که در طبقه دارایی های ثابت مشهود قرار دارند ، به جز زمین ، در اثر استفاده و بکارگیری در عملیات درآمدسازی موسسه ، به مرور فرسوده شده و از بین می روند. سرمایه گذاری در تحصیل این دارایی ها می بایست از محل درآمدهایی که در نتیجه بکارگیری آنها عاید موسسه شده است ، بازیافت شود.
یکی از مهمترین مفاهیم حسابداری ، مفهوم " تطابق هزینه ها با درآمدهاست " که به عنوان اصل " وضع هزینه های یک دوره از درآمدهای آن دوره " نیز معروف است. استفاده از دارایی های ثابت در عملیات درآمدسازی ، مستلزم تحمل هزینه هایی است که بخشی از آنها مربوط به نگهداری ( تعمیرات ) دارایی بوده و قسمتی دیگر برای بکارگیری آنها ضروری است ( مانند هزینه های سوخت ). غلاوه بر این هزینه ها ، خود دارایی نیز در اثر استفاده ، فرسوده شده ونهایتا ازبین می رود. بنابراین سرمایه گذاری در تحصیل دارایی ثابت باید به روشی مناسب در طی عمر مفید آن به حساب هزینه گرفته شود تا عملکرد موسسه به درستی محاسبه شود. این فرآیند را در " حسابداری استهلاک دارایی " ثابت می نامند.
دارایی های ثابت پس از طی عمر مفید واقتصادی شان از عملیات درآمدسازی موسسه برکنار می شوند و ممکن است به دلیل تغییرات تکنولوژیکی و لزوم بازسازی موسسه ، قبل از اتمام عمر مفید پیش بینی شده ، فروخته شوند و یا با دارایی های ثابت دیگری معاوضه شوند.

ماهیت استهلاک
بهای تمام شده اموال ، ماشین آلات و تجهیزات یعنی اقلام مختلف دارایی را می توان در حکم پیش پرداختی بلند مدت تلقی کرد که بابت استفاده ای که در آینده از آنها خواهد شد قبلا تادیه و مانند سایر پیش پرداخت ها ابتدا به عنوان دارایی قلمداد می شود و به تدریج که از عمر مفید یا عمر اقتصادی دارایی ثابت کاسته می گردد ، استهلاک آن منظما به صورت هزینه به عملیات واحد اقتصادی تخصیص می یابد.
در صورت سود وزیان، استهلاک براساس ماهیت و مورد استفاده از دارایی ثابت به یکی از سه عنوان هزینه فروش ، هزینه اداری و یا هزینه ساخت کالای فروش رفته ارائه می شود.
در واقع ، استهلاک از دو طریق بر صورت سود وزیان اثر می گذارد:یکی آنکه مستقیما به بدهکار حساب هزینه منظور و سبب افزایش آن می شود مانند هزینه استهلاک خودروهایی که مورد استفاده دایره فروش کالا قرارمی گیرد و طبعا به شکل هزینه فروش انعکاس پیدا می کند ، دیگر استهلاک ماشین آلات کارخانه که به صورت قسمتی از بهای تمام شده کالا ثبت و پس از فروش کالا به بدهکار حساب بهای تمام شده کالای فروش رفته منظور می گردد. بدیهی است آن قسمت از استهلاک که در بهای کالای فروش نرفته باقی می ماند مادام که کالا موجود است به عنوان دارایی (موجودی کالا) محسوب می شود. به بیان دیگر، این نوع استهلاک یعنی استهلام ماشین آلات تولیدی، درآمد دوره مالی را تا آن حد کاهش می دهد که از حساب بهای کالای موجود به حساب بهای تمام شده کالای فروش رفته انتقال یابد.

دلیل مخالفین محاسبه استهلاک:
مخالفت با اصل تطابق هزینه ها با درآمدها – تخصیص بهای تمام شده دارایی ثابت به دوره های استفاده ازآن در اجرای اصل تطابق هزینه ها با درآمدها صورت می گیرد و چون در صورت عدم استفاده، درآمدی از دارایی ها تحصیل نمی شود طبعا استهلاک باید متوقف گردد.
دلایل موافقین محاسبه استهلاک:
گذشت زمان و فرسودگی •
نابابی و دوده شدن•
تکنولوژی•
•ارزش زمانی پول
رعایت اصل رجحان محتوا بر شکل – طبق این اصل اطلاعات باید براساس محتوا و فعالیت اقتصادی و نه به شکل قانونی آنها به حساب گرفته شود و توجه کردن بر این موضوع که ممکن است گذشت زمان عامل فرسودگی و نابابی باشد، لذا هزینه استهلاک به علت تحقق باید شناسایی گردد.

انواع استهلاک
در حسابداری استهلاک را به دونوع کلی تقسیم کرده اند:
1- استهلاک به معنای اعم حکایت از تخصیص بهای تمام سده داراییها به دوره های مختلف استفاده از آنها میکند. به این ترتیب ، هزینه استهلاک در مقابل درآمد هر دوره به حساب منظور می گردد. چون در عمل، این نوع استهلاک به مراتب بیش از نوع دوم آن دیده می شود، تعریفی که معمولا برای استهلاک می آورند ناظر بر این مورد است. استهلاک در این مفهوم، خود به دو گروه زیر تقسیم می شود:
الف- استهلاک داراییهای مشهود2:یعنی داراییهایی که وجود خارجی دارند مانند اموال، ماشین آلات و تجهیزات.
ب- استهلاک داراییهای نامشهود3: که موجودیت مادی ندارند مانند حقوق طبع ، اختراع و امتیاز. 2- نوع دوم استهلاک کاهش منابع طبیعی4است مانند انواع معادن که در نتیجه استخراج از مقدار ذخیره آنها کاسته می شود و وجه افتراق آن با نوع قبلی در این است که گذشت زمان و کاربرد اموال، ماشین آلات و تجهیزات از ارزش آنهامی کاهد در حالی که استهلاک منابع طبیعی باکاهش مقدارآنها ملازمه دارد.

علل استهلاک
علل استهلاک را می توان به شرح زیر طبقه بندی کرد:
عوامل فیزیکی5عوامل کاربردی6
1- فرسودگی ناشی از استعمال 1- عدم کفایت
2-گذشت زمان 2-نابابی که تعویض زودرس راهم در بر میگیرد
3- پوسیدگی وزنگ زدگی
عوامل سه گانه فیزیکی مرتبا بر داراییهای مشهود اثر می گذارند واز عمر مفید آنها می کاهند، ولی وقوع دو عامل کاربردی کمتر مورد پیدا می کند.
برآورد استهلاک
اهمیت استهلاک بر حسب نوع موسسه و کمیت داراییهای آن تغییر می کند. به استثنای موجودی جنسی، هیچ مورد دیگری در حسابداری یافت نمی شود که از لحاظ تنوع نحوه عمل و روشهای محاسبه ، باحسابداری استهلاک برابری نماید. تنها عامل پایدار و یکسان در همه احوال ، نقطه شروع استهلاک است که معمولا بهای تحصیل یا بهای تمام شده دارایی می باشد.
درمحاسبه استهلاک دونوع برآورد ضرورت پیدا می کند: یکی عمر مفید دارایی ثابت و دیگری ارزش اسقاط آن. افزون بر این دو،ممکن است پیش بینی هزینه پیاده کردن و برچیدن و یا تعویض دارایی ثابت( که به هنگام انصراف از کار آن مورد پیدا میکند ) لازم شود.طرز برآورد این نوع هزینه ها در موسسات متفاوت، موجب آن می گردد که محاسبه استهلاک بسته به مورد و بر حسب روشی که بکار می رود تغییر یابد.
عوامل تعیین هزینه استهلاک
هزینه استهلاک هردوره مالی از سر شکن کردن بهای تمام شده منهای ارزش اسقاط آن به دست می آیدکه بر حسب فایده اقتصادی که از کاربرد آن در دوره مالی عاید می گردد به عملیات آن دوره تخصیص می یابد.
متغیر هایی که در محاسبه هزینه استهلاک هر دوره باید مورد نظر قرار گیرند عبارتند از:
1- بهای تمام شده واقعی
2- برآورد ارزش اسقاط
3- برآورد عمر مفید
ارزش اسقاط عبارت است از مبلغی که پیش بینی می شود از فروش دارایی ثابت یا در تعویض، به هنگام انصراف از کار آن، عاید شود.در این برآورد باید هزینه پیاده کردن وبرچیدن دارایی ثابت هم منظورگردد. فرضا اگر قیمت فروش دارایی ثابت 2,500,000 ریالو هزینه پیاده کردن و تحویل آن500,000 ریال برآورد شود، ارزش اسقاط آن 2,000,000 ریال خواهدشد.
مابه التفاوت بهای تمام شده و ارزش اسقاط دارایی ثابت را ماخذ استهلاک7 می نامند.
در برآوردعمر مفید دارایی ثابت برای محاسبه استهلاک،شروط ونکاتی به شرح زیر به طور ضمنی در نظرگرفته می شود:
1- استفاده از دارایی ثابت به وسیله مالک فعلی صورت گیرد.
2- کاربرد دارایی ثابت به صورتی باشد که به هنگام تحصیل آن منظور بوده است.
3- خط مشی برای تعمیر و نگهداشت دارایی در مدت استفاده معین باشد.

ثبت استهلاک در دفاتر
درمورد حساب های دارایی، اصول زیر رعایت می شود:
1- به هنگام خرید یا تحصیل قلمی از دارایی، آن را به بهای تمام شده ثبت می کنند.
2- پس از آن ، درمورد آن دسته از دارایی ها که عمر معین ومحدود دارند، بهای تمام شده منهای استهلاک انباشته تا تاریخ تهیه گزارش مالی، ملاک تعیین ارزش ودرج آن در گزارش های مالی قرار می گیرد وآن را ارزش دفتری 8یا مانده مستهلک نشده 9 می نامند.
3- آن قسمت از بهای تمام شده که به اصطلاح بکار رفته و فایده اش منقضی شده است، براساس اصل مقابله درآمد و هزینه 10به حساب جاری منظور می شود.
هزینه استهلاک دارایی های ثابت ، به حسابی تحت همین عنوان وبا قید نام دارایی ثابت مربوط ، بدهکار شده ودر مقابل ، حساب استهلاک انباشته و یا ذخیره استهلاک دارایی مذکور بستانکار می شود.حساب استهلاک انباشته یک حساب کاهنده دارایی است که در ترازنامه موسسه از حساب دارایی مربوط کسر می شود.
فرض کنید که در سال 89استهلاک یکی از وسائط نقلیه شرکت تولیدی تهران ( که بهای تمام شده آن 30,000,000 ریال است) معادل 9,000,000 ریال محاسبه شود. در این صورت ثبت زیر در پایان سال89در دفاتر روزنامه و کل شرکت تولیدی تهران انجام می شود:

تاریخ
شرح
بدهکار
بستانکار
89/12/29
هزینه استهلاک وسائط نقلیه
9,000,000

استهلاک انباشته وسائط نقلیه (بابت استهلاک وسائط نقلیه در سال89)

9,000,000

هزینه استهلاک وسائط نقلیه
9,000,000
به سود وزیان سال 89 بسته می شود

استهلاک انباشته وسائط نقلیه
مانندسایرحسابهای دائمی به سال بعد منتقل می شود
9,000,000

چنانچه در سال مالی 90 استهلاک وسائط نقلیه مذکور 6,300,000 ریال باشد ثبت زیر در دفاتر روزنامه وکل شرکت انجام می شود:
تاریخ
شرح
بدهکار
بستانکار
90/12/29
هزینه استهلاک وسائط نقلیه
6,300,000

استهلاک انباشته وسائط نقلیه (بابت استهلاک وسائط نقلیه در سال90)

6,300,000

هزینه استهلاک وسائط نقلیه
6,300,000
به سود وزیان سال 90بسته می شود

استهلاک انباشته وسائط نقلیه

مانندسایرحسابهای دائمی به سال بعد منتقل می شود
9,000,000 6,300,000

مانده اول سال

استهلاک سال 90

15,300,000
نقل به سال بعد

در ترازنامه 1390 شرکت تولیدی تهران، وسائط نقلیه، به صورت زیر منعکس می شود:

ترازنامه – شرکت تولیدی تهران در90/12/29
دارائی های جاری

_

_

دارائی های ثابت مشهود

وسائط نقلیه
30,000,000

کسر می شود:

استهلاک انباشته وسائط نقلیه
15,300,000

14,700,000

درترازنامه فوق مبلغ 14,700,000 ریال باقیمانده بهای تمام شده وسائط نقلیه، ارزش دفتری گفته می شود.
همانگونه که مشاهده می شود، با نگهداری حساب استهلاک انباشته (به عنوان یک حساب کاهنده) اطلاعات با ارزشی به خوانندگان گزارش ترازنامه ارائه می شود. استفاده کنندگان گزارش ترازنامه شرکت تولیدی تهران، با مشاهده این گزارش متوجه می شوند که وسائط نقلیه شرکت در ابتدای ورود به خدوت چه بهای تمام شده ای داشته و تا این تاریخ نیز تقریبا 50 درصد مستهلک شده است.چنانچه استهلاک دارایی های ثابت مستقیما از حساب دارایی کسر سود، اطلاعات فوق به دست نخواهد آمد.
باید متذکر شد که هزینه استهلاک دارایی های ثابت یک هزینه غیر نقدی است و منظور کردن این هزینه در سود و زیان موسسه موجب می شود تا از خروج منابع مالی شرکت به صورت سود سهام، جلوگیری شود.به همین جهت از دیدگاه مطاله منابع و مصارف مالی موسسه، استهلاک انباشته رابه عنوان یک منبع مالی تلقی می کنند. جهت توضیح بیشتر این موضوع به مثال زیر توجه کنید:
فرض کنید که همه درآمدهای شرکت امید نقدی بوده و کلیه هزینه های آن نیز به صورت وجه نقد پرداخت شده باشد. در سال مالی 91شرکت امید جمعا 5,000,000 ریال درآمد داشته و کل هزینه های شرکت بدون در نظر گرفتن استهلاک دارایی های ثابت مبلغ 4,000,000 ریال بوده است. در نتیجه سود شرکت مبلغ 1,000,000 ریال می باشد که قابل تقسیم است.
حال اگر هزینه استهلاک دارایی های ثابت شرکت نیز به حساب گرفته شود، که بالغ بر 300,000 ریال می باشد، سود خالص شرکت700,000 ریال خواهد بود، در حالی که وجه نقد موجود در موسسه هنوز همان مبلغ1,000,000 ریال قبلی است. یعنی با به حساب گرفتن هزینه استهلاک، از خروج300,000 ریال به صورت سود سهام جلوگیری می شود و البته عملکرد شرکت نیز به صورت صحیح تری گزارش می شود.

