بافت تاریخی استانبول

بافت تاریخی استانبول

در سالهای گذشته شاهد ارائه ی نظریات جدیدی در حوزه ی مداخله در شهرها بوده ایم که بسیاری از آنها به عرصه ی فرهنگ برمی گردد. در این میان جوامع مختلف به این نتیجه رسیده اند که "میراث فرهنگی، گواهی از زمان گذشته است که آینده را شکل می دهد". در این راستا دو جریان اساسی در ارتباط با میراث فرهنگی در اروپا شکل گرفت. جریان اول " مستندسازی میراث فرهنگی یگانه ی اروپا" و جریان دوم " تغییر الگوی حفاظت در جهت تجدید حیات این قاره" بوده است که باعث درک دوباره ارزش اقتصادی فعالیت در حیطه ی میراث فرهنگی نیز شد.
در این راستا ترکیه بخش مهمی از میراث فرهنگی موجود در اروپا را در اختیار داشته و استانبول در این کشور نقش عمده ای را بر عهده دارد.
استانبول کهن شهری است به جای مانده از روزگاران کهن و پر از خاطره های تاریخی. دگردیسی این شهر که در ابتدا رمی، سپس مسیحی، بعد از آن بیزانتین، دست آخر اسلامی و امروزه جهانی است، سبب شده که مرمت و نوسازی شهری به عنوان امری مسلم برای معاصرسازی و تعریف مجدداین شهر در شبکه شهرهای جهانی تلقی شود.
مطالعه مداخله در بافت های تاریخی استانبول، دارای سه مرحله ی مختلف بوده است:
مرحله ی اول
در مرحله ی اول، روشهای حفاظت میراث فرهنگی در ترکیه بررسی می شود که با توجه به مطالب به دست آمده، رویکرد کلی نسبت به شهر استانبول و نیز توقع بوجود آمده از این شهر در برنامه ی جامع حفاظت کشور، روشن شود.
مرحله ی دوم
در این مرحله برنامه ی تدوین شده شهر استانبول بررسی شده است. این برنامه که مطالعه ی بالادست این پروژه می باشد، فعالیت ها را در مناطق مختلف شهر جهت دهی می کند.
می توان گفت که هدف اصلی این برنامه از مرمت شهری در استانبول، احیا و اعاده ی حیثیت تاریخی این شهر به عنوان یک شهر جهانی بوده است. در عین حال، اهداف اقتصادی نظیر تقویت بنیه ی اقتصادی شهر از طریق جذب گردشگر و ایجاد فضاهای شهری جاذب و درآمدزا؛ اهداف اجتماعی نظیر خارج کردن محدوده ی تاریخی از دست بینوایان و اقشار کم درآمد جامعه و همچنین ایجاد فضای شهری در خور عصر حاضر بوده است. علاوه براین موارد، طرح دارای اهداف فرهنگی نظیر افزایش توجه به نقش تاریخی- فرهنگی شهر قدیم و همچنین معاصرسازی بوده است.
در این میان از طریق ایجاد ارتباط بین طرحهای مرمتی و طرح های بالادست در مقیاس جهانی، سیاست ها و راهبرد های زیر پیش گرفته شد:
* خروج صنایع مزاحم از درون بافت تاریخی.
* ایجاد فضاهای جدید در استخوان بندی شهر تاریخی برای جلوگیری از فرسودگی و معاصرسازی آن.
* مرمت تدریجی ابنیه ی قدیمی.
* ممنوعیت بلند مرتبه سازی در شهر تاریخی.
* ایجاد مسیرهای ویژه ی پیاده.
* استفاده از حمل و نقل های عمومی در بافت تاریخی (به ویژه اتوبوس و تراموا)
* ایجاد توقفگاههای متعدد در درون بافت تاریخی و پیرامون آن.
* کند کردن عبور سواره.
* معاصرسازی و به روز کردن تاسیسات و تجهیزات شهری.
مرحله ی سوم
در مرحله ی بعد، برحسب اولویت های مناطق مختلف، نمونه های موردی انتخاب می شود و روی هر یک مطالعات کالبدی، اجتماعی، فرهنگی انجام می پذیرد. هر نمونه با توجه به مطالعات ذکر شده، ارزیابی شده و پیشنهاد حفاظت و بهسازی آن، ارائه خواهد شد.
یکی از اولویت های مطرح شده، محدوده ی شبه جزیره ی تاریخی بوده است که نه تنها نقطه ی کانونی شهر بوده؛ بلکه محوطه های تاریخی مهمی اعم از معماری و باستان شناسی را در خود جای داده است. بخش تاریخی شبه جزیره شامل محلات زِیرِک و سلیمانیه می باشد که از سال 1985 میلادی در لیست میراث جهانی قرار گرفته اند. در سال 2005 میلادی این محدوده ی با ارزش در خطر حذف از لیست میراث جهانی قرار گرفت. علت این حرکت، در خطر بودن محدوده به دلیل کم توجهی مسوولان و شرکتهای تابعه، در امر حفاظت آن بوده است. درنتیجه طرح حفاظت از محلات "زِیرِک"، "سلیمانیه" و " ینی کاپی" که هر سه در شبه جزیره ی تاریخی قرار دارند، در دستور عمل قرار گرفت.

در زِیرِک تلاشها مستقیماً در راستای ارتقای کیفیت محیط، به قصد بالا بردن میزان آگاهی عمومی نسبت به حفاظت از منطقه و نیز جذب سرمایه بوده است.
در سلیمانیه، شهرداری کار را در راستای توسعه یک پروژه بهسازی شروع کرده است که در طول زمان، این محدوده را به جایگاه واقعی تاریخی- فرهنگی خود بازگرداند.
ینی کاپی که به هیچوجه به اندازه ی زِیرِک و سلیمانیه، توجه عموم را به خود جلب نکرده است، در حمایت شهرداری جهت حفاظت و نیز پشتوانه ی بقیه ی فعالیت ها قرار گرفته است.

