امام رضا
موضوع تحقیق:
استاد:
تهیه کننده :
فهرست مطالب
چکیده: 4
مقدمه 5
روش تحقیق 6
اهمیت تغذیه در زندگی انسان 6
دلایل اهمیت تغذیه در سنین مدرسه : 6
اهمیت صبحانه برای دانش آموزان : 7
رابطه تغذیه با سلامتی : 7
پروتئین 8
کربوهیدرات 8
چربی ها 9
مهم ترین عوامل در بهره وری از حافظه عبارتند از: 9
لزوم تغذیه صحیح دانش آموزان 9
بیان مسئله ومشکل موجود: 10
مشکلات تغذیه ای 11
سوالات یا فرضیه ها: 12
چارچوب نظری: 12
نقش تغذیه مناسب در یادگیری کودکان 13
نقش تغذیه درافزایش فرایند یادگیری دانش آموزان 13
کلسیم 15
ویتامین D 15
ید 16
فیبر 16
تجزیه تحلیل 16
نتیجه گیری : 17
منابع 18
موضوع: تاثیر تغذیه بر یادگیری کودکان پیش دبستان ودبستان
چکیده:
خوب رشد کردن در کودکان به مواد غذایی بستگی دارد که با اثر متقابل باعث رشد ونمو می شود.یک ماده غذایی تنهایی یا یک گروه ازمواد غذایی وجود ندارد در سلامت کودکان اهمیت بسیاری زیادی داردخوردن صبحانه برای کودکی که آماده ی رفتن به مهد کودک و مدرسه می شود، بسیار مهم است ومادران عزیز بایدبه این وعده ی غذایی اهمیت ویزه ای دهند.مصرف صبحانه به کودکان کمک می کند تا فراگیری بهتری داشته باشد انرژی ومواد مغذی مصرف شده می تواند باعث افزایش تحرک وفعالیت بدنی ودر نهایت نشاط در کودکان شودبچه ی صبحانه نخورده درساعت 9 الی10 صبح به میزان قابل توجهی دچار افت قند خون می شود. استعداد یادگیری او به ویژه در درسهایی که به تفکر واندیشه نیاز دارند کاهش می یابد. چنین دانش آموزی ممکن است دچار افت تحصیلی و بیزاری از مدرسه نیزبشودمیان وعده مناسب برای دانش آموزان در مدرسه یا خانه باید شامل مواد غذایی وخوراکی باشد که جزگروهای اصلی غذایی هستند عبارتند از:میوهای تازه فصل انواع سبزی میوه های خشک انواع برگه ها(این خوراکی علاوه بر داشتن مواد قندی طیعی حاوی برخی از ویتامین هستند.)انواع وغذاها که حاوی پروتین گیاهی مرغوب وچربی مفید هستند وشیرکه می تواند همراه بیسکویت ساده یا کیک خانگی میل شود.ساندویچ نان وپنیر وگردو وخرماوغیره سوء تغذیه فعالیتهای مغز را کاهش داده و باعث بروز مشکلاتی در یادگیری می شود و سوء تغذیه مزمن منجر به حواس پرتی،بی توجهی به محرک های طبیعی و رفتار های کنش پذیر در دانش آموز می گردد . عوارض مهمی که از طریق آن می توانیم دانش آموزان دچار سوء تغذیه را شناسایی کنیم عبارتند از : بی تفاوتی وبی حسی ،کاهش قدرت یادگیری،تمایل داشتن به شرکت در فعالیتهای بدنی مانند ورزش و..کودکان در سنین مدرسه، به خصوص اگر متعلق به خانواده هایی با سطح اقتصادی و اجتماعی پایین باشند، ممکن است به درجاتی از فقر آهن و کم خونی ناشی از آن مبتلا شوند عوارض مهمی که مربیان می توانند به وسیله آن به کمبود آهن درکودک مشکوک شوند، بی تفاوتی، خستگی و بی حسی، کاهش قدرت یادگیری و تمایل نداشتن به شرکت در فعالیت های بدنی مانند ورزش است. کودک پس از این مرحله از ذخایر آهن بدن خود استفاده می کند و در صورتی که این ذخایرکاهش یابد، کم کم وارد مرحله کم خونی فقر آهن می شود.
مقدمه
تعریف غذا:به کلیه مواد خوردنی آشامیدنی که بوسیله موجودات زنده مصرف و به عنوان منبعی از انرژی ومواد مغذی به مصرف سوخت وساز بدن می رسد غذا گفته میشود.
تغذیه ی خوب،رشدجسمی ومغزی انسان راتامیــن میکند. یک نـــوزادکه باوزن طبیعی حدود 3 کیلوگرم به دنــیامـــی آید
چنانچه درست تغذیه شود،وزن رشدشش ماهگـی،حـدوددوبرابرمیشودوبه 6 تا 7کیلوگرم میرسد. دریکسالـــگی حدودسه برابرمیشودوبه 9 تا 10کیلوگـرم میرسدودردوسالـگی افزایش وزن به چهاربرابر وزن تــولـدیعنی 11 تا12کیلوگـرم میرسد. این آهنگ رشدباسرعت کمتری همچنان میتوانددرسنین مدرسه و دبیرستـان وتاسن 19 تا 20 سالـــگی ادامه یابد.
اهمیت غذادردوسال اول زندگــیشان میدهد که اگر انسانـــی دردوران جنیـنی وپس ازآن تادوسالگی به انـــدازه ی کـــافی پروتئین وانرژی مصرف نکند،سلولهای مغزی او نمیتوانند به نحومطلوب رشدکنندوهنگامی هم که فردبه سن بلوغ برسدنمیتواندفعالیتهای بدنی وفکری خودرابه درستی انجام دهد.