بدون در نظر گرفتن استهلاک

بااحتساب استهلاک
درآمد شرکت( نقدی )
5,000,000

5,000,000
هزینه های نقدی
(4,000,000)

(4,000,000)
هزینه استهلاک
_

(300,000)
سود خالص
1,000,000

700,000
وجه نقد در موسسه
1,000,000

1,000,000
اطلاعات لازم جهت محاسبه استهلاک
جهت محاسبه استهلاک باید اطلاعات زیر در دست باشد:
1- مبلغ مستهلک شونده
2- عمر مفید دارایی ثابت
3- روش استهلاک

مبلغ مستهلک شونده
بهای تمام شده دارایی های ثابت، متداول ترین مبنا جهت محاسبه استهلاک است. ممکن است که از بهای تمام شده دارایی، مبلغی به عنوان ارزش اسقاط کسر شده وباقیمانده به عنوان مبلغ مستهلک شونده تعیین شود. ارزش اسقاط عبارتست از ارزش خالص بازیافتنی دارایی پس از اتمام عمر مفید آن. بدیهی است که این مبلغ می بایست در تاریخ خرید یا تحصیل دارایی پیش بینی شود. در شرایط اقتصاد تورمی که قیمت ها روبه افزایش است، ممکن است که ارزش خالص بازیافتنی دارایی در پایان عمر مفید آن بیش از بهای تمام شده اولیه آن باشد. لذا در چنین شرایطی در نظر گرفتن ارزش اسقاط، در محاسبه استهلاک ایجاد اشکال می کند و به همین جهت معمولا ارزش اسقاط را معادل بهای فروش دارایی کهنه و مستعمل در همان تاریخ خرید دارایی نو در نظر می گیرند. روش عملی و غالب در بسیاری از موسسات بدین گونه است که ارزش اسقاط را معادل صفر می گیرند و به این ترتیب، بهای تمام شده دارایی معدل مبلغ مستهلک شونده خواهد بود.11

عمر مفید دارایی های ثابت مشهود
یکی از ملاحظات اساسی در محاسبه استهلاک دارایی های ثابت، پیش بینی عمر مفید دارایی است. عمر مفید دارایی لزوما با عمر مفید فیزیکی آن یکسان نیست. عمر فیزیکی و حقیقی یک دارایی ثابت ممکن است سال ها بیشتر از عمر مفید آن باشد. بسیاری از دارایی های ثابت سال ها قبل از آنکه از نظر فیزیکی به پایان عمر خود برسند، از لحاظ تکنولوژیکی و اقتصادی به انتهای عمر مفید خود می رسند. بنابراین عمر مفید دارایی ممکن است تحت تاثیر عوامل الف- فیزیکی و ب- اقتصادی به سر رسد. عوامل فیزیکی به خرابی و خوردگی و فرسودگی های ناشی از استفاده از دارایی مربوط می شود و عوامل اقتصادی به وجود شرایطی اطلاق می شود که درآن شرایط نگهداری و استفاده از دارایی وقرون به صرفه نیست. عواملی مانند: به بازارآمدن دارایی هایی که بازدهی بالاتری دارند، تغییرات چشمگیر تکنولوژیکی و لزوم به کارگیری دارایی های مولد جدید، مسائل محیط زیست و رقابت از جمله عواملی هستند که منجر به برکناری دارایی های موسسه قبل از اتمام عمر مفید فیزیکی آنها می شود. علاوه بر عوامل یاد شده، در پیش بینی عمر مفید یک دارایی به موضوعات زیر نیز باید توجه شود: الف – میزان استفاده از دارایی
ب – نحوه نگهداری دارایی
ج – شرایط آب وهوایی
پیش بینی عمر مفید دارایی اصولا از طریق تجربه و قضاوت امکان پذیر است. صورتی که موسسه استفاده از دارایی ثابت مورد نظر را قبلا تجربه کرده باشد، عمر مفید آن را به سهولت می تواند پیش بینی کند. در غیر این صورت، ارزیابی و تخمین کارشناسی از طریق مقایسه دارایی مورد نظر با دارایی های مشابه می تواند مبنای تعیین عمر مفید قرار گیرد.
باید توجه داشت که عمر مفید دارایی را به صورت گوناگونی می توان بیان داشت. در اغلب موارد، عمر مفید دارایی رابه صورت تعدار سال بیان می کنند ولی انگاره های دیگری مانند میزان کارکرد و تعداد تولید نیز می تواند به عنوان مقیاس بیان طول عمر مفید مورد استفاده قرار گیرد.

روشهای محاسبه استهلاک
جهت محاسبه استهلاک دارایی های ثابت روش های مختلفی وجود دارد، از نظر حسابداری روش انتخابی می بایست " منطقی و نظام مند " باشد. مهمترین روش های محاسبه استهلاک به شرح زیر است12 :
1- روش خط مستقیم
2- روش های نزولی ( روشهای شتابدار استهلاک) شامل:
1/2- روش نزولی بانرخ ثابت ( روش مانده نزولی)
2/2- روش نزولی با استفاده از جمع ارقام سال ها( روش مجموع سنوات)
3- روش میزان یا ساعات کارکرد
4- روش میزان تولید
5- روش های ویژه برای محاسبه استهلاک
1/5- روش ارزیابی
2/5- روش درصد سود
فرض کنید شرکت تولیدی تهران، ماشین تراش جدیدی را در تاریخ اول تیر 1388 خریداری کرده است. اطلاعات زیر در مورد ماشین تراش در دست است:
* بهای تمام شده ماشین تراش 5,000,000 ریال
* پیش بینی عمر مفید( به سال ) 4 سال
* پیش بینی عمر مفید( براساس ساعات کارکرد) 30,000 ساعت
* پیش بینی عمر مفید( براساس واحد تولید) 10,000 واحد
* ارزش اسقاط 500000 ریال
باتوجه به اطلاعات فوق استهلاک دارایی مذکور با استفاده از روش های مختلف به شرح زیر محاسبه شده است:
1- روش خط مستقیم
این روش در مورد دارایی های مناسب است که استهلاک آنها عمدتا بر اثر گذشت زمان، اتفاق می افتد ویا پیش بینی می شود که میزان استهلاک آنها در طی عمر مفید تقریبا ثابت است. نحوه محاسبه استهلاک به روش خط مستقیم به صورت زیر است:

ارزش اسقاط=
ارزش اسقاط – بهای تمام شده

پیش بینی عمر مفید( به سال )

بااستفاده از مثال مربوط به شرکت تولیدی تهران استهلاک ماشین تراش با روش خط مستقیم به شرح زیر است:

1,125,000=
500,000-5,000,000

4

:استهلاک سالانه

1,125,000×9/12=843,750 استهلاک در سال 1388

درجدول زیر استهلاک ماشین تراش را در طی 4 سال عمر مفید آن مشاهده می کنید:
سال
ارزش دفتری در ابتدای سال
هزینه استهلاک
ارزش دفتری در پایان سال
ملاحظات
1388
5,000,000
843,750
4,154,250
استهلاک برای 9ماه
1389
4,156,250
1,125,000
3,031,250
استهلاک برای1سال
1390
3,031,250
1,125,000
1,906,250
"
1391
1,906,250
1,125,000
781,250
"
1392
781,250
281,250
500,000
استهلاک برای 3ماه

همان گونه که در جدول ملاحظه می شود، ارزش دفتری ماشین تراش در پایان عمر مفیدآن مبلغ 500,000 ریال است که معادل ارزش اسقاط پیش بینی شده می باشد.

2- روش های نزولی
در روش های نزولی استهلاک، فرض براین است که دارایی ثابت در سال های اولیه عمر مفید خود بیشتر از سال های انتهایی مستهلک می شود. توجیه این روش چنین است که دارایی های ثابت در سال های اولیه به دلیل نوبودن، کارایی بیشتری داشته ودر عملیات درآمدسازی موسسه بیشتر به کار گرفته می شوند، لذا فرسودگی بیشتری نیز در این سال ها متوجه این دارایی ها می شود. توجیه دیگر این است که در سال های اولیه عمر مفید دارایی، به علت نوبودن دارایی، هزینه تعمیرات ونگهداری به مراتب کمتر از سال های آخر عمر مفید آن می باشد. به همین جهت هزینه استهلاک بیشتری در سال های اولیه برای دارایی در نظر گرفته می شود تا جمع هزینه های استهلاک و تعمیرات، در طول عمر مفید دارایی تقریبا یکسان و ثابت باشد و بهای تمام شده محصولات و خدماتی که از بکارگیری این دارایی ها تولید می شود، از این بابت دچار نوسان کمتری شود.
دوروش نزولی برای استهلاک دارایی های ثابت عبارتند از:

1/2 – روش نزولی با نرخ ثابت( روش مانده نزولی )
در این روش، هزینه استهلاک از حاصلضرب نرخ ثابتی در ارزش دفتری دارایی در اول دوره، به دست می آید.
نرخ ثابت فوق الذکر با استفاده از فرمول زیر محاسبه می شود13:
R=1- √(N&S/C)
در فرمول فوق:
R=نرخ ثابت استهلاک نزولی
N= تعداد سال های عمر مفید دارایی
S= ارزش اسقاط پیش بینی شده
C= بهای تمام شده دارایی ثابت

در مثال مربوط به شرکت تولیدی تهران، نرخ استهلاک نزولی برای ماشین تراش به صورت زیر محاسبه می شود:
R=1-∜(500,000/5,000,000) = 1- ∜(1/10)
R=1-0/56=0/44
استهلاک ماشین تراش مذکور با روش نزولی ( با نرخ ثابت ) به شرح زیر محاسبه می شود:
5,000,000 ×0/44×9/12 = 1,650,000 استهلاک سال88
)5,000000-1,650000,)×0/44=1,474,000 استهلاک سال90
)5,000000-3124,000,)×0/44=825,440 استهلاک سال91
)5,000000-3,949440,)×0/44=462,246 استهلاک سال92

درپایان سال92ارزش دفتری ماشین تراش عبارتست از:
5,000,000-4,411,686=588,314
از آنجا که ارزش اسقاط ماشین تراش مذکور معادل500,000ریال پیش بینی شده است لذا در سال93فقط مبلغ 88,314ریال به عنوان هزینه استهلاک منظور شده و به این ترتیب ارزش دفتری در پایان سال1393معادل همان500,000(ارزش اسقاط) خواهد بود.
خلاصه محاسبات فوق را می توان در جدول زیر مشاهده کرد:

1/2 – روش نزولی با استفاده از جمع ارقام سال های عمر مفید دارایی(روش مجموع سنوات)
چنانچه تصمیم گرفته شود که روند نزولی استهلاک دارایی، باشیب ملایم تری انجام گیرد، از این روش استفاده می شود. نحوه محاسبه استهلاک در این روش به این صورت است که مبلغ مستهلک شونده را با استفاده از ارقام سال های عمر مفید دارایی تقسیم به نسبت می کنند.
مثلا اگر عمر مفید دارایی را4 سال فرض کنیم، جمع ارقام سال های عمر مفید،عدد10
می شود(10=4+3+2+1).
در مثال شرکت تولیدی تهران، استهلاک ماشین تراش با استفاده از روش جمع ارقام سال های عمر مفید، به شرح زیر محاسبه می شود:
5,000,000-500,000=4,500,000مبلغ مستهلک شونده
1+2+3+4=10جمع ارقام سال های عمر مفید
4,500,000×4/10=1,800,000استهلاک سال اول
4,500,000×3/10=1,350,000 استهلاک سال دوم
4,500,000×2/10=900,000 استهلاک سال سوم
4,500,000×1/10=450,000 استهلاک سال چهارم

طبق محاسبه فوق استهلاک سال اول دارایی از ابتدای تیرماه1388 تا تیر ماه 1389 مبلغ 1,800,000ریال است و اگر بخواهیم استهلاک سال مالی 1388 را محاسبه کنیم باید9ماه از 12 ماه آن را محاسبه کنیم یعنی 9 تقسیم به 12. برای سال مالی 1389 نیز استهلاک دارایی از 2بخش تشکیل شده است. برای 3ماه آن مبلغ1,800,000 ریال و برای 9 ماه مبلغ 1,350,000 ریال را محاسبه می کنیم بنابراین:
1,800,000×9/12=1,350,000استهلاک سال1388
1,800,000×3/12=450,000استهلاک 3ماه اول سال89
1,350,000×9/12=1,012,500استهلاک 9ماه 89
1,012,500+450,000=1,462,500جمع استهلاک سال مالی89
برای سال های دیگر نیز همین محاسبات انجام گرفته و خلاصه محاسبات در جدول زیر مشاهده می شود:
سال
ارزش دفتری در ابتدای سال
هزینه استهلاک درسال
ارزش دفتری در پایان سال
ملاحظات
1388
5,000,000
1,350,000
3,650,000
استهلاک 9ماه
1389
3,650,000
1,462,500
2,187,500

1390
2,187,500
1,012,500
1,175,000
"
1391
1,175,000
562,500
612,500
"
1392
612,500
112,500
500,000
استهلاک 3ماه

3-روش میزان کارکرد
در این روش، مبنای استهلاک دارایی ثابت، میزان کارکرد آن درعملیات درآمدسازی موسسه است. بدیهی است که با استفاده از این روش، هزینه استهلاک دارایی منطقی تر محاسبه شده و اصل وضع هزینه های یک دوره از درآمدهایآن دوره نیز بیش از روش های دیگر، اجرامیشود.
برای اجرای این روش، می بایست ابتدا کل میزان کارکرد دارایی در طی عمر مفید آن پیش بینی شود و سپس با نگهداری اطلاعات و آمار کارکرد دارایی در هر دو ره مالی می توان بخشی از بهای تمام شده(مبلغ مستهلک شونده) دارایی را به عنوان استهلاک آن دوره محاسبه کرد.
این روش را در مورد دارایی هایی می توان به کار بست که امکان کنترل کارکرد آنها با استفاده از ابزارهایی مانند کیلومتر شمار، کنتور ساعت شمار و یا سایر ابزارهای مشابه وجود داشته باشد.
در مثال شرکت تولیدی تهران، کل کارکرد ماشین تراش در طول عمر مفید آن، 30,000ساعت پیش بینی شده است. فرض کنید که ماشین تراش در طی سال 1388 به میزان5000 ساعت و در سال1389 به میزان 4000 ساعت و در سال 1390 به میزان 6500ساعت ساعت کارکرد داشته باشد. استهلاک این دارایی در طی سال های مذکور به شرح زیر محاسبه می شود:
(مبلغ مستهلک شونده) ×(کارکرد سال مورد نظر)
کل کارکرد پیش بینی شده

((5,000,000-500,000)×5000)/30,000=750,000هزینه استهلاک88

((5,000,000-500,000)×4000)/30,000=600,000هزینه استهلاک89

((5,000,000-500,000)×6500)/30,000=975,000هزینه استهلاک90

بدیهی است که احتساب استهلاک دارایی یاد شده تا 30,000 ساعت کارکرد ادامه خواهد یافت به عبارت دیگر، کارکرد ماشین تراش بیش از 30,000 ساعت ، برای شرکت تولیدی ایران، هزینه استهلاک نخواهد داشت.

