تجربیات شغل معلمی

باسمه تعالی
" ویژه ارتقاء رتبه شغلی عالی"

اداره کل آموزش و پرورش استان

کد پرسنلی :
شماره ملی :
نام :
نام خانوادگی :
رشته شغلی :
عنوان پست سازمانی :
رتبه قبلی و تاریخ اجراء :
رتبه جدید و تاریخ اجراء : عالی / /
عنوان مستندات تجربیات مدون :

فهرست مطالب
1- مقدمه 3
2 – راهکارهای مناسب برای مطالعه 4
3 – راههای افزایش انگیزه در دانش آموزان برای مطالعه شیمی 7
4 – جایگاه فناوری اطلاعات در آموزش شیمی 15
5 – روشهای مطالعه شیمی 23
6 – ضرورت انجام آزمایش در تدریس شیمی 26
7 – چند تجربه آموزشی 31
8 چالشها و چشم اندازها در برنامه درسی شیمی دوره متوسطه 36
9 – فرصتها ، تهدیدها ، موانع و محدودیتهای تجربی 50
10- نتیجه گیری 55
منابع: 56

1- مقدمه
علوم تجربی یکی از دانش ها و معرفت های بشری است که بخش اعظم یافته های آن از راه مشاهده و انجام آزمایش به دست می آید و ملاک یا معیار درستی آنها، انطباق داشتن با مشاهدات تجربی است. هدف از آموزش علوم تجربی، آموزش پدیده هایی است که در زندگی روزانه مشاهده می شوند. آموزش علوم تجربی دانش آموزان را ترغیب می کند تا توانایی سوال کردن و یافتن پاسخ در مورد دنیای طبیعی و فیزیکی را کسب نمایند و آنان را با با نحوه ی کاربرد علوم در زندگی روزانه و شیوه فعالیت دانشمندان در جامعه آشنا نموده و کمک می کند تا در مورد بحث های علمی، تصمیم گیری و انتخاب موضع، به طور منطقی و عقلانی عمل نمایند.
یکی از حوزه های فعال و پرکاربرد علوم تجربی، علم شیمی است که به مطالعه ترکیب، ساختار و خواص مواد می پردازد. کاربردهای گسترده ی علم شیمی در پزشکی، داروسازی، صنایع غذایی، کشاورزی، آرایشی و بهداشتی، تهیه رنگ، پلاستیک، لاستیک و انواع پوششها، محیط زیست، انرژی و …، نشان از اهمیت زیاد این علم در بهداشت، سلامت، تامین رفاه، رشد اقتصادی و توسعه پایدار جوامع بشری دارد.
در چند دهه اخیر، علم شیمی از رشد بسیار زیادی برخوردار بوده و موضوع ها و نظریه های جدیدی به این دانش بشری اضافه شده است. اهمیت روزافزون علم شیمی در زندگی انسان ها سبب شده است تا آموزش مناسب و اثربخش آن به ویژه در برنامه ی درسی مدارس از اهمیت به سزایی برخوردار گردد.
در دهه ی گذشته، معلمان و طراحان برنامه های درسی شیمی، همواره معتقد بودند که هدف از آموزش شیمی، آماده سازی دانش آموزان برای ورود به دانشگاه نیست؛ بلکه هدف اصلی تربیت شهروندانی است که دارای "سواد شیمی" باشند. جامعه ی امروز به طور فزاینده ای تحت تاثیر علم و فناوری است، بنابراین علم شیمی باید آنچنان آموزش داده شود که ارتباط آن با زندگی، صنعت، فناوری و جامعه مورد تاکید قرار گیرد و دانش آموزان بتوانند آموخته های خود را در زندگی مورد استفاده قرار دهند..
2 – راهکارهای مناسب برای مطالعه
سعی کنید با ایجاد انگیزه های نیرومند و در نظر گرفتن اهدافی که برایتان مهم و جالب توجه است نسبت به مطالعه در خود شوق و علاقه ایجاد کنید.
زیرا علاقه داشتن نسبت به موضوعی منجر به تمرکز حواس در هنگام مطالعه آن موضوع می شود موقیعت هایی که نمی توانید در آن ها تمرکز حواس داشته باشید، تجزیه و تحلیل کنید ، احساسات خود را مورد بررسی قرار دهید و بدانید که چه عواملی افکار شما را دگرگون می کند افکار منفی و بیمار گونه را از خود دور کنید و هر موقیعت را تا حدی که می توانید به طور منطقی تعبیر و تفسیر کنید موضوعات مطالعاتی خود را تقسیم بندی کنید یعنی هر موضوعی را که می خواهید مطالعه کنید ، آن را به قسمت های کوچکتر تقسیم کرده و به تدریج در زمان های مختلفی آن ها را مطالعه کنید .
هر وقت مصمم شدید مطالعه کنید یا کار دیگری انجام دهید ، بکوشید بر عزم خود پا برجا باشید تا آن کار را به اتمام برسانید.
زمان های مطالعه خود را با فعالیت های متنوع تقسیم نمائید تا اینکه بتوانید تمرکز حواس خود را برای مدت زمان طولانی تری حفظ کنید و مطالعه را در آن ساعت از روز انجام دهید که برای شما مناسب تر است .
استفاده از یک استراحت کوتاه در هر ساعت ،انرژی لازم برای حفظ تمرکز حواس را برای مدت زمانی طولانی تری در اختیار فرد می گذارد .
هر کاری به جای خویش نیکوست پس برنامه ی مطالعاتی داشته باشید و برای هر کاری وقت به خصوص تعیین کنید .
با آگاهی از فنون مطالعه به کارگیری آن ها در هنگام مطالعه در خود ایجاد تمرکز کنید زیرا کاربرد فنونی که خواننده را در عمل مطالعه فعال می سازد ، کلید اساسی ایجاد تمرکز است .
به جای اینکه بکوشید دنیای خارج را تغییر دهید ، خود را تغییر دهید و لازم نیست که دیگران و یا رفتار آن ها را مطابق دلخواه خویش تغییر داده شوند.
چند برگ کاغذ روی میز مطالعه خود داشته باشید و مواردی از افکار منحرف کننده و مزاحم را یاداشت کنید و بعد از مطالعه نسبت به حل آن ها در حد امکان اقدام نمائید ممکن است حواس پرتی شما ناشی از گرسنگی و تشنگی شدید،بی خوابی ،خستگی، ویا علّت یا علل درونی دیگری باشد ، در چنین موقیعتی هرگز مطالعه نکنید. مطالعه در حالتهای نظیر دراز کشیدن ،به پشت خوابیدن ، در حال راه رفتن تکیه زدن به دیوار و امثال این ها مفید نمی باشد .
زیرا در چنین موقیعت هایی نمی توان تمرکز حواس خود را حفظ نمود ، بنابرین هنگام مطالعه سعی شود خم شدن کمر عادت نشود و فاصله ی کتاب از چشم سانتی متر باشد حرک های محیطی از قبیل صدای رادیو ، تلفن و … که باعث حواس پرتی شما می شوند از موقیعت مطالعه ی خود حذف کنید .
بهترین وضعیت برای درس خواندن نشستن پشت میز مطالعه می باشد و بدترین وضعیت دراز کش می باشد چرا که در این وضعیت ، فرد سریع از حال و هوای مطالعه خارج می شود و تمرکز حواس خود را از دست می دهد محل مطالعه باید از هر نظر مانند نور، دما ، درجه ی حرارت و… مناسب باشد انگیزه بسیار بالایی برای مطالعه داشته باشید زیرا افرادی که دارای انگیزه بسیار بالایی هستند می توانند تمرکز حواس خود را برای چندین ساعت حفظ کنند اگر کارهای مختلف را به راه های مختلف آزمایش کنید و از هر تلاشتان چیزی یاد بگیرید سر انجام باید موفق شده باشید .
چند مرحله مهم وا صلی در برنامه ریزی درسی

2 -1 . سنجش توانایی
در واقع یک برنامه خوب،در حکم یک راهنمای مسیر است در رسیدن به هدف مورد نظر. برای رسیدن به هدف یکی از ملاکهای اساسی، در نظر گرفتن توانایی هایِ فردی است، پس اگر برنامه ایی متناسب با تواناییِ خودتان بریزید تا توان اجرا کردن ان را داشته باشید.
2 – 2 اشتیاق و علاقه در مطالعه
– شما مجبور به کاری نیستید که در آن لحظه هیج علاقه ای به انجام آن ندارید.به فرض مثال اگر گاهی اوقات اتفاق می افتد که در یک زمان خاص به مطالعه ی یک درس خاص علاقه ای ندارید، خب! جای آن را با دروس دیگر در ساعات دیگر عوض کنید اما آن درس را به هیچ وجه حذف نکنید.(در برنامه ی خود انعطاف داشته باشید.)
2 – 3 . پشتکار و استمرار در اجرای برنامه ها
طبیعتا انجام دادن برنامه آن هم به صورت کامل و بی نقص در یک یا دو هفته ی اول برایتان کمی سخت و طاقت فرسا باشد،اما مطمئن باشید به مرور همین کار سخت تبدیل به عادت می شود، حتی تا انجا که که بدون برنامه انجام کارها برای شما بی معنی می شود. یادتان باشد به ندایِ تنبل درونتان پاسخ ندهید…همین!
2 – 4 . به روز کردن برنامه!
– فقط زمانی می توانید از کاستی های برنامه تان با خبر شوید که آن را اجرا کنید…پیشنهاد میکنیم برنامه را هر از گاهی تغییر دهید تا هم تنوع ایجاد شود و هم نواقص برنامه بر طرف شود اما اگر احساس میکنید با همین برنامه خوب پیش می روید مشکلی نیست، ادامه دهید!

2 – 5 . کمبود وقت؛ اتلاف وقت
واقعا شما وقت کم می اورید یا آن را تلف می کنید؟!
اگر با یک برنامه ی خوب پیش بروید، وقت های مرده ی شما را زنده و باعث لذت بیشتر شما از زندگی میشود. مجبور نیستید در همه حال جزوه و کتاب به دست باشید!

2 – 6 .افزایش اعتماد به نفس
شما وقتی را صرف برنامه ریزی کرده اید،پس به برنامه ی خود عمل کنید تا به این باور برسید که برای خود احترام قایلید و ثابت کنید که فقط کافی است چیزی را بخواهید، انوقت بدون هیچ شکی به آن می رسید…
زمانی که شما برنامه ای را ذر ذهن دارید و روی کاغذ می آورید، این مفهوم را می رساند که شما خواهان پیشرفت هستید و میتوانید مسئولیت پذیر باشید، پس سعی کنید به برنامه تان عمل کنید، آنگاه اعتماد به نفستان به طور چشم گیری بالا میرود و همه از شما به عنوان فردی منظم یاد میکنند.
3 – راههای افزایش انگیزه در دانش آموزان برای مطالعه شیمی
درس شیمی جزو درسهایی است که اولاٌ افراد خاصی بدان علاقه درونی دارند، ثانیاٌ به خاطر اینکه بیشتر مطالب آن ذهنی است و کاملاٌ ملموس نیست، لذا در آموزش این درس به طور معمول با مشکلاتی مواجه میشویم که البته بسیاری از این مشکلات با تدابیر معلمان شیمی که ذهنی فعال دارند، حل میشود. از آن جا که این امر به نظر مهم میآید که بتوانیم با یک سری کارهای علمی این مشکل را حل کنیم در این مقاله سعی شده است در کنار مبانی علمی انگیزش و راههای افزایش آن برخی راهکارهای مفید از نظر نویسنده نیز بیان گردد. برخی از این راهکارها از حیطه اختیارات معلمان خارج است و مسئولان باید آنها را برعهده گیرند ولی برخی دیگر را میتوان در کلاس درس با همین امکانات نیز انجام داد. به امید اینکه این مطالب مفید واقع گردند.
3 – 1 انگیزش چیست؟
انگیزش را میتوان عامل نیرودهنده، هدایت کننده و نگهدارنده رفتار تعریف کرد. انگیزش را به دو نوع درونی و بیرونی تقسیم میکنند. در نوع بیرونی آن یک عامل خارجی سبب افزایش انگیزه میشود.(انگیزه مفهومی دقیقتر از انگیزش است و به یک رفتار خاص مربوط است) برای نمونه میتوان تشویق کلامی، جایزه از طرف معلم و والدین و مواردی شبیه این را نام برد.
در انگیزش درونی دو موضوع کلی وجود دارد: انگیزش ادراک کفایت و انگیزش ادارک خودمختاری(کنترل). منظور از ادارک کفایت این است که فرد بر توانایی خود در فهمیدن و پیشرفت تحصیلی آگاهی یابد. منظور از ادراک کنترلی این است که دانشآموز احساس کند موقعیت فعلی کاملاٌ تحت کنترل اوست و هیچ اجباری در کار نیست. البته نظریههای متعددی در زمینه یادگیری و انگیزش بیان شده است.و در مورد افزایش هر یک از انوع ادراک ها و انگیزش، راهکارهایی در منابع مختلف آمده است ولی به طور مختصر راهکارهای مورد تاکید، در زیر آورده شده است (برای مطالعه بیشتر میتوانید به منابع 1 و 2 مراجعه نمایید):
1. کم توجهی به دانش آموز ضعیف، دادن تکالیف آسان و نشاندن در ته کلاس اعتماد به نفس او را از بین میبرد بنابراین باید نه تنها به دانشآموز ضعیف کم توجهی نکرد بلکه او به توجه بیشتر نیاز دارد و معلم باید انتظار و پیشزمینهی ذهنی خود را نسبت به او عوض کند(نظریه انتظار معلم).
2. کارهای خوب و مورد قبول دانش آموز را به توانایی و استعداد او نسبت ندهید بلکه به تلاش او نسبت دهید(نظریه اسناد یا نسبت دادن).
3. رابطه معلم با دانش آموز باید با محبت و همراه با دلسوزی باشد.
4. از دانش آموز حمایت آموزشی کنید. برای مثال موقع دادن تکلیف برخی از آنها را با توضیح کامل حل کنید.
5. آنچه را از دانش آموزان به عنوان هدف آموزشی انتظار دارید در آغاز درس به طور واضح به آنها بگویید.
6. در شرایط مقتضی از تشویقات کلامی استفاده کنید، اما نباید تشویق بیش از حد باشد، زیرا اثر آن از بین میرود (از تشویق کتبی هم حتی در ورقه امتحان میتوان استفاده کرد.).
7. از آزمون و نمره به عنوان تشویق و وسیلهای برای بازخورد مطالبی که دانش آموز آموخته است، استفاده کنید. هرگز امتحان را وسیله تنبیه و ارعاب قرار ندهید.
8. از خاصیت برانگیختگی مطالب استفاده کنید. محرک تازه ، عجیب و پرمعنی سطح برانگیختکی را افزایش و کنجکاوی را زیاد میکند. ولی مطلب نباید به قدری پیچیده باشد که به شکست بیانجامد و ادراک کفایت فرد را کاهش دهد.
9. مطالب آموزشی را از آسان به دشوار آموزش دهید. در این صورت هم در اثر دست یافتن به اندکی موفقیت ادراک کفایت او را افزایش دادهاید و هم اینکه دانشآموز احتمالاٌ با دریافت تشویق در این مورد یک عامل انگیزش بیرونی هم دریافت میکند.
10- از ایجاد رقابت بین دانش آموزان به صورت فردی جلوگیری کنید. برای مثال موقع پرسیدن سوال ابتدا نام دانشآموز را مشخص و سپس سوال را بپرسید نه اینکه اول سوال را بپرسید و منتظر داوطلب پاسخ دادن باشید زیرا در این صورت افراد معینی پاسخ داده و تشویق دریافت میکنند و در دانش آموزان ضعیف انگیزش درونی کاهش میباید. البته بر خلاف این قضیه ایجاد رقابت بین گروهها اثر مثبت دارد.
11- هنگام آموزش مطالب تازه از مثالهای آشنا استفاده کنید و در عوض موقع بیان کاربرد مطلب، از موقعیتهای تازه استفاده کنید.
12- علاوه بر توضیح و تشریح مطالب درسی به طور کلامی سعی کنید از روشهای دیگر تدریس خصوصاٌ روشهای مشارکتی و فعال ( مانند بحث گروهی، بازیهای آموزشی و گزارش فردی و گروهی) نیز استفاده کنید.
13- بین آسانی و دشواری تکلیف توازن برقرار کنید تا هم انگیزش پیشرفت را کاهش ندهد و هم موجب شکست و ناکامی نگردد.
14- تا آنجا که ممکن است مطالب درسی را به صورت معنی دار ( در ارتباط با موقعیتهای واقعی زندگی و مشابه با زمینهی ذهنی دانشآموز) ارایه دهید و در حد امکان در انجام فعالیتهای آموزشی به دانشآموزان آزادی عمل بدهید.