ثابت شده است که تغذیه باشیرمادردردوسال اول زندگــــی،سبب افزایش ضـــریب هوشی کودک تا 8 واحدمیشود.امـــروزه میدانیم که بسیاری ازعوامل غذایی مانندویتامینهاوموادمعدنی به نحوی درساختمان بعضی آنزیمهاکه برای سوخت وسازبدن لازم هستندشرکت دارند؛لذااگردریافت این عوامل غذایی بامشکل مواجه شود،بدن نسبت به آن عکس العمل نشان میدهد . به عنوان مثال ویتامینB2 یا ریبوفلاوین درساختمان غشای میلین شرکت دارد،بنابراین زمانی که ویتامینB2دربدن کم باشد،درساختمان غشای میلین اختلال به وجود می آید وارتباطات عصبی نیزدچاراختلال ایجادمیشود. چون با مشاهد هی مشکلاتی نظیر افت زیاد یادگیری در زنگ سوم بی تفاوتی ، عدم تمایل به ورزش و فعالیتهای بدنی ، عدم تمرکز در کلاس شدم شروع به تحقیق در این زمینه نمودم.
روش تحقیق
در این تحقیق از روش مشاهده ای و پرسش و پاسخ شفاهی استفاده شده که 31نفر ازبین250 نفر دانش اموز انتخاب شدند .جامعه ی اماری من در این تحقیق دبستان شهید جعفری جنت مکان و دبستان ایت الله صدر شهرستان گتوند هستند .
اهمیت تغذیه در زندگی انسان
به مجموعه دانستنی ها در مورد غذاهایی که یک موجود زنده به آنها احتیاج دارد ، طرز تهیه و استفاده از این غذاها و روشی که برای دفع مواد زائد به کار برده می شود ، دانش تغذیه می گویند . به عبارت دیگر ، علم تغذیه ، دانش رساندن مواد مغذّی به بدن ، به اندازه مناسب و موردنیاز است .
بنابراین تغذیه علمی است که در مورد غذا ، مواد مغذّی و همچنین در زمینه تاثیر موادمغذّی بر یکدیگر و نقش تناسب مقادیر آنها در سلامت و بیماری بحث می کند .
اکنـون تغـذیـه اهمیـت خـاصـی در زمیـنـه پیشـگیـری و درمـان بیماری ها دارد و بـا برنامه ریزی های صحیح غذایی می توان از بروز بسیاری از بیماری های قلبی – عروقی ، عفونی و بیماری هایی مانند سرطان و قند جلوگیری کرد . هزینه های درمان این بیماری ها بسیار زیاد است ، در حالی که با تغذیه مناسب می توان هزینه های درمان را کاهش داد
دلایل اهمیت تغذیه در سنین مدرسه :
سالهایی که کودک دوره ابتدایی را می گذراند ، از نظر تغذیه ، دوره ای قابل توجه است ، زیرا هنوز رشد کودک ادامه دارد ، گرچه میزان رشد او کمتر از سالهای اول زندگی است .
تغییرات رشد قدی کودک در این سنین تقریباً ثابت و به طور متوسط سالانه حدود 6 سانتیمتر و میزان اضافه وزن او نیز حدود 5/3 کیلوگرم در سال است .
تغذیه ، فعالیت و رفتار کودک را نیز تحت تاثیر قرار می دهد . کم خونی فقرآهن در کودکان با تغییرات رفتاری و کاهش توانایی در یادگیری همراه است . کودکان کم خون ، بی تفاوت ، خسته و تنبل بوده ، در امور تحصیلی نسبت به کودکان سالم موفقیت کمتری دارند . این کودکان پس از درمان ، کوشاتر و در فعالیت های تحصیلی موفق تر می شوند .
همچنین مصرف بیش از اندازه شکر و مواد قندی موجب رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان می شوند .پس تغذیه در کودکان مدرسه ای به دلایل ذیل حائز اهمیت است :
1- تامین مواد سازنده برای رشد
2- تامین انرژی موردنیاز برای انجام فعالیتهای جسمی و فکری
3- کمک به حفظ مقاومت در برابر عفونت ها
4- ذخیره سازی موادغذایی لازم به منظور آمادگی برای رشد سریع دوران بلوغ .
از کمبودهای تغذیه ای شایع در کشور ما ، کمبود کلی مواد غذایی که موجب تاخیر رشد کودکان می گردد ، همچنین کم خونی فقرآهن ، کمبود ید و اختلالات ناشی از آن و کمبود ویتامین آ(A) می باشد
اهمیت صبحانه برای دانش آموزان :
صبحانه از مهم ترین وعده های غذایی برای همه افراد جامعه است . دانش آموزانی که صبحانه نمی خورند در یادگیری ، تجربه و تحصیل دروسی مثل ریاضی و علوم کارایی کمتری دارند و قدرت خلاقیت و ابتکار آنان کاهش می یابد .
نخوردن صبحانه باعث کمبود موادغذایی روزانه است که چه بسا در وعده های دیگر غذایی جبران نشود .
مطالعات اخیر نشان داده است که تغذیه صحیح در قدرت یادگیری کودکان موثّر است و نخوردن صبحانه می تواند تاثیرات منفی بر تمرکز و یادگیری آنها داشته باشد . در شرایط ناشتایی کوتاه مدّت ، بدن می تواند گلوکز خون را در سطحی ثابت نگه دارد تا بر عملکرد مغز لطمه وارد نشود امّا اگر مدّت زمان ناشتایی طولانی باشد نگهداری قندخون در سطحی که مغـز قـادر به فعالیت خود باشد دشوار شـده ، قدرت یادگیری و تمرکز حواس مختل می گردد . با وجود اهمیت فراوان صبحانه در سلامت کودکان ، بسیاری از کودکان میلی به خوردن صبحانه ندارند .
خوردن صبحانه باعث برآورده شدن نیازهای تغذیه ای کودک در طول روز می شود که نتیجه آن کنترل وزن و سطح کلسترول خون است . کودکانی که صبحانه می خورند ، کمتر دچار دل درد و ناراحتی های دیگر می شوند و در طول روز می توانند برنامه غذایی بهتری را ادامه دهند تا سطح موادمعدنی و ویتامین ها در بدن آنها بیشتر باشد .
از طرف دیگر ، بچه هایی که صبحانه نمی خورند ، به احتمال بیشتری ، در طول روز به خوردن غذاهای پرچرب ، که از نظر غذایی کم ارزش و بی ارزش هستند ، روی می آورند و همین مساله باعث بیمارشدن و ایجاد مشکلات آینده برای آنها می شود .