4- روش میزان تولید
روش میزان تولید 14 بر این فرض بنا شده است که استهلاک دارایی در درجه اول بستگی دارد به مقدار محصولی که تولید میکند.بنابراین، استفاده از این روش منوط و موکول به این می شود که فایده دارایی در طول مدت کار آن برحسب مقدار محصول قابل تولید برآورد گردد. آنگاه ارزش اسقاط دارایی از بهای تمام شده آن کسر و حاصل را برمقدار(بر حسب واحد سنجش مربوط) محصولی که برآورد می شود در طول مدت کار دارایی تولید گردد تقسیم می نمایند. به این ترتیب، هزینه استهلاک هر دوره برحسب میزان تولید تغییر پیدا می کند. در این روش، مبلغی که بابت استهلاک به هر واحد محصوا تعلق می گیرد، ثابت باقی می مانددر صورتی که در روش خط مستقیم، با تغییر میزان تولید، آنچه بابت استهلاک به هر واحد محصول سر شکن می شود متغیر است.
به طوری که گفته شد در این روش برای تعیین نرخ استهلاک، بهای تمام شده رابر قابلیت تولید دارایی برحسب واحد محصول در طول مدت عمرآن تقسیم می کنند. نتیجه ای که بدست می آید عبارت است از نرخی که باید بابت استهلاک، به هر واحد محصول تولید شده سر شکن شود. بنابراین در هر دوره، مقدار تولید را در نرخ بدست آمده ضرب می کنند تا مبلغ استهلاک آن دوره معین شود.
اگر فرض کنیم توانایی تولید ماشینی در طول عمر آن 10,000 عدد محصول باشد، با استفاده از مفروضات شرکت تولیدی تهران، نرخ استهلاک به شرح زیر محاسبه می شود:
R=(C-S)/N_U
N_(U=)پیش بینی عمر مفید برحسب واحد تولید

R=(5,000,000-500,000)/10,000=450ریال
حال اگر در سال اول عملا1,800 واحد تولید شده باشد، مبلغ استهلاک ماشین در این سال چنین محاسبه می شود:
D_1=R×میزان تولید سالانه
D_1=450×1,800=810,000ریال

برای سال های دیگر نیز همین محاسبات انجام گرفته و خلاصه محاسبات در جدول زیر مشاهده می شود:

5-روش های ویژه برای محاسبه استهلاک
به غیر از روش های ذکر شده که متداول ترین روش های محاسبه استهلاک در موسسات می باشند، روش های دیگری نیز برای دارایی های خاص یا شرایط ویژه موسسات، ابداع شده که ذیلا به بعضی از این روش ها به طور مختصر اشاره می شود:

1/5-روش ارزیابی
این روش در مورد دارایی هایی از قبیل ابزار کار، مورد استفاده قرا می گیرد. در این روش، موجودی اول دوره ازار کار با خرید طی دوره جمع شده و سپس با ارزیابی موجودی آخر دوره و کسر آن از حاصل جمع فوق، میزان استهلاک ابزارکار بدست می آید.به عبارت دیگر، به جای محاسبه استهلاک برای یکایک ابزارکار که مستلزم نگهداری اطلاعات زیاد و صرف وقت و هزینه بوده و عملی نمی باشد، ازاین روش که به مراتب ساده تر و عملی تر است استفاده می شود.

2/5- روش در صد سود
این روش متکی به دیدگاه سر مایه گذاران است که علاقمند به بازیافت سرمایه گذاری خود در دارایی های ثابت، از محل سود موسسه هستند. جهت اعمال این روش، براساس تجربیات قبلی مربوط به صنعت مورد نظر، همه ساله درصد مشخصی از سود خالص موسسه به عنوان استهلاک دارایی های ثابت در نظر گرفته می شود. به طور مثال در موسسه پرویزی 20% سود ناخالص موسسه به عنوان هزینه استهلاک دارایی ها در نظر گرفته می شود. در سال 1388 سود ناخالص موسسه بالغ بر5,000,000 ریال بوده و دارایی های ثابت شرکت به شرح زیر است:
نام دارایی ثابت

بهای تمام شده
ساختمان

1,200,000
ماشین آلات

1,580,000
وسائط نقلیه

1,220,000
جمع

4,000,000

باتوجه به اطلاعات فوق هزینه استهلاک دارایی های ثابت جمعا 1,000,000 ریال (20/0×5,000,000) می باشد. بنابراین هریک از طبقات دارایی یاد شده به شرح زیر محاسبه می شود:
1,000,000/4,000,000=%25استهلاک هر ریال دارایی

نام دارایی ثابت

بهای تمام شده
ساختمان

300,000
ماشین آلات

395,000
وسائط نقلیه

305,000
جمع

1,000,000
این روش مقبولیت عام ندارد و فقط زمانی قابل استفاده است که موسسه دارای سود باشد. چنانچه موسسه در یک دوره مالی دارای زیان است میتوان از میانگین سود چند سال گذشته آن، به عنوان مبنای استهلاک استفاده کرد. در هر حال، از نظر حسابداران، این روش ونطقی و نظام مند نبوده و به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد.

موارد خاص در مبحث استهلاک دارایی های ثابت
برخی از مباحث خاص در استهلاک دارایی های ثابت به شرح زیر است:
1.استهلاک دارایی هایی که به صورت دست دوم خریداری می شوند:
بدیهی است که دارایی های کهنه و دست دوم دارای عمر مفید کوتاه تری نسبت به دارایی های نو هستند و این موضوع در تعیین عمر مفید دارایی و در نتیجه مبلغ استهلاک این دارایی ها می تواند موثر باشد. اما طبق قانون مالیات های مستقیم، دارایی های نو و کهنه از لحاظ محاسبه استهلاک تفاوتی ندارند.15
2.تاثیر تعمیرات اساسی در استهلاک دارایی ها
تعمیرات اساسی به بهای تمام شده دارایی اضافه می شود. از لحاظ منطقی، چنانچه تعمیرات اساسی عمر مفید دارایی را افزایش ندهد، این مبلغ می بایست در باقیمانده عمر مفید دارایی مستهلک شود و چنانچه تعمیرات اساسی موجب افزایش عمر مفید دارایی شود، عمر مفید جدید می بایست براورد شده و این مبلغ به اضافه ارزش دفتری دارایی، در طی عمر مفید برآوردی، مستهلک شود.
طبق قانون مالیات های مستقیم، تعمیرات اساسی همانند خرید دارایی جدیدی تلقی شده که می بایست طبق نرخ های مندرج در جدول استهلاکات و مستقل از عمر باقیمانده دارایی اصلی،مستهلک شود.16

3.استهلاک دارایی ها که بلا استفاده هستند
چنانچه روش استهلاک دارایی ثابت، براساس میزان کارکرد یاتولید دارایی باشد، بدیهی است که در مدت بلا استفاده بودن دارایی، استهلاکی به آن تعلق نمی گیرد. ولی اگر روش استهلاک، ارتباط مستقیمی با کارکرد دارایی نداشته باشد و گذشت زمان ملاک استهلاک باشد، می بایست در زمان بلا استفاده بودن دارایی نیز کماکان محاسبه و ثبت استهلاک ادامه یابد.
طبق قانون مالیات های مستقیم، در مدتی که دارایی های ثابت بلا استفاده هستند، می بایست به میزان 30درصد مبالغی که در حالت عادی برای آنها استهلاک مقرر شده است، استهلاک محاسبه و منظور شود.17
4. استهلاک دارایی ها پس ازتجدید ارزیابی
چنانچه دارایی های ثابت موسسه به عللی مورد تجدید ارزیابی قرارگرفته و سپس به بهای تمام شده دارایی افزوده یا از آن کسر شود، از لحاظ منطقی، بهای تمام شده، جدید می بایست در باقیمانده عمر مفید دارایی مستهلک شود. قانون مالیات های مستقیم در مورد کاهش بهای تمام شده دارایی منتج از تجدید ارزیابی مسکوت بوده ولی در حالت افزایش بهای دارایی، مبلغ افزایش یافته را مشمول استهلاک نمی داند.18

برکناری و فروش دارایی های ثابت
تازمانی که نگهداری دارایی ثابت برای موسسه دارای ارزش اقتصادی است، و درآمدهای حاصل از بکارگیری آن، از هزینه های مربوطه بیشتر است، دارایی ثابت مزبور کماکان مورد استفاده قرار گرفته و علیرغم این که از نظر دفتری کاملا مستهلک شده است، همچنان بهای تمام شده و استهلاک انباشته آن در حساب های موسسه حفظ می شود.19
هرگاه که نگهداری و ادامه خدمت دارایی ثابت مقرون به صرفه نباشد، فارغ از این که این دارایی از نظر دفتری کاملا مستهلک شده و یا نشده باشد، طبق تصمیم مدیریت موسسه، دارایی مذکور از خدمت کنار گذاشته می شود. دارایی برکنار شده ممکن است فروخته شده و یا با دارایی دیگر معاوضه شود.
در تاریخ برکناری دارایی ثابت، استهلاک انباشته دارایی تا این تاریخ محاسبه می شود و سپس حساب های دارایی ثابت و استهلاک انباشته آن بسته شده و زیان حاصل از برکناری که معادل ارزش دفتری دارایی می باشد، به حسابی تحت همین عنوان بدهکار می شود.
به عنوان مثال فرض کنید که یکی از ماشین الات تولیدی شرکت تولیدی تهران که بهای تمام شده آن 1,200,000 ریال بوده وتا پایان سال 1388 استهلاک انباشته(ذخیره استهلاک) آن معادل 612,000 ریال بوده است، در تاریخ اول تیر ماه1389 به دلیل عدم کارایی، از خدمت برکنار می شود. روش استهلاک این دارایی نزولی با نرخ30درصد می باشد.لذا استهلاک سه ماهه ماشین مذکور به صورت زیر محاسبه می شود:
1,200,000-612,000×%30×3/12=44,100
براساس اطلاعات فوق ثبت زیر در دفاتر شرکت انجام می شود:
تاریخ
شرح
بدهکار
بستانکار
89/4/1
هزینه استهلاک ماشین آلات
44,100

استهلاک انباشته ماشین آلات(استهلاک سه ماهه ماشین قبل از برکناری)

44,100

پس از ثبت فوق در دفاتر شرکت مانده حساب های دارایی های ثابت و استهلاک انباشته به صورت زیر می باشد:

استهلاک انباشته ماشین

612,000

44,100

656,100

ماشین آلات / ماشین تراش
1,200,000

ارزش دفتری ماشین برکنار شده در این تاریخ معادل 543,900 ریال است. بنابراین ثبت برکناری ماشین یاد شده به شرح زیر در دفاتر شرکت منعکس می شود:
تاریخ
شرح
بدهکار
بستانکار
89/4/1
استهلاک انباشته ماشین آلات
656,100

زیان حاصل از برکناری دارایی ثابت
543,900

ماشین آلات/ ماشین تراش (بابت برکناری ماشین تراش شماره…)

1,200,000

زیان ناشی از برکناری دارایی های ثابت، از جمله اقلام غیر عملیاتی است و باید تحت همین عنوان در گزارش سود و زیان سال منعکس شود. بدیهی است که در صورت فروش دارایی برکنارشده(چنانچه این فروش همزمان با برکناری صورت گیرد)، اگر وجه حاصل از فروش دارایی، از ارزش دفتری آن بیشتر باشد، مابه ابتفاوت به عنوان سود حاصل از فروش و برکناری شناخته می شود و اگر حاصل فروش کمتر از ارزش دفتری بود، زیان ناشی از فروش و برکناری شناسایی خواهد شد.
فرض کنید که در مثال فوق، ماشین تراش مذکور در تاریخ 1/4/89 همزمان با برکناری به مبلغ 700,000 ریال نقدا به فروش می رسد. در این صورت ثبت زیر در دفتر روزنامه شرکت انجام خواهد شد:
تاریخ
شرح
بدهکار
بستانکار
89/4/1
استهلاک انباشته ماشین آلات
656,100

صندوق
700,000

ماشین آلات/ ماشین تراش

1,200,000

سود حاصل از فروش وبرکناری دارایی ثابت(برکناری و فروش ماشین تراش شماره…..)

156,100

در مثال فوق چنانچه ماشین تراش مذکور به مبلغ400,000 ریال فروخته شود، زیان حاصل از فروش و برکناری دارایی یاد شده معادل143,900 ریال خواهد بود.
400,000-543,900=-143,900 زیان حاصل از فروش دارایی
ثبت فروش دارایی به شرح زیر در دفتر روزنامه شرکت انجام می شود:

تاریخ
شرح
بدهکار
بستانکار
89/4/1
استهلاک انباشته ماشین آلات
656,100

صندوق
400,000

زیان ناشی از فروش و برکناری دارایی ثابت
143,900

ماشین آلات/ ماشین تراش (برکناری و فروش ماشین تراش شماره….)

1,200,000
سود و زیان حاصل از فروش و برکناری دارایی های ثابت، همان گونه که گفته شد به عنوان اقلام غیر عملیاتی در گزارش سود و زیان شرکت منعکس می شود.20

معاوضه دارایی های ثابت
در معاوضه دارایی ها توجه به یک نکته الزامی است چنانچه دو دارایی که با هم معاوضه می شوند مشابه باشند برای تعویض آنها با یکدیگر شناسایی سود غیر منطقی است اما بر اساس اصل احتیاط کل زیان شناسایی می گردد اما در معاوضه دارایی های غیر مشابه کل سود و زیان معامله شناسایی می گردد.
معاوضه دارایی های غیر مشابه:
ثبت زیر انجام می پذیرد:

بهای تمام شده دارایی تحصیل شده

فرمول زیر

استهلاک انباشته دارایی واگذار شده

**

بانک(درصورت دریافت سرک نقدی)

**

بهای تمام شده دارایی واگذار شده

**

سود

فرمول زیر

نکته:در ثبت بالا فرض بر دریافت سرک نقدی گذاشته شده بدیهی است چنانچه سرک نقدی پرداخت شده باشد ثبت بانک بستانکار خواهد شد همینطور فرض بر سود است چنانچه زیان در میان باشد به جای سود بستانکار , زیان بدهکار خواهیم داشت.