3 – 2 افزایش انگیزه در درس شیمی
ایجاد آنگیزه در دانش آموزان امروزی که با تفریحات تازه و مشغله های ذهنی بسیار درگیرند، مخصوصاٌ در درسی مانند شیمی که هم مشکل و هم تقریباٌ ناملموس است کار دشوار و در عین حال خودش نوعی خلاقیت است. آنچه تا کنون آمد نظرات روانشناسان مختلف داخل و خارج کشور در زمینه افزایش انگیزش به معنای عام آن در همهی دروس و مهارتها است. مولف مقاله با توجه به همه ی نظرات یادگیری و انگیزش که فقط بخشی از آن در اینجا آمد، و با توجه سوابق عملی خود و با آگاهی از نوع خاص آموزش در درس شیمی راهکارهای زیر را برای افزایش انگیزه دانش آموزان برای آموختن عمیق و کاربردی شیمی در حیطه های مختلف پیشنهاد میکند.

آ) حیطه اختیارات مسئولان بالادست:
1. گردشهای علمی از مراکز آموزش عالی و مشاغل مربوط به شیمی و استفاده از تجارب افرادی که با صنایع شیمیایی درگیرند، در انگیزش دانش آموزان برای یادگیری بهتر این درس بی تاثیر نخواهد بود (البته اگر چنین امکانی از طرف مدارس و کارگاهها و کاخانه های مختلف ایجاد گردد).
2. بازنگری در کتب شیمی دبیرستان و پیشدانشگاهی و سوالات کنکورها، تا دانش آموزان مجبور به حفظ برخی مطالب نشوند و جنبه مفهومی مطالب را بیشتر مورد توجه قرار دهند.

ب) حیطه ی اختیارات معلم و مسئولان بالادست
1. رضایت مندی واقعی (نه شعار گونه) معلم شیمی از رشته و شغل خود و ابراز آن باعث انگیزش بیرونی و درونی دانش آموزان میگردد. چه بسا افرادی که به خاطر عدم رضایت معلم خود از رشته و یا شغل خود حتی از ادامه تحصیل مایوس و ناامید شده و ترک تحصیل کرده اند.هر چند به نظر میرسد بیان برخی مشکلات سر راه در انتخاب آگاهانه مسیر مفید است.
2. طرح موضوعاتی در زمینه صنایع مختلف و نوین شیمیایی در جلسات گروههای آموزشی و برگزاری دورههای ضمن خدمت در این زمینه و بهتر از آن تشکیل اتاق هم اندیشی صنعتی معلمان شیمی.

پ) حیطه ی اختیارات معلم و مسئولان مدرسه
1. برای برانگیختن ادراک کفایت دانشآموزان، آنها را با سوالات شیمی دبیرستانهای کشورهای دیگر و یا سوالات المپیادهای مختلف آشنا کنید تا خودشان را در جامعه جهانی که رو به توسعه است احساس کنند.
2. سوالات امتحانی مختلف را به شیوهای جذاب و متنوع طراحی کنید. شکل سنتی سوالات تکراری و خسته کننده شده است.
3. با کمک دبیران سایر دروس از کارهای عملی دانش آموزان نمایشگاههای کوچک در مدرسه و اگر شد، در منطقه/ناحیه تشکیل دهید. این امر هم تشویقی برای صاحبان اثرها و هم جرقهای برای ایجاد اثرهای دیگر توسط سایرین خواهد شد.
4. برگزاری همایش دانش آموزی شیمی حتی با امکانات و سطح علمی پایین.
5. شناسایی و راهنمایی دانش آموزان مستعد به پژوهش واقعی در پژوهش سراهای دانش آموزی

ت) حیطه اختیارات معلم
1. شخصیت والا و دست نیافتنی دبیر شیمی (و البته هر معلمی) عاملی برای جذب و شیفتگی دانشآموز به معلم و متعاقب آن علاقهمندی به درس معلم میشود. لذا فراتر از مطالب شیمی باید، خود معلم انسانی وارسته و دارای ابعاد مثبت شخصتی باشد.
2. از آنجا که شیمی علمی ذهنی است ( مخصوصاٌ در دبیرستانهای ما که وسایل آزمایشگاهی کاملی وجود ندارد) لذا بیان جنبههای کاربردی این علم و نقش آن در زندگی روزمره ما موجب برانگیختن حس کنجکاوی در دانشآموزان میشود. بهتر است در مواردی، گرایشهای مختلف شیمی و کاربرد و وظیفه هر یک و نیز شیوههای ادامه تحصیل را در این رشته در مقاطع بالاتر، به اطلاع دانشآموزان برسانید.
1. برای خارج کردن دانشآموزان از ابهام اینکه سرانجامِ کسی که شیمی را ادامه میدهد چه میشود، بهتر است برخی چهرههای ایرانی و یا خارجی موفق و مشهور در این زمینه را معرفی کنیم.
2. استفاده از روشهای فعال تدریس مانند روش همیاری. البته در این مورد نیز همکاری و توجیه بودن مسئولان مدرسه مهم است.
بی شک میدانیم که عصر حاضر عصر انفجار اطلاعات است. بر فرض که یک معلم شیمی همه چیز را درباره علم شیمی بداند(امری کاملاٌ ناممکن) آیا این اطلاعات را میتوان در فرصت اندک کلاٌ به دانشآموزان منتقل کرد. و آیا این کار جز حفظ مطالب، کمکی هم به حل مشکلات جامعه بشری خواهد کرد. با این روش ما در آینده چند درصد از علم جهان را تولید خواهیم کرد؟ اما اگر از روشهای فعال استفاده کنیم انگار به جای دادن یک ماهی، ماهیگیری را یاد دادهایم. فرض کنیم اطلاعات یک معلم دریایی بیانتها باشد، اگر بخواهیم این دریا را به دانشآموزان منتقل کنیم چه راهی بهتر است؟ آیا القای این اطلاعات آنهم به طور کامل _ اگر ممکن باشد- نتیجهای جز این دارد که فرد دیگری که از نظر معلومات عیناٌ شبیه معلم است تربیت خواهد شد؟ ولی اگر اجازه دهیم دانشآموز در این دریا با قایق عقلش بگردد و آنچه را لازم دارد صید کند و سپس با فرآوری محصول صید خود به نتایج و معلومات تازهتری برسد، آیا باز هم معلومات، صرفاٌ منتقل شده یا اینکه علاوه بر انتقال، افزایش نیز یافته است؟ در تدریس فعال دانشآموز از میان انبوه اطلاعات با توجه به استعداد و توانایی ذهنی خودش با اختیار، برخی مطالب را بر میگزیند و چون در این صورت ادراک کنترلی او افزایش مییابد بنابراین با موفقیت روبرو شده و این موفقیت با انگیزش مضاعف او را به دریافت بقیه مطالب سوق خواهد داد.
3. در ارتباط با شیمی پروژههای مختلفی که زیاد ساده و یا زیاد مشکل نباشند، پیشنهاد کنید. کارهای گروهی و کاردستی و تحقیق دانشآموزان را واقعاٌ در ارزشیابیها مدنظر قرار دهید و فقط نمره مثبت به این پروژهها در نظربگیرید. در هنگام پیشنهاد یک پروژه یا تحقیق، کتابها، مجلات در دسترس دانشآموزان و همچنین آدرس سایتهای مفید برای آن موضوع را در اختیار دانشآموزان قرار دهید(حمایت آموزشی).
4. از وسایل کمک آموزشی موجود حداکثر استفاده را بکنید تا مطالب هر چه بیشتر جنبهی عینی و ملموس پیدا کنند. از وسایل معلم ساز هم میتوان در سرکلاس استفاده کرد مثلاٌ دیده شده که ساختن یک چهاروجهی با کاغذ در ارایه درس اشکال هندسی مولکولهایی مانند متان و … بسیار جذاب و مفید واقع شده است. در این زمینه میتوان دانشآموزان را نیز به ساختن وسایل کمک آموزشی(برای آنانکه در کارهای عملی موفقترند) و یا طراحی و نوشتن نرمافزار شیمی (برای علاقهمندان به رایانه) راهنمایی و تشویق کرد.
5. آموختن برخی مطالب جالب شیمی که جنبه سرگرمی و چشم بندی دارد موجب برانگیختن آنها به یادگیری مطالب بیشتر خواهد شد(مانند جوهرهای نامرئی، تغییر رنگهای غیرمنتظره و …). انجام آزمایشات جالب و حیرتانگیز شیمی برای افزایش احساس کاربردی بودن مطلب بسیار مفید و موثر واقع میشود.
6. نقش شیمی را در زندگی روزمره ما به روشنی تمام بیان کنید تا دانشآموزان از مطالعه درس شیمی احساس بیهودگی و خستگی نکنند.
7. ترغیب دانش آموزان به استخراج و طراحی انواع سوالات از کتاب و جزوه درسی باعث میشود دانشآموزان هنگام طرح سوالات وه ویژه سوالات چهرگزینهای به نکات ریز مطلب توجه کنند و این عمل همانند جورچینی که کودک را به خود جذب میکند، دانشآموز را مجذوب خود خواهد کرد.
8- تشکیل گروههای خبرنگاری شیمی در هر کلاس برای جمعآوری اخبار جدید درباره شیمی.
9- . سعی کنید از دانشآموزان در ارایه درس و آوردن مثالهای عملی از موضوع مورد بحث کمک بگیرید. این امر علاوه بر اینکه آنان را به چالش وامیدارد گاهی اطلاعات خوبی را هم در اختیار معلم قرار میدهد.
10- بیان مطالب اندکی فراتر از سطح کتاب باعث بازتر شدن دید دانشآموزان شده و فهم مطالب اصلی را آسانتر میکند. به همین دلیل معرفی کتب شیمی دانشگاهی و حتی نشان دادن و تدریس چند صفحه از مطالب جالب آنها(البته بدون ارزشیابی) مفید خواهد بود.
11- ذکر تاثیر شیمی در رشتههای مختلف کنکور سراسری و آزاد و همچنین بیان ارتباط شیمی با سایر رشتهها خصوصاٌ رشتههای نو مانند شیمی هستهای، نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی و بیوشیمی و همچنین معرفی مشاغلی که یک فارغالتحصیل شیمی به راحتی میتواند آن را انتخاب کند در ذهن دانشآموزان آیندهای روشنتر ترسیم می کند.
12- برای این سوال اکثر دانشآموزان پاسخ قانع کننده، منطقی و جوان پسند پیدا و ارایه کنید هر چند مستقیماٌ از شما نپرسند " اگر شیمی اینقدر مهم و پولساز است پس چرا دبیران شیمی خودشان از این منبع عظیم ثروت استفاده قابل قبولی نکردهاند؟ "