تاکید بر خوردن صبحانه ، منظور صبحانه سالم است ، چرا که بعضی از کودکان عادت دارند روزشان را با خوردن بیسکویت و شکلات و این جور چیزها شروع کنند که اصلاً صبحانه سالمی به حساب نمی آیند . بعضی کودکان صبح زود از خواب بیدار می شوند و احساس گرسنگی نمی کنند که این مساله با شروع صبحانه به مقدار کم و عادت دادن کودک به تکرار هر روز آن حل خواهد شد.
رابطه تغذیه با سلامتی :
نقش تغـذیه ، هم ردیف اهمیت ورزش ، محیط اطراف و آسایش روحی در سلامت افراد می باشد . البتّه بعدها ارتباط سلامتی با تغذیه کم رنگ تر شد . سلامتی به هنجاری در اجتماع مبدل شد و افراد و انواع بیماریها، عوامل ایجادکننده آنها و راه های مقابله با آنها را شناسایی نمودند .
پس از جنگ جهانی دوم بود که اپیدمی ها ، یکی پس از دیگری پیدا شدند و همان موقع ، بیماری های قلبی ، سرطان و دیابت و … به میان آمد .
بسیاری از محققان ، علت بروز چنین بیمار هایی را مصرف بیش از حد هیدراتهای کربن ، کم ورزش کردن ، کم تحرکی در فعالیت های روزانه ، مصرف کم سبزی و میوه تازه و هم چنین استفاده از چربی هایی که برای سلامتی مضر هستند می دانند . رستورانهایی که غذای آماده (فراوری شده) ارائه می کنندنیز انواع دیگری از بیماری ها را تحت عنوان بیماری های تمدّن به وجود آورده اند .
تغذیه از بسیاری جهات بر سلامتی تاثیر می گذارد . عدم تعادل مواد مغذّی در بدن ، چه کمبود و چه مصرف بیش از حد ، بر سلامت فرد اثر گذاشته و عملکرد طبیعی بدن را مختل می نماید . مثلاً سرطان به دلیل عملکرد بد در سوخت و ساز سلولی رخ می دهد و یا مصرف زیاد انرژی طی فعالیت منظّم ( مثلاً ورزش) سلامتی فرد را تضمین می کند
منابع ویتامینB2 یاریبوفلاوین شامل : شیرپاستوریزه،تخم مرغ،جگر،گوشت قرمزوماهی هستند.
ویتامین دیگری که درانتقال امواج عصبی نقش داردوباعث ارتباط انسان بامحیط خارجی میشود،ویتامینB1 استمطالعات نشان داده است که کمبودویتامینB1 باعث اختلال درتصمیم گیری ویادگیری میشود.
منابع ویتامینB1 عبارت انداز : شیرپاستوریزه،تخم مرغ،جگر،گوشت قرمز،ماهی،گوشت پرندگان وحبوبات.
دیگرعامل موثردریادگیری،کلسیم است. نقش کلسیم درساختن اسکلت بدن،آنزیمهاو … واضح است.
پروتئین
کودکان دبستانی (11-7 ساله) به 5 وعده پروتئین در روز نیاز دارند که باید در صبحانه و ناهار مصرف شود. منابع غذایى پروتئینى شامل گوشت، مرغ ، تخم مرغ ، ماهى ، حبوبات (عدس، لوبیا، سویا و …)،
کربوهیدرات
کودکان دبستانی روزانه به 7 وعده کربوهیدرات و در هر وعده (نصف فنجان حبوبات ، ماکارونی یا برنج یا یک برش نان گندم) نیاز دارند.
به علاوه 5 وعده میوه و سبزیجات (هر وعده نصف فنجان میوه هاى ریز شده و رنگارنگ) نیاز دارند. ترکیب کربوهیدرات ها (گندم ، حبوبات ، ماکارونی و سبزیجات) با غذاهاى حاوى پروتئین موجب یک تغذیه متعادل تر شده و
کودک شما را هوشیارتر مى کند.زمانی که کودکان رفتن به مدرسه را آغاز مى کنند، بیش از 50 درصد کالرى مصرفى آنها، روزانه صرف این کارمى شود.
برخلاف دیگر اعضاى بدن ، مغز 24 ساعت روز را کار مى کند و گلوکز (قند ساده اى که هنگام هضم کربوهیدرات ها بهوجود مى آید) تنها سوختى است که مغز براى فعالیت نیاز دارد. در حالیکه سلول هاى دیگر بدن، پروتئین و چربی ها رابه گلوکز تبدیل مى کنند، ولی سلول هاى مغزی نمى توانند این کار را انجام دهند.
چربی ها
کودکان دبستانی به 5 وعده چربى در روز نیاز دارند که شامل یک قاشق چایخورى روغن یا مایونز و یک قاشقچایخورى کره است.
شاید همه از مصرف چربى واهمه داشته باشند، ولی باید انواع خوب آن را براى حفظ یادگیرى مورد استفاده قرار دهند.
دو سوم آن باید از چربی هایى مانند روغن های گیاهی (کانولا، زیتون، سویا، ذرت، آفتابگردان و …) و گردو بوده وبیش از یک سوم آن را چربی هاى اشباع مانند کره ی پاستوریزه تشکیل دهد.