سرک نقدی پرداخت شده
+
ارزش متعارف دارایی واگذار شده
=
بهای تمام شده دارایی تحصیل شده
سرک نقدی دریافت شده
–

ارزش دفتری دارایی واگذار شده
–
ارزش متعارف دارایی واگذار شده
=
سود یا زیان معاوضه

معاوضه دارایی های مشابه:
ابتدا با استفاده از فرمول زیر سود یا زیان معاوضه را مشخص میکنیم سپس بر اساس سود یا زیان ثبتهای متفاوتی خواهیم داشت:
ارزش دفتری دارایی واگذار شده
–
ارزش متعارف دارایی واگذار شده
=
سود یا زیان معاوضه

1-زیان:
بهای تمام شده دارایی تحصیل شده

فرمول زیر

استهلاک انباشته دارایی واگذار شده

**

زیان

فرمول بالا

بانک(درصورت پرداخت سرک نقدی)

**

بهای تمام شده دارایی واگذار شده

**

نکته:در ثبت بالا فرض بر پرداخت سرک نقدی گذاشته شده بدیهی است چنانچه سرک نقدی دریافت شده باشد ثبت بانک بدهکار خواهد شد.
سرک نقدی پرداخت شده
+
ارزش متعارف دارایی واگذار شده
=
بهای تمام شده دارایی تحصیل شده
سرک نقدی دریافت شده
–

2-سود:
الف-بودن سرک نقدی: سودی شناسایی نمی شود.
بهای تمام شده دارایی تحصیل شده

ارزش دفتری دارایی واگذارشده

استهلاک انباشته دارایی واگذار شده

**

بهای تمام شده دارایی واگذار شده

**
ب-پرداختسرکنقدی:سودیشناسایینمیشود.
بهای تمام شده دارایی تحصیل شده

فرمول زیر

استهلاک انباشته دارایی واگذار شده

**

بهای تمام شده دارایی واگذار شده

**

بانک

**

سرک نقدی پرداخت شده
+
ارزش دفتری دارایی واگذار شده
=
بهای تمام شده دارایی تحصیل شده

ج-دریافت سرک کمتر از25% از ارزش مبادله:سود به تناسب بخش نقدی مبادله شناسایی می شود.
بهای تمام شده دارایی تحصیل شده

فرمول زیر

استهلاک انباشته دارایی واگذار شده

**

بانک

**

بهای تمام شده دارایی واگذار شده

**

سود

فرمول زیر

سود قابل شناسایی
+
سرک نقدی دریافتی
–
ارزش دفتری دارایی واگذار شده
=
بهای تمام شده دارایی تحصیل شده

سرک نقدی دریافت شده
*
کل سود حاصل از معاوضه
=
سود قابل شناسایی
سرک نقدی دریافت شده
+
ارزش متعارف دارایی تحصیل شده

نکته:کل سود حاصل از معاوضه از تفاوت ارزش دفتری و ارزش متعارف دارائی واگذار شده بدست می آید.
د-دریافت سرک نقدی بیشتر از 25% ارزش مبادله: در این حالت دیگر دو دارایی از حالت مشابه خارج می شوند و ثبتهای حسابداری ماند تعویض دارائی های غیرمشابه انجام می شود.

مثال1:یک دارایی به ارزش دفتری 600 ریال با دارایی مشابه دیگری به ارزش متعارف 800 ریال معاوضه و مبلغ 200 ریال وجه نقد دریافت می شود. دارایی تحصیل شده معادل چند ریال در دفاتر ثبت می شود؟
پاسخ:
ارزش دارایی واگذاری 1000=200+800
سود مبادله 400=600-1000
با توجه به اینکه سود مبادله کمتر از25% است و سرک نقدی دریافت شده است
سود قابل شناسایی 80=(200+800)/200*400
ارزش دارایی تحصیل شده 480=800+200-600
مثال2:یک شرکت فروشنده اتومبیل ,اتومبیل خود را با یک دستگاه رایانه معاوضه کرد سایر اطلاعات در تاریخ31 خرداد 1377 در ارتباط با این رویداد به شرح زیر است:
ارزش دفتری اتومبیل 30000
قیمت فروش اتومبیل بر اساس سیاهه 45000
ارزش متعارف رایانه 43000
سرک نقدی پرداخت شده 5000

سود ناشی از معاوضه را محاسبه کنید:
پاسخ:
ارزش متعارف اتومبیل 38000=5000-43000
سود ناشی از معاوضه 8000=30000-38000
چون معاوضه غیر مشابه است ملاک ارزش متعارف دارایی واگذار شده است.
مثال3:تجهیزاتی به ارزش دفتری150 ریال و ارزش متعارف 170 ریال همراه با پرداخت30 ریال سرک نقدی واگذار و در عوض ماشین الاتی به ارزش روز 210 ریال دریافت گردید بهای تمام شده دارایی تحصیل شده چند ریال است:
پاسخ:معاوضه دارایی غیر مشابه
سود معاوضه 20=150-170
بهای تمام شده ماشین آلات 200=20+30+150
ثبت روزنامه:
ماشن الات 200
تجهیزات 150
نقد 30
سود معاوضه 20
مثال4:شرکتی ماشین الاتی به ارزش دفتری125 ریال و ارزش متعارف100 ریال با یک قطعه زمین به ارزش متعارف230ریال معاوضه کرد در این معاوضه مبلغ 120 ریال نیز نقدا پرداخت نمود ثبت حسابداری:
زیان معاوضه 25-=125-100
بهای تمام شده زمین 220=25-120+125

زمین 220
زیان معاوضه 25
ماشین الات 125
نقد 120
مثال5: در معاوضه دارایی های ثابت مشابه ارزش دفتری دارایی واگذار شده 11000 سرک نقدی دریافت شده 3000ارزش روز دارایی تحصیل شده7000 ریال است ثبت حسابداری:
پاسخ:
زیان معاوضه 1000-=11000-3000+7000
بهای تمام شده دارایی تحصیل شده 7000=1000-3000-11000

دارای ثابت جدید 7000
نقد 3000
زیان معاوضه 1000
دارایی ثابت قدیم 11000

معاوضه دارایی های ثابت(استاندارد)

مطابق بند مقدمه استاندارد شماره 11 تجدید نظرسال 86، تغییرات قسمت معاوضه به شرح زیر است:
مواردی که یک دارایی ثابت مشهود در معاوضه با دارایی غیرپولی یا ترکیبی از داراییهای پولی و غیرپولی تحصیل می شود، باید به ارزش منصفانه اندازه گیری و شناسایی شود مگر اینکه معاوضه فاقد محتوای تجاری باشد. در استاندارد قبلی صرفاً معاوضه داراییهای ثابت مشهود غیر مشابه، برمبنای ارزش منصفانه اندازه گیری می شد.
در استاندارد جدید بحث مشابه وغیر مشابه در معاوضه حذف شده است وبه جای آن محتوای تجاری جایگزین شده است.
مطابق بند 23. استاندارد فوق، یک یا چند دارایی ثابت مشهود ممکن است در معاوضه با دارایی یا داراییهای غیرپولی، یا ترکیبی از داراییهای پولی و غیرپولی تحصیل شود. مطالب زیر به معاوضه یک دارایی غیرپولی با دارایی غیرپولی دیگر اشاره دارد، اما در مورد سایر معاوضه ها نیز کاربرد دارد. بهای تمام شده چنین داراییهای ثابت مشهودی به ارزش منصفانه اندازه گیری می شود مگر اینکه معاوضه فاقد محتوای تجاری باشد یا ارزش منصفانه دارایی تحصیل شده و ارزش منصفانه دارایی واگذار شده به گونه ای اتکاپذیر قابل اندازه گیری نباشد. چنانچه دارایی تحصیل شده به ارزش منصفانه اندازه گیری نشود بهای تمام شده آن براساس مبلغ دفتری دارایی واگذار شده اندازه گیری می شود
24.واحد تجاری با توجه به میزان تغییرات مورد انتظار جریانهای نقدی آتی در نتیجه معاوضه داراییها، محتوای تجاری معاوضه را ارزیابی می کند. درصورت تحقق شرایط زیر، معاوضه محتوای تجاری دارد:
الف. وضعیت (ریسک، زمان بندی و مبلغ) جریانهای نقدی آتی دارایی تحصیل شده با وضعیت جریانهای نقدی آتی دارایی واگذار شده متفاوت باشد، یا
ب . ارزش اقتصادی بخشی از عملیات واحد تجاری متاثر از معاوضه، در نتیجه این معاوضه تغییر یابد، و
ج . تفاوت بیان شده در بندهای (الف) یا (ب) نسبت به ارزش منصفانه داراییهای معاوضه شده با اهمیت باشد.
برای ارزیابی محتوای تجاری معاوضه، ارزش اقتصادی بخشی از عملیات واحد تجاری که متاثر از معاوضه است، باید منعکس کننده جریانهای نقدی پس از کسر مالیات باشد.
0.25ارزش منصفانه دارایی ثابت مشهودی که در بازار، معاملات مشابهی برای آن وجود ندارد، در صورتی به گونه ای اتکاپذیر قابل اندازه گیری است که (الف) دامنه تغییرات برآوردهای منطقی ارزش منصفانه آن دارایی قابل توجه نباشد یا (ب) احتمالات مربوط به برآوردهای مختلف در این دامنه را بتوان به گونه ای منطقی ارزیابی و در برآورد ارزش منصفانه مورد استفاده قرار داد. چنانچه واحد تجاری بتواند ارزش منصفانه دارایی تحصیل شده یا دارایی واگذار شده را به گونه ای اتکا پذیر تعیین کند، ارزش منصفانه دارایی واگذار شده، با در نظر گرفتن مبلغ وجه نقد یا معادل نقد انتقال یافته، برای اندازه گیری بهای تمام شده دارایی تحصیل شده بکار می رود، مگر اینکه ارزش منصفانه دارایی تحصیل شده معتبرتر باشد
با توجه به موارد فوق می توان نتیجه گرفت که درخصوص معاوضه داراییهای ثابت مشهود یکی از سه حالت کلی زیر ممکن است رخ دهد
1- معاوضه فاقد محتوای تجاری باشد مطابق بند 23با آن برخورد می شود
2- معاوضه دارایی محتوایی تجاری باشد. و ارزش های منصفانه ی دارایی های مورد معاوضه به گونه ای اتکا پذیر قابل اندازه گیری باشد، که در این مورد، بهای تمام شده ای دارایی تحصیل شده، بر پایه ارزش منصفانه ی دارایی واگذاری و تعدیل بابت سرک نقدی پرداختی یا دریافتی اندازه گیری می شود.
3- معاوضه دارایی محتوای تجاری باشد، و صرفا ارزش منصفانه ی یکی از طرفین به گو نه ای اتکا پذیر قابل اندازه گیری باشد، که دراین موارد، بهای تمام شده ی دارایی تحصیل شده، بر پایه ای ارزش منصافانه ی دارایی قابل اندازه گیری به گونه ای اتکا پذیر، و تعدیل بابت سرک نقدی پرداختی یا دریافتی اندازه گیری می شود.

نحوه نگهداری اطلاعات دارایی های ثابت
دارایی های ثابت در اغلب موسسات به خصوص در موسسات تولیدی بخش اعظم دارایی های موسسه را تشکیل می دهد و نگهداری اطلاعات دقیق در مورد دارایی های ثابت، همواره مورد نظر حسابداران بوده است. یکی از مهمترین برنامه های حسابرسی نیز حصول اطمینان از صحت ثبت های مربوط به دارایی های ثابت موسسهات است و رد یابی فیزیکی این دارایی ها نیز یکی از موارد کار حسابرسان می باشد.
اغلب دارایی های ثابت در طول عمر مفید خود در معرض نقل و انتقال، تعمیرات اساسی و استهلاک قرار می گیرند و نهایتا پس از طی عمر مفید و یا به دلیل حوادث غیر منتظره و یا دلایلی مانند تحولات تکنولوژیکی، از خدمت موسسه برکنار شده، مستقیما و یا از طریق انبار لئازم اسقاط به فروش می رسند. گاهی نیز دارایی های ثابت کهنه با دارایی های ثابت نو معاوضه می شوند.
قیمت قابل ملاحظه دارایی های ثابت ایجاب می کند که ردیابی دقیقی از چگونگی نگهداری این دارایی ها به عمل آید. ضمنا دارایی های ثابت موسسه را معمولا در مقابل حوادث آتش سوزی و سرقت بیمه می کنند و همان گونه که قبلا در مبحث استهلاک مطرح شد، هر گروه از دارایی های موسسه روش استهلاک مربوط به خود را دارد.همه آنچه که گفته شد، لزوم برقراری سیستم مناسبی جهت کنترل دارایی های ثابت را در هر موسسه متذکر می شود.
سیستم کنترل دارایی های ثابت شامل روش ها و دستورالعمل های اجرایی مربوط به چگونگی نگهداری اطلاعات در مورد دارایی ها، نحوه گردش عملیات و اطلاعات مربوط به نقل وانتقالات روش های محاسبه و ثبت استهلاک، اضافات، تعمیرات اساسی و فروش و برکناری دارایی ها است. کلیه دستورالعل های اجرایی این سیستم می بایست در چارچوب مقررات و ضوابط تعیین شده در آئین نامه اموال موسسه باشد.
یکی از مهمترین وظایف سیستم های کنترل دارایی های ثابت، نگهداری اطلاعات در مورد یکایک دارایی ها است. علاوه بر نگهداری حساب کل به تفکیک هر گروه از دارایی های ثابت، در هر موسسه با توجه به اهمیت دارایی ها می توان حساب های معین در هر گروه از دارایی ها نگهداری کرد. به طور مثال در موسسه ای که دارای تعداد قابل توجهی وسائط نقلیه مختلف می باشد، ممکن است حسابی تحت عنوان وسائط نقلیه در دفتر کل نگهداری شود و در دفتر معین برای وسائط نقلیه باری و وسائط نقلیه مسافری ویا وسائط نقلیه سنگین و سائط نقلیه سبک ویا هر طبقه بندی مفید دیگری حساب معین نگهداری شود.بدیهی است که در هر یک از این طبقات معین، دارایی های متعددی وجود دارد که برای هر یک از آنها می بایست حساب معین جزء نگهداری شود. بنابراین هر دارایی ثابت در موسسه دارای یک حساب مخصوص به خود است. همین طبقه بندی در مورد حساب استهلاک انباشته دارایی های ثابت نیز رعایت می شود و نهایتا در مقابل هر حساب دارایی ثابت(در طبقات کل و معین و جزء) حساب استهلاک انباشته ای نیز وجود دارد.
برای نگهداری اطلاعات تفصیلی در مورد هر یک از دارایی ها از فرم خاصی به نام کارت دارایی ثابت استفاده می شود.21
کارت دارایی ثابت حاوی کلیه اطلاعات مربوط به بهای تمام شده، اضافات و تعمیرات اساسی، استهلاک، محل استفاده از دارایی، نقل و انتقالات و نهایتا برکناری و فروش دارایی است. این کارت مثابه حساب معین تفصیلی برای دارایی های ثابت و استهلاک انباشته مربوط نیز می باشد. بدیهی است که در مورد هر گروه از دارایی های ثابت موسسه اطلاعات خاصی می بایست نگهداری شود و به همین جهت فرم کارت دارایی ثابت و محتوای اطلاعاتی آن نیز ممکن است به تناسب دارایی های ثابت موسسه تغییر کند.نمونه ای از کارت دارایی ثابت رادر صفحات بعد مشاهده می کنید.