4 – جایگاه فناوری اطلاعات در آموزش شیمی

از آنجا که پیشرفت علم در دنیای جدیدبسیار سریع می باشد برای استفاده از علوم جدید نیازمند ابزاری سریعتر از رسانه های قدیمی تر از جمله کتب و روزنامه ها و مجلات نوشتاری در کتابخانه ها مورد نیازاست از طرفی آموزش علوم به موازات پیشرفت آن باید صورت گرفته تا فراگیران را در عصر تکنولوژی ارضا کند .استفاده از فناوری اطلاعات بویژه در دروس متوسطه و درسهای علوم پایه مثلاًدر درس شیمی بسیار واجب و ضروری به نظر می رسد .هرچند که در ده سال اخیر تغییرات ایجاد شده در کتب شیمی متوسطه استفاده از این فناوری را در تدریس شیمی را فرا راه معلمان شیمی گذاشته است با این حال موانعی برسر راه استفاده موثر از آن وجود داشته است که تا کنون این روش از تدریس تجربه نشده و بنابر این بازدهی آن حداقل در کشور ما مورد بررسی قرار نگرفته است. در این مقوله ابتدا بحث را از شیوه های فعال یادگیری،تکنولوژی آموزشی و فنآوری اطلاعات در آموزش شروع کرده و سپس در مورد جایگاه آن در آموزش شیمی بگوییم.
4 -1:اهمیت یادگیری فعال:بر اساس تحقیقات روانشناسی یاد گیری، دانش آموزان در کلاس درس،نباید صرفاً شنونده باشند، بلکه باید درفعالیتهای دیگری از قبیل خواندن ،نگارش ،مباحثه و یا حل مسائل واز همه مهمتردر فعالیتهای فکری سطوح بالاترمانند:تجزیه،تحلیل،آزمایش،ارزشیابی وحل مسائل درسی ومشکلات آموزشی شرکت کنند.دراین صورت دانش آموز،یادگیری فعال و درک درستی ازدرس دارد.
4 -2 روشهای آموزشی برای تکنیک فعال:
1-روش بازخوردی:این روش،از دومرحله تدریس کوتاه مدت تشکیل شده استکه در بین این دو مرحله گروههای کوچک دانش آموزی به بحث و تبادل نظر در موردموضوع می پردازند.
2-روش هدایتی:در این روش ابتدا معلم یک تدریس بیست تا سی دقیقه ای داردکه دانش آموزان بدون یادداشت براری به دقت گوش می کنند، سپس به آنها پنج دقیقه فرصت داده می شود تا یادداشت کنندو سپس ادامه کلاس را در گروههای کوچک به بحث و تفسیر یادداشت های خود بپردازند
3-روش بحث و گفتگوی منطقی و عقلانی:چنانچه هدف از تدریس، یاد گیری و حفظ اطلاعات ،ایجاد انگیزه برای یادگیری وجمع آوری اطلاعات به شیوه های جدید و پرورش مهارتهای فکری دانش آموز باشد این روش مناسبترین است.
4-روش تحقیق ونگارش:این روش نیز از روشهایی است که باعث رشد و پرورش نیروی فکری دانش آموز می شود.دو شیوه ی آموزشی و عملی رایج که هدف آنها درک الگوهای ‹حل مساله›است ،عبارتند از مطالعه پیگیر الگوهای آموزشی و هدایتی.سایر شیوه های فعال یادگیری،همانند یادگیری مشارکت ،مباحثه ای،ایفای نقش و شبیه سازی در ایجاد زمینه های یاد گیری فعال بسیاروموثر هستند.
موانع موجود:محکم بودن پایه های نظام آموزشی قدیمی،نبودن انگیزه ی کافی درمدارس و معلمان،کافی نبودن زمان کلاس درس،مشکلات بکارگیری در کلاسهای پرجمعیت،کمبود بودجه،نبود تجهیزات و منابع مورد نیاز،عدم یادگیری محتوا درحد کافی،نبود مهارت لازم برای کنترل وهدایت کلاس
توصیه های لازم:ایجاد چنین اصلاحاتی در نظام آموزش و پرورش مستلزم همکاری ،مشارکت و هدایت کارشناسان برنامه ریزی و صاحب نظران است که مبهم و نامانوس نباشد .برنامه ریزان آموزشی می توانند با تبیین وتعریف اهمیت یادگیری فعال در مجلات آموزشی معلمان را در کاربرد روش یادگیری فعال تشویق کنند.واینکه مسئولان آموزش وپرورش باید حامی معلمان برای ایجاد چنین تغییراتی باشند.
4 – 3 تکنولوژی آموزشی:تکنولوژی آموزشی به منزله سوادی کلی است که تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات،بخش انتقال دانش آن را به عهده گرفته است . به کار گیری فناوری در فرایند یاد دهی- یاد گیری می تواند در زمینه هایی مانند آموزش مهارتهای پایه ، آموزش مهارتهای پیشرفته و ارزیابی آموخته ها اثر بگذارد و میزان کمی و کیفی یاد گیری را به این شرح بهبود بخشد.
الف-در آموزش مهارتهای پایه می توان :برای طراحی و تدوین تمرینات ، از آموزش مبتنی بر رایانه بهره گرفت . از فناوری در قالب نرم افزار چند رسانه ای ،برای انواع سبک های یاد گیری در آموزش موضوعات استفاده کرد .با استفاده از دیسکهای تصویری ، مهارتهای ساده را درفراگیر تقویت کرد.با استفاده از فناوری تصویری صوتی،در قالب شکلهای متنوع موضوعات آموزشی را قابل تجسم و تصور نمود و با بوجود آوردن جاذبه های زیاد،به آنها صورت واقعی بخشید.
ب-در آموزش مهارتهای پیشرفته می توان:از فناوری های یاد دهی – یاد گیریهای تعاملی استفاده کرد . از جمله می توان این موارد را مد نظر قرار داد:شبیه سازی هایی که در رایانه ها صورت می گیرند،دیسکهای تصویری مناسب،اینترنت. به فراگیران در آموختن اطلاعات پیچیده و طبقه بندی و سازماندهی آنها کمک کردو آموخت که چگونه شباهت ها و افتراقها را تشخیص داده و استنباط کنند، و چگونه با تعاملات بیشتر با یکدیگر یافته های خود را با استفاده از از مهارتهای پیشرفته با دیگران در میان بگذارند.به آنها کمک کرد تا مهارتهای بهتری در زمینه سازماندهی امور و حل مسائل بدست آورند.
پ-با کاربرد تکنولوژی در ارزیابی میزان پیشرفت تحصیلی فراگیر می توان : با استفاده از امکانات چند رسانه ای ، به طور کامل تر پیشرفت فرا گیران را سنجید .شرکت فعال خود فراگیر را در ارزیابی ها ممکن ساخت.به فراگیران کمک کرد ،برای فهرست یابی کارها و عملکردهای مشخص طی یک دوره یاد گیری با توجه به شرایط خاص آگاهی های لازم و مربوط را بدست آورند.
ت-از فناوری ها می توان برای بر انگیختن فرا گیر و ایجاد انگیزه در او استفاده کرد.
نتایج تحقیقات اخیر نشان داده است مدرسه هایی که از لحاظ فناوری غنی شده اند نتایج آموزشی چشمگیرتری به بار می آورند .بهبود عملکردهای تحصیلی، بالاتر بودن سطح نمرات آزمون، بهبود نگرشهای دانش آموزان و بالا رفتن سطح اشتیاق فراگیران در شرکت در امور یاد گیری و همچنین خود گردان شدن دانش آموزان،بالا رفتن قدرت حافظه و یاد آوری فراگیران از آموخته های خودو نتیجتاً سوق دهی درصد زیادی از فراگیران به سمت شغلهای دلخواهشان.در موردتاثیر تکنولوژی آموزشی در زمینه های گوناگون آموزشی می توان به تحقیقی که در سال 1994 در آمریکا در زمینه کاربرد نرم افزارهای آموزشی انجام گرفت اشاره کرد.نتایج این تحقیق نشان داد:
الف-تکنولوژی آموزشی اثرات مثبت وقابل ملاحظه ای برکارکرد وبازده دانش آموزان درکلیه موضوعات درسی ودرهمه سطوح تحصیلی درکلاسهای درس دانش آموزان داشته است.
ب-کاربرد تکنولوژی آموزشی در امیدواری فراگیران نسبت به آینده تحصیلی خود موثربوده است.
پ-تعداد دانش آموزان ،کارایی طراحی آموزشی،تاثیر نقش و کارکردهای آموزگار، نحوه ی گروه بندی فراگیران ، میزان اثر بخشی آموخته هاو کیفیت درک فراگیران، به کاربرد عوامل فناورانه در سر کلاس درس بستگی داشته است.
ت-فناوری سبب توسعه ی رویکرد دانش آموز محوری می شود و همکاری بیشتری را در امر یاد گیری ایجاب می کند.همچنین باعث تعامل بیشتر بین معلم و دانش آموز می شود.
ث-تغییرات ایجاد شده در طی یک دوره به یکباره احساس نمی شوند بلکه برای نتیجه دادن به استمرار در کاربرد تکنولوژی در فرایند آموزش یادگیری نیازمندند.
ج-تصویرهای ویدیویی تعاملی ،به ویژه در صحنه آموزش مهارتها و مفاهیم مشکل و پیچیده ای که به صورت مجرد هستند حائز اهمیتند و اثرات مثبتی بر این نوع یادگیری دارند.
چ-استفاده از امکانات ارتباط از راه دور به صورت on-line برای کارهای تیمی و گروهی درسرتاسرکشورنشان داد،کاربرد تکنولوژی در مهارتهای تحصیلی موجب افزایش کار گروهی است.
ح-فراگیران ،در شرایطی که از شبکه های رایانه ای استفاده می کنند ،همکاری همیاری و مشارکت بیشتری در مورد یادگیری با یکدیگر دارند.
4 – 4 فناوری اطلاعات و ارتباطات: فناوری های اطلاعات و ارتباطات (ICT) شامل، رادیو وتلویزیون و همچنین فناوری های دیجیتال جدیدتر مانند کامپیوتر واینترنت، بعنوان ابزارهای بالقوه نیرومند و فعال کننده اصلاح و تغییرات آموزشی معرفی می شوند.می توان گفت:‹ابزارها و وسایلی که به هر طریق موجب تولید،انباشت،پردازش واشاعه اطلاعات شوند ،فناوری اطلاعاتی ارتباطی(ICT)نامیده می شوند ›(فرح زاد، 1374).بنا به تعریفی دیگر،‹فناوری اطلاعات وسیله ای برای ذخیره سازی ،پردازش وارائه ی اطلاعات است که به صورت الکترونیکی ومبتنی برتعدادی رسانه است›(یاسیان رضوی،1383) ICT یک ابزار بالقوه نیرومند برای توسعه فرصتهای آموزشی، چه رسمی و چه غیررسمی هر زمان، هرجا توانایی ICT در سبقت از زمان و مکان است. ICT، آموزش غیر همزمان یا آموزش با مشخصه یک تاخیر زمانی بین ارایه آموزش و پذیرش آن توسط فراگیران را ممکن می سازد.برای مثال، مواد درسی دوره ای online ممکن است در سراسر روز یا هفته در دسترس باشند.ICT الزام همه فراگیرن ومربیان نسبت به بودن در یک مکان فیزیکی را رفع می کند. بعلاوه انواع معینی از ICT مانند تکنولوژی کنفرانس از راه دور این امکان را می دهد که آموزش در یک زمان، بوسیله فراگیران متعدد و از نظر مکانی پراکنده، مورد استفاده قرار گیرد.دسترسی به منابع آموزش از راه دور . معلمان و شاگردان دیگر مجبور نیستند فقط به کتابهای چاپ شده و دیگر وسایل رسانه ای فیزیکی موجود درکتابخانه ها (که به مقدار محدود دردسترس هستند) برای نیازهای آموزشی خود متکی باشند. با اینترنت و شبکه جهانی وب، وسایل آموزشی زیادی تقریبا" در همه موضوعات و با تنوع رسانه ها می تواند از هرجا و درهرمدت از روز و توسط تعداد نا محدودی از مردم قابل دسترس باشد.این موضوع خصوصا" در خیلی از مدارس کشورهای درحال توسعه چشمگیر است.برای استفاده درست ومناسب ازفناوری اطلاعات درکلاس معلمان باید توانایی ها ومهارتهای لازم رابه تدریج درخود ایجاد کنند واین خود نیازبه سواد دیجیتالی دارد.
سواد دیجیتالی:معلمان و دانش آموزان علاوه برسواد سنتی که شامل خواندن ، نوشتن، گوش دادن و صحبت کردن است ،نیازمند مهارتهای فناوری برای برقراری ارتباط ، بررسی ،دسترسی و استفاده از اطلاعات،پردازش،تفکر انتقادی درباره پیامها از طریق رسانه ها و درک ارزشیابی داده ها هستند.
آزمایشگاه آموزشی منطقه شمالی ایالات متحده آمریکا، آن چیزی که مهارتهای قرن 21 نامیده می شود را چنین شناسایی کرده است: سواد قرن دیجیتال ( خود شامل سواد عملکردی، سواد بصری، سواد علمی، سواد تکنولوژیک، سواد اطلاعاتی، سواد فرهنگی و هشیاری و آگاهی جهانی) تفکر اختراعی، تفکر در رسیدن به رتبه بالاتر، استدلال کامل، ارتباط موثر و بهره وری بالا.

جدول 1 – مهارتهای لازم در محیط کار
سواد قرن دیجیتال
سواد عملکردی
توان رمزگشایی معنی وشرح عقایددریک سلسله ازوسایل ارتباطی(رسانه): که شامل
بکارگیری تصاویر،گرافیکه، ویدئو، نمودارها و نقشه ها یا سواد بصری
سواد علمی
درک جنبه های تئوریک و عملی علم و ریاضیات
سواد تکنولوژیک
صلاحیت و رقابت در کاربرد فناوریهای ارتباطات و اطلاعات
سواد اطلاعاتی
توان یافتن , ارزیابی و بکاربردن اطلاعات از طریق ICT
سواد فرهنگی
فهم ارزش گوناگونی فرهنگها
آگاهی جهانی
فهم اینکه چگونه ملتها، بنگاهها و جوامع در سرتاسر جهان با هم در ارتباطند
تفکر اختراعی
قابلیت اقتباس
توان اقتباس و مدیریت دریک جهان پیچیده و وابسته بهم
فراست
میل به دانستن
خلاقیت
توان بکارگیری تصورات برای خلق اشیا
ریسک پذیری
توان ریسک کردن و درنظر گرفتن احتمالات
تفکردرجه بالاتر(حل خلاقانه مسایل وتفکر منطقی که براثر قضاوت صحیح حاصل می شود)
ارتباط موثر
تیم بندی
توان کار در یک تیم
تشریک مساعی وارتباط
فردی واجتماعی با تاثیر متقابل
توان تاثیر متقابل و کار موثر با دیگران
مسئولیت پذیر بودن
جوابگو بودن در مقابل روشی که در کاربرد و فراگیری کاربرد ICT برای مصلحت
عام بکار می برند
ارتباط متقابل
رقابت و صلاحیت در انتقال، بیان، دستیابی و فهم اطلاعات
بهره وری بالا
توان اولویت بندی
برنامه ریزی و مدیریت برنامه ها و پروژه ها برای کسب نتایج دلخواه جهت کاربرد
آنچه درکلاسهای درس یاد میگیرند تا بتوانند در جهان واقعی، برای خلق و ایجاد
فراورده ها ی مرتبط و با کیفیت، به اجرا درآورند .
استفاده موثر از فناوری: نتایج مطالعات اپل درباره کلاسهایی برای فردا،پنج مرحله تدریجی از ادغام فناوری عبارتند از:
الف-ورود:معلمان بنیاد های اساسی فناوریهای جدیدشامل نرم افزارهاوسخت افزارهارامی آموزند.
ب-پذیرش:معلمان ،استفاده از فناوری برای حمایت از تدریس را آغاز می کنند.
ج-انطباق: استفاده ازفناوری رادرفعالیتهای کلاسی به کارگرفته وبربهره وری تدریس کمک میکنند.
د-تخصیص:معلمان توسعه ی رویکردهای جدید در تدریس و یادگیری را شروع می کنند. سطوح و مهارتهایشان به آنها اجازه می دهد از مزایای فناوری برای خلق فعالیتهای جدید بهره بگیرند.
ه-نوآوری:معلمان می کوشند آموزش را با فناوری انطباق دهند و آن را در تدریس منعکس کنند.معلمان ماهر در کاربرد فناوری اطلاعات، بهتر می توانند دانش آموزان را در یادگیری هدایت کنند.
4 – 5 پژوهش در شیمی:تقریباً 50 سال پیش ،با انجام اصلاحات آموزشی در شیمی ،پژوهش ها در زمینه آموزش شیمی ،گسترش چشم گیری یافت ، اما در عمل کار بست یافته های پژوهشی در فعالیتهای آموزشی مشکل ساز بود.پژوهش در آموزش شیمی ،شاخه جوانی از درخت دانش بشری است که حتی ازپژوهش در گستره های مختلف شیمی پیشرفته ،جوانتر به نظر می رسد .در آغاز پژوهش های انجام شده بیشتر بر برون دادهای آموزشی دانش آموزان متمرکز بود و تعامل میان یاددهی -یاد گیری را در بر نداشت.در پژوهشهای مربوط به آموزش شیمی داده های مناسبی جمع آوری شد که می توانست به معلمان و کارشناسان کمک کند.اما معلمان شیمی به درستی موفق به استفاده از این یافته های پژوهشی نشدند.رابطه ی میان پژوهشهای آموزش شیمی و فعالیتهای یاددهی شیمی در سطح مدارس متوسطه و همچنین دانشگاهها دارای مشکلاتی است بنابراین در عمل میان یافته های پژوهشی و عملکردهای آموزشی شکاف دیده میشود.که در اینجا بعلت محدود بودن مطالب مقاله به ناچار به بررسی دلایل اصلی شکافها و روشهای پر کردن آن نمی پردازیم.نتیجتاً یکی از روشهای افزایش ارتباط میان پژوهشگران و معلمان استفاده از شبکه جهانی (اینترنت) است.بیشتر مجله های آموزشی به صورت on-line در شبکه جهانی منتشر می شوند . اما تقریباً در همه آنها برای دسترسی به مقاله ها باید مبلغی پرداخته شود . این یکی از عوامل استفاده معلمان از مقاله های پژوهشی است زیرا بیشتر معلمان در مدارسی با بودجه ناکافی تدریس می کنندو اشتراک مجلا ت آموزشی تقریباً ناممکن است.در برنامه ی درسی جدید شیمی دوره متوسطه توجه به مهارتها و نگرشها و تلاش برای تقویت آن اهمیت چشم گیری یافته است کاهش محتوی صورت گرفته وتغییرات اساسی در نحوه ارائه مطالب خود حاکی از این است که در آموزش شیمی نیازمند یک تحول اساسی هستیم که پایه های آن از 10 سال پیش با شروع این تغییرات ریخته شده است..از آنجا که در برنامه جدید شیمی دوره متوسطه ،کتاب درسی،کتابی خود آموز نیست و تنهادر کلاس و با حضور معلم و دیگر دانش آموزان ، اهداف آن تحقق می یابد ، شرط وقوع چنین پدیده ای منوط به استفاده از رویکرد فعال و یادگیری فعالیت-محور است که ساختار و محتوای کتابهای شیمی متوسطه در پی تحقق آن هستند.
4 – 6 iT ونقش آن در فرایند یاد دهی – یادگیری: ابزاری که معلمان می توانند به کمک آن یاد گیرندگانی را تربیت کنند که قادرند داده های بسیار گسترده را مورد استفاده قرار دهند ،این داده ها را به اطلاعات تبدیل کنند ،آنها را تجزیه و تحلیل کنند و بر اساس نتایج حاصله دست به عمل بزنند.به کار گیری کامپیوتر تنها قسمتی از این فرایند است.یعنی اگر یادگیرنده قدرت جمع آوری و طبقه بندی اطلاعات ،قدرت تجزیه و تحلیل ، نتیجه گیری و بسط و توسعه ی اطلاعات ودر نهایت قدرت تولید دانش را نداشته باشد به طور عملی نمی توان گفت که بر اساس IT کار می کند.اما خود این مهارتها بسیار پیچیده اند و قدرت انتقال آنها به یادگیرنده ساده نیست.یعنی باید فرایند و فضای یاددهی-یادگیری به گونه ای ترتیب داده می شود که بر اساس آن ، چنین ظرفیتهایی در یادگیرنده به وجود آید.یاد گیرنده نیز باید بتواند اطلاعات جدیدش را به دانسته های قبلی خود پیوند بزند.به این ترتیب باید یادگیرنده مجموع ای از مهارتهای شناختی و فرا شناختی را کسب کند. نقش معلم در اینجا فراهم ساختن زمینه لازم برای یادگیری و دست یافتن فراگیر به مهارتهای لازم است.در اینجا دانش آموز نه تنها باید قدرت حل مساله را داشته باشد بلکه باید توانایی طراحی مساله ای را هم داشته باشد تا خود و جمع فرا گیران جواب آنرا بیابند.در این شکل از آموزش معلم باید به دانش روز مجهز باشد،قدرت استفاده از اطلاعات را داشته باشد بتواند مدیریت زمانی را داشته و فراگیران را هدایت کند.هنگامی که IT به فرایند یاد دهی یادگیری وارد میشود،همه عنصرهای یادگیری اعم از معلم،نقش دانش آموز ،محتوای آموزش،روشهای تدریس،استراتژی یادگیری و …را تغییر میدهدو فاصله موجود در بین مدرسه و جامعه را کاهش می دهد و به فراگیر اجازه می دهد در عرصه های شغلی نیازهای جامعه اش را بررسی کند.در فرایند یاددهی-یادگیری بر اساسIT نقشی برای معلم تعریف می شود که قبلاًآموزش آن را ندیده است.بنابراین برای رفع این مشکل معلمان باید گام به گام جلو آمده ، و باید نظام آموزشی با برقراری کلاسهای تو جیهی هر چه بیشتر در این زمینه آنها را یاری کند .یکی ازگامهایی که در این زمینه برداشته شد برگزاری جشنواره روش تدریس مبتنی بر IT برای دو رشته جغرافیا و شیمی بود که در سال 1384 در مدارس کشورمان برگزار شد.این جشنواره برای شرکت کنندگان و دست اندرکاران برگزاری آن یک تجربه بود زیرا تا به حال هیچ یک از دست اندرکاران آموزشی به طور عملی با نقش IT در فرایند یاد دهی-یادگیری روبرو نشده بودند.مشکل جامعه ما این است که بر خلاف سایر کشورها ما باید روی دو مسئله اساسی کار کنیم یعنی قبل از وارد کردن ITبه فضای آموزشی ،باید آموزش به شیوه ی فعال را نهادینه کنیم.
5 – روشهای مطالعه شیمی
همیشه درس شیمی، بی سر و صدا ، رتبه ها را بالا و پایین می کند. اغلب داوطلبانی که بار دوم در کنکور شرکت می کنند به خوبی به این نکته پی برده اند که بالا بودن نمره درس شیمی، تاثیر بسیار زیادی در رتبه ی آنان داشته ولی متاسفانه با این که درس شیمی در گروه تجربی بعد از درس زیست شناسی و در گروه ریاضی فیزیک، بعد از دروس ریاضی و فیزیک، مهم ترین درس اختصاصی محسوب می شود اغلب داوطلبانی که برای نخستین بار در کنکور شرکت می کنند، به این درس کم تر توجه دارند .