کمبود اسیدهاى چرب ضرورى مى تواند موجب آلرژی هایى از قبیل آسم و اگزما و همچنین بیش فعالى شود
مهم ترین عوامل در بهره وری از حافظه عبارتند از:
•رعایتبهداشتبدن
•خوبخوردنوخوبجویدنغذا
•مصرفغذاهایمقوی و انرژی زا
•ایجادرابطهعاطفی
•میزانتلاشفردبراییادگیری
•انگیزش ضرورت واهمیت موضوع:
لزوم تغذیه صحیح دانش آموزان
تغذیه صحیح دانش آموزان نقش مهمی در یادگیری درسی آنها دارد.به عبارت بهتر میان یادگیری و پویایی درسی وکلاسی دانش آموزان و تغذیه مناسب آنها در مدرسه و منزل ارتباطی کاملامستقیم وجود دارد .تغذیه صحیح نقش اساسی در پرورش انسان هایی سالم و پویا و خلاق دارد. دانش آموزی می تواند شاداب، سالم و پرتحرک باشد که ضمن رعایت نکات بهداشتی ازتغذیه متنوع و متعادلی هم برخوردارباشد.خوردن صبحانه مغذی و کامل، انرژی کافی برای فعالیتهای روزانه دانش آموزان در مدرسه و آمادگی یادگیری را فراهم می کند و والدین باید علاوه بر صبحانه ترکیب مناسبی را برای وعده های تغذیه مدرسه فرزندشان مهیا کنند.بهترین ترکیب تغذیه ای برای سه زنگ تفریح مدرسه شیرمدارس، استفاده از یک واحد میوه و نان و پنیر و یا بیسکویت ساده است.تعدادی از دانش آموزان که موفقیتی را درتحصیل کسب نمی کنند، به دلیل سوء تغذیه در دوران نوزادی و کودکی و کمبود دریافت بسیاری از ویتامین ها و موادمعدنی و نداشتن رشد کافی کفایت لازم را برای یادگیری ندارند.به گزارش خبرگزاری ایرنا،این دانش آموزان به طورعموم بی تفاوت و خسته هستند و تمایل چندانی به انجام فعالیت های فیزیکی و ورزش ندارند. این دانش آموزانزود به زود بیمارمی شوند و تمرکز ذهنی کافی برای یادگیری دروس ندارند.
کبدکه وظیفه ذخیره سازی گلوکز به صورت گلیکوژن و آزادسازی آن را درخون در مواقع ضروری به عهده داردتنها برای چهار ساعت گلیکوژن ذخیره می کند، بنابر این کودکان به خوردن غذا در وعده های بیشتری نیاز دارند وباید دو میان وعده مصرف کنند. برنامه غذایی دانش آموزان در خانه ، باید حتماً شامل سه وعده غذای اصلی و دو میانوعده باشد. صبحانه وعده بسیار مهمی غذایی است و نخوردن صبحانه و گرسنگی در ساعات کلاس موجب پایین آمدن قند خون و نرسیدن گلوکز به مغزمی شود و عملکرد مغز را مختل واثرات منفی بر یادگیری دانش آموز دارد. بررسی ها نشان می دهد نخوردن صبحانه قدرت خلاقیت و ابتکار را کاهش می دهد و معمولاً این نوجوانان در درس ریاضی کارایی کمتری دارند. دانش آموزان شام را زودترصرف کنند و شب در ساعت معینی بخوابند تا صبح بتوانند زودتربیدار شوند و وقت و اشتهای کافی برای خوردن صبحانه داشته باشند.
والدین باید صبحانه را به عنوان یک وعده غذایی مهم تلقی کنند وهمگی به دور یک سفره به صرف صبحانه بپردازندتا تشویقی برای کودکان باشد. در وعده صبحانه نوجوانان می توانند نان، کره و مربا، عسل و خرما را برای تامین انرژی، پنیر یا تخم مرغ را به عنوان منبع پروتئین و شیر و پنیر را برای تامین کلسیم استفاده کنند.غذاهایی مانند نان وپنیر وگردو، نان و تخم مرغ، نان وکره و عسل، نان و پنیر و خرما همراه با شیر انواع غذاهای سنتی مثل عدسی بانان، خوراک لوبیا با نان و حلیم برای صبحانه مفید هستند.تغذیه داوطلبان کنکور نیز در کنار درس خواندن آنها نقشموثری در غلبه بدن بر استرس های کاذب خواهد داشت.به دلیل اینکه چربی خون دانش آموزان پس از مصرف این موادافزایش پیدا می کند و به دنبال آن، سطح تمرکز و هوشیاری کاهش می یابد، بهتر است دانش آموزان در روز کنکور از
مواد پرچرب استفاده نکنند.همچنین به منظور جلوگیری از افت قند خون لازم است دانش آموزان در طول برگزاریآزمون از آب، آبمیوه و بیسکویت در حد لازم استفاده کنند. در شب امتحان بهتر است شام سبکی میل شود.همچنین مصرف ویتامین های B و C در کاهش اضطراب بسیار موثر است. بنابراین بهتر است به همراه شام یک عدد قرص ویتامین B کمپلکس قوی برای دانش آموزان 14 سال به بالاو یک عدد نوع معمولی این قرص برای دانش آموزان 14 تا10 سال مصرف شود. ویتامین C در اغلب میوه ها و سبزیجات بویژه مرکبات به وفور وجود دارد. میوه های ترش،پرتقال، لیمو، گوجه فرنگی و … غنی از ویتامین C هستند.
بیان مسئله ومشکل موجود:
تاثیر مشکلات تغذیه ای بر یادگیری دانش آموزان
مغز ما برای انجام فعالیت های فکری، به ویژه تمرکز فکر، به گلوکز(قند) فراوان احتیاج دارد. سعی کنید این گلوکز را بیشتر از فروکتوز (قند میوه ها) تامین کنید. امروزه درصد بالایی از مواد موجود در برنامه های غذایی را میوه ها و سبزی ها تشکیل می دهند. شما خودتان بارها تجربه کرده اید که با خوردن میوه های شیرین، سالاد و سبزی ها چقدر شاداب تر و سرزنده تر می شوید و آمادگی بیشتری برای فعالیت های ذهنی پیدا می کنید.
دانش آموزان، از دوران نوزادی و کودکی گذر کرد ه اند و از نظر وضعیت تغذیه ای یکی از مهم ترین دوران های زندگی خود را پشت سر گذاشته اند.
دوران جنینی و سال اول زندگی مهم ترین دوران رشد یک کودک است و رسیدن مواد مغذی اعم از پروتئین، انرژی و ریزمغذی ها نقش بسیار مهم و اساسی در رشد او تا پیش از مدرسه دارد. عوارض بعضی از کمبودهای تغذیه ای، در سنین مدرسه غیر قابل جبران است.