تحلیل(استهلاک) منابع طبیعی
منابع طبیعی مانند معادن مختلف، چاه های نفت و درختان جنگلی مهمترین دارایی هایی هستند که در صنایع بزرگی مانند صنعت نفت، صنعت چوب و کاغذ و صنعت استخراج و فرآوری موادمعدنی مورد بهره برداری قرار می گیرند. این دارایی ها از دو خصیصه مهم برخوردارند:
(1) استفاده و بهره برداری از آنها موجب تمام شدن و مصرف شدن آنها می شود.
(2) جایگزینی آنها فقط به دست طبیعت امکان پذیر است.
درارزیابی عملکرد صنایعی که از منابع طبیعی به عنوان دارایی های مولد خود استفاده می کنند، استهلاک این منابع که اصطلاحا به آن تحلیل منابع گفته می شود، یکی از مهمترین هزینه های تولیدی و عملیاتی است که باید به روشی منطقی و متناسب با درآمدهای حاصله محاسبه شده و به حساب گرفته شود.
در محاسبه هزینه تحلیل منابع دو موضوع باید روشن شود:
الف- مبلغ مستهلک شونده (تحلیل رونده) چیست؟
ب- روش مورد استفاده جهت احتساب هزینه تحلیل منبع کدام است؟

بهای تمام شده منابع طبیعی
در پاسخ به سوال اول باید گفت که بهای تمام شده منابع باید به عنوان مبلغ مستهلک شونده(تحلیل رونده) در نظر گرفته شود. بهای تمام شده منابع طبیعی را می توان در سه بخش خلاصه کرد:
(1) بهای تمام شده تحصیل منبع (2) بهای تمام شده اکتشاف و (3) بهای تمام شده توسعه و آماده سازی.
بهای تمام شده تحصیل منبع عبارتست از مبالغی که جهت کسب اجازه اکتشاف و یا بهره برداری از منابع طبیعی پرداخت می شود. این پرداخت ها در یک حساب دارایی به نام منبع مورد نظر منظور می شود تا زمانی که نتیجه اکتشاف منبع روشن شود. به محض کسب اجازه جهت شروع عملیات اکتشاف و همزمان با انجام این عملیات، هزینه های قابل توجهی صرف اکتشاف منبع مورد نظر می شود. نحوه رفتار با این هزینه ها متفاوت است بعضی از موسسات هزینه های اکتشاف را به عنوان هزینه دوره تلقی می کنند و در بعضی دیگر فقط هزینه های اکتشاف موفق را به عنوان دارایی در نظر می گیرند ولی نظریه غالب این است که هزینه های اکتشاف منبع فارغ از موفقیت یا عدم موفقیت آن به حساب دارایی(منبع مربوط) منظور می شود. هزینه های توسعه و آماده سازی عبارتست از کلیه هزینه هایی که جهت ایجاد تسهیلات لازم برای بهره برداری از منبع، صرف می شود.
هزینه های مربوط به ایجاد تونل و جاده برای دسترسی به منبع مورد نظر مثالی از این هزینه ها هستند و چنانچه برای ایجاد این تسهیلات و امکانات، ماشین آلاتی نیز مورد استفاده قرار گیرد، بهای تمام شده این ماشین آلات به عنوان بهای تمام شده منبع در نظر گرفته شده و سپس از طریق احتساب هزینه تحلیل منبع، مستهلک خواهند شد.
روش احتساب تحلیل منابع
روش پذیرفته شده جهت احتساب هزینه تحلیل منابع، روش میزان کارکرد(بهره برداری) است، جمع کل بهای تمام شده منبع(جمع کل هزینه های تحصیل، اکتشاف و آماده سازی) که تحت عنوان دارایی در دفاتر ثبت شده است، با شروع عملیات بهره برداری مشمول استهلاک(تحلیل منبع) قرارمیگیرد. برای این منظور می بایست بهای تمام شده منبع به میزان کل ذخایر موجود در منبع تقسیم شود تا هزینه تحلیل برای واحد بهره برداری به دست آید. سپس در هر دوره مالی با توجه به مقدار بهره برداری از منبع، هزینه تحلیل منبع محاسبه و دردفاتر ثبت می شود. میزان ذخیره موجود در منبع با تخمین کارشناسی به دست می آید و بدیهی است که در این تخمین از تجربه و مبانی علمی استفاده می شود.22
مثال: شرکت فرآوری سنگ بلور در اول مهر ماه1392 اجازه بهره برداری از معدن سنگ باختر را با پرداخت 20,000,000 ریال به دست آورده است. شرکت مذکور جهت اکتشاف رگه های مناسب مبلغ 15,000,000 ریال هزینه کرد و پس از کشف رگه مورد نظر، مبلغ 25,000,000 ریال نیز صرف آماده سازی و حفر تونل و ایجاد جاده های معدنی کرد. در 15 در ماه 92 بهره برداری از معدن آغاز شد و تا پایان سال92 میزان 15000 تن سنگ استخراج و فرآوری گردید. کارشناسان کل ذخیره سنگ معدن مذکور را 50,000 تن برآورد کرده اند. بنابراین هزینه تحلیل منابع در سال 1392 به شرح زیر است:
منبعشدهتمامبهایکلجمع/شدهبینیپیشذخایرکل=هزینه تحلیل منبع در واحد بهره برداری
هزینه تحلیل در دوره مالی= میزان بهره برداری × هزینه تحلیل در واحد بهره برداری
60,000,000/50,000=1,200 هزینه تحلیل برای هر تن
1,200×1,500=1,800,000هزینه تحلیل معدن در سال 1392
نحوه ثبت هزینه تحلیل معدن در دفاتر شرکت فرآوری سنگ بلور به شرح زیر است:
تاریخ
شرح
بدهکار
بستانکار
92/12/29
هزینه استهلاک(تحلیل) معدن
1,800,000

استهلاک(تحلیل) انباشته معدن بابت تحلیل ذخایر معدن طی سال92

1,800,000
یکی دیگر از روش های مورد عمل این است که به جای نگهداری حساب استهلاک(تحلیل) انباشته در مورد منابع طبیعی، بهتر است که مستقیما حساب دارایی یا منبع مورد نظر بستانکار شود.
حساب هزینه استهلاک(تحلیل) مهدن همراه با سایر هزینه های بهره برداری، بخشی از بهای تمام شده محصولات استخراج شده از معدن را تشکیل می دهد و استهلاک انباشته معدن از طریق ترازنامه شرکت به سال آینده منتقل می شود.

ترازنامه شرکت فرآوری سنگ بلور در 92/12/29
دارایی های جاری
دارایی های ثابت(اموال، ماشین آلات و تجهیزات)
ذخایر معدن(به بهای تمام شده) 60,000,000
کسر می شود:

استهلاک(تحلیل) انباشته 1,800,0000

58,200,000

استهلاک و مالیات بردرآمد
اغلب واحدهای تجاری برای گزارش اطلاعات به سهامداران و بستانکاران در صورتهای مالی خود از روش خط مستقیم استهلاک استفاده می کنند، اما در محاسبه مالیات23از سایر روش ها خصوصا روشهای تسریعی استفاده می کنند.
علت اینکه در اهداف مالیاتی واحدهای تجاری روشهای تسریعی را به روش خط مستقیم ترجیح می دهند این موضوع است که روشهای تسریعی، مالیاتی که باید بلافاصله پرداخت شود را کاهش می دهد. بنابراین شرکت با نقدینگی بهتری مواجه خواهد بود.

استهلاکات:
ماده149- درتشخیص درآمد مشمول مالیات محاسبه استهلاکات دارایی و هزینه های تاسیس و سرمایه ای با رعایت اصول زیر انجام می شود:
1- آن قسمت از دارایی ثابت که بر اثر استعمال یا گذشت زمان یا سایر عوامل بدون توجه به تغییر قیمت ها ارزش آن تقلیل می یابد قابل استهلاک است.
2- ماخذ استهلاک، قیمت تمام شده دارایی می باشد.
3- استهلاکات از تاریخی محاسبه می شود که دارایی قابل استهلاک آماده برای بهره برداری، در اختیار موسسه قرار میگیرد. در صورتی که دارایی قابل استهلاک به استثنای فیلم های سینمایی وارده از خارج از کشور که از تاریخ اولین نمایش قابل استهلاک خواهد بود در خلال ماه در اختیار موسسه قرارگیرد، ماه مزبور در محاسبه منظور نخواهد شد. در مورد کارخانجات، دوره بهره برداری آزمایشی جزء بهره برداری محسوب نمی گردد.
4- هزینه های تاسیس از قبیل مخارج ثبت موسسه و حق مشاوره و نظایر آن وهزینه های زاید بردرآمد(دوره قبل از بهره برداری و دوره بهره برداری آزمایشی) جز در مواردی که ضمن جدول مقرر در ماده151 این قانون تصریح خواهد شد حداکثر تا مدت ده سال از تاریخ بهره برداری بطور مساوی قابل استهلاک است.
5-در صورتی که براثر فروش مال قابل استهلاک یا مسلوب المنفعه شدن ماشین آلات زیانی متوجه موسسه گردد زیان حاصل معادل ارزش مستهلک نشده دارایی منهای حاصل فروش(در صورت فروش) یکجا قابل احتساب در حساب سود و زیان هملن سال می باشد.
تبصره- درمورد محاسبه مالیات تهیه کنندگان فیلم های ایرانی که در ایران تهیه می شود قیمت تمام شده فیلم در سال اول بهره برداری و در صورتی که درآمد فیلم تکافو نکنددر سال های بعد در محاسبه درآمد مشمول مالیات منظور خواهد شد.

طرز محاسبه استهلاک
ماده150- طرز محاسبه استهلاک به شرح زیر است:
الف- در مواردی که طبق جدول مذکور در ماده 151 این قانون برای استهلاک نرخ تعیین شود نرخ ها ثابت بوده ودر هر سال مابه التفاوت قیمت تمام شده مال مورد استهلاک و مبلغی که در سال های قبل برای آن به عنوان استهلاک منظور شده است اعمال می گردد.
ب- در مواردی که طبق جدول مذکور در ماده 151 این قانون مدت تعیین شده، در هر سال بطور مساوی از قیمت تمام شده مال به نسبت مدت مقرر استهلاک منظور می گردد.
تبصره1- هزینه مربوط به تغییر یا تعمیر اساسی دارایی قابل استهلاک جزء قیمت تمام شده دارایی محسوب می شود.
تبصره2- موسسات می توانند هزینه های نرم افزاری خود را حداکثر تا 5 سال مستهلک کنند. تبصره3- موسسات می توانند آن مقدار از دارایی های ثابت استهلاک پذیر را که برای بازسازی، جایگزینی خطوط تولید یا توسعه و تکمیل خریداری گردیده است با دو برابر نرخ یا نصف مدت استهلاک پیش بینی شده در جدول استهلاکات موضوع ماده 151 این قانون حسب مورد مستهلک کنند.
تبصره4- در اجاره های سرمایه ای دارایی های ثابت استهلاک پذیر نحوه انعکاس هزینه استهلاک در دفاتر طرفین معامله براساس استانداردهای حسابداری خواهد بود.
ماده 151- جدول استهلاکات براساس ضوابط مصوب از طرف سازمان امور مالیاتی کشود تهیه و پس از تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی به موقع اجرا گذارده می شود.

اهداف سازمان امرو مالیاتی کشور در ارتباط با ماده151 قانون مالیات های مستقیم به شرح زیر می باشد:
کاهش رکود اقتصادی و افزایش رونق اقتصادی•
کاهش بیکاری•
ایجاد یکنواختی در صنایع مشابه جهت تشخیص درآمد مشمول مالیات•

اشکالاتموجوددرماده151 قانونمالیاتهایمستقیم:
باوجود اینکه سازمان امور مالیاتی از وضع ماده 151 قانون مالیات های مستقیم به دنبال اهداف ذکر شده می باشد اما بر این ماده نیز اشکالاتی را می توان ایراد نمود که عبارتند از:
علل استهلاک
در استانداردهای حسابداری استعمال، گذشت زمان و سایر عوامل(دمده شدن، نابابی ناشی از تغییر تقاضا و…) دلیل اصلی استهلاک شناخته شده است ولی در جدول استهلاکات موضوع ماده151 گذشت زمان به عنوان تنها عامل استهلاک شناخته شده است و عوامل دیگر مدنظر قرار نگرفته است. لذا مفهوم استهلاک از دیدگاه قانون مالیات های مستقیم با استانداردهای حسابداری متناقض می باشد.
معیاریا مبنای استهلاک:
در قانون مالیات های مستقیم جهت ایجاد یکنواختی بین واحدهای تجاری در نحوه محاسبه استهلاک مبنای (نرخ و مدت) یکسانی برای هر دارایی مقرر شده و برآورداین معیارها با طبقه بندی گروهی دارایی های مشابه انجام گرفته لذا برخی عوامل از جمله نوع و چگونگی استفاده از دارایی توسط واحد های تجاری نادیده گرفته شده است. بنابراین معیار یا مبنای محاسبه استهلاک طبق جدول استهلاکات(ماده 151 قانون مالیات های مستقیم) در برخی واحدهای تجاری بیانگر واقعیت نمی باشد.