2ـ با کمی دقت در تست های شیمی نظام جدید (تا کنکور 1383) ملاحظه می شود که تغییرات اندکی در سر فصل های درس شیمی ، نسبت به نظام قدیم رخ داده بوده که در نتیجه داوطلب می توانسته با بسیاری از تست های موجود از نظام قدیم و هم چنین تست های طراحی شده در سال های اخیر به یک مجموعه کامل از نکته ها دست یابد.
البته باید به این نکته توجه نمود که در تست های جدید تر، بیش تر به "مفاهیم"، پرداخته شده و بر خلاف سال های گذشته که بیش تر بر نکات حفظی و زیر نویس ها تاکید می شد، در دو سه سال اخیر، بیش تر بر مفاهیم کلی و شکل ها و تصاویر کتاب های درسی تاکید گردیده و تست ها، دیگر مثل گذشته فقط با استفاده از یک فرمول طلایی قابل پاسخ گویی نبوده و داوطلب باید به ویژه به تمرینات داخل متن و آخر هر فصل توجه بیش تری نماید.

3ـ تغییرات کتاب های شیمی (از سال 1383) و در نتیجه تغییر منابع طرح سوال (از کنکور 1384) از دیگر رخداد های مهم برای داوطلبان جدید است و لذا باید در مورد استفاده از مجموعه تست های سال های قبل از 1383، احتیاط بیش تری نمود.
به عنوان مثال، بخش عمده ای از "شیمی آلی" حذف شده، که درنتیجه منابع تست موجود از این بخش شیمی، دیگر قابل استفاده نمی باشند. از طرف دیگر، مباحث جدیدی چون "استوکیومتری"، "اعداد کوانتومی"، "ترمودینامیک" و… فاقد منابع کاملی از تست های کنکورهای گذشته اند و بنابر این داوطلب باید از تست های کنکور برای تمرین استفاده کند.

4ـ با وجود آن که اغلب داوطلبان فقط از طریق بررسی تست های کنکور در یک سال خاص، به این نتیجه می رسند که از برخی مباحث اصلاً تست طراحی نمی شود یا مثلاً مساله های عددی چندانی در کنکور نباید به چشم بخورد، بر عکس باید این نکته را متذکر شد که از مطالبی مانند بحث "ساختار اتم"، "ایزوتوپ ها"، "استوکیومتری"، "غلظت ها"، "ترمودینامیک"، "سینتیک"، "ثابت تعادل"، "pH"، "الکتروشیمی" و… ممکن است مسائل متعددی مطرح شود و نباید به تصور این که در کنکور یکی از سال ها، مسائل کم تری مطرح شده یا اصلاً مطرح نشده، نتیجه گرفت که در کنکور بعدی هم باید این طور باشد.

5ـ یکی دیگر از مشکلات داوطلبان در کنکور، تشخیص بحث های حذف شده از کتب شیمی می باشد. البته در صفحات اولیه ی کتاب های جدید شیمی صریحاً ذکر شده که مطالبی تحت عنوان "بیشتر بدانید"، "اطلاعات جمع آوری کنید"، "آشنایی با عنصرها"، "شیمی دان های برجسته ی جهان"، "شیمی و فناوری"، "تحقیق کنید" و "مطالب موجود در حاشیه ی کتاب" نباید در کنکور مورد پرسش قرار گیرند. با این حال به نظر می رسد که مطالعه ی برخی از مطالب موجود در عناوین فوق برای یادگیری بخش های اصلی کتاب، مورد نیاز داوطلب می باشد و لذا لازم است که داوطلب موارد ضروری را مطالعه نماید. هم چنین با آن که کتاب شیمی سال اول، در کنکور مورد پرسش قرار نمی گیرد ولی نباید برخی مطالب پایه ای و پیش نیاز سال های بالاتر آن را از نظر دور داشت.

6ـ از آن جا که تعداد تست هایی که به صورت مسائل عددی در درس شیمی مطرح می شود (از کنکور 1384) افزایش چشم گیری نشان می دهد و با توجه به این که استفاده از ماشین حساب در جلسه ی کنکور ممنوع می باشد لذا داوطلب باید از مهارت و سرعت لازم در محاسبات عددی برخوردار باشد تا بتواند در زمان لازم (حدود 35 دقیقه) به تمام سوالات درس شیمی (35 تست) پاسخ دهد.

7ـ بخش هایی از درس شیمی دبیرستان و پیش دانشگاهی، جنبه ی "حفظی" دارند و در صورتی که داوطلب این مطالب را حفظ باشد از سرعت چشم گیری در پاسخ گویی به تست ها برخوردار می شود، به نحوی که گاهی برخی داوطلبان توانسته اند تمامی 35 تست شیمی را در زمان 20 دقیقه پاسخ دهند و 15 دقیقه ی باقی مانده را برای دروس دیگری مثل ریاضی یا فیزیک اختصاص دهند. به عنوان مثال، حفظ بودن "بخش های اصلی جدول تناوبی"، "برخی پتانسیل های الکترودی مهم"، "فرمول، نام و ظرفیت آنیون ها و کاتیون های معروف"، "برخی جرم اتمی ها و جرم مولکولی ها ی پر کاربرد"، "فرمول و نام اسیدها و بازهای قوی و ضعیف معروف" و… به داوطلبان توصیه می شود.

8ـ تجربه ی بیست و چند ساله ی کنکور (از 1363 که اولین کنکور سراسری به فرم جدید و به روش تستی برگزار گردید) نشان می دهد که همواره، پرسش های مطرح شده از درس شیمی در کنکور از متن کتاب های درسی بوده و هیچ گاه از متون غیر درسی، تستی طرح نشده است. بنابراین بهترین و مهم ترین مرجع داوطلب، باید کتاب های درسی باشد. حتی می توان گفت که بیش از 60 درصد تست های شیمی، همواره سوالات و مسائلی بوده که عیناً در متن کتاب های درسی (به صورت پرسش های داخل متن یا تمرینات آخر فصل) وجود داشته و البته در کتاب های جدید به صورت "خود را بیازمایید"، "فکر کنید"، " هم چون دانشمندان"، "مشاهده کنید" و… آمده است.

9ـ در سال های اخیر، بارها مشاهده شده که یک یا دو تست شیمی، از شکل ها و تصاویر کتاب های درسی و متون زیر آن ها طراحی گردیده و لذا جا دارد که داوطلبان، توجه ویژه ای به تصاویر موجود در کتاب های درسی داشته باشند. هم چنین معمولاً از بخش های انتهایی هر کتاب، تست هایی آسان تر، و از بخش های ابتدایی آن ها، سوالاتی سخت تر مطرح شده و لذا بهتر است که داوطلب، برای بخش های آخر هر کتاب نیز برنامه ریزی دقیقی داشته باشد تا پرسش های آسان مربوط به آن بخش ها را از دست ندهد. این در حالی است که اغلب داوطلبان قسمت های پایانی هر کتاب را بصورت بسیار فشرده و در فرصت کوتاه باقی مانده تا کنکور، مطالعه می کنند و در نتیجه تست های آسانی را که می توانستند در مدت زمان کوتاهی پاسخ دهند، از دست می دهند.