مشکلات تغذیه ای
عمده ترین مشکلات تغذیه ای دانش آموزان کشور، سوءتغذیه ناشی از کمی دریافت پروتئین و انرژی، کمبود ید، کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن است. کمبود ویتامین های گروه B مانند ویتامین 2 B و کمبود ویتامین D نیز در کودکان گزارش شده است. بعضی از این کمبودها به دلیل فقر مواد مغذی در بعض مناطق، گروه های سنی مختلف را درگیر می کند، ولی کودکان به دلیل افزایش نیاز در دوران رشد بیشتر در معرض خطر قرار می گیرند. افزایش نیاز در این دوران قابل توجه است و به خصوص کودکان در جهش های رشد نیاز بیشتری به مواد مغذی مانند ید و آهن دارند.کمبودآهن وکم خونی اش ازآن نیزمنجربه کاهش میزان موفقیت دریادگیری تحصیلی میشود . تحقیقات نشان داده است که بادرمان کم خونی،میزان موفقیت دریادگیری نسبت به قبل افزایش می یابد،ولی به حدطبیعی نمی رسد.نارساییهای تغذیه ای دردوران رشدوتکامل می تواندتوان یادگیری رادردوران بعدی زندگی نیزکاهش دهد. به طورمثال درمطالعه ای که برروی کودکان انجام گرفته شدهاست،دیده شده که میزان یادگیری درافرادی که دچارفقرآهن بوده اند،کمترازگروه هم سن خودکه سابقه ی کم خونی درشیرخوارگی نداشته اند،بودهاست.نوع تغذیه دردوران رشدوتکامل یعنی درسالهای اولیه زندگی ودردوران جنینی ممکن است پیامدهای همیشگی دربرداشته باشد. تاثیرکمبودتغذیهایدردوران رشدوتکامل جنینی،نوزادی،شیرخوارگی وکودکی،بستگی به نوع،شدت ومدت محرومیت ازآن ماده ی مغذی دارد. کمبودشدیدبرخی موادمغذی مثل اسیدسولفوریک،روی،یدونظایرآن دردوران بارداری باعث سقط جنین،تولدنوزادنارس،آسیب بافتی ومادرزادی یاعقب ماندگیهای ذهنی درنوزادان میشود . سوءتغذیه ی مزمن همراه بامحیط آلوده،رشدوتکامل کودک رامختل میسازد. پیامد دیگرسوءتغذیه،تاثیرآنبرکارآییذهنیویادگیریفرددردوران زندگی است.
پژوهشهایانجامشدهتاثیرسوءتغذیهرابرکاهشفعالیتهایمغزویادگیرینشاندادهاند.موادمغذی به عنوان پیش سازهای موادشیمیایی – عصبی وبرای ساخته شدن آنهاضروری هستند. کمبودموادمغذی،کارکردمغزوسیستم عصبی راتغییرمیدهند،طوری که علائم بی توجهی یاتحریک پذیری درکودکان مبتلابه سوءتغذیه پروتئین – انرژی دیده شده است.سوءتغذیه مزمن منجربه حواس پرتی،بی توجهی به محرکهای طبیعی ورفتارهای کنش پذیری درکودک می شود.تحقیقات نشان داده است دانش آموزی که صبحانه نخورده باشد،قندخونش پس ازگذشت ساعاتی پایین می آید. درنتیجه انرژی فردبرای یادگیری کم می شودوقدرت حل مسائل فکری مثل ریاضی دراوبه شدت کاهش می یابد. چنین دانش آموزی دراواخرساعات مدرسه کسلاس توحوصله ی نشستن درکلاس وگوش دادن به درس راندارد؛لذابایدگفت " آموزش کودک ازصبحانه شروع می شودنه اززنگ مدرسه ". دراینجانقش صبحانه ومیان وعده ی صبح ( ساعت 10 صبح ) بسیارآشکارمی شود. تغذیه ی رایگان درمدارس کشوربه ویژه درمناطق محروم،ازنظراقتصادی یافرهنگی،نقش به سزایی درافزایش یادگیری دانش آموزان وپیشرفت تحصیلی آنهاودرنتیجه توسعه ی کشورداردنقش تغذیه مناسب که در واقع استفاده متناسب و متعادل از گروه های اصلی مواد غذایی است، در تامین سلامت افراد، غیر قابل انکار است. تغذیه مناسب و متنوع در میزان قدرت یادگیری دانش آموزان موثر است و بر رشد تحصیلی آنان، افزایش بازدهی در سرمایه گذاری آموزشی و در نهایت، بهره وری ملی تاثیر خواهد گذاشت..
سوالات یا فرضیه ها:
1. آیا تغذیه بر یادگیری کودکان دبستان تاتثیر دارد؟آیاخودداری کودکان از خوردن صبحانه موجب افت درسی می شود؟
2. رژیم غذایی یک کودک دبستانی چگونه باید باشد؟
3. میان وعدها چه اهمیتی برای دانش اموزان دارند؟
چارچوب نظری:
-تاثیر تغذیه بر یادگیری دانش آموزان :
غذاهاى حاوى پروتئین میزان یادگیرى را افزایش مى دهند. همچنین زمینه ی لازم براى ارتباط بین سلول هاى مغز رافراهم مى کنند. از سوى دیگر کربوهیدرات ها ، انرژى بخش هستند، اما اگر به مقدار زیاد و بدون پروتئین کافى مصرف شوند، موجب خواب آلودگى مى شوند.
کمبود اسیدهاى چرب ضرورى موجب آلرژى(حساسیت) و مشکلات یادگیرى شامل کم توجهى و اختلالات بیش فعالى(ATTENTION DEFICIT HYPERACTIVITY DISORDER OR ADHD) مى شود.
تغذیه ی سالم در هر سنى مهم است، اما براى کودکان در حال رشد مهم تر است. مخصوصاً اگر در یادگیرى دروس خودمشکل داشته باشند.
غذاهاى گوشتى اغلب خوشمزه و تازه تر هستند. به علاوه در معرض آفت کش ها و مواد شیمیایى نیز نبوده اند. بچه هاىکوچکتر بیشتر به غذا و همینطور مواد شیمیایى هوازى حساسند. پس آنها بیش از همه از غذاهاى گوشتى استفاده مى کنند.
