امنیت شغلی با رویکرد ایمنی و سلامت و نقش آن در نگهداری کارکنان سازمان
مقدمه
یکی از رسالت های اساسی مدیریت منابع انسانی نگهداری کارکنان توانمند می باشد. از آنجا که اقدامات نگهداری، مکملی بر سایر اقدامات و فرایند های مدیریت منابع انسانی است، حتی اگر عملیات کارمندیابی، انتخاب، انتصاب و سایر اقدامات پرسنلی به نحو بایسته انجام شود بدون توجه کافی به امر نگهداری نتایج حاصل از اعمال مدیریت چندان چشمگیر نخواهد بود.
نظام نگهداری منابع انسانی ابعاد متعددی را شامل می شود که می توان آنها را به دو دسته تقسیم نمود: دسته اول در رابطه با حفظ و تقویت جسم کارکنان است مانند برقراری بهداشت و ایمنی در محیط کار، اجرای برانامه های ورزش و تندرستی و بعضی خدمات مشابه. دسته دوم شامل مواردی است که تقویت کننده روحیه علاقمندی کارکنان به کار و محیط کار می باشد مانند خدمات بیمه و بازنشستگی و خدمات پرسنلی. در صورت داشتن توجه و بکارگیری این موارد امنیت شغلی در کارکنان ایجاد شده و به رضایت شغلی آنها منتهی می شود که این امر خود از اهمیت بسزایی برخوردار است.
در پایان امید است که توجه و بکارگیری مطالب و راهکار ها در افزایش ایمنی و سلامت محیط کار، بهینه سازی سطح استرس و ایجاد امنیت شغلی مناسب و در نهایت ایجاد رضایت شغلی موثر باشد که این نیز یکی از عواملی است که در بهبود مستمر و تعالی سازمان ها باید در نظر گرفته شود.
امنیت شغلی در آینده در آینده و در تجارت تغییرات سریع باعث کوچک تر شدن سازمان ها می شود و سازمان ها به سمت مجازی شدن پیش می روند. سازمان ها به صورت یک هسته مرکزی در می آیند و سایر قسمت ها و کارکنان به صورت موقت در اطراف آنها قرار می گیرند و اکثر مردم برای خود کار خواهند کرد. پرداخت ها به صورت قسمتی از سود خواهد شد و جای دستمزد های ثابت را می گیرد. کارکنان خود را باید با قرارداد های نامعین و مستقل وفق دهند. در این شرایط کارکنان مجبورند همواره در حال یادگیری باشند که دلیل این وضعیت افزایش روزافزون رقابت است
در آینده امنیت استخدام بر مبنای توانایی کارکنان در ایجاد ارزش افزوده می باشد. با توجه به این عوامل می توان نتیجه گرفت که در آینده عمده مسئولیت ایمنی و سلامت به عهده کارکنان است .
تعاریف و مفاهیم ایمنی و بهداشت کار
. ایمنی : میزان دوری از خطر ، ایمنی یک موضوع حفاظت نسبی از برخورد با خطرات است و کمیتی نسبی می باشد
خطر بالقوه : شرایطی که دارای پتانسیل صدمه به افراد، خسارت به تجهیزات و ساختمان ها، از بین بردن مواد و …
ریسک : عبارت است از امکان وارد آمدن آسیب به انسان یا دارائی او
حادثه ناشی از کار:
حادثه یک رویداد یا واقعه برنامه ریزی نشده و بعضاً آسیب رسان و خسارت آور است که انجام، پیشرفت، یا ادامه کار را به صورت طبیعی مختل ساخته و همواره در اثر یک عمل یا انجام یک کار غیرایمن یا در اثر شرایط غیرایمن یا در اثر ترکیبی از این دو به وقوع می پیوندد .