10ـ با توجه به تاثیر نسبتاً زیاد درس شیمی در محاسبه ی تراز کنکور، و از طرف دیگر آسان تر بودن فراگیری این درس نسبت به دروس تخصصی دیگر، به نظر می رسد که داوطلب باید به طور متوسط بین 6 تا 9 ساعت در هفته (به جز زمان کلاس ها) را برای مطالعه ی درس شیمی اختصاص دهد. این زمان باید صرف مرور متون کتاب های درسی، جزوات مربوط به نکات تستی، بررسی تست های کنکورهای گذشته و حل کامل تمرینات کتاب ها (با تاکید بر کتاب پیش دانشگاهی) گردد.
6 – ضرورت انجام آزمایش در تدریس شیمی
علم شیمی در مقایسه با سایر رشته های علمی از جمله فیزیک، زیست شناسی و زمین شناسی، وابستگی زیادی به انجام آزمایش و کسب مهارت های دست ورزی دارد و در بررسی سیرتاریخی علم شیمی مشخص شده است که بدون انجام آزمایش و کسب مهارت های آزمایشگاهی، نمی توان از مفاهیم آموخته شده به نحو احسن در زندگی روزمره استفاده کرد. اگر آموزش شیمی را همانند پرنده ای در نظر گیریم، انجام آزمایش به مثابه بال های پرنده خواهد بود که بدون آنها پرواز ممکن نیست.
به راستی چرا بیشتر متخصصان آموزش علوم تجربی، انجام آزمایش و کسب مهارت را به عنوان یکی از مولفه های بسیار مهم جهت آموزش شیمی لازم دانسته اند؟ پاسخ این سئوال را می توانیم در نوشته های "رامسن" در دوره زمانی بین قرن 19 و 20 پیدا کنیم. وی یکی از شخصیت های مهم آموزش شیمی در ایالات متحده آمریکا است که فعالیت های ارزنده ای در راستای رشد، توسعه و تکامل این علم در آن کشور انجام داده است. رامسن خاطرات اولین رویارویی اش با علم شیمی را که در زندگی حرفه ای او بسیار با ارزش بود، با نوشتاری ساده و از زبان یک دانش آموز و یا دانشجوی مبتدی توصیف می کند.
متن زیر نمونه ای از خاطرات رامسن است که بنیان گذار سبک یادگیری توصیفی شیمی نیز می باشد:
"هنگام مطالعه یک کتاب شیمی به این مطلب رسیدم که "نیتریک اسید بر فلز مس اثر می کند". از مطالعه چنین مطالب نامعقول خسته شده بودم و تصمیم گرفتم تا این مفاهیم را با چشمانم ببینیم. فلز مس کم و بیش برایم آشنا بود. چند سکه مسی در جیبم بود و یک بطری هم که برچسبی با عنوان نیتریک اسید داشت روی میز دفتر استادم دیده بودم. این ویژگی "اثر می کند" را نمی فهمیدم و می خواستم آن را یاد بگیرم. روح ماجراجویی بر من حاکم بود و با داشتن چند سکه مسی و نیتریک اسید، می خواستم معنی "اثر می کند" را درک کنم. همه چیز آماده بود و من به خاطر علاقه زیاد به یادگیری و کسب تجربه، حاضر بودم حتی یکی از چند سکه مسی را که کل دارایی ام بودند، قربانی کنم. یکی از آنها را روی میز گذاشتم، درب بطری نیتریک اسید را باز کردم و مقداری مایع اسیدی روی سکه ریختم و آماده مشاهده شدم. صحنه بسیار عجیبی بود. سکه مسی دچار تغییر شده بود و مایع جوشانی به رنگ آبی مایل به سبز به همراه بخارهایی بالای سکه و میز به وجود آمده بودند. هوای اطراف مکان آزمایش به رنگ قرمز تیره در آمده بود و توده ای ابر رنگی فضا را پر کرده بود که بویی بسیار نامطبوع و خفه کننده داشت. چطور می توانستم آن را متوقف کنم؟ من سعی کردم با برداشتن سکه و پرتاب آن از پنجره به بیرون، از این وضعیت خلاص شوم؛ اما واقعیتی را آموختم و آن این که نیتریک اسید نه تنها بر مس بلکه بر انگشتان دست نیز اثر می کند. این درد مرا به تجربه ناخواسته دیگری رهنمون کرد. من انگشتان خود را بر شلوارم کشیدم و حقیقت دیگری کشف شد؛ نیتریک اسید بر پارچه شلوار نیز اثر می کند. این اثرگذارترین و شاید با ارزش ترین آزمایشی است که تاکنون انجام داده ام. من هنوز هم درمورد این تجربه با علاقه صحبت می کنم. با گذشت زمان و کسب تجربه های مفید در آموزش اثربخش شیمی، به این نتیجه رسیده ام که تنها راه یادگیری موثر علم شیمی، انجام آزمایش و مشاهده زنده پدیده های شیمیایی است".
با بررسی نوشته های رامسن، می توان به نتایج بسیار با ارزشی دست یافت. شماری از نتایج استخراج شده در زیر آمده است:
1. هنگامی که موضوع مورد بحث در یاددهی و یادگیری شیمی، شامل انجام آزمایش و یا مشاهده پدیده ای باشد، کنجکاوی عامل مهمی محسوب می شود.
2. رامسن در اصل علاقمند به دیدن اثر نیتریک اسید بر فلز مس بود؛ اما از این طریق تجربه، تعریف عملیاتی و مفاهیم دیگری را نیز به دست آورد.
3. رامسن نتیجه گرفت که درک شخصی از اهمیت زیادی برخوردار بوده و فقط با انجام آزمایش و کسب تجربه به دست می آید.
عوامل دخیل در یادگیری رامسن اغلب از نوع کیفی و توصیفی بودند. هر چند امروزه شیمیدانان جهت درک یک پدیده شیمیایی کمتر از عوامل کیفی کمک می گیرند و معمولاً اطلاعات کمّی را ترجیح می دهند؛ اما برای آموزش مفاهیم و مهارت های دست ورزی علم شیمی در سطوح پایین تر یعنی مدارس، می توان از روش کیفی و توصیفی رامسن استفاده کرد. به هر حال اگر می خواهیم مشاهداتی مثل رامسن داشته باشیم مجبوریم ابتدا نقش چنین ایده های کیفی را در آزمایشگاه بفهیم و سپس آنها را برای استفاده در آموزش دستکاری کنیم.
بررسی برخی مقالات و گزارش های پژوهشی نشان می دهد که براساس مفید بودن به کارگیری آزمایشگاه و انجام آزمایش در رویکردهای یاددهی- یادگیری شیمی، دو گروه متفاوت جبهه گیری کرده اند. یک گروه معتقدند که به کارگیری آزمایشگاه کار بی ارزشی است و جز اتلاف وقت، نتیجه با ارزش دیگری در بر ندارد. این گروه فواید چنین فعالیت هایی را قبول ندارند، شاید به این دلیل که تجربه ای شبیه رامسن برای شرح دادن پدیده های شیمیایی سخت است و تقریباً جادویی به نظر می رسد. از سوی دیگر افرادی هم وجود دارند که می خواهند نشان دهند که به کارگیری آزمایشگاه و انجام آزمایش در آموزش اثربخش شیمی یک نیاز مبرم است.
پژوهشگران زیادی سعی کرده اند تا ویژگی آزمایشگاه و شرایط یادگیری در آن را تبیین نمایند. آزمایشگاه باید مثل یک پازل باشد، نه مکانی برای مرور دانسته های قبلی. در آزمایشگاه نباید چیزهایی که دانش آموزان قبلاً درستی آنها را فهمیده اند آزمایش شود؛ یا به عبارتی نباید مکانی باشد برای بررسی صحت و سقم قوانین و مفاهیم شیمی. "پیکرینگ" از پیشگامان آموزش آزمایشگاه محور شیمی معتقد است: "اگر قرار است انجام آزمایش چیزی را نشان دهد، بهتر است آن چیز روش علمی باشد. اجازه دهیم آزمایشگاه مکانی باشد که در آن یافته های علمی و کسب تجربه در اولویت قرار گیرند". از دید پیکرینگ، تجربه های کسب شده در آزمایشگاه، باید شامل به کارگیری تفکرات منطقی و خلاقانه همراه با پرهیز از دستورالعمل های کلیشه ای و مقیدساز موجود در شیوه های سنتی آموزش شیمی باشد.
"شل سینگر" شیمیدان برجسته و یکی ازطرفداران نیاز به آزمایشگاه در آموزش شیمی، هدف های روان و صریحی را برای فعالیت های آزمایشگاهی بر شمرده است. وی معتقد است که یک تجربه آزمایشگاهی باید دارای ویژگیهای زیر باشد:
1. بیان صریح و روشن مفاهیم بحث شده در کلاس درس از طریق مشاهده رفتار مواد شیمیایی.
2. درک ماهیت علم شیمی از طریق برخورد با مسائل و پدیده های واقعی – در غیر این صورت مفاهیم علمی کلمات و یا جمله هایی بیش نیستند(الگوی رامسن).
3. تسهیل درک حقایق علمی؛ طوری که دانش آموزان یاد بگیرند و تاثیرگذاری آن به اندازه ای باشد که در حافظه آنها ماندگار باشد.
4. ارایه بصیرت و بینشی کلی نسبت به روش های علمی و آزمایشگاهی و آموزش طریقه استفاده از آنها در موقعیت های مختلف(الگوی لیبیگ).
با توجه به نقطه نظرات طرفداران به کارگیری آزمایشگاه در آموزش شیمی، می توان اهداف دنبال شده در انجام آزمایش و فعالیت های آزمایشگاهی را به شرح زیر بیان کرد:
1. یاددهی مهارت های دست ورزی
2. شناخت ابزارها و وسایل آزمایشگاهی و شیوه کار با آنها
3. پرورش روحیه کاوشگری علمی شامل:
 طراحی آزمایش
 اجرای آزمایش
 گردآوری داده های تجربی
 تجزیه، تحلیل و تفسیر داده ها و اطلاعات
 تعمیم دادن نتایج حاصل به سایر پدیده های مشابه
در یک نگاه ساده می توان ادعا کرد که شیمی بخشی از علوم تجربی است. بنابراین در کنار آموزش آن، باید فعالیت های آزمایشگاهی مناسبی نیز انجام گیرند. اگر کمی دقیق تر به این موضوع نگریسته شود، ممکن است گفته شود که هدف از فعالیت های آزمایشگاهی، آموزش مهارت های دست ورزی، کسب تجربه، اثبات و بیان مفاهیم نظری است. اما آیا این پایان داستان است؟ اگر به راهبردهای مختلف انجام فعالیت های آزمایشگاهی بنگریم، در این صورت درمی یابیم که باید درانتخاب راهبرد مناسبی که منطبق بر اهداف آموزشی بوده و منجر به رشد تحصیلی بیشتر می شود، وسواس زیادی به خرج داد.
7 – چند تجربه آموزشی
شمع راه دگران گردم و با شعله ی خویش
ره نمایم به همه گر چه سرا پا سوزم
من شدم خلق که مثمر باشم
با توجه به دست نوشته های گذشته ام بعضی از تجربیات را بنا به ضرورت انتخاب نموده و در ادامه به آن ها اشاره می نمایم شاید درس و ره توشه ای باشد برای دلسوزان تعلیم و تربیت باشد .
7 – 1 اولین تجربه ی حضور در کلاس
سال تحصیلی 69 در یکی ازمدارس اصفهان جهت تمرین دبیری به اداره ی مربطه مراجعه نمودم و نامه ی خود را مبنی بر حضور و کسب تجربه ی کلاس داری تقدیم آموزش نمودم آنها نیز بنده را به دبیرستانی دفولاد شهر معرفی نمودند.
بعد از حضور در مدسه و هماهنگی با دبیر شیمی در کلاس دوم تجربی به همراه معلم مربوطه حاضر شدیم .
دلیل نبودن جای نشستن بنده به ردیف آخر کلاس رفتم و در کنار دو نفردیگر ازدانش آموزان نشستم دبیر و همکار محترم شروع به حضور و غایب کردن دانش آموزان نمود و از چند نفردرس جلسه ی قبل را پرسید و بعد از آن شروع به تدربس درس جدیدنمود درضمن درس دادن دانش آموز بقل دستی من خودکار را از کیفش درآورد و شروع به اذیت کردن ردیف جلو و بقل دستی خودش نمود.
چون اهل درس نبود هر بار که معلم مطلب روی تخته می توشت اذیت کردن این دانش آموز شروع و با برگشتن به سوی دانش آموزان اذیت اوختم می شد چند باری من ازش خواستم این کار را نکند اما قبول نکرد و گفت تو دانش آموز جدید این کلاسی و جایت در این ردیف نیست و این فضولی ها به شما مربوط نیست به هر حال این قصه تا نزدیکی پایان ساعت کلاس ادامه پیدا کرد.
در پایان درس همکار و معلم کلاس با پوزش از بنده به خاطرفراموش کردن معرفی من اسم من را به عنوان همکار و معلم جدید معرفی کرد.
بعد از این معرفی دانش آموز کنار من حسابی خجالت زده شد و با عجله شروع به عذر خواهی نمود .من هم گفتم اشکلال ندارد این هم بخش ی ا ز وقایع کلاس و درس است اما این واقعه سبب شد که در هنگام تدریس درس و کلاس داری خودم ردیف های آخر کلاس را هنگام تدریس مورد توجه قراردهم و گاهی برای بیان توضیح مطالب در آخر کلاس حاضر شوم.
7 – 2 بروز رفتارهای عجیب و غریب در دانش آموزان
برخی از دانش آموزان و نوجوانان که در روند رشد روانی ، مهر و محبت لازم را دریافت نداشته و گاهی نیز تحقیر شده اند پس از آنکه عرصه ی مناسبی برای مطرح شدن نمی یابند در صدد مطرح کردن خویش به شکل منفی بر می آیند و در این صورت برخورد صحیح از معلم می تواند رفتار منفی آنها را اصلاح نماید . واقعه ی زیر از این موارد است.
در کلاس اول دبیرستان در حال تدریس بودم همه دانش آموزان مشغول یادگیری و نوشتن مطالب از روی تخته بودن کلاس تقریباً ساکت بود که به یکباره خنده بچه ها ازیک گوشه کلاس توجه مرابه آن سمت جلب کرد هرکدام از دانش آموزان تشبیهی رابیان می کرد، گردنش رو نگاه مثل …. پاهاش رو نگاه مثل … چشم هایش رو نگاه مثل …. وبقیه ی شباهت سازی ها،، کلاس تقریباً از کنترل من خارج شده بود باکمی حوصله اجازه دادم مدتی دانش آموزان تصورات درونی خودشان را تخلیه کنند بعد یکی ازدانش آموزان را صدا کردم و گفتم علی چه حیونی کنار میز شماست گفت آقا نمی دانم این قورباغه از کجا اومده من باشنیدن اسم قورباغه به سمت میزعلی رفتم قورباغه را با دست گرفتم و باکمی نوازش کردن آن رابه جلوی کلاس بردم و روی میزبه طوری که همه ی دانش آموزان ببینند قراردادم و شروع کردم به بیان موارد استفاده از قورباغه دردرس زیست شناسی و تحقیقات زیست شناسان برروی این جانور و اینکه خیلی ازاطلاعات زیست شناسی با آزمایش روی این جانور بدست آمده و جمله ای را هم به عنوان جوک بیان کردم اینکه اگر این قورباغه می دانست در این کلاس قورباغه مورد مدح و ستایش قرارمی گیرد؛ خانوادگی دراین کلاس حاضرمی شد نه تنها ، که با خنده ی دانش آموزان نیزهمراه بود بتدریج کلاس را به شرایط لازم برگرداندم
7 -3 دادن بینش درست به دانش آموزان و تغییر احساسات دانش آموزان
من درکلاس درس به نظم دانش آموزان بسیار حساس هستم و معمولاً به دانش آموزان در هنگام درس اجازه بیرون رفتن از کلاس نمی دادم.
روزی درضمن درس دادن درکلاس دانش آموزی اجازه بیرون رفتن از کلاس داشت که من باتوجه به شرایط کلاس اجازه بیرون رفتن به او ندادم اما سروش بدون توجه به من ازجا برخاست و از کلاس بیرون رفت برای من کمی قبول این اتفاق درکلاس مشکل بود که چرا دانش آموز این رفتار را ازخود بروز داده است.
بهر حال پس از چند دقیقه سروش به کلاس برگشت اما من اجازه استفاده از محیط کلاس را به او ندادم وبه دلیل رفتارش او رااز کلاس بیرون فرستادم با این که سروش دانش آموز خوبی درکلاس بود بعد ازاین واقعه دربرابرم جبهه گرفت و هر روز رفتارش درکلاس بد و بدتر می شد بهرحالی با راهکارهای متعدد در آن سال تحصیلی نتوانستم رفتارمنفی سروش رانسبت به خودم عوض نمایم و سال تحصیلی با وجود مشکل من با سروش به پایان رسید و سروش به هر ترتیبی بود درس مرا نمره قبولی گرفت .
با شروع سال تحصیلی جدید من به کلاس چهارم تجربی رفتم کلاسی که سروش هم در آنجا بود پس از احوال پرسی و تبریک سال جدید روش کار و خواسته هایم را برای دانش آموزان تذکر دادم درضمن توضیحات من سروش دایم با خود زمزمه می کرد این چه دبیریه ، بهتر از ین مگه نبود من که اصلاً ازش خوشم نمی آید: حالشوامسال دیگه می گیرم و… با شنیدن این زمزمه های سروش در کلاس مدتی تامل و تفکر کرم و باتوجه به شرایط حساس سروش تصمیم به تغییر تفکر سروش نسبت به خودم گرفتم و به دانش آمزوان موقعیت حساس آن ها را اعلام کردم و گفتم امسال سال تعیین سرنوشت شماست باید حساسیت ها را از خود دور کنید و برای موفقیت خودتان تلاش مضاعف را داشته باشیدو…
در پایان جملاتم گفتم کلاس شما در برنامه ی من به عناون اضافه کارمی باشد و به احتمال زیاد با آمدن دبیرجدید من این کلاس را در اختیارش می گذارم و… دانش آموزان با شناختی که از شیوه ی تدریس من داشتند با التماس و خواهش از من خواستند این کار را با آنها نکنم من با توجه به جملاتی که از سروش در کلاس شنیده بودم گفتم بعضی ازدانش آموزان هم تمایل به حضور من در کلاس ندارند و شاید بودن من سبب شود آن ها نتوانند نتیجه لازم را از کلاس بگیرند .
باتوجه به این شرایط من تمایلی به حضور درکلاس شما را ندارم با تکرار این جمله هم همه بین دانش آموزان بالا گرفت دانش آموزان میگفتند همش تقصیرسروشه به خاطر یک نفر باید همه کلاس ضرر کنند… به تدریج رنگ سروش شروع به تغییر کرد که این امر ناشی از استرس و اضطراب درونش بود .
بهرحال این وضع شدید و شدیدتر می شد که زنگ به صدا درآمد و من با همان وضع ازکلاس خداحافظی کردم .بعد از آن جلسه من با هماهنگی مدیر جلسه به کلاس چهارم نرفتم و از مدیرخواستم درکلاس اعلام کند که فعلاً برای درس زیست شناسی دبیر ندارید.
با بیان این تصمیم همه ی پیکان ها به سمت سروش نشانه رفت که همش مقصر شما هستنید و دبیرخوب رو از دست دادیم و معلوم نیست تا کی دبیر برایمان بفرستند سروش که شرایط را به نفع خود نمی دید به تفکر فرو رفت و خوشبختانه تصمیم عاقلانه ای گرفت و از لجبازی خود با کلاس من دست کشید و..من در دفتر دبیرستان نشسته بودم سروش درب زد و ووارد شد و از من عذر خواهی نمود .بامشاهده پشیمانی در چهره سروش او را به جلو فراخواندم و گفتم شما در نیامدن من به کلاس مقصر نیستید اگر برنامه من ردیف شود سعی می کنم به کلاس شما بیایم و پس از آن به نصیحت سروش پرداختم و رفتار عذرخواهی او را تحسین کردم و از او خواستم برای موفقیت خودش تلاش را افزایش دهد و از غرو بی جای دوران نوجوانی خودش فاصله بگیرد سروش هم قبول کرد که کاستی های گذشته را جبران نماید.
و… الان سروش یکی از بهترین دانش آموزان کلاس شده و بسیار در کلاس فعال است و از رفتارهای گذشته ی او خبری نیست.
7 -4 نیاز به مطرح شدن و زیبا جویی و زیبا طلبی
یکی ازاحساس های دروان نوجوانی و جوانی حس زیبا طلبی است اکثر جوانانی طالب زیبایی هستند و در واقع یکی از احساس های دورانی انسان این است که گرایش به سمت زیبایی ها را دارد دیدن جنگل ، آبشار ، گل ، پرنده نظیرطاووس و هزاران زیبایی دیگرطبیعت همیشه در انسان احساس خوشایندی رابه دنبال دارد و ازاین دیدگاه انسان ها زیبا پسند هستند و در جوانان این حس نیازمند به کنترل و الگو دادن است گرایش جوانان به سمت مدهای مختلف لباس خارجی نیز یکی از دغدغه های مدرسه و معلمان در مراکز آموزش است که خلاء های این مشکل اجتماعی جای بحث بسیار دارد متخصصان باید اظهارنظر فرمایند و اما تجربه ای که دراین ارتباط است.
رحیم دانش آموز دبیرستانی که از مقطع راهنمایی پا به مقطع جدید گذاشته دانش آمزو غیربومی و فعال است پدر و مادر رحیم کارمند و یک بردارکوچکتر از خود نیز در خانواده دارد. این دانش آموز سال اول دبیرستان را هر روز با همت و فعالیت بیشتر با موفقیت به پایان رساند و کارنامه ی قابل قبولی داشت با آغاز تعطیلات و اتمام کار مدرسه رحیم هم به آغوش خانواده و گذراندن تعطیلات تابستانی رفت دوباره مهر آغاز شد و رحیم در کلاس دوم تجربی سال تحصیلی جدید را آغاز کرد روزهای ابتدایی مهر گذشت با شناختی که از دانش آموزان از جمله رحیم داشتم انتظار کلاس خوب و دانش آموزان موفق در ذهنم تداعی نمود و اما رحیم دانش آموز سال گذشته نبود نوع پوشش او مناسب و مساعد محیط دبیرستان نبود اوایل مربی تربیتی مدرسه و کادر دبیرستان با تذکرات معمولی به رحیم از او خواستند وضع خود را مناسب و همسان با بقیه ی دانش آموزان کند رحیم هم تا حدودی این شرایط راپذیرفت و رعایت این موضوع را انجام داد اما سال دوم برای رحیم سال موفقی نبود او هر روز پس رفت داشت با تماس ی که با والدین او گرفته شد و عدم حضور اولیای رحیم در مدرسه مشکل او هر روز شدیدتر می شد و با این شرایط رحیم سال دوم دبیرستان راهم پشت سرگذاشت و با نمرات نه چندان خوب پا به سال سوم در رشته تجربی گذاشت این موضوع و افت بیشتر رحیم مرا بر آن داشت تا علت موضوع را جویا شدم و قبل از همه اوقات فراغت رحیم را جویا شدم نکته ای که نظر مرا جلب کرد اینکه رحیم هر روز از ساعت 7 صبح که به مدرسه می آید تا ساعات پایانی روز اغلب به تنهایی در میحط مدرسه و بعد محیط خانه به سر می برد پیامداین تنهایی رو آوردن رحیم به مشاهده ی فیلم های خارجی و… شده که در دراز مدت این فیلم ها و شخصیت آنها الگوی مناسب رحیم در لباس پوشیدن و رفتار شده و از دیدگاه او زیبایی یعنی لباس پوشیدن مانند شخصیت های فیلم و … مشکل رحیم را از مربی پرورشی مدرسه جویا شدم او نیز با اشتیاق آماده ی همکاری شد و خود پیش قدم در این امرشد. مادر رحیمبه مدرسه خواسته و نکات لازم و مشکل رحیم به او انتقال داده شدو قرار شد از این به بعد لباس های بهتری برای رحیم خریداری کرد از رحیم هم خواستیم با لباس ها قبلی در مدرسه حاضر نشود برای او از شخصیت انسان و مقام انسان صحبت کردیم و اینکه این نوع لباس پوشیدن ها شخصیت منفی در ذهن معلمان از رحیم ساخته است و باید تلاش نماید ابتدا با لباس مناسب درمدرسه حاضر شود و سپس جهت عقب ماندگی های درسی خود تلاش کند.
روز بعد واقعاً نتیجه این صحبت کردن و نصیحت کردن را دررفتار رحیم مشاهده کردیم و برای تشویق او از مربی پرورشی خواستیم که رحیم راصدا کند و همگی به تعریف و تمجید رحیم پرداختیم و اعلام کردیم در این لباس رحیم شما زیباتر و مناسب تر می شوی و برای موفقیتش راهکارهای لازم را به او پیشنهاد دادیم.