آلرژى مانع رفتن کودک به مدرسه نمى شود، اما بر یادگیرى او تاثیر مى گذارد.
طبق تحقیقات ، آنچه نوجوانان مى خورند بر یادگیرى آنان تاثیر مى گذارد. به گفته دکتر بونى اسپرینگ از دانشگاه تگزاس، صبحانه بیش از دیگر وعده هاى غذایى موثر است.
بچه هایی که همراه صبحانه مقدار زیادى پروتئین مصرف مى کنند، بیش از آنهایی که غذاى غنى از کربوهیدرات مصرفمى کنند، در یادگیرى دروس خود موفق هستند.
متاسفانه بیشتر کودکان پیش از رفتن به مدرسه به جاى مصرف پروتئین، بیشتر غذاهاى حاوى کربوهیدرات مصرفمى کنند. در عوض هنگام شام غذاى پُر پروتئین مى خورند که مانع خواب آنها نیز مى شود
نقش تغذیه مناسب در یادگیری کودکان
تغذیه نقش بسیار مهمی در سلامتی بدن دارد. زیرا تغذیه برای رشد و نمو ترمیم سلولهای از دست رفته ، فعالیت منظم بدن،فعال کردن دستگاه ایمنی ،گلبول سازی و تمام اعمال حیاتی بدن لازم است. مقدار انرژی که انسان د رروزلازم دارد
مشتمل بر دو قسمت است :
اگر انسان از تغذیه مطلوب برخوردار باشد و بتواند انرژی مورد نیاز خود را به آسانی تامین کند. از نظر کارهای جسمی،فکری و مغزی نیز می تواند از کارآیی مطلوبی برخوردار شود در غیر این صورت به سرعت دچار خستگی ،ناتوانی وضعف می گردد و در حقیقت از سلامت لازم برخوردار نخواهد شد.
قسمت اعظم رشد مغز انسان ،در دوران جنینی و پس از آن تا دوسالگی است و به طور تقریبی 95 درصد سلولهای مغزی تا دوسالگی شکل واقعی خود را می یابند تحقیقات نشان داده اند که اگر کودک در دوران جنینی و پس از آن تا دوسالگی به میزان کافی پروتئین و انرژی مصرف نکند ، سلول های مغزی وی نمی توانند به نحو مطلوب رشد کنند وهنگامی که فرد به سن بلوغ می رسد نمی تواند فعالیتهای بدنی و فکری خود را به درستی انجام دهد.
رسیدن مواد مغذی اعم از پروتئین ،انرژی و ریز مغذی ها نقش بسیار مهم و اساسی در رشد کودک تا پیش از دبستان دارد و عوارض بعضی از کمبود های تغذیه ای در سنین مدرسه غیر قابل جبران است.
سوء تغذیه فعالیتهای مغز را کاهش داده و باعث بروز مشکلاتی در یادگیری می شود و سوء تغذیه مزمن منجر به حواس پرتی،بی توجهی به محرک های طبیعی و رفتار های کنش پذیر در دانش آموز می گردد . عوارض مهمی که از طریق آنمی توانیم دانش آموزان دچار سوء تغذیه را شناسایی کنیم عبارتند از : بی تفاوتی وبی حسی ،کاهش قدرت یادگیری ،تمایلنداشتن به شرکت در فعالیتهای بدنی مانند ورزش و…
نقش تغذیه درافزایش فرایند یادگیری دانش آموزان
دکتر باباجعفری، متخصص تغذیه تاکید کرددرباره تاثیر و نقش تغذیه در فرایند رشد و نمو انسان زیاد شنیدهایم اما به نظر میرسد، از نقش حیاتی تغذیه در فرآیندیادگیری و افزایش قدرت تمرکز و توجه در دوران تحصیل فرزندانمان غافل هستیم. در واقع خانوادهها آنقدر که به خریدبهترین کیف و کفش بچهها توجه دارند از توجه به تغذیه صحیح که ماحصل آن رشد جسمی و ذهنی کودکان است، غافلاند.
این در حالی است که اختلالات تغذیهای پیامدهای ناگواری به لحاظ جسمی و ذهنی برای دانشآموزان که در حساسترین دوران سنی قرار دارند، به دنبال دارد.
تغذیه ، یکی از مسائلی است که کمک شایانی در یادگیری بهتر به دانش آموزان می کند…
البته تغذیه درمنزل وهمین طور میان وعده هایی که در مدرسه صرف می شوند هر دو در یک سو عمل می کنند و نمی توان از تغذیه میان وعده هایی که در زنگ های تفریح استفاده می شود ،چشم پوشی کرد زیرا این تغذیه نیز بسیار اهمیت دارد .
تغذیه بست به نوع فعالیت کودکان و دانش آموزان متفاوت است . بنابراین هرچه میزان فعالیت بدنی دانش آموز بیشتر باشدطبعا به انرژی بیشتری نیاز دارد که این انرژی توسط کربوهیدرات ها که عمدتا در نان و غلات وجود دارند تامین خواهدشد البته چربی ها نیز منابع تامین کننده انرژی هستند . بهتر است برای تامین انرژی مورد نیاز کودکان سنین مدرسه گروهنان و غلاتی مثل برنج، ماکارونی… را در برنامه غذایی آنان بگنجانیم .
تحقیقات نشان می دهد که دانش آموزان اروپایی در ساعات تفریح تمایل به خوردن شکلات ، ساندویچ های سرد و گرمدارند .
در سالهای اولیه مدرسه ، دانش آموزان تغذیه هایی را که خانواده ها به آنها می دهند را با خود می برند اما در سال هایبعد و با رشد دانش آموزان و ورود به مقاطع بالاتر تحصیلی آنها دیگر تمایلی به حمل خوراکی به مدرسه ندارند دکتر سیاوش بابا جعفری، متخصص تغذیه معتقد است؛ دوران تحصیل، بهترین دورانی است که والدین می توانند با ارائه الگوی تغذیه صحیح سلامت فرزندانشان و حتی نسلهای بعد را تضمین کنند.وی می گوید: نداشتن تمرکز و توجه به مفاهیم درسی، افت تحصیلی، دلزدگی از درس و مدرسه و در نهایت اختلالات رشدی ثمره بی توجهی به تغذیه دانش آموزان وکمبود مواد مغذی در بدنشان است. وی ادامه میدهد: مواد مغذی به دو گروه ریزمغذی ها و درشت مغذی ها تقسیم میشود.