روش های متداول بررسی و اقدام در زمینه بهداشت و ایمنی محیط کار
روش های تامین سلامت کارکنان در محل کار
ارگونومی
روش های بیومکانیکی
مهندسی سیستم ها
روش های رفتاری
روش های اکتشافی
قوانین دولتی و ایمنی و سلامت حرفه ای
با توجه به اهمیت ایمنی و سلامت، کارفرمایان همواره از طرف افراد جامعه، کارگران و کارمندان و گروه ها و اتحادیه های کارگری به منظور پذیرفتن مسئولیت بیشتر در مورد ایمنی و سلامت کارکنان تحت فشار بوده اند. این فشار ها باعث شده تا دولت ها به ایجاد قوانین پوشش دهنده ایمنی و سلامت اقدام کنند که به دلیل عدم توجه کافی و وجود مشکلات بنیادی در اغلب موارد منجر به پیچیدگی فرایند تولید و عدم شمول برخی افراد در بعضی زمینه ها می شوند. به علاوه این مشکل بوسیله تلاش های غیر موثر و بدون برنامه بعضی از دولت ها، اتحادیه ها و شرکت ها حادتر می شود
موازین مربوط به ایمنی و بهداشت کار
موازین مربوط به مسائل ایمنی و بهداشت کار معمولا به سه دسته تقسیم می شوند :
موازین یا استاندارد های مربوط به ضوابط کلی
موازین مربوط به خطرات معین
موازین مربوط به ایمنی در بخش های خاصی از فعالیت اقتصادی
مدیریت ایمنی و سلامت محیط کار
در ابتدا ایمنی و سلامت به طور حاشیه ای مورد توجه مدیران قرار می گرفت و گاهی اوقات به صورت یک وظیفه تکمیلی از مسئولیت های عمومی مدیران فرض می شد. بعضی مدیران اعتقاد دارند که به کارگیری یک متخصص یا مسئول ایمنی و سلامت برای پاسخ به این مسئولیت و عمل به هر تعهدی در این زمینه کافی می باشد .
جراحت ها و بیماری های مرتبط با کار باعث ضایع شدن منابع انسانی سازمان می شود و افزایش تصادفات در کار باعث ایجاد اختلال در خطوط پایین سازمان می شود که این عوامل علاوه بر زیان مالی موجب عدم توانایی سازمان در نگهداری کارکنان توانمند می شود. ایمنی و سلامت حرفه ای تنها رعایت حال دیگران نیست بلکه یک جنبه ضروری و اساسی از بهره وری هر سازمانی می باشد و اگر سازمان ها بتوانند نرخ و مقدار حوادث حرفه ای، بیماری ها و استرس نامطلوب را کاهش دهند، کیفیت زندگی کاری کارکنان بهبود پیدا کرده و آنها اثربخش تر خواهند بود .
تصادفات کمتر، بیماری ها و علائم استرس کمتر و وجود کیفیت زندگی کاری نتیجه موارد زیر است :
بهره وری بیشتر مطابق با روزهای زیان و غیبت کمتر * اثربخشی بیشتر از کارکنانی که بیشتر درگیر کار شده اند * * کاهش نرخ استراحت های پزشکی و استعلاجی و پرداخت ها به علت دعاوی علیه شرکت کاهش نرخ ترک خدمت و غیبت مطابق با افزایش رضایت کارکنان *
* افزایش انعطاف پذیری و قابلیت تطبیق در محیط کار در نتیجه افزایش مشارکت و احساس مالکیت . نرخ انتخاب بالاتر به دلیل افزایش جذابیت سازمان به عنوان یک قسمت از کار .* * ایجاد یک محیط کار ایمن از نظر عقلی قابل قبول است و در این راه تعهد مدیریت عالی بسیار اهمیت دارد و رویکرد آینده نیز اتکا به رهبران ایمنی است .