8 چالشها و چشم اندازها در برنامه درسی شیمی دوره متوسطه
علوم تجربی یکی از دانش ها و معرفت های بشری است که بخش اعظم یافته های آن از راه مشاهده و انجام آزمایش به دست می آید و ملاک یا معیار درستی آنها، انطباق داشتن با مشاهدات تجربی است. هدف از آموزش علوم تجربی، آموزش پدیده هایی است که در زندگی روزانه مشاهده می شوند. آموزش علوم تجربی دانش آموزان را ترغیب می کند تا توانایی سوال کردن و یافتن پاسخ در مورد دنیای طبیعی و فیزیکی را کسب نمایند و آنان را با با نحوه ی کاربرد علوم در زندگی روزانه و شیوه فعالیت دانشمندان در جامعه آشنا نموده و کمک می کند تا در مورد بحث های علمی، تصمیم گیری و انتخاب موضع، به طور منطقی و عقلانی عمل نمایند.
یکی از حوزه های فعال و پرکاربرد علوم تجربی، علم شیمی است که به مطالعه ترکیب، ساختار و خواص مواد می پردازد. کاربردهای گسترده ی علم شیمی در پزشکی، داروسازی، صنایع غذایی، کشاورزی، آرایشی و بهداشتی، تهیه رنگ، پلاستیک، لاستیک و انواع پوششها، محیط زیست، انرژی و …، نشان از اهمیت زیاد این علم در بهداشت، سلامت، تامین رفاه، رشد اقتصادی و توسعه پایدار جوامع بشری دارد.
در چند دهه اخیر، علم شیمی از رشد بسیار زیادی برخوردار بوده و موضوع ها و نظریه های جدیدی به این دانش بشری اضافه شده است. اهمیت روزافزون علم شیمی در زندگی انسان ها سبب شده است تا آموزش مناسب و اثربخش آن به ویژه در برنامه ی درسی مدارس از اهمیت به سزایی برخوردار گردد.
در دهه ی گذشته، معلمان و طراحان برنامه های درسی شیمی، همواره معتقد بودند که هدف از آموزش شیمی، آماده سازی دانش آموزان برای ورود به دانشگاه نیست؛ بلکه هدف اصلی تربیت شهروندانی است که دارای "سواد شیمی" باشند. جامعه ی امروز به طور فزاینده ای تحت تاثیر علم و فناوری است، بنابراین علم شیمی باید آنچنان آموزش داده شود که ارتباط آن با زندگی، صنعت، فناوری و جامعه مورد تاکید قرار گیرد و دانش آموزان بتوانند آموخته های خود را در زندگی مورد استفاده قرار دهند (بدریان، 1387).
8- 1 فلسفه و اهداف جدید یاددهی و یادگیری شیمی
امروزه متخصصان توسعه شناسی بر فاکتور نیروی انسانی کارآمد و دارای سطح بالای "سواد علمی" به عنوان مهمترین عامل توسعه و پیش شرط تحقق آن تاکید دارند. در همه ی نظام های آموزشی تلاش می شود تا سطح سواد علمی جامعه بهبود بخشد تا از این راه بتوان زمینه ها ی توسعه پایدار را فراهم ساخت. مهمترین و شاخص ترین فلسفه ی آموزش شیمی، ارتقای سطح سواد شیمی است. با آنکه سواد شیمی دارای گستردگی فراوانی است؛ اما می توان در یک نگاه ساده آن را به صورت زیر تعریف کرد:
"درک مفاهیم، فرایندهای علمی و آگاهی های علمی مورد نیاز در زمینه ی علم شیمی را سواد شیمی می گویند. شخص دارای سواد شیمی می تواند ارتباط مناسبی بین واقعیت ها و پدیده های علمی مشاهده شده در فعالیت های روزانه و علم شیمی برقرار نماید. این شخص می تواند انواع پدیده های شیمیایی را تشخیص داده و درک کند و از طریق شواهد علمی، پدیده های مشاهده شده در زندگی، محل کار و جامعه را به صورت منطقی تجزیه و تحلیل نموده و برای حل مشکلات، تصمیم گیری و انتخاب گزینه های احتمالی آگاهانه ایفای نقش نماید".
در طول ده سال اخیر برنامه های درسی شیمی در اقصی نقاط جهان به صورت بنیادی تغییر کرده است و رویکردها، راهبردها و روش های جدیدی مبتنی بر یافته های پژوهشی جایگزین نظام های آموزشی سنتی گشته است. در این برنامه ها، آموزش شیمی از حالت توصیفی خارج شده و با به کارگیری مفاهیم بیشتری از شیمی- فیزیک، حالت مفهومی به خود گرفته اند. در اغلب محتوا های آموزشی که با رویکرد چند بعدی و به صورت مفهومی سازماندهی می شوند، اصول پایه ای علم شیمی در قالب شش بعد به شرح زیر آموزش داده می شوند:
1. ساختار مفهومی علم شیمی
2. فرایندهای شیمیایی
3. کاربردهای فناورانه علم شیمی
4. افزایش علاقه ی دانش آموزان به علم شیمی
5. توجه به جنبه های فرهنگی علم شیمی
6. توجه به دلالت های اجتماعی علم شیمی
با ورود ابعاد جدیدی به برنامه ی درسی شیمی در مدارس، ضروری است تا روش های تدریس نیز به طور اساسی دچار تغییر و تحول گردند. در رویکردهای جدید آموزشی تلاش می شود تا فضای کلاس درس به صورتی باشد که در آن به دانش آموز اجازه داده شود تا به طور فیزیکی و هوشمندانه با مواد آموزشی تعامل مناسبی داشته باشد. اساس فعالیت های تعاملی دانش آموزان با مواد آموزشی، بر کاوشگری، کشف مفاهیم و انجام فعالیت های ذهنی و عملی استوار است (Johnstone, 1997).
8 – 2 ابعاد مختلف سواد شیمی
یکی از عواملی که بطور مستقیم بر سطح سواد شیمی مردم یک جامعه اثر می گذارد، کیفیت آموزش شیمی در نظام آموزشی هر کشور است. در آموزش علم شیمی تنها آشنا شدن با موضوع های علمی و درک و فهم آنها مورد نظر نیست؛ بلکه علاوه بر کسب دانش، باید روش علمی یعنی کاوشگری علمی، تفسیر علمی پدیده ها، استفاده از مهارت های علمی و نیز داشتن نگرش علمی که تداعی کننده شیوه فعالیت دانشمندان و شهروندان سطوح بالاتر جامعه هستند، را نیز در نظر گرفت (بدریان و کیامنش، 1387).
در بررسی دقیق تر مولفه های سواد شیمی، می توان به هفت بُعد مختلف آن اشاره کرد که عبارتند از:
1 آشنایی با ماهیت علم شیمی؛
2. آشنایی با مفاهیم کلیدی علم شیمی؛
3. آشنایی با فرایندهای علمی؛
4. آشنایی با رابطه بین علم- فناوری- جامعه و محیط زیست؛
5. آشنایی با مهارت های علمی و فنی؛
6. آشنایی با ارزشهای ناشی از علم شیمی؛
بنابراین با در نظر گرفتن ابعاد ذکر شده، می توان برای تعریف دقیقتر سواد شیمی، آن را در چهار بُعد "محتوا"، "زمینه"، "مهارت " و "نگرش تعریف کرد. هر کدام از ابعاد ذکر شده بخشی از برنامه ی درسی شیمی در مدارس را تحت پوشش قرار می دهند (Shwartz, etal, 2006).
الف- محتوا و سواد شیمی
از لحاظ محتوا، علم شیمی مجموعه ای از دانش بشری را شامل می شود که تلاش می کند تا پدیده های شیمیایی قابل مشاهده را در قالب ساختار مولکولی مواد و از طریق زبان تخصصی ویژه علم شیمی توضیح دهد. این علم علاوه بر بررسی پویایی فرایندها و واکنش های شیمیایی، تغییرات انرژی را نیز در آنها بررسی می کند. رشد بی سابقه علم شیمی در چند دهه ی اخیر و پیدایش زیر شاخه های جدیدی از این علم سبب شده است تا تنوع مفاهیم مرتبط با علم شیمی بسیار زیاد شده و کتاب های درسی توان ارایه ی اطلاعاتی در همه ی این زمینه ها را نداشته باشند. روی این اصل هم معلمان و هم دانش آموزان، برای افزایش معلومات خود ناگزیر به استفاده از انواع مجله های آموزشی- ترویجی، کتاب های کمک آموزشی و همچنین بانک های اطلاعاتی موجود در شبکه جهانی اینترنت هستند (Dori & Hameiri, 2003).
افزایش کاربردهای علم شیمی در تامین رفاه، آسایش، بهداشت، تغذیه، پوشاک، مسکن، محیط زیست، انرژی، اشتغال و حتی روابط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، ایجاب می کند تا برنامه ریزان آموزشی با هدف ارتقای سطح سواد شیمی و آماده سازی دانش آموزان برای ورود به دانشگاه، محتوای آموزشی مناسبی را برای استفاده در سطح مدارس تجویز نمایند. در این محتوا به مفاهیم پایه و کلیدی علم شیمی در سه محور: رفتار ذره ای ماده، ساختار ماده و تبدیل های شیمیایی پرداخته می شود.
ب- زمینه و سواد شیمی
کاربردهای متنوع علم شیمی در زمینه های اقتصادی، صنعتی، اجتماعی و فرهنگی ایجاب می کند تا برنامه ریزان درسی برای افزایش سطح سواد شیمی دانش آموزان، به دلالت های کاربردی مفاهیم نظری آموخته شده در زمینه های ذکر شده نیز بپردازند. در طراحی و اجرای برنامه درسی شیمی اغلب دو بحث چالش برانگیز مطرح است که عبارتند از:
1. هماهنگی بین مفاهیم و نظریه های مطرح شده در کلاس درس و تجربه های یادگیری
2. انگیزه دانش آموزان برای یادگیری علم شیمی
به علت وسعت زیاد مباحث طرح شده در برنامه ی درسی شیمی و حجم محدود کتاب های درسی، اغلب ملاحظه می شود که مطالب کتاب های درسی به صورت خلاصه شده و نسبتاً محدود ارایه می شوند. در این حالت، کتابهای درسی که ساختاری لایه مانند دارند، از قطعه های کوچکی تشکیل شده اند و ارتباط طولی و عرضی اندکی با هم دارند. دانش آموزان با مشاهده قطعات مجزا از مفاهیم شیمی، نمی توانند به تصویری جامع و رایج از علم شیمی دست یابند (Gilbert, 2006).
همچنین در اغلب کتاب های درسی شیمی، مفاهیم، نظریه ها و مدلهای شیمی طوری ارایه شده اند که دانش آموزان نمی دانند چرا یک نظریه از پس نظریه دیگر آمده است، و اصلاً چه نیازی به این کار بوده است. این امر به طور وسیعی سبب کاهش انگیزه دانش آموزان برای مطالعه ی علم شیمی و ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر شده است.
بنابراین می توان با یک سوال اساسی به ادامه بحث پرداخت. "آیا دانش آموزان قادر هستند مفاهیم و نظریه های آموخته شده شیمی را در زندگی روزمره خود به کار برند"؟ در پاسخ به این سوال می توان گفت که در سالهای نه چندان دور، محتوای یادگیری تنها عامل مهم در یادگیری تلقی می شد؛ اما در سالهای اخیر، علاوه بر محتوا، باید به موقعیت یادگیری نیز توجه ویژه ای نمود. نظریه های جدید یادگیری معتقدند که "شناخت"و یادگیری باید "موقعیت یافته" باشند. بنابراین زمینه ایی که در آن شناخت رخ می دهد و یا یادگیری صورت می گیرد، از اهمیت به سزایی برخوردار است (بدریان و کیامنش، 1387).
برای فعال کردن دانش آموزان در فرایند یادگیری شیمی، باید زمینه هایی را یافت که برای آنان جذاب و معنی دار باشد. در برنامه های درسی جدید شیمی باید از زمینه هایی استفاده شود که دانش آموزان اهمیت و کاربرد مفاهیم آموخته شده را در این زمینه ها ببینند و به این ترتیب برای گسترش دانش خود در جهات مختلف، انگیزه ی لازم را کسب کنند.
در چند سال اخیر، نگرانیهای جهانی نسبت به منابع انرژی، تغذیه، آب، محیط زیست و آلودگی های هوا و آب های زیر زمینی، سبب شده است تا علم شیمی جایگاه ویژه ای در اقتصاد و علوم اجتماعی کسب نماید. با استفاده از رویکرد "علم- فناوری- جامعه و محیط زیست" و استفاده از زمینه های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، می توان مفاهیم و نظریه های شیمی را در قالب تجربه های یادگیری جدیدی به دانش آموزان ارایه کرد. استفاده از "رویکرد زمینه- محور" در آموزش شیمی سبب شده است تا مفاهیم ارایه شده از جذابیّت بیشتری برخوردار بوده و دانش آموزان با ملاحظه کاربرد عینی مفاهیم آموخته شده در زندگی و فعالیت های روزانه، انگیزه و رغبت بیشتری برای مطالعه شیمی نشان دهند (Johnstone, 2000).