جداول نرخ های استهلاک دارایی ها ارائه گردیده است:
جدول استهلاکات موضوع ماده 151 قانون مالیات های مستقیم مصوب27/11/1380
شرح داراییهای قابل استهلاک
نرخ استهلاک
ملاحظات

روش نزولی
روش مستقیم

گروه ۱ ـ صنایع مشترک و تجهیزات خدمت و پشتیبانی:
۱ـ موتورهای مولد نیرو و نیروگاه ها ـ توربین های آب، بخار، گازو مولد بخار (تربوژنراتورها)

2ـ کوره های بخار، دیگ های بخار و اجزاء و تجهیزات مربوطه ـ برج های خشک کننده و تصفیه آب و پمپ مخازن سوخت

۳ـ موتورهای مولد و ژنراتورها تا ۷۵۰ دور دقیقه
12%

۴ـ موتورهای مولد ژنراتورها از ۷۵۰ دور در دقیقه به بالا
20%

۵ـ ترانسفورماتورها و تابلوهای برق و ملحقات آن و کلید و کابل و هزینه مستقیم کابل کشی و پایه ها
12%

6ـ آسانسورها و پله های برقی، نوار نقاله های (مکانیکی، برقی، پنوماتیکی) و پل متحرک و ملحقات آن ماشین ها و وسائلی که با باطری و هوای فشرده (پنوماتیک) و یا موتور کار می کنند کمپرسورهای ثابت ، متحرک و ماشین های مولد هوا.
15%

۷ـ کلیه ماشین آلات کارگاه های فلزکاری، تراشکاری و یدکی سازی (غیر سری سازی)، کمکی و پشتیبانی کلیه تجهیزات کارگاه های کمکی و سرویس دهنده و پشتیبانی
10%

ـ کلیه ماشین آلات کارگاه های ریختهگری و پرداخت و یدکی سازی (غیر سری سازی) ، کمکی و پشتیبانی
12%

۹ـ ماشین های ویژه نظافت کارخانجات و جاروب گردگیر

4 سال

۱۰ـ تجهیزات مخابراتی، تلکس و تلفن و بی سیم و غیره

10سال

۱۱ـ تجهیزات وسائل آزمایش و کنترل کیفی و کمی آزمایشگاهی
10%

۱۲ـ تجهیزات آتش نشانی و سیستم اطفاء حریق

5 سال

۱3ـ سیستم آبرسانی و فاضلاب کارخانه و تجهیزات تاسیسات حرارت مرکزی و ایجاد سرما (برودتی) و تلمبه خانه های چاه های عمیق و نیمه عمیق با وسائل و مخازن مربوطه و چاه ها
12%

گروه ۲ ـ صنایع فلزی :
۱- انواع ماشین های پرس، پرس بر یک و سری سازی ویژه تولید انبوه و سری سازی و امثالهم ـ انواع ماشین های برش و قیچی (مکانیکی ، هیدرولیکی و برقی) و سری سازی ویژه تولید انبوه و سری ـ انواع ماشین های ساخت ابزار و سری سازی ویژه تولید انبوه و سری.

8سال

۲ـ انواع ماشین های تراش اتوماتیک ان سی و سی ، ان ، سی و فرز اتوماتیک و سری سازی ویژه تولید انبوه و سری به اضافه سایر ماشین های ان ، سی براده برداری ـ انواع ماشین های تراش و فرز و صفحه تراش و دنده تراش و دریل معمولی و کل ماشین های براده برداری کارهای سری ـ انواع ماشین های فلز کاری از هر قبیل و آهنگری و قطعه سازی و قالب سازی ـ ماشین های چاقوسازی، تیغه سازی، تیغه تیزکنی، تیغ سازی ،مته سازی، سوهان سازی، گداز فلزات، موج دادن فلزات و تیغ صورت تراشی

10سال

۳ـ وسائل و تجهیزات جوشکاری (جوش برق، کاربیت، جوش نقطه، ارگون و غیره) و لحیم کاری

4سال

۴ـ کوره های دستی غیر اتوماتیک ثابت و دوار نفتی و برقی و ذغالی برای مصارف محدود و گازی

5سال

۵ـ ماشین آلات قوطی سازی، بشکه سازی، چاپ فلزات و در بطری سازی ـ ماشین آلات لوله سازی،پروفیل سازی، سیم و تور سیمی و سایر مصنوعات فلزی (تولید انبوه) ـ ماشین آلات جیک و فیکسچر و قید و بست و از این قبیل
12%

۶ـ ماشین آلات تولید و تهیه یراق آلات ، چفت و دستگیره و مغزی و فنرهای نگهدارنده و قفل درب و پنجره و از این قبیل (تولید انبوه) ـ ماشین آلات ویژه ساخت طلاآلات و فلزات قیمتی و پرداخت آنها به طور سری سازی ـ ماشین آلات ویژه آب کاری و گالوانیزه کردن فلزات مانند آب گرم ، آب نیکل و لعاب و غیره ماشین آلات تهیه و تولید پودر و الکترو جوشکاری (تولید انبوه) ـ ماشین آلات ساخت و تولید میز و صندلی و درب پنجره (سری سازی) ـ ماشین آلات ساخت تابلوهای برق و ترانس های برق (سری سازی) ـ ماشین آلات تولید صندوق نسوز ـ سایر ماشین آلات و تجهیزات گروه صنایع فلزی از قبیل پایه های فلزی نیرو ، سقف های سوله ، اسکلت فلزی و آنهاییکه ذکر نشده کلاً .

10سال

۷ـ ماشین آلات تهیه و تولید میخ و پرچ و پیچ و مهره اتوماتیک و معمولی برای تولید انبوه ـ ماشین آلات نوردکاری و ساخت ورق های فلزی و غلطک ها برای تولید انبوه

12سال

۸ـ ماشین آلات ریخته گری و قالب گیری

8سال

گروه سه ـ صنایع حمل و نقل :
۱ـ صنایع تولید اتومبیل و خودرو، کامیون و خودروهای سنگین، انواع موتور سیکلت،انواع دوچرخه و سه چرخه، قایق و کشتیهای بدون موتور، کشتیهای موتوردار با هر ظرفیت

10سال

۲ـ صنایع تولید کشتیهای نفت کش و مشابه ـ هواپیما و هلی کوپتر ـ لوکوموتیو و قطارهای هوایی زمینی و زیرزمینی و واگن

15سال

گروه ۴ـ وسایط نقلیه :
۱ـ انواع اتومبیل خودرو بنزینی و دیزلی ـ کامیون و کامیونت دیزلی تا ۴ سیلندر و تا ۵ تن ظرفیت
25%

۲ـ وانت و بارکش و تاکسی و کرایه بنزینی تا ۴ سیلندر ـ وانت بارکش و کرایه بنزینی از ۴ سیلندر به بالا ـ کامیون و انواع بارکش دیزلی از ۴ سیلندر به بالا و تا ۱۰ تن ظرفیت
30%

۳ـ کامیون و بارکش و تریلر و دامپتراک ها با هر ظرفیت ـ انواع موتور سیکلت و دوچرخه و سه چرخه
35%

۴ـ لوکوموتیو و قطارهای هوایی ، زمینی و زیرزمینی ـ شناورهای بدون موتور(پارچ)
20%

۵ـ انواع هلی کوپتر و هواپیماهای مسافری و باربری و سم پاشی ، نقشه برداری و امثال آن
25%

۶ـ انواع قایق های موتوری بنزینی تا ۸۰ اسب
30%

۷ـ قایق های موتوری بنزینی از ۸۰ اسب به بالا
25%

۸ـ انواع قایق و کرجی دیزلی با هر قدرت ـ کشتیهای موتوردار با هر ظرفیت ـ کشتیهای سردخانه دار و نفت کش
15%

گروه ۵ـ ماشین آلات ساختمانی و راه سازی
۱ـ کلیه ماشین آلات ساختمانی، مکانیکی، هیدرولیکی، الکتریکی، چرخ لاستیکی و یا زنجیری، هم چنین جراثقالها و ماشین های حفاری، کارخانه های تهیه بتن و سنگ شکن ها و ماشین ها پایه کوبی، دمپر، الواتور، میگسر، ویبراتور و مشابه ـ ماشین آلات راه سازی (انواع بلدزرها، غلطک ها، فینشر، ماشین های تهیه آسفالت، فیلرها و شمع کوب و کمپاکتورها و غیره) ـ ماشین آلات مربوط به فرودگاه مانند ماشین های علامت گذار، برف روب و خشک کن و یدک کش و پله های متحرک و کمپرسورها و جک های هیدرولیکی و غیره ـ ماشین آلات مربوط به بندرسازی (ماشین های بتون ریزی زیر آب، لوازم غواصی، اسکله های موقت و غیره) ـ ماشین آلات مربوط به سد سازی (ماشین حفر کانال و … ) ـکلیهماشین آلاتشهرسازیوابنیه سازی (اعمازماشینبلوک زنی،لولهگذار،ماشین هایجذبکننده،جوش زنیلوله هاوسایرماشین هایمشابهدیگر .)
25%

گروه ۶ـ لوازم و تجهیزات و ابزار کار :
۱ـ کلیه ابزار و لوازم کار از قبیل آچار، چکش، بیل و کلنگ، مته برقی، فورگون، دستکش و ماسک سطل و سایر وسایل از این قبیل (تمام به حساب هزینه بهره برداری و مصرفی به هزینه گرفته می شود)
100%

گروه ۷ـ ماشین آلات معدن :
۱ـ دستگاه های شستشو و پر عیار کردن سنگ معدن ـ ریل، واگن، لکوموتیو و لوله های آهن ـ وسایل حفاری و استخراج معدن مانند سونداژ ، بیل های مکانیکی و تراکتور، بارگن، انواع کمپرسورها،دریل ها، انواع اسکاواتور، سنگ شکن، آسیاب و مخازن فلزی و تجهیزات مربوطه

5سال

۲ـ وسایل جلوگیری از ریزش سقف معادن از قبیل تیرهای بتونی، تیرهای آهن، سیستم جک های هیدرولیکی که در معادن ذغال سنگ به کار می رود.

2سال

گروه ۸ـ ساختمانها و راهها :
۱ـ کلیه سالنهای کارگاهها و کارخانجات تولید و نصب ماشین آلات
10%

۲ـ سالن کارگاه های کمکی، انبارها، دفتر کارگاهها، منازل سازمانی و مسکونی کارکنان در محل کارخانجات و تاسیسات ساختمانهای مسکونی، منازل و ساختمانهای مسکونی در محل معادن و کارگاههای مربوط
8%

۳- سایر ساختمانها
7%

۴ـ زیرسازی خطوط راه آهن شامل بستر خطوط، ترانشه ها، گالری ها، آبروها، پلهای بتونی، طاق سنگی، فلزی و تونلها
18%

۵ـ روسازی خطوط راه آهن شامل : انواع ریلها، تراورس چوبی، بتونی و فلزی، بالاست، سوزنهای برقی و دستی، ادوات و اتصالات ریل
15%

۶- راه آسفالته اختصاصی

10سال

۷ـ راه شوسه اختصاصی

7سال

گروه ۹ـ صنایع نساجی و پوشاک :
۱ـ ماشین آلات تولیدی و مقدماتی ریسندگی و بافندگی، پرداخت، سفید گردن منسوجات، رنگرزی و چاپ و تکمیل، بسته بندی، پیله کشی، جوراب و پوشاک زیر (از الیاف طبیعی و مصنوعی) ، برودری دوزی و دوخت، تهیه طناب و نخ (الیاف طبیعی و مصنوعی) و قیطان بافی وتوربافی، تولید لباس و کرست و چتر و کلاه، ماشین آلات تهیه محصولات نمدی

8سال

گروه ۱۰ـ صنایع پلاستیک :
۱- ماشین آلات و تجهیزات پلاستیک سازی و بسته بندی، مشمع، ورق پلاستیک و سایر مصنوعات پلاستیکی ـ ماشین آلات ساخت نوار کاست و صفحه گرامافون و مشابه ـ تولید لوله و اتصالات پلاستیکی و پی ،وی، سی و مشابه ـ تولید کیسه و لفاف و نخ نایلونی و پلاستیکی ـ تولید لوله، مشمع قیراندود و غیره

10سال

۲ـ انواع غلطک برای ساخت پلاستیک

5سال

۳ـ هزینه قالب ها از تاریخ شروع در حساب هزینه بهره برداری پذیرفته میشود
100%

گروه ۱۱ـ صنایع دارویی و بهداشتی و پزشکی :
۱ـ ماشین آلات تولیدی داروسازی و بسته بندی آن، وسایل آرایشی، عطر و ادوکلن و گلات و دودورانت و سایر محصولات آرایشی زنانه مانند سشوار و مشابه.

10سال

۲ـ ماشین آلات صابون سازی و بسته بندی آن، ساخت خمیردندان و خمیر دندانسازی و مسواک و برس و مشابه ، تولید باندهای طبی و پنبه هیدروفیل و وسایل ضدعفونی، تهیه و تولید گلیسیرین، پودرهای ظرفشویی، رختشویی، پاک کننده، ماشین آلات و تجهیزات تهیه سموم دفع آفات خانگی و کشاورزی و مشابه.