عوامل کلیدی بهبود ایمنی و سلامت حرفه ای محیط کار
فرهنگ
سیستم ها
سخت افزار
اجزای برنامه ایمنی
توسعه فلسفه عملیات مدیریت منابع انسانی و اهداف استراتژیک ▪ ایجاد اهداف ایمنی و سلامت حرفه ای ▪ ایجاد تعهد و حمایت مدیریت عالی ▪ تقویت پیوسته ایمنی و سلامت کارکنان که یکی از مسئولیت های مدیریت است ▪ تشویق فعالیت مشارکتی بوسیله همه کارکنان
▪ ایجاد پیوسته نظارت ها و کنترل ها
▪ ساختن پرونده های مناسب ایمنی و سلامت حرفه ای ▪ ارزیابی سیستمی برنامه
ارزیابی عملکرد ایمنی و سلامت
ممیزی ایمنی و سلامت، مدیران منابع انسانی را برای بدست آوردن بازخورد در مورد کارائی و اثربخشی برنامه های ایمنی و سلامت حرفه ای سازمان ها و انجام عمل درست و اصلاح شده فعال می کند. ممیزی ایمنی و سلامت حرفه ای این امکان را ایجاد می کند تا در زمان معین و برنامه ریزی شده خطرات به طور سیستماتیک تحت نظر قرار گرفته و کنترل هایی به منظور اطمینان از سیاست های ایمنی و سلامت حرفه ای ایجاد شوند.
در انجام این کار سازمان ها باید ارزیابی یکپارچه را توسعه داده و داده های مورد نیاز مدیران به منظور بهبود عملکرد ایمنی و سلامت و ایجاد یک فرهنگ ایمنی مثبت را تامین کنند .
موارد راهنما به منظور ارزیابی عملکرد ایمنی و سلامت
بازرسی محیط کار
گردش ایمنی
نمونه گیری ایمنی
نمونه گیری رفتار
تحلیل ایمنی شغلی
چگونگی ایجاد یک برنامه جامع کنترل مخاطرات بالقوه
ایجاد و طراحی یک برنامه جامع کنترل مخاطرات بالقوه به نظر ساده می آید ولی در عمل بسیار پیچیده است. به طور کلی سه اصل در مدیریت کنترل جامع مخاطرات و بیماری های حرفه ای وجود دارد که باید به آن توجه کرد: ▪ مشخص کردن علل حوادث و آسیب های ناشی از کار ▪ کنترل علل حوادث ▪ به حداقل رساندن ضایعت ناشی از حوادث و آسیب های ناشی از کار بطور کلی یک برنامه کنترل جامع مخاطرات حرفه ای جهت متعادل ساختن عوامل مخاطره آمیز و حداکثر کردن سود یک کارخانه برنامه ریزی می شود
انواع برنامه های ایمنی
برنامه های ایمنی بر مبنای رفتار
برنامه های ایمنی بر مبنای مشوق
برنامه ایمنی بر مبنای مشوق بر اساس رفتار
برنامه ایمنی بر مبنای مشوق غیر سنتی
استرس واژه ای است در اصل به معنی فشار و نیرو. در جهان فیزیکی هر گاه فشاری بر چیزی وارد شود کنشی بر آن وارد می کند، ثبات اجزای درونی آن را بر هم می زند و تنشی در آن پدید می آورد و بر می آشوبد و سرانجام آن شی را به واکنش می اندازد.
استرس شغلی
استرس شغلی را می توان جمع شدن عامل های استرس زا در وضعیت های مرتبط با شغل دانست که بیشتر افراد نسبت به استرس زا بودن آن اتفاق نظر دارند. همچنین استرس شغلی به عنوان کنش متقابل بین شرایط کار و ویژگی های فردی شاغل، میزان بیش از حد خواست های محیط کار و در نتیجه فشار های مرتبط با آن است که فرد بتواند از عهده آنها برآید .
علل کاری استرس
استرس های محیط کار بوسیله غیبت ها، تاخیر ها و ناتوانی های مرتبط با استرس کارکنان یک بار سنگین بر روی سازمان تحمیل می کند.
هر یک از جنبه های کار می توانند موجب استرس شوند. دربعضی حرفه ها (برای مثال قانون، پزشکی، مالی، مشاوره و تکنولوژی) کار زیادی انجام می شود و نگرانی زیادی برای ارتقاء وجود دارد.