* هدف کلی
– تنظیم تصمیمات کلی برنامه ریزی که از توسعه مناسب و معاصر استخوان بندی محیط و فضاهای شهری و احیاء اقتصادی ضمن حفظ ارزشهای تاریخی، معماری و عملکردی حمایت می کند.
– بهبود برنامه های توسعه مشروح در آن سوی این تصمیمات

* اهداف عملیاتی
بهبود وضعیت عملکرد
– تاکید بر نقش عملکردی در ارتباط با تکمیل سایر همسایگی های مسکونی، کار و فعالیت، نواحی تفریحی، شبه جزیره تاریخی در مرکز شهر استانبول
– بکارگیری عملکردهای جدید با تغییر عملکردهای اجتماعی-اقتصادی نامناسب موجود برای تامین پیوستگی فرایند اقتصادی در حین حفاظت الگوی شهری تاریخی
– ایجاد شبکه جدید توزیع خدمات موجود ضمن تکمیل آن با دستاوردهای جدید
تامین مناسب عملکردها و مکانهای کارآمد برای ساکنان و بازدیدکنندگان با بهبود استانداردهای زندگیبهبود شبکه دسترسی
– بهبود مسیرهای پیاده و شبکه حمل و نقل سواره به حد کافی در جهت فعالیتهای موجود و پیشنهادی
– اتصال فضاهای مختلف فعالیتهای مختلف دارای اهمیت به یکدیگر با حفظ سلسله مراتب پیاده سازی، پارکینگ ها و ایستگاههای اتوبوس
– تامین پارکینگ برای ساکنان و بازدیدکنندگان در کوتاه مدت و بلندمدت
یکپارچه سازی اجتماعی و فرهنگی
– ارتقاء آگاهی عمومی در مورد حفظ میراث فرهنگی با ایجاد محیط های آموزشی
– ارتقاء درک مطالعات حفاظتی برای بهبود ساختار اجتماعی
– برنامه ریزی و اجرای فرایند با مشارکت تمام ساکنان برای تاکید بر حفاظت
بهبود کیفیت محیط شهری و معماری
– ارتقاء شبکه محیطی دارای ارزشهای طبیعی، تاریخی، یادمانی و عمرانی در استخوان بندی شهر
– بهبود کیفیت معماری با حفاظت، مرمت، ارتقاء، تخریب ساختارهای نامناسب و هماهنگ کردن آنها با ویژگیهای زندگی معاصر
– ایجاد فرصتهای خانه سازی جدید برای ایجاد ساختار اجتماعی جدید در جهت حفاظت
– جلوگیری از تخریب بافت شهر تاریخی و زیرساختهای آن و رفع کمبودها
وابستگی محیط مناسب به شرایط سلامتی و راحتی
– تامین شرایط بهینه با کنترل اقلیمی داخلی و خارجی
– تامین شرایط روشنایی داخلی و خارجی با استفاده از نور طبیعی و مصنوعی
– تضمین پاکیزگی محیط با سیستم مناسب جمع آوری زباله، قراردادن سطل زباله و جمع آورنده های مناسب
هزینه و پشتیبانی اقتصادی بهینه
– بکارگیری سرمایه های کشور، سازمانهای اجرایی، داوطلبان و مردم محلی، تناسب میان کیفیت بهینه و هزینه را در هر مرحله تضمین می کند.
– کمک به یافتن منابع مالی در فرایند اجرا
– تامین درآمد اقتصادی برای استمرار مدیریت
– ایجاد شبکه توزیع جدید خدمات با حمایت از مداخلات و تشویق به افزایش تراکم فعالیتهایی که فرصتهای اشتغال جدید ایجاد می کنند.
انعطاف پذیری و قابل اجرا بودن
– یافتن پاسخ انعطاف پذیر برای تامین فرصت تغییر و پیشبرد توسعه در زمان و مکان

بافت تاریخی استانبول
موقعیت
استانبول، ترکیه

سابقه تاریخی
–

مساحت محدوده
–

گونه مداخله
نوسازی، بهسازی

شیوه برنامه ریزی

روش مداخله
مرمت جامع شهری

هدف اصلی
احیاء و اعاده حیثیت تاریخی شهر به عنوان شهر جهانی

اهداف و ملاحظات اقتصادی
تقویت بنیه اقتصادی شهر از طریق جذب گردشگر و ایجاد فضاهای شهری جاذب و درآمدزا

اهداف و ملاحظات اجتماعی
خارج کردن محدوده تاریخی از دست اقشار کم درآمد

اهداف و ملاحظات فرهنگی
توجه به نقش تاریخی-فرهنگی شهر قدیم و معاصرسازی

سیاستها و راهبردهای کالبدی
خروج صنایع مزاحم از بافت تاریخی
ایجاد فضاهای جدید در استخوان بندی شهر تاریخی برای جلوگیری از فرسودگی و معاصرسازی
مرمت تدریجی ابنیه قدیمی
ممنوعیت بلندمرتبه سازی

سیاستها و راهبردهای
حمل و نقل
ایجاد مسیرهای پیاده
گسترش حمل و نقل عمومی
ایجاد توقفگاههای متعدد در بافت
کند کردن عبور سواره

راهکارهای تاسیسات و تجهیزات شهری
معاصرسازی تاسیسات و تجهیزات شهری

ویژگی پروژه

2