ریزمغذی ها شامل املاح معدنی، ویتامین و شبه ویتامینه است و درشت مغذیها که انرژی زا نیز هستند، شامل کربوهیدراتها،چربیها و پروتئین است که همه اینها باید به صورت متنوع و در حد متعادل، در رژیم غذایی دانش آموزان جای بگیرد.
بابا جعفری، با بیان این که 3 وعده غذایی و 3 میان وعده باید به طور حتم در سبد غذایی دانش آموزان قرار بگیرد،درباره نقش صبحانه در ارتقای سطح هوش و حواس و همچنین افزایش فرآیند یادگیری و قوه تمرکز و توجه دانش آموزانمی گوید: بچه هایی که به دلیل کوتاهی والدین بدون خوردن صبحانه راهی مدرسه می شوند، در مدت زمانی کوتاه دچارافت قند و ضعف عمومی و در نهایت کاهش فعالیتهای فکری، ضعف حافظه و اختلال در فرآیند یادگیری می شوند.
بنابراین گروه غذایی کربوهیدرات ها(مواد قندی -نشاستهای) که زودهضم ومنبع اصلی تامین انرژی سلولهای عصبی است باید در وعده صبحانه بچه ها لحاظ شود. همچنین بهتر است، صبحانه بچه ها شامل تنوعی از مواد غذایی مانند 4کف دست نان سنگک یا بربری، 30 گرم پنیر و 2 عدد گردو، همان میزان نان با دو قاشق غذاخوری مربا یا عسل، به همراه 10 تا 15 گرم کره، هفته ای 2 یا 3 مرتبه تخم مرغ به صورت آب پز یا سرخ شده با 5 گرم روغن، یک لیوان شیر و فرآورده های لبنی کم چرب باشد. وی درباره علت خوردن پنیر و گردو با هم می گوید: پنیر کلسیم زیاد و فسفر کم و گردو کلسیم کم و فسفر زیاد دارد. به همین دلیل توصیه می شود با هم مصرف شوند. این متخصص تغذیه تاکید میکند:
تامین انرژی از طریق کربوهیدرات برای دانش آموزان نیز بهتر است با مصرف مواد نشاسته ای مانند انواع غلات(نان،ماکارونی، جو، برنج و… ) تامین شود تا مصرف بی رویه شیرینی و شکلات چرا که در این صورت بچه ها دچارافزایش وزن و چاقی میشوند. وی درباره میان وعده دانش آموزان نیز می گوید: لقمه های خانگی، یک یا 2 واحد میوه باتوجه به تنوع فصلی، یک لیوان شیر به همراه بیسکویت یا کیک خانگی و همچنین چهارمغزها جزو بهترین میان وعدههای غذایی هستند.
باباجعفری توصیه میکند: بچه ها بهتر است شبها زود بخوابند تا فرصت صبحانه خوردن را از دست ندهند. ضمن این کهبهتر است بین میان وعده و صرف ناهار حدود 3 ساعت فاصله باشد چرا که تقریباً هر سه ساعت یکبار بدن نیازمنددریافت و جذب مواد مغذی است.
کلسیم
کلسیم برای تشکیل مواد معدنی مینیرالیزسیون ورشد بافت استخوانی در کودکانی لازم است وباید به مقدار کافی در برنامه غذایی وجود داشته باشد.جذب کلسیم به عواملی مثل میزان پروتئین وفسفات بستگی دارد.کودکان به ازای هر کیلو گرم وزن بدن 4-2باربیشتراز بزرگسالان به کلسیم نیاز دارند.
شیر وفراورده های لبنی منابع کلسیم هستند برای بچه ها یی که یکی از این فراورده هارا استفاده نمی کنند باید از انواع دیگری از همان گروه را جایگزین کرد. پنیر نیز غذای مناسبی برای افزایش هوش دانش آموزان است البته بهتر است پنیررا شب مصرف کرد یا صبح ها به همراه گردو وبادام استفاده کنید زیرا مصرف پنیر به تنهایی در صبح عکس العمل های عصبی را قدری کند می کند این امر به دلیل تغییر نسبت کلسیم به فسفر ی ونیزه در پنیر است منابع کلسیم عبارتنداز : شیر،ماست،پنیروماهیهای کوچک که بااستخوان قابل خوردن هستند،نخود،لوبیاسبز،سبزیجات بابرگ سبز.
ویتامین D
این ویتامین برای جذب کلسیم ورسوب آن در استخوان ها مورد نیاز است.چون این مائه از تاثیر آفتاب بر بافت های زیرپوستی به دست می آیدمیزان مورد احتیاج رژیم غذایی بسته به موقعیت جغرافیایی فرد ومدت زمانی که در معرض آفتاب قرار می گیرد متفاوت است.. روی
کمبود روی سبب اختلال در رشد کم اشتهایی وکاهش حس چشایی می شود. بهترین منابع روی گوشت وغذاهای دریایی هستند.
ید
کمبود ید و یادگیری دانش آموزان
کمبود ید نیز بر یادگیری، افزایش مهارت های فکری و ذهنی اثر غیرقابل تردیدی دارد. بسیاری از غذاها در تقویت حافظه و یادگیری موثرند، اما بیشتر مردم یا از آنها غافل هستند و یا در استفاده از آنها کوتاهی می کنند، در نتیجه خود وفرزندان شان را از هوش و استعداد کافی محروم می کنند. حافظه انسان از شگفتی های آفرینش است که می تواند 5/2میلیون برابر پیشرفته ترین کامپیوترها اطلاعات را در خود ذخیره و آنها را بازیابی کند.