بعضی عوامل اصلی استرس در محیط کار
بارکاری زیاد
فشار کاری کم
نوبت کاری
روابط بین همکاران
تغییر
جو سازمانی
محیط فیزیکی
ابهام نقش
عوامل شخصی
عوامل خارجی
شرایط اقتصادی
مقررات و قوانین دولتی
مسافرت
ارزش های جامعه
جرم و جنایت و موضوعات خانوادگی و شخصی
استرس و عملکرد کاری
سطوحی از استرس ممکن است به بهتر شدن عملکرد کاری کمک کنند. وقتی استرس وجود ندارد چالش های کاری وجود نخواهد داشت، کسالت و ناتوانی افزایش یافته و بر روی عملکرد اثر منفی می گذارد. چنانچه استرس افزایش پیدا کند عملکرد به سمت بهبود می رود و کارکنان آمادگی ذهنی و روانی بالایی برای رویارویی با چالش ها پیدا می کنند. بعضی تحریک ها مفید هستند و کارکنان را برای رسیدن به احساس موفقیت و رضایت شغلی فعال می کنند.
حال اگر مقدار استرس از سطح بهینه فراتر رود تقاضا های زیاد از حد از کارکنان افزایش می یابد و سطح عملکرد افت می کند. در این نقطه، توان هماهنگی کارکنان از بین رفته، تصمیم گیری برای آنها مشکل شده و رفتار های نامتعادل بروز می دهند. همچنین اگر استرس از حد معینی بیشتر شود عملکرد بدتر شده و کارکنان با درهم شکستگی ذهنی و فیزیکی روبرو می شوند .
تصمیم گیری و استرس
شاید یکی از شایع ترین علل استرس در مدیران عدم توان تصمیم گیری و اجرا باشد. عدم تصمیم گیری باعث ایجاد استرس می شود و استرس نیز باعث تشدید ناتوانی در تصمیم گیری می شود که این امر موجب اتخاذ تصمیمات نادرست می شود. در تصمیم گیری باید میزان مسئولیت و فوریت تصمیم لحاظ شود و نباید تامل زیاد از حد روی تصمیمات صورت گیرد. یک تصمیم بد بهتر از تصمیم نگرفتن است و تصمیم درستی که دیر اتخاذ شود غیر قابل استفاده است. این یک افسانه است که تاخیر، کیفیت یک تصمیم را بهبود می بخشد. اما واقعیت اینست که تاخیر در تصمیمات استرس را افزایش می دهد .
مدیریت استرس
چالش اساسی برای هر کارمند یافتن آن سطح از استرس است که بهره وری را بدون آسیب زدن به سلامت افزایش دهد. این امر با مدیریت موثر استرس امکان پذیر می شود. بعضی مهارت های مدیریت استرس که برای کنترل استرس لازم است در زیر آورده شده است: ده راه که مدیریت بوسیله آن می تواند استرس کار کنان را در حین کار کاهش دهد :
کاهش تعارضات شخصی در کار
دادن قدرت کنترل کافی به کارکنان در مورد چگونگی انجام کار
اطمینان از اینکه بودجه پرسنلی کافی می باشد
درباره کارکنان به راحتی صحبت کنید
تامین مرخصی شخصی رقابتی و مزایای کارکنان
تعیین سطوح جاری مزایای کارکنان
کاهش مقدار خطوط قرمز (قوانین محدود کننده) برای کارکنان
تشویق و پاداش برای دستاورد ها و همکاری آنها
نتیجه گیری همانطور که گفته شده یکی از مهمترین مسئولیت های مدیریت منابع انسانی حفظ کارکنان توانمند به منظور ایجاد و حفظ مزیت رقابتی در سازمان می باشد زیرا امروزه یکی از عوامل کلیدی موفقیت سازمان ها منابع انسانی توانمند و استفاده بهینه و دانش محور از آنها می باشد. برای رسیدن به این هدف لازم است کارکنان از سطح رضایتمندی بالایی برخوردار باشند تا برای سازمان ایجاد ارزش نمایند. یکی از عوامل اصلی ایجاد رضایتمندی امنیت شغلی می باشد و یکی از ارکان بوجود آورنده امنیت شغلی وجود ایمنی و سلامت در محیط کار می باشد .
ممنون از صبر و
توجهتان