8سال

۳ـ وسایل اطاق عمل و جراحی و ابزار و تجهیزات بیمارستانی (وسایل دندانپزشکی و پیراپزشکی و آزمایشگاهی و رادیولوژی و رادیوتراپی و فیزیوتراپی و بیهوشی و امثالهم)

10سال

۴ـ ماشین آلات تهیه و تولید وسایل اطاق عمل و جراحی و ابزار و تجهیزات بیمارستانی (وسایل دندانپزشکی و پیراپزشکی و آزمایشگاهی و رادیولوژی و بیهوشی و امثالهم)
10%

گروه ۱۲ـ صنایع روغن نباتی و تصفیه روغن :
۱ـ ماشین آلات تهیه و تولید روغن نباتی کلاً ـ ماشین آلات و تجهیزات روغن کشی شامل (سیلوها، پاک کننده ها، لیترگیری، خوردکن، جداکننده، آسیاب ها، پرس و صافی ها) ـ تصفیه روغن شامل (سانتریفوژ، بی رنگ کننده ها، تولید هیدروژن، صافی ها، بی بو کننده ها، بسته بندی، اندازهگیری و مخازن)

10سال

گروه ۱۳ـ صنایع چوب و تکثیر و گراور:
۱ـ ماشینهای چاپ و چاپخانه شامل دستگاههای (مرکب سازی، برش، چاپ معمولی، چاپ افست، چاپ پلاستیک و شیشه و صحافی) و ماشین های حروف سازی و تهیه کلیشه و گراور
10%

۲- ماشین های پلی کپی، فتوکپی، تکثیر، اوزالید، زیراکس و مشابه

5سال

۳ـ حروف چاپخانه و کلیشه و گراور در سال استفاده در حساب هزینه بهره برداری پذیرفته میشود
100%

گروه ۱۴ـ صنایع قند و شکر:
۱ـ ماشین آلات تولیدی شکر و قند از چغندرقند و نیشکر ـ تصفیه شکر و تهیه قند حبه و کله، آپارات ها و مخازن شربت

15سال

گروه ۱۵ـ صنایع مصالح ساختمانی:
۱ـ ماشین آلات تولید و تهیه: انواع کاشی و سرامیک و لعاب و رنگ مربوطه، انواع مختلف آجر و سفال و پوکه، شن و ماسه و دانه بندی آنها، بتون و آسفالت، سنگبری و سنگ کوبی و صیقل زنی و موزائیک سازی و سنگفرش و بلوک و جدول، گچ و آهک، گچ های پیش ساخته، لوله و ورق سیمانی نسوز و پنبه نسوز و اتصالات مربوطه، خانه های پیش ساخته و سیپورکس، انواع تیرچه بلوک و سقف بلوک، انواع لوازم بهداشتی و آب و فاضلاب ساختمان و تجهیزات و قالب های مربوطه و سایر مصالح ساختمانی

10سال

گروه ۱۶ـ صنایع شیشه:
۱ـ ماشین آلات تولید: انواع شیشه های بطری، نشکن، ساختمانی، مشجر و تراش شیشه و موارد مشابه

10سال

۲ـ ماشین آلات تهیه و تولید: انواع چینی و بلور و آیینه، کوره ذوب مواد و بوته، انواع مصنوعات شیشه ای از قبیل حباب ها، آمپول ها، پشم شیشه و سایر موارد مشابه

8سال

۳ـ قالب ها و ظروف و غلطک های مربوط به این صنعت و آجرنسوز مورد مصرف کوره از تاریخ شروع استفاده در حساب هزینه منظور گردد.
100%

گروه ۱۷ـ صنایع سیمان:
۱ـ ماشین آلات و تجهیزات تولید و تهیه انواع سیمان معمولی و رنگی و مخصوص و وسایل بسته بندی، سنگ شکن و آسیاب ها کوره ها و فیلترها و مخلوط کن ها و سایر موارد مشابه

10سال

۲ـ کلیه قالب های مربوط به صنایع ساختمانی و سیمان از تاریخ شروع استفاده در حساب هزینه بهره برداری منظور خواهد شد.
100%

گروه ۱۸ـ صنایع غذایی و خوارکی و نوشابه سازی:
۱ـ ماشین آلات تهیه و تولید: شیر و لبنیات پاستوریزه، بستنی، آدامس، آب نبات، شکلات، تافی و غیره و انواع سوسیس و کالباس، برنج کوبی، الکل صنعتی و تجارتی، انواع نوشابه های غیر الکلی و آب معدنی و مشابه

10سال

۲ـ ماشین آلات تهیه و تولید : انواع نان، بیسکویت، شیرینی، قند، نبات و غیره و کارخانجات کنسرو، کمپوت، آب میوه، آرد بکینگ پاور، خشکبار و مشابه انواع ماکارونی و رشته، نشاسته و گلوگز، چای و بسته بندی آن، خمیر مایه نان و صنایع تخمیری، شیر خشک و غذای کودک و مواد پروتئینی، سرکه و مواد مشابه دیگر

8سال

۳ـ سنگ آسیاب در سال استفاده در حساب هزینه پذیرفته می شود.
100%

گروه ۱۹ـ صنایع شیمیایی:
۱ـ ماشین آلات تهیه و تولید: مواد اسیدی و بازی و سود و کربنات و بی کربنات دو سود، مواد شیمیایی حلال و رزین ها ، کودهای شیمیایی، اوره، سوپر فسفات، پتاس، آمونیاک و کلیه موارد مشابه

6سال

۲ـ ماشین آلات تهیه و تولید: گازهای اکسیژن، هیدروژن، هلیوم و تجهیزات حمل و نقل و تخلیه و پرکردن آنها و مخازن و کپسولها، واکس ورنی، بتونه و شمع، مواد اولیه پلاستیک، مواد شیمیایی از منابع آلی و کلیه موارد مشابه

8سال

۳ـ ماشین آلات تهیه و تولید: روغن های معدنی، روغن های موتور و روغن های مخصوص و تصفیه خانه های مربوط و سایر موارد مشابه

15سال

۴ـ ماشین آلات تهیه و تولید: الیاف و نخهای مصنوعی به طور کلی ، رنگ و روغن جلا و روغن های صنعتی لاک الکل، مواد شیمیایی از منابع معدنی و کلیه موارد مشابه

10سال

گروه ۲۰ـ صنایع نفت و پتروشیمی:
۱ـ کلیه ماشین آلات و تجهیزات : اکتشاف و حفر چاه های نفت زمینی و دریایی و فلات قاره، تولید و پالایش نفت و مشتقات آن، تولید مواد پتروشیمی، تولید انواع قیرامولسیونه، ایستگاه ها و پمپخانه های تقویتی فشار و کلیه موارد مشابه مرتبط با صنایع نفت و پتروشیمی

10سال

گروه ۲۱ـ صنایع سلولزی و چوبی:
۱ـ کلیه ماشین آلات تهیه و تولید: کارتون و جعبه مقوایی، دستمال کاغذی و تیشو و کاغذ دیواری و تزئینی، لیوان کاغذی و مقوایی و کاغذهای پارافینی، پاکت و کاغذ بری کلیه موارد مشابه

12سال

۲ـ کلیه ماشین آلات تهیه و تولید: کاغذ سمباده و سایر کاغذهای صنعتی

8سال

۳ـ کلیه ماشین آلات تهیه و تولید: چوب و چوب بری و خرده چوب ، نجاری (اره، فرز، رنده و…) تختهچندلا،فیبر،نئوپان،اشباعچوبوروکشو…،قالبکفشومدلسازی،پارکتچوبی،مبلوصندلیونیمکتوقفسه،فرمیکا،کبریتسازیوموادمحترقهآتشبازیومواردمشابهمرتبط با صنایع چوبی

10سال

۴ـ ماشین آلات تهیه و تولید وسایل و ماشین آلاتی که در این صنعت به کار می رود

10سال

گروه ۲۲ـ صنایع کاغذ و خمیر کاغذ:
۱ـ ماشین آلات تولید و ساخت: خمیر کاغذ به روشهای مختلف، کاغذ مقوا از هر نوع و کاغذ اسکناس و موارد مشابه

10سال

گروه ۲۳ـ صنایع برق و الکترونیک:
۱ـ ماشین آلات تهیه و تولید : کلیه وسایل صوتی و تصویری الکترونیکی (تلویزیون، رادیو، ضبط و … ) وکلیهماشین هایمحاسباتیالکترونیکیودستگاه هایمنتاژوسایرمواردمشابه

10سال

۲ـ ماشین آلات تهیه و تولید : انواع لامپ ها و چراغهای راهنمایی و علایم خبری، انواع سیم ها و کابلهای برق فشار قوی و ضعیف و از هر نوع فلز و آلیاژ برای مصارف مختلف، انواع کلید و پریز و سرپیچ و مقره و لوله برگمن، لوازم اندازه گیری برق و الکترونیک، انواع ترانس ها و سایر لوازم برقی و الکترونیکی، باطری خشک و تر و زغالهای صنعتی

8سال

گروه ۲۴ـ صنایع لوازم خانگی:
۱ـ ماشین آلات تولید : انواع اجاق گاز و بخاری، انواع شوفاژ و مشعل و رادیاتور و تجهیزات حرارت مرکزی، انواع آبگرمکن، انواع کولر، فن کویل، تهویه مطبوع، چیلر و تجهیزات تبرید، انواع یخچال و فریزر و ماشین لباسشوئی، انواع پنکه، بخاری، جاروبرقی، پلوپز، کباب پز، آرامپز، انواع ساعت دیواری، سماور، لوستر، چراغ خوراک پزی، انواع آبمیوه گیری، چرخ گوشت، مخلوط کن ها، قهوه سازها، انواع فلاسکها، یخ سازی و سردخانه ها، سالنهای سردکننده و نگهداری مواد غذایی و سبزیجات و مواد خوراکی و سایر لوازم خانگی

10سال

۲ـ ماشین آلات تولید و تهیه : انواع چراغها و توری چراغ و موارد مشابه

8سال

گروه ۲۵ـ صنایع لاستیک:
۱ـ ماشین آلات تهیه و تولید : انواع تایر و تیوب وسایل تخلیه، انواع روکش لاستیک، انواع فوم و رابر (تشک لاستیکی)، انواع فرشهای لاستیکی و تسمه پروانه ها، انواع لوازم ورزشی لاستیکی، انواع کف و پاشنه لاستیکی و سایر تولیدات لاستیکی

10سال

۲ـ ماشین آلات تهیه و تولید : انواع ریخته گری های لاستیک برای مصارف صنعتی (لاستیک های ضد حرارت، ضدآب، ضد الکتریسیته، ضد ضربه و موارد مشابه) و قالب های آن

5سال

گروه ۲۶ـ صنایع چرم و کفش:
۱ـ ماشین آلات تهیه و تولید‍: چرم و پوست، آماده کردن روده، سالامبور، مصنوعات چرمی، بند کفش و پارچه آستری کفش، انواع کفش چرمی و لاستیکی و سوپر فلکس، انواع پوتین و چکمه، انواع کفش ترلون و پارچه ای، ورزشی و کتانی و پلاستیکی، انواع دمپایی پلاستیکی، انواع زیره کفش و صندل و سایر موارد مشابه، قطعات یدکی ماشین آلات کارخانجات کفش سازی

10سال

گروه ۲۷ـ صنایع مخابرات
۱ـ ماشین آلات تولید: انواع تلفن و وسایل ارتباطی، رله ها، بردها، تجهیزات پستی، کلیه تجهیزات و وسایل مخابراتی، بی سیم ، دکلهای محمل، پایه ها و سایر موارد مرتبط با صنعت مخابرات

8سال

گروه ۲۸ـ صنایع فولاد سازی و ذوب فلزات:
۱ـ ماشین آلات و تجهیزات تولید و ریخته گری :چدن و صنایع جنبی و کوره های بلند، فولادریزی مداوم و متناوب، مواد اولیه چدن و فولاد، نورد فولاد و آهن، تیر آهن و تسمه و نبشی، سپری آرماتور و سایر محصولات نورد و فولادی ساختمانی، ورق آهن و فولادهای صنعتی، فولادهای ضد زنگ و مخصوص و سایر موارد مشابه
8%

۲ـ ماشین آلات و تجهیرات تولید و ریخته گری: آلومینیوم، مس و سرب و روی، سایر فلزات رنگین و نورد و تهیه محصولات
15%

۳ـ ماشین آلات و تجهیزات نورد: آلومینیوم و مس و سرب و روی و تولید محصولات آنها
10%

۴ـ ماشین آلات و کوره و دستگاه تقطیر زغال سنگ و کک سازی

10سال

۵ـ کلیه قالبهای ریختهگری و فلز کاری محصولات فوق و آجرهای نسوز و ابزار عمل آتش خوار مورد مصرف کوره ها، در سال استفاده در حساب هزینه پذیرفته می شود.
100%

گروه ۲۹ـ صنایع آبرسانی و تصفیه آب و فاضلاب:
۱ـ ماشین آلات تهیه و تولید: پمپ ها و توربینهای آبی و موتور پمپ ها و متعلقات مربوطه، تجهیزات تهیه آب صنعتی و سختی گیرها و یونیزاسیون آب و تصفیه آب موارد مشابه

10سال

۲ـ ماشین آلات تهیه و تولید : تجهیزات آبرسانی و اتصالات شبکه ها و وسایل انتقال آب، تصفیه فیزیکی و شیمیایی و بیولوژیکی آب و مخازن مربوطه و موارد مشابه

15سال

۳ـ ماشین آلات و تجهیزات: تصفیه فاضلاب ها، شیرین کردن آب دریا و صنایع جنبی
10%

گروه ۳۰ـ صنایع کشاورزی، دامداری و مرغداری:
۱ـ ماشین آلات تهیه و تولید وسایل و تجهیزات کشاورزی: از قبیل خیش، بذرپاش، کودپاش، دیسک، خرمن کوب، لولر، وجین کن، علف چین، پیلر، سم پاش و سایر وسایل مشابه

10سال

۲ـ ماشین آلات و لوازم: سمپاشی و دفع آفات کشاورزی و دامی، دوشیدن شیر و دامداری و کشتارگاه ها و تلقیح مصنوعی، جوجه کشی (انواع مختلف)، پرورش جوجه و مرغ، انواع تراکتور، خیش، بذر پاش، کودپاش، دیسک، خرمن کوب، ماله، وجین کن، کمباین، سمپاش و لوازم دفع آفات نباتی و دامی، علف چین ها و سایر وسایل و لوازم مشابه
30%

۳ـ ماشین آلات تهیه و تولید: خوارک دام و طیور و سیلو کردن خوراک دام و مواد کنسانتره و آرد ماهی و صنایع دخانیات و تجهیزات تهیه توتون و تنباکو، ماشین پرورش وتکثیر ماهی و موارد مشابه

8سال

۴ـ ماشین آلات: پنبه پاک کنی و عدل بندی و خشک کن، تولید قطعات یدکی کلیه ماشین آلات و و سایل مرتبط با صنایع این گروه

10سال

گروه ۳۱ـ صنایع تراکتور سازی و کمباین:
صنایع و کارخانجات تولید: انواع تراکتور زنجیری و لاستیکی با قدرت های متفاوت، انواع کمباین برای غلات، گیاهان ریشه ای، چغندرقند، نیشکر و پنبه دانه های روغنی و غیره، زیجیر تراکتور و تانک ها و قطعات یدکی مرتبط با صنایع این گروه