کمبود ید موجب کند ذهنی کاهش آموزش پذیری وضعف توانایی جسمی افراد می شود که این مشکل با مصرف نمک یددار در رژیم غذایی تا حدودی برطرف می شود یداست که کمبودآن باعث کندذهنی،کاهش آموزش پذیری وضعف قوای جسمی می شود. کمبودیددرجنبه های مختلف اقتصادی – اجتماعی وپیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیرمی گذاردکه خوشبختانه این مشکل بامصرف نمک یدداردرکشورماتاحدودی حل شده است.
منابع یدعبارت انداز :
غذاهای دریایی مثل ماهی و … ونمک یددار. یداست که کمبودآ نباعث کندذهنی،کاهش آموزش پذیری وضعف قوای جسمی می شود. کمبودیددرجنبه های مختلف اقتصادی – اجتماعی وپیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیرمی گذاردکه خوشبختانه این مشکل بامصرف نمک یدداردرکشورماتاحدودی حل شده است.
منابع یدعبارت انداز : غذاهای دریایی مثل ماهی و … ونمک یددار یداست که کمبودآن باعث کندذهنی،کاهش آموزش پذیری وضعف قوه ی جسمی می شود. کمبودیددرجنبه های مختلف اقتصادی – اجتماعی وپیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیرمی گذاردکه خوشبختانه این مشکل بامصرف نمک یدداردرکشورماتاحدودی حل شده است.
فیبر
یکی دیگر از مشکلات تغذیه ای دانش آموزان کمبود فیبر وسبوس غلات و..برای رفع این مشکل لازم است از سبزی هاومیوها در رژیم غذایی بیشتر استفاده شود.همچنین بچه ها را به مصرف غلات سبوس دار مثل نان بربری وسنگک تشویق کرد مصرف کم موادغذایی فیبردارویبوست مزمن نیزباعث بی حوصلگی،تاخیرواختلال دریادگیری می شود. وجودمحتویات دفع نشده درروده ی بزرگ که فلورمیکروبی گسترده ومتنوع یداردسبب تجزیه ی بعضی موادوایجادموادسمی مختلف می شودکه این موادبه طورمجددجذب بدنمی شوندوموجب مسمومیت بدن واختلال دریادگیری میشود.
تجزیه تحلیل
مصرف تغذیه ی صحیح از چهار گروه مواد غذایی و همچنین مصرف صبحانه ارتباط مستقیمی بر افزایش کیفیت فرایند یادگیری
نتیجه گیری :
تغذیه باعث رشد وتکامل بچه ها می شود وهمچنین در سلامت انها نقش بسیار مهمی دارد. این مسئله در هنگام مدارس ممکن است دچار مشکلاتی شود که باید با دقت حل شوند تحقیقات و مطالعات جدید حاکی از آنست که چنانچه فردی بارژیم غذایی نامناسب و ناکافی تغذیه شود، تاثیرات سوئی بر قابلیت یادگیری فرد و تمرکز حواس و هوشیاری وی برجامی ماند. به خوبی روشن شده است که سو تغذیه "پروتئین-انرژی" اختلالی است که در اثر کمبود مواد مغذی گوناگون بوجود می آید و قادر به مخاطره انداختن سلامت مغزی و قدرت حافظه و یادگیری است. حتی کمبودهای تغذیه ای کوتاه مدت نظیر "حذف یک وعده غذایی" مانند صبحانه یا گرسنگی کوتاه مدت قادر به ایجاد افت تحصیلی است. بنابراین صبح ها با بیدار شدن به موقع فرصتی را فراهم آورید تا صبحانه کاملی را میل کنید. متاسفانه صبحانه که مهمترین وعده غذایی است در کشور ما بسیار سهل انگارانه ترک می شود و آزمایش ها نشانگر آنست که کودکانی که قبل از مدرسه بهصرف صبحانه می پردازند، توان یادگیری و تمرکز در آن ها به شکل چشمگیری افرایش نشان می دهد.
تغذیه سالم کودکان را در مدرسه بهتر از خانه وبا وعده صبحانه اغاز کنید .در طی روش پرسش وپاسخ و جلسه انجمن و اولیا معلوم شد بیشتر خانواده ها از نان و چای خالی به عنوان صبحانه استفاده می کنند که این خود از دلایل کم خونی در دانش اموزان است خوردن صبحانه برای تمام دانش آموزان قبل از رفتن به مدرسه الزامی است.زنگ تفریح زمان خوردن میان وعده ها است تا دانش آموزان در کلاس بعدی تمرکز کافی داشته باشند .گرسنگی که در پی افت قندایجاد می شود قدرت یادگیری را کاهش می دهد ولی خوردن یک وعده غذایی مختصر می توتند از بروز این مشکل جلوگیری کند .
بهتر است دانش آموزان در ساعات بین کلاسی، از ساندویچ نان و پنیر و گردو، میوه ها یا ساندویچ کتلت استفاده کنند.
استفاده از تنقلاتی مانند چیبس، پفک و مانند آن موجب ایجاد انرژی کاذب در دانش آموزان و بی میلی او به خوراک میشود ضمن آنکه بر سلامتی وی نیز تاثیر منفی می گذارد.
دانش آموزان وعده صبحانه رافراموش نکنندچراکه استفاده از صبحانه کامل شامل نان و پنیر یا تخم مرغ یا عسل، شیرولرم، گوجه و خیار و گردو باعث افزایش یادگیری دانش آموزان می شود.
دانش آموزانی که صبحانه نمیخورندبدلیل کاهش قندخون میزان تمرکزویادگیری آنان درکلاس درس کاهش می یابد.
دانش آموزانی که شیفت عصر سر کلاس حاضر میشوندعلاوه برصبحانه،وعده نهاررانیزازیادنبرند.
استفاده ازیک وعده خوراک سبک وکم چرب میتواندنقش مهمی درارتقاءیادگیری دانش آموزان شیفت ظهر داشته باشد
منابع
1.برلیانت بزرگمهر محقق و مشاور تغذیه (16 آذر 1391)
( منیره دادخواه – کارشناس ارشد تغذیه ( مجله دنیای تغذیه
دنیای تغذیه ش ۸۹
2.منیره دادخواه – کارشناس ارشد تغذیه
3.(میرمیران،1382،ص57)
5. .(کارشناسی تغذیه وبهداشت،