پ- مهارت و سواد شیمی
از لحاظ مهارتی، یک شخص دارای سواد شیمی، باید بتواند در مواقع لزوم با طرح سوال علمی، به دنبال مشاهده علمی و کسب اطلاعات از منابع علمی روز برود و با گردآوری اسناد و شواهد علمی کافی، فرضیه علمی خود را به اثبات برساند.
بنابراین مهارت های لازم در یک شخص با سواد شیمی عبارتند از : "توانایی کار با اعداد"، انجام مشاهده دقیق، فعالیت های عملی و ذهنی مبتنی بر روش علمی، توانایی حل مسئله، کاوشگری علمی، توانایی استفاده از منابع اطلاعاتی گوناگون، رعایت نکات ایمنی در کار با مواد شیمیایی و … .
یکی از یادگیری های ضروری در آموزش شیمی توانایی کار با اعداد است. برای هر فردی که علوم تجربی را درک کند و به ماهیت تجربی بودن دانش شیمی و اهمیت جنبه های کمّی، اندازه گیری، احتمالات، صحت و دقت، به کارگیری اعداد و استفاده از ریاضی و روابط کمّی در آن پی ببرد، ضرورت کار با اعداد آشکار می شود. حل مسئله به تقویت این یادگیری می انجامد. بنابراین باید در جریان انجام فعالیت های کاوشگری، دانش آموزان فرصت تقویت راه هایی را داشته باشند که به کمک آنها بتوانند متغیرها را دستکاری کنند، کمیّت ها را اندازه گیری کنند، داده های به دست آمده را ثبت و آنها را تحلیل و تفسیر نمایند و به اهمیت اطلاعات عددی در دنیای علم شیمی پی ببرند و به آمار و ارقام به دست آمده از پژوهش های علمی اعتقاد پیدا کنند.
دانش آموزان علاوه بر آشنایی با زبان تخصصی شیمی و خواندن و نوشتن فرمول شیمیایی مواد، باید به کسب مهارت در نوشتن، موازنه کردن، محاسبات مربوط به جرم، حجم، مول بر پایه معادله های شیمیایی نوشته شده بپردازند.
مهارت انجام مشاهده یک فرایند شناختی است و هنگامی به درستی صورت می گیرد که دارای هدف مشخصی بوده و بر پایه یک تفکر نظری استوار باشد. بین دیدن و مشاهده کردن تفاوت زیادی وجود دارد. دانش آموزان چیزهای زیادی را می بینند؛ اما همه آنها را مشاهده نمی کنند. عمل مشاهده کردن معمولاً متمایزتر و دقیقتر از عمل دیدن است. باید ذهن دانش آموزان را آماده کرد تا بتوانند مشاهده کردن یعنی تمرکز ادراک، حواس و جدیّت در دیدن را یاد بگیرند.
دانش آموزان باید بتوانند با شیوه بهره برداری و مهارت استفاده کردن از منابع اطلاعاتی گوناگونی همچون کتاب های مرجع، مجلات و دیگر رسانه های گروهی، فیلم، نوارهای شنیداری و دیداری، نرم افزارهای رایانه ای و منابع اجتماعی همچون کتابخانه ها، موزه ها، سازمانها و کارخانه ها آشنا شوند.

ت- نگرش و سواد شیمی
از لحاظ نگرشی شخص با سواد شیمی باید دید واقع بینانه و در عین حال منصفانه از علم شیمی و کاربردهای آن داشته باشد. همچنین بتواند در سطح جامعه و در زندگی شغلی و شخصی خود از مفاهیم و نظریه های شیمی استفاده کرده و دلالت های علم شیمی در توجیه رخدادها و پدیده های علمی مرتبط را به کار بندد. شخص با سواد شیمی با مشاهده مقاله های علمی یا برنامه های مستند علمی در تلویزیون، به جایگاه ویژه علم شیمی در حل مشکلات بشری پی ببرد.
شخص با سواد شیمی ضمن آگاهی از ضررهای ناشی از مصرف سیگار، مواد مخدر، الکل و برخی داروهای انرژی زا، به صورت منطقی و منطبق بر روش علمی، دیگران را نیز از مصرف مواد خطرناک ذکر شده بر حذر می دارد. همچنین صرفه جویی در مصرف آب، انرژی، به کارگیری شیوه های حفاظت از محیط زیست، جلوگیری از آلودگی رودخانه ها و فضاهای سبز از مشخصات یک شخص با سواد شیمی است. در رابطه با استفاده از مواد غذایی، یک شخص با سواد شیمی از ضررهای ناشی از زیاده روی در مصرف نمک، مواد قندی و غذاهای پر چرب، تلاش می کند تا برای حفظ سلامت بدن خود، دیگران را نیز با نگرش های مثبت تحت تاثیر قرار دهد.
شحص دارای سواد شیمی درک می کند که استفاده بی رویه از سوخت های فسیلی، علاوه بر آلودگی هوا و گرم شدن ناشی از اثرات گلخانه ای سبب پیدایش یک سری مشکلات زیست- محیطی در جوامع شهری می شود، که ممکن است سلامت کودکان و بزرگسالان را به خطر اندازد. روی این اصل علاوه بر صرفع جویی در مصرف انرژی های تجدید ناپذیر فسیلی، تلاش می کند تا زمینه های استفاده از انرژی های پاک را در سطح جامعه فراهم سازد.
با توجه به تعریف سواد شیمی در چهار بعد محتوا، زمینه، مهارت و نگرش، سطوح مختلف سواد شیمی عبارتند از:

1- "سواد شیمی اسمی": این سطح به حیطه محتوا مربوط بوده و شخصی که در این سطح از سواد شیمی قرار دارد، فقط با مفاهیم شیمی آشنایی اولیه دارد.
2- "سواد شیمی عملکردی": این سطح به حیطه زمینه مربوط بوده و کسانی که در این سطح از سواد شیمی قرار دارند، می توانند یک مفهوم شیمیایی را تعریف کرده و توضیح دهند.
3- "سواد شیمی ادراکی": این سطح به حیطه محتوا و زمینه تعلق داشته و کسانی که به این سطح از سواد شیمی دست می یابند، توانایی تفسیر پدیده های علمی روزمره با استفاده از مفاهیم و نظریه های شیمی را دارا هستند.
4- "سواد شیمی چند بعدی": این سطح به حیطه زمینه و مهارت ها مربوط بوده و افرادی که به این سطح از سواد شیمی می رسند، توانایی نوشتن یک متن علمی شیمی را دارا بوده و می توانند به طور فعال در بحث های علمی شرکت نمایند (Shwartz etal, 2005).
8 – 3 آموزش شیمی به صورت دو بُعدی
"جانستون" (1991) معتقد است که برای رسیدن دانش آموزان به یک درک صحیح از علم شیمی، باید آنها بتوانند در سه سطح مختلف تفکر به یادگیری بپردازند. این سه سطح که در قالب یک نمایه مثلثی شکل ارایه می شوند، شامل سطوح ماکروسکوپی، مولکولی و نمادی می باشند.
در سطح ماکروسکوپی، مشاهده عینی مواد شیمیایی و تغییرات آنها با استفاده از فعالیت های آزمایشگاهی و مهارت های مربوطه و مرتبط ساختن نظریه ها و نمادهای ارائه شده درمحتوای درسی با اشیای فیزیکی و وسایل اندازه گیری مورد نظر است (Hofstein, 2004).
در سطح نمادی، تبیین پدیده های شیمیایی، تغییرات انرژی و نظریه های علمی در قالب معادله های ریاضی و نمادهای شیمیایی همراه با حل مسئله و "کاربرد اعداد" هدف اصلی آموزش شیمی می باشد.
در سطح مولکولی رفتار اتم ها، یونها و مولکول ها در تبدیل های شیمیایی و ارائه پنجره هایی برای مشاهده دنیای مولکولی با استفاده از نمودارها، جدول ها، استفاده از مدل ها و نرم افزارهای شبیه سازی مجازی در دستور کار قرار دارد. استفاده وسیع از انیمیشن های رایانه ای، شبیه سازی ها ومدل های مولکولی پویا، انجام آزمایش در یک آزمایشگاه مجازی و … منجر به تغییر نگرش و توانایی دانش آموزان در تجسم مولکول ها، یون ها و اتم ها و همچنین تغییرات شیمیایی صورت گرفته در سطح مولکولی می شود.
باید توجه داشت که یادگیری و درک مفاهیم شیمی به خاطر پدیده های شیمیایی پیچیده و غیر قابل لمس، اغلب دشوار است. در فرایند یاددهی و یادگیری شیمی، معلمان و دانش آموزان با نظریه ها و فرضیه هایی روبرو هستند که به راحتی قابل تجسم نیستند. بررسی ویژگی ها و رفتار مواد شیمیایی که در اندازه های مولکولی و اتمی هستند و با چشم مسطح و حتی میکروسکوپ های قوی نیز قابل مشاهده نیستند، اغلب مشکل است و منجر به کج فهمی می گردد. همچنین برخی پدیده های شیمیایی را به لحاظ محدودیت زمانی و یا ایمنی، نمی توان در آزمایشگاه مدرسه تجربه کرد. برای این منظور استفاده از شبیه سازی، ساخت مدل و نیز انیمیشن های رایانه ای پیشنهاد شده است. استفاده از مدل ها و شبیه سازی ها کمک بسیار زیادی به درک عمیق و مفهومی شیمی نموده و بسیاری از کج فهمی های رایج را برطرف می سازد (Badrian, 2008).
8 – 4آموزش شیمی به صورت سه بُعدی
پیشرفت های اخیر در علوم تربیتی و نیز مشخص شدن شیوه یادگیری دانش آموزان، به پژوهشگران آموزشی کمک کرد تا بتوانند انتظارات آموزشی خود را به درستی مشخص کنند. باید توجه داشت که هدف از آموزش شیمی در دوره متوسطه تربیت شیمیدان نیست. اگر یکی از اهداف آموزشی علاقمند نمودن دانش آموزان به علم شیمی و ادامه تحصیل در آن رشته باشد، باز می توان با احتمال به یقین گفت که قرار نیست همه ی دانش آموزان در رشته شیمی ادامه تحصیل داده و در آینده شیمیدان شوند.
هدف اصلی از آموزش شیمی در دوره ی متوسطه این است که فعالیت های انجام گرفته در فرایندهای یاددهی و یادگیری شیمی وسیله ای شود برای آموزش مهارت های زندگی، حل مسئله، کاوشگری و ارتقای سطح سواد شیمی. در این رویکرد، شیمی در خدمت آموزش است و از جاذبه های علم شیمی برای پیشبرد اهداف آموزشی بهره گرفته می شود. هدف ذکر شده در آموزش شیمی را می توان از منظر عوامل انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و نیز فناورانه به شرح زیر بررسی کرد:
1. بافت سیاسی، اقتصادی، محیطی، اجتماعی و همچنین ملاحظات تاریخی و فلسفی، با درک ما از مفاهیم شیمی، واکنشها و فرایندهایی که به دانش آموزان وعموم مردم آموزش داده می شود، ارتباط زیادی داشته و بصورت در هم تنیده است.
2. اگر آموزش شیمی در سه بعد ماکروسکوپی، نمادی و مولکولی به صورت مجزا از سایر حیطه ها از جمله فناوری و جامعه صورت گیرد، در این صورت نمی توان انتظار ارتقای سطح سواد شیمی در دانش آموزان را داشت. انجام پژوهش، حل مسئله، کاوشگری و ارتباط دادن منطقی بین علم- فناوری، جامعه و محیط زیست به دانش آموزان کمک خواهد کرد تا علاوه بر کسب دید چند رشته ای و چند بُعدی در یادگیری شیمی، در حل مشکلات و مسائل موجود در زندگی روزمره فعالانه و آگاهانه عمل نمایند
"ماهافی" (2004) با طرح آموزش شیمی به صورت "زمینه- محور"، برای کامل کردن تاکسونومی سطوح تفکر جانستون، معتقد است که علاوه بر آموزش شیمی در سه سطح تفکر ماکروسکوپی، مولکولی و نمادی، باید سطح چهارمی با عنوان "عوامل انسانی" را نیز به این سطوح اضافه کرد و یاددهی و یادگیری شیمی را به صورت سه بعدی انجام داد.
پژوهشگران معتقدند که قبل از سال 1975 میلادی، به هنگام تدوین برنامه درسی شیمی در دوره های مختلف تحصیلی، اغلب کارشناسان برنامه ریزی آموزشی با این سوال عمده مواجه بودن که "چه موضوع هایی را باید در برنامه درسی شیمی آموزش داد؟" این سوال باعث شد تا یک برنامه ی درسی فشرده و حجیمی از موضوع ها و مفاهیم متنوع شیمی تهیه و به مورد اجرا درآید. این برنامه های درسی بر پایه ارزشیابی های صورت گرفته بارها مورد اصلاح و بازبینی قرار گرفتند. در اواخر قرن بیستم این سوال در مراکز علمی و صنعتی مطرح شد که "چه چیزی را باید دانش آموزان یاد بگیرند؟" با این سوال، بیشتر پژوهش های انجام گرفته در سطح جهان، از برنامه های درسی دانش – محور به سمت برنامه های درسی بین رشته ای و زمینه – محور و اتخاذ رویکردهای فرایندی، کاوشگری و انجام پژوهش سوق داده شد.
وجود سطوح تفکر سه بُعدی و پوشش دادن حیطه های مختلف ماکروسکوپی، مولکولی، نمادی و عوامل انسانی در علم شیمی، سبب شده است تا طرح آموزش "زمینه- محور" علم شیمی مورد استقبال پژوهشگران واقع شده و از آن به عنوان یک الگوی کامل مطالعاتی در فرایند یاددهی- یادگیری و بررسی اثربخشی یافته های جدید علوم تربیتی استفاده نمایند (بدریان، 1387).
با استفاده از رویکرد "علم- فناوری- جامعه و محیط زیست" (STSE) و استفاده از زمینه های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، می توان مفاهیم و نظریه های شیمی را در قالب تجربه های یادگیری جدیدی به دانش آموزان ارایه کرد. استفاده از رویکرد زمینه- محور در آموزش شیمی سبب شده است تا مفاهیم ارایه شده از جذابیت بیشتری برخوردار بوده و دانش آموزان با ملاحظه کاربرد عینی مفاهیم آموخته شده در زندگی واقعی، انگیزه و رغبت بیشتری برای مطالعه شیمی نشان دهند.
چندین راهبرد برای آموزش زمینه- محور شیمی وجود دارند که بیشتر آنها بر اساس راهبرد "نیاز برای دانستن" طراحی شده اند. این راهبردها منطبق بر رویکرد حل مسئله بوده و هدف اصلی آنها "یادگیری معنی دار" شیمی است. برنامه های درسی متعددی بر پایه آموزش زمینه – محور شیمی تدوین و در برخی از کشورها به مورد اجرا در آمده است. در جدول 1، برخی از محتواهای آموزشی تدوین شده بر پایه رویکرد زمینه- محور، برای آموزش شیمی آورده شده است.