10سال

گروه ۳۲ـ صنایع ماشین سازی:
۱ـ ماشین آلات و کارخنجات تولید: کمپرسور هوای فشرده، الکترو موتور و الکترو پمپ، موتورهای بنزینی و دیزلی، پمپ های سانریفورژ و غیره، توبین های برق و بخار آب، بلبرینگ و رول برینگ، انواع پمپ های هیدرولیک، تجهیزات ریختهگری و قالب گیری، ماشین آلات کارخانجات صنعتی و سایر موارد مشابه

10سال

گروه ۳۳ـ صنایع سینمایی و فیلم برداری:
۱ـ ماشین آلات و دستگاه ها: سینمایی و فیلم برداری، ساخت دستگاه های فیلم برداری و سینمایی، چاپ و ظهور فیلم و دوبلاژ، نمایش فیلم و آپارات ها و موارد مشابه

10سال

۲ـ دوربین های فلکی و تجهیزات مربوط به ستاره شناسی و نجوم و غیره

15سال

۳ـ بهای امتیاز فیلم های وارده اعم از حق نمایش و بهای کپی:

الف ـ چنانچه مدت قرارداد نمایش فیلم یکسال باشد
100%

ب ـ چنانچه مدت قرارداد بیش از یکسال باشد
70%

ج ـ چنانچه در قرارداد مدت تعیین نشده باشد حداکثر تبصره ـ استهلاک بهای فیلم از روزی که نمایش داده می شود به نحو مذکور بند ۳ در حساب هزینه پذیرفته خواهد شد (اولین نمایش فیلم مبداء سال استهلاک محسوب خواهد شد)

4سال

گروه ۳۴ـ صنایع اتمی و نیروگاه های اتمی:
۱ـ ماشین آلات: تولید تجهیزات اتمی

5سال

۲ـ ماشین آلات: تولید کارخانجات آب سنگین و تجهیزات نیروگاه های هسته ای
5%

۳ـ تجهیزات و وسایل نگهداری فضولات هسته ای
10%

گروه ۳۵ـ صنایع رنگ و چسب :
ماشین آلات تهیه : انواع رنگهای ساختمانی و صنعتی ، انواع چسب و صمغ (مخصوص و صنعتی) و غیره

10سال

گروه ۳۶ـ صنایع متفرقه :
۱ـ ماشین آلات زیپ سازی

10سال

۲ـ ماشین آلات قالیشویی و لباسشویی و مشابه

8سال

۳ـ تجهیزات: سرویس و رنگ کردن اتومبیل، بالانس چرخ و تیون آپ و سایر موارد مربوط به تعمیرکاری اتومبیل و خودرو

8سال

۴ـ ماشین آلات تهیه و تولید: مداد، خودکار، قلم و خودنویس و فندک و موارد مشابه

10سال

۵ـ ماشین آلات و وسایل: پارکهای تفریحی اعم از برقی، پتوماتیکی، روغنی و الکتریکی و غیره مانند: چرخ و فلک، آکروجت، ترن هوایی، ماشین های برقی و غیره و تاسیسات تله کابین و تله اسکی و موارد مشابه

10سال

۶ـ ماشین آلات و تجهیزات سایر صنایع متفرقه:

8سال

۷ـ سایر ادوات و ابزار مختلف که در این جدول پیش بینی نشده

4سال

گروه ۳۷ـ سایر اموال و اثاثیه:
۱ـ اموال و اثاثیه اداری و ماشین آلات دفتری از قبیل : تحریر، تایپ، کپی، حساب، فاکس

10سال

۲ـ سخت افزار سیستم های رایانه ای و موارد مشابه

10سال

۳ـ سخت افزار رایانه ای شخصی

3س

۴ـ اموال و اثاثیه: هتل ها و متل ها و مسافرخانه ها و رستورانها و سینما و تئاتر و موسسات تعلیم و تربیت و موارد

5سال

گروه ۳۸ـ حقوق مالی:
۱ـ امتیازات و بهای خرید فرمول و علایم تجاری و صنعتی و غیره

2سال

الف ـ برای تولید مقدار معینی باشد به نسبت تولید هر سال

ب ـ قرارداد برای مدت معینی منعقد شده باشد به نسبت مدت قرارداد

ج ـ مبلغ مشخصی برای هر سال باشد در همان سال قابل استهلاک است

د ـ در سایر شرایط

۲ـ حق التالیف ، حق التصنیف و سایر حقوق خریداری انحصاری

4سال

گروه ۳۹ـ دارائیهای صنعت آب و برق :
الف:صنعت آب:

۱ـ ساختمانهای بتنی تاسیسات بهسازی، پمپاژ، تصفیه و نیروگاه آب و ساختمانهای بتنی مسکونی و اداری مربوطه

30سال

۲ـ ساختمانهای اسکلت فلزی تاسیسات بهسازی، پمپاژ، تصفیه و نیروگاه آب و ساختمانهای اسکلت فلزی و اداری مربوطه

20سال

۳ـ ساختمانهای آجری تاسیسات بهسازی، پمپاژ، تصفیه و نیروگاه آب و ساختمانهای آجری مسکونی و اداری مربوطه

10سال

۴ـ مخازن بتنی ذخیره آب، لوله ها و کانال های آبرسانی بتنیی

30سال

۵ـ مخازن هوایی (فلزی) ذخیره آب، لوله های آبرسانی چدنی، تجهیزات تصفیه خانه ها و لوازم انبارها

15سال

۶ـ سدها: رقم قطعی عمر مفید اقتصادی هر سدی بنا بر نوع سد و میزان رسوبات آن توسط مقاطه کار مهندس مشاور، کارشناش وزارت نیرو و کارشناس سازمان آب مربوطه تعیین خواهد شد.

35-100سال

۷ـ تاسیسات سدها، تجهیزات مکانیکی و برق سدها

35سال

۸ـ مخازن سدها و راههای آبی

75سال

۹ـ تونلها

50سال

۱۰ـ قنوات، تجهیزات دستگاه دیگ بخار، لوله های آبرسانی فولادی و دوکنیل، لوله ها و شیرهای اصلی آتش نشانی و عمومی

25سال

۱۱ـ چاه های تامین آب، تاسیسات مربوطه

8سال

۱۲ـ ساختمان تاسیسات نیروگاه، سایر تاسیسات و تجهیزات نیروگاه و شبکه های انشعاب آب

20سال

۱۳ـ جاده ها، خیابان ها، پل ها و پیاده روها

10سال

۱۴ـ تجهیزات پمپاژ برقی، دیزلی، آبی، بخاری، دستگاههای تولید برق و سایر تجهیزات پمپاژ، تاسیسات و دستگاههای شوفاژ، تهویه مطبوع، وسایل گرم کننده و خشک کننده، لوازم و وسایل آزمایشگاه و بهداری، مخابراتی و سایر تجهیزات و اموال عمومی

10سال

۱۵ـ اسباب و اثاث منزل، اماکن عمومی، بیمارستانها، فروشگاهها، اماکن تفریحی، آموزشی کنتورهای آب و ابزار و لوازم کارگاه و گاراژ و وسایط نقلیه و ماشین آلات کشاورزی و ماشین آلات سنگین ساختمانی

5سال

۱۶ـ هزینه های سازمانی از قبیل مخارج ثبت و حق مشاوره

3سال

۱۷ـ مطالعات اولیه (از قبیل مطالعات فنی و تهیه پروژه): بیشتر از یک میلیارد ریال ۶ سال و کمتر از یک میلیارد ریال

3سال

ب : صنعت برق:

۱ـ وسائل و تجهیزات تولید، انتقال و توزیع برق شامل دیگ بخار، توربوژنراتور، تیرها، برجها، پستهای برق و سایر موارد مشابه

25سال

۲ـ انواع دستگاههای محرک ، مولد، موتورهای (گازی و دیزلی) و تجهیزات اصلی و متفرقه آنها و کنتورهای برق

20سال

۳ـ چرخهای آبی، توربین ها، ژنراتورها، سیم ها و کابلها و لوله های پوششی (هوایی و زیرزمینی) و سایر لوازم مربوطه

35سال

۴ـ مخازن، سدها و آبروهای مربوط به تاسیسات تولید برق

75سال

۵ـ تاسیسات روشنایی معابر، لوازم و تجهیزات و ابزار انبارها، کارگاهها و آزمایشگاهها و سایر وسایل متفرقه

15سال

۶ـ تجهیزات کامپیوتری مراکز کنترل برق، تامین کننده قدرت، تهویه مطبوع و ایمنی و مخابراتی مرکز دیسپاچینگ

10سال

۷ـ ساختمانهای محل نصب و تاسیسات و تجهیزات تولید برق، توربین های بخار و گازی و مولدهای درون سوز و سیکل ترکیبی، پست های انتقال و توزیع برق و تاسیسات دیسپاچینگ

40سال

۸ـ ساختمان مخازن و انبارهای سوخت نیروگاهها و ملحقات آنها

20سال

۹ـ ساختمان و ابنیه محل نصب نیروگاههای هیدرولیکی

55سال

۱۰ـ جاده ها، راه آهن، پلها و ساختمان پست های مربوط به تاسیسات تولید و انتقال نیرو

50سال

۱۱ـ سایر دارائیها مطابق نرخ های مذکور در گروه های قبلی (حسب مورد)

فهرست منابع:
1. بختیاری ، پرویز(1389) . حسابداری دارایی ها(حسابداری میانه) .(چاپ ششم)0 تهران:انتشارات سازمان مدیریت صنعتی.
2. نوروش ، ایرج – کرمی ، غلامرضا(1385) . اصول حسابداری(1).(چاپ نوزدهم). تهران:انتشارات کتاب نو.
3. اکبری ، فضل الله – علی مدد ، مصطفی(1387). حسابداری استهلاک.(چاپ سیزدهم). تهران:مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی سازمان حسابرسی.
4.یزدانیان ، منصور(1390). حسابداری مالیاتی .(چاپ اول). اصفهان: انتشارات دانشگاه ازاد اسلامی واحد خوراسگان.

1.HTTP://WWW.IACPA.IR
2.HTTP://WWW.ACCPRESS.COM
3.HTTP://WWW.ACCHESAB.NET
4.HTTP://GTALK.IR
11 . مبلغ هرقسط باتوجه به بهره مرکب24درصد(2درصدماهانه)محاسبه شده است. فاکتورارزش فعلی اقساط مساوی 1ریال در36 دوره با نرخ 2درصد معادل25/489 است ،بنابراین مبلغ هرقسط ازرابطه زیربدست می آید:
10000,000,=A×25/489
A=10000,000,:25/489=392, 326ریال
1-Depreciation of Tangible Assets
3- Amortization of Intangible Assets
4- Depletion
5- Physical Factors
6- Functional Factors
7 – Depreciation Base
8- Book Value
9- Balance Remaining
10- Matching Principle
– طبق بند2ماده149 مالیات های مستقیم مصوب سوم اسفند1366، ماخذ استهلاک، قیمت تمام شده دارایی می باشد.11
1- طبق قانون مالیات های مستقیم ایران، روش های استهلاک مورد قبول برای دارایی های ثابت فقط دو روش خط مستقیم و نزولی می باشد. طبق مواد150 و 151 قانون مذکور( مصوب سوم اسفند1366)، و جدول استهلاکات ارائه شده در ماده151 برای انواع دارایی های ثابت موسسات، روش استهلاک تعیین شده است. بنابراین چنانچه موسسه بخواهد روش استهلاک دارایی های ثابت خود را فقط به روشی که ازنظرقانون مذکور مورد قبول است، محاسبه کند، باید به جدول یاد شده مراجعه کند و اگر دارایی خاصی در موسسه وجود داشته باشد که درجدول مذکور برای آن روشی تعیین نشده باشد، موسسه موظف است که از حوزه مالیاتی خود در مورد روش استهلاک آن دارایی استعلام کند.روش های مقرر در قانون مالیات ها، ممکن است که از نظر انعکاس واقعیت و منطقی بودن استهلاک، برای دارایی های موسسه مناسبنباشد. دران صورت روش مناسب استهلاک دارایی های موسسه طبق نظر مدیریت، تعیین و اعمال می شود و البته در اظهارنامه مالیاتی موسسه روش اتخاذی، اظهار شده و تفاوت هزینه استهلاک طبق روش اتخاذی و روش مورد قبول قانون، با سود وزیان موسسه جمع وتفریق می شود تا سود مشمول مالیات بدست آید.
در جدول استهلاکات موضوع ماده151 قانون مالیات های مستقیم، در مورد دارایی هایی که روش استهلاک آنها نزولی است، این نرخ استهلاک نیز تعیین و مشخص شده است. -13
.Productive Output Method-14
– تبصره 11ماده15115
تبصره 12 ماده151 -16
تبصره6 ماده151-17
تبصره 10ماده 151- 18
تبصره 13 ماده151-19
-بند 5 ماده 149 ق م م20
-در سیستم های مکانیزه کنترل دارایی های ثابت، این فرم به صورت پرونده اصلی اطلاعاتی در حافظه رایانه نگهداری شده و گزارشات مختلف در مورد دارایی ها با استفاده از اطلاعات این پرونده تهیه و ارائه می شود.21
1- طبق تبصره 1 گروه7 صنایع در جدول استهلاک موضوع ماده 151 قانون مالیات های مستقیم هزینه های اکتشافی و تدارک مقدماتی تا تاریخ شروع بهره برداری معدن برای هر سال از تاریخ شروع بهره برداری به نسبت مقدار استخراج هر سال یا مقدار سهمیه معین از طرف وزارت معادن و فلزات برای همان سال ظرف مدت 8 سال استهلاک پذیر است به شرط آنکه میزان استهلاک سالیانه کمتر از یک هشتم کل هزینه های مزبور نباشد. هزینه های مربوط به راه سازی و ایجاد تونل ها و چاه های اصلی به منظور بهره برداری از تاریخ بهره برداری به نسبت ذخیره معدن تقسیم و به میزانی که به هر تن تعلق می گیرد قابل استهلاک می باشد(تشخیص میزان ذخیره معدن با اداره کل معدن است). ماشین آلات و تجهیزاتی که برای اکتشاف و استخراج معدن مورد استفاده قرار می گیرند و همچنین کامیون های مخصوص حمل مواد معدنی کلا در مدت5 سال از تاریخ بهره برداری مستهلک خواهند شد.
1- در ایران واحدهای تجاری برای مقاصد گزارشگری مالی و مقاصد مالیاتی از یک روش استهلاک استفاده می کنند و آن روشی است که قانون مالیلتهای مستقیم تعیین کرده است.
—————

————————————————————

—————

————————————————————

1