جدول 1 : محتوای آموزش شیمی مبتنی بر رویکرد زمینه – محور در برخی از کشورها
برنامه درسی
کشور اجرا کننده
فعالیت دانش آموزان
آموزش معنی دار شیمی
هلند
تا آن جایی که ممکن است دانش آموزان در فعالیت های عملی زمینه- محور درگیر می شوند. در این حالت یادگیری مفاهیم به صورت معنی دار صورت می گیرد.
شیمی در زمینه
آلمان
دانش آموزان بر اساس دانش اولیه خود، پرسش هایی را طرح می کنند و برای یافتن پاسخ آنها دست به طراحی آزمایش و انجام فعالیت های عملی می زنند.
شیمی پیشرفته سالتر
انگلستان
استفاده از رویکرد قصه گویی و داستان سرایی مرتبط با شیمی. برای مثال یک موضوع مانند آلودگی محیط زیست و شیوه های جلوگیری از آن را انتخاب و از طریق بررسی راههای مبارزه با آن، مفاهیم مختلف به دانش آموزان آموزش داده می شود.
شیمی در جامعه
آمریکا
در این برنامه هدف اصلی تقویت سواد علمی دانش آموزان است. به عبارت دیگر آموزش شیمی هدف اصلی این برنامه نیست، بلکه اهمیت علم شیمی در جامعه و تاثیر آن بر زندگی انسانها نشان داده می شود.

هدف طراحان برنامه های درسی زمینه- محور این بوده است که تجربیات دانش آموزان را بیشتر بر اساس "نیاز به دانستن" و ارتباط مفاهیم شیمی با زمینه های واقعی زندگی آنها سازماندهی کنند تا شرایط "نیاز به کاربستن" فراهم گردد (Gilbert, 2006):
در فلسفه این برنامه های درسی آمده است: "هنگامی که افراد با مسئله ای مواجه می شوند، برای حل آن نیاز به دانش دارند. اگر آنها دانش لازم برای حل مسئله را نداشته باشند، در صدد جستجوی آن بر می آیند". بنابراین، دانش برای هدف ویژه ای توسط خود آنها سازماندهی و ساخته می شود.
در برنامه های درسی زمینه- محور شیمی، از موضوع های متنوعی در زمینه محیط زیست و مسائل اجتماعی در تدوین محتوای آموزشی استفاده شده است. برای مثال می توان به موضوع های زیر اشاره کرد:
• بحران انرژی و سوخت های جایگزین
• آب و اهمیت ان در زندگی
• گرم شدن کره زمین و تاثیر آن بر اقیانوس ها
• اثرات گلخانه ای کربن دی اکسید و اثرات آن بر شریط آب و هوایی
• پلاستیکهای تجزیه پذیر و تجزیه ناپذیر
• سوراخ شدن لایه اوزون
• مصرف سیگار و نوشیدنیهای الکلی و تاثیر آنها بر سلامتی انسانها
• موتورهای گاز سوز و بنزین سوز
• آلودگی هوا، سوخت های پاک و …
دانش آموزان برای حل مسائل ذکر شده، نیازمند یادگیری مفاهیم پایه ای شیمی هستند که برخی از آنها عبارتند از: تعادل های شیمیایی، انرژی، آنتروپی، استوکیومتری، شیمی آلی، اسیدها، بازها و ….
مفاهیم پایه ای ذکر شده به همراه دیگر مفاهیم، چندین بار برای حل مسئله در زمینه های مختلف تکرار می شوند تا دانش آموزان مهارت لازم برای به کارگیری آنها را در عمل به دست آورند.

9 – فرصتها ، تهدیدها ، موانع و محدودیتهای تجربی

9 – 1: فرصتها
وجود پتانسیل بسیار مثبت ، پر انرژی ، سالم ، پویا و بسیار ارزشمند که در وجود دانش آموزان وجود دارد، دانش آموزان به عنوان سالمترین و پاکترین قشر، بدون الایش و ریا ، با قلب پاک و نگاه معصومانه، بهترین سرمایه برای انجام فعالیت و کار می باشند، اگر این سرمایه ارزشمند را به خوبی و با برنامه درست بتوانیم در مدت زمانی که با آنها به صورت مستقیم در کلاس و مدرسه ارتباط داریم محافظت و پرورش دهیم در دراز مدت همه جامعه از ثمرات آن بهرمند خواهند شد و مدینه فاضله شکل خواهد گرفت ضمن اینکه هر دانش آموزی که در نتیجه تلاش خود و معلم و مدرسه به موفقیتی دست پیدا می کند مایه مباهات برای همه دست اندارکاران بوده و همانند درختی پر ثمر علاوه بر باغبان سایر افراد نیز از مواهب آن برخوردار می باشند به کرات و در محیط های مختلف با افرادی مواجهه گردیده ام که در نگاه اول آنها را نشناخته ام ولی آنها ضمن آنکه بسیار با احترام برخورد نموده اند یادآور گشته اند که در فلان سال من معلم آنها بوده ام . این رفتار قوت قلبی است و انرژی مضاعف و صد البته مسئولیت مضاعف برای انجام هر چه بهتر و صحیحتر وظایف در کلاس ، دست نوشته های زیادی از دانش آموزان خود داشته و دارم که ضمن قدردانی مسئولیت ما را سنگینتر نموده است.
دومین فرصت وجود همکاران توانمند و علاقمند به فعالیتهای آموزشی می باشد که این مهم در سایر فضاها شاید کمتر یافت شود، مجموعه ای که تمام دقت خود را در اختیار آموزش و فرهنگ جامعه قرار داده و دلسوزانه مشغول انجام وظیفه می باشند.
سومین فرصت فراهم بودن فضای فیزیکی به نسبت مناسب برای انجام وظیفه می باشد خیلی از مشاغل دیگر در محیطهای آلوده فیزیکی ، آب و هوای نامناسب و… انجام می گیرد در حالی که کلاسهای درس و فضای فیزیکی مدارس جزء تمیزترین مکانهای انجام کار می باشد.

9 – 2 تهدیدها
ب-1)هر کجا فرصت وجود دارد اگر از فرصت درست استفاده نشود تبدیل به تهدید می شود. سن و سال دانش آموزان دبیرستان بسیار دوره پر تلاطم و بحرانی می باشد و بسیاری از گروههای جامعه امیدوارند که با جذب تدریجی جوانان و دانش آموزان برنامه های خود را عملیاتی کنند.
اگر تا چند سال قبل ارتباطات اجتماعی برای دانش آموزان محدود به مدرسه محل تحصیل ، محله و شهر محل سکونت می گردید و در طول سال هم چند مسافرت به بعضی از نقاط کشور صورت می گرفت و بیشتر اوقات فراغت با بازیهای محلی و تماشای برنامه های تلویزیون برای دانش آموزان سپری می گردید، اما امروزه به مدد وسائل ارتباطی مدرن همچون تلفن همراه ، اینترنت و… در هر لحظه امکان ارتباط با تمام دنیا و برای همه وجود دارد و با توجه به بحرانی بودن و احساساتی بودن دوران تحصیلی بویژه در مقطع متوسطه ،امکان ایجاد مشغله های ذهنی ، فکری و عملی وجود دارد مقاوم سازی فکری و عقیدتی کار بس بزرگی است که ضرورت انجام آن از هر امر مهمی مهمتر می باشد.
طبیعت جوان، انرژی ، شور و سرک کشیدن به تمام فضاهای حقیقی و مجازی می باشد، اگر اولیای امور بتوانند دانش آموزان را در مقابل همه فضاهایی که برایش شکل گرفته است مقاوم نمایند آن هم به گونه ای که به جای استفاده از تهدید و ارعاب و زور که نتیجه منفی می دهد سطح آگاهی ها را بالا برده تا دانش آموز با اختیار تمام نسبت به بعضی وسوسه ها توان نه گفتن به خود را داشته باشد کار ارزشمندی صورت می گیرد.
بالا بردن حس اعتماد به اعتقادات و تکیه گاهها و باور عملی به آنها مهمترین راه کار انجام این مهم می باشد.
قرار گرفتن دانش آموز مقطع متوسطه در ابتدای بلوغ جنسی و عدم توانایی بعضی از آنها به عکس العمل مناسب به این رفتار منجر به پیدایش انحرافات جنسی بویژه به شکل دنبال دوست دختر و دوست پسر بودن تاثیرات بسیار مخربی بر زندگی آینده این افراد می گذارد موارد بسیاری را در این مدت شاهد بوده ام که با وجود اینکه در سالهای اول و دوم دبیرستان جزء دانش آموزان نمونه از نظر درس و اخلاق بوده اند ولی در سال سوم و به ویژه در سال چهارم که سال سرنوشت دانش آموزان می باشد به دلیل ورود به این مسائل نتوانسته اند نتیجه مطلوب و مورد انتظار را از درس خواند ن خود بگیرند و بر عکس تعداد زیادی از دانش آموزان با استعداد متوسط نیز وجود داشته و دارند که توانسته اند با مدیریت مسائل فوق از موفقیت خوبی در ادامه تحصیل و زندگی اجتماعی برخوردار گردند.
هر چه تیم مشاوره ای مدرسه اعم از مشاور، مدیر و معاونان و دبیران در این زمینه توانمندتر باشند و بتوانند با راهنمائیها و مشاوره های خود این معضلات دانش آموزان را حل نمایند میزان تهدیدات مربوط نیز تقلیل پیدا می کند.

9 – 3 موانع و محدودیت ها
مهمترین مانع در پیشبرد برنامه های آموزشی در کلاس عدم وجود انگیزه درس خواندن برای دانش آموزان می باشد.
برای اکثر دانش آموزان این سوال وجود دارد که برای چه درس بخوانیم؟ و بعد خودشان علت را بیان می کنند که ما نسبت به آینده خود خیلی امیدوار نیستم ، معلوم نیست که آیا پس از ورود به دانشگاه و درس خواندن و فارغ التحصیل شدن، کار مناسب با تحصیل پیدا می شود یا نه؟ در اکثر موارد جواب منفی است و استناد آنها به خیل عظیم فارغ التحصیلان دانشگاهی بیکار و جویای کار می باشد.
نگاه تاریک و مایوسانه نسبت به آینده همچون سلولهای سرطانی است که در فکر و ذهن دانش آموزان ورود پیدا کرده و هر روز بیش از گذشته تاثیر منفی خود را نشان می دهد.
در سالهای گذشته چون فارغ التحصیلان دانشگاهی مشکل اشتغال نداشتند ، از جایگاه و منزلت خوبی برخوردار بودند و به عنوان الگوی موفق در کلاس توسط معلمان به دانش آموزان معرفی می گردیدند ولی امروزه در خیلی از موارد دست معلمان نیز از این جهت خالی شده است ، البته یک علت این مسئله تعداد زیاد فارغ التحصیلان دانشگاهی می باشد.
در گذشته نه چندان دور دانشگاه ملی آن هم در شکل روزانه تعداد محدودی پذیرش دانشجو داشت تقریباً متناسب با نیاز جامعه از نظر کم و کیف، (در رشته ریاضی و فیزیک حدود 20 هزار ، رشته تجربی حدود 20 هزار و در رشته انسانی حدود 10 هزار ) اما امروزه با شکل گرفتن دانشگاههای جور و اجور اعم از شبانه، غیر انتفاعی ، آزاد و پیام نور و پذیرش میلیونی دانشجو بدون در نظر گرفتن نیازهای جامعه ، تاثیرات منفی این اقدام در فضای مختلف خود را نشان داده است از جمله در مدارس تزریق حس افسردگی ، رخوت، نامیدی به آینده به ویژه برای دانش آموزان مستعد و استدلال آنها نیز شنیدنی و جالب می باشد که می گویند فارغ التحصیل دانشگاه شریف و فارغ التحصیل فلان موسسه غیر انتفاعی که بدون کنکور و شاید با رتبه نجومی وارد دانشگاه شده است هر دو دارای مدرک یکسان بوده و انتظار یکسان برای اشتغال دارند.
محدودیت و مانع دیگر پیشرفت دانش آموزان نبود امکانات لازم برای تحصیل در رشته مورد علاقه بویژه در مناطق محروم می باشد. در این زمینه مشاوره های تحصیلی دانش آموزان از جمله عوامل بسیار موثر بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان می باشد.
دانش آموز سال اول دبیرستان اگر آگاهانه انتخاب رشته نماید می تواند دوره دبیرستان را با موفقیت گذرانده و وارد دانشگاه شود.
متاسفانه در نقاطی که تعداد دانش آموزان کم می باشد دانش آموز به اجبار و از سر اکراه در رشته ای ادامه تحصیل می دهد که چندان علاقه و رغبت به آن ندارد و این محدودیت از جمله مهمترین عوامل عدم موفقیت دانش آموز و حتی بعضاً دلزدگی از درس و ترک تحصیل را به همراه دارد.
ضروریست اولیاء امور به جای توجه بیش از حد به کمیت کلاسها کیفیت را مد نظر قرار داده تا زمینه درس خواندن مطلوب برای دانش آموزان مستعد فراهم گردد.

10- نتیجه گیری
کاربردهای متنوع علم شیمی در زندگی روزمره سبب شده است تا توجه ویژه ای به آموزش این علم آزمایشگاه- محور صورت پذیرد. استفاده از رویکرد مفهومی در آموزش شیمی ایجاب می کند تا برای درک عمیق مفاهیم و جلوگیری از کج فهمی های رایج در یادگیری شیمی، توجه ویژه ای به بهره گیری از رایانه برای شبیه سازی پدیده های شیمیایی در مقیاس مولکولی و ساخت مدل صورت گیرد. وجود سطوح تفکر سه بعدی و پوشش دادن حیطه های مختلف ماکروسکوپی، مولکولی و نمادی در علم شیمی، سبب شده است تا طرح آموزش زمینه- محور علم شیمی مورد استقبال پژوهشگران واقع شده و از آن به عنوان یک الگوی کامل مطالعاتی در فرایند یاددهی- یادگیری و بررسی اثربخشی یافته های جدید علوم تربیتی استفاده نمایند.
آموزش زمینه – محور شیمی به صورت سه بعدی و توجه به سطوح تفکر ماکروسکوپی، مولکولی، نمادی و انسانی، یکی از راهکارهای اساسی برای برنامه ریزی درسی این علم پایه بوده و ضرورت دارد تا استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و نیز انجام آزمایش جایگاه ویژه ای در برنامه درسی شیمی پیدا نماید.

منابع:
– بدریان، عابد و کیامنش، علیرضا (1387)، ضرورت بازاندیشی در برنامه ریزی درسی شیمی در دوره های مختلف تحصیلی، همایش ملی"برنامه ی درسی دوره راهنمایی و متوسطه: چالش ها و چشم اندازها"، دانشگاه تربیت معلم تهران.
– بدریان، عابد (1387)، ارزشیابی از برنامه ی درسی شیمی دوره متوسطه و پیش دانشگاهی، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، گزارش دوم طرح پژوهشی.
– خلخالی مرتضی آموزش شیمی انتشارات دانش و پژوهش.
– مجلات رشد شیمی .

8