پروپوزال تربیت اقتصادی از دیدگاه ائمه اطهار


ح) اطلاعات مربوط به عنوان پایان نامه

عنوان فارسی پایان نامه: تربیت اقتصادی از دیدگاه ائمه ی اطهار(علیهم الصلاه والسلام)

عنوان لاتین پایان نامه: Economic train from thr perspective of holy imams.

واژگان کلیدی فارسی:
تربیت – اقتصاد – ائمه اطهار(ع)

واژگان کلیدی لاتین: Education- Economy- holy imams.

تاریخ
نام و امضای استاد راهنما

1) نوع تحقیق: □ بنیادی □ نظری □ کاربردی □ توسعه ای

2) زمان پیش بینی شده برای انجام پایاننامه:
انتظار می رود که با تحقیقات و برنامه ریزی انجام شده تا تیر ماه 94 این تحقیق به پایان برسد.

3) تعریف مساله:

تربیت، عبارت است از فراهم آوردن زمینه‏ها و عوامل به فعلیت رساندن یا شکوفا ساختن شخص در جهت رشد و تکامل اختیارى او به سوى هدف‏هاى مطلوب وبر اساس برنامه‏اى سنجیده شده(شریعمتمداری،13) همچنین تربیت عبارت است از برنامه ریزى و فعالیت محاسبه شده در جهت رشد کودک، سلامت خانواده و تدبیر شئون اجتماعى، براى وصول انسان به کمال دنیوى و سعادت جاویدان الهى(شعاری نژاد،21).
از نظر اسلام، با توجّه به شرایط سنّى و آمادگى فرد، تربیت او در زمینه‏هاى گوناگون توصیه و تاکید شده است. امام صادق علیه السلام فرموده اند"الْغُلامُ یَلْعَبُ سَبْعَ سِنینَ وَ یَتَعَلَّمُ الْکِتابَ سَبْعَ سِنینَ وَ یَتَعَلَّمُ الْحَلالَ وَالْحَرامَ سَبْعَ سِنینَ"(حر عاملی،15/194)"کودک تا هفت سالگى بازى کند، هفت سال دوم قرآن بیاموزد و هفت سال دیگر حلال و حرام را فراگیرد"
همچنین مسلمان، پیش از شروع به هر کار باید آن را بشناسد و وظیفه و حکم شرع را در باره آن بداند تا رفتار و کردار خویش را با موازین شریعت منطبق سازد. اداى وظیفه و تادّب به آداب بدون علم به وظایف و مقررات شرعى امکان‏پذیر نیست. بنابر این، بر همه لازم است که احکام‏ دینى خود را به اندازه ضرورت و نیاز (تقلیدا یا اجتهادا) بدانند و حدّ اقل گروهى مى‏بایست در تفقّه در دین و یادگیرى‏ مسائل و معارف دینى پیشگام باشند تا بتوانند دیگران را نسبت به وظایف دینى آگاه سازند. خداوند متعال مى‏فرماید"… فَلَوْلا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَهٍ مِنْهُمْ طائِفَهٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِى الدّینِ وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ اذا رَجَعُوا الَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ"(توبه،122)" … چرا از هر فرقه‏اى گروهى بسیج نمى‏شوند تا اینکه معارف دینى را خوب یاد بگیرند و آنگاه که به وطن خویش برگشتند قوم خود [: خویشاوندان و بستگان‏] را به وظایفشان آگاه سازند [و آنها را از بى تفاوتى در برابر مسئولیتها برحذر دارند، باشد که آنان متنبّه شوند و از بیراهه باز گردند]؟"
در حدیث آمده است"عن الصّادق علیه السّلام انّه سئل عن قوله تعالى‏ "فَلِلّهِ الْحُجَّهُ الْبالِغَهُ" فقال:انّ اللّه تعالى یقول للعبد یوم القیامه عبدى ا کنت عالما؟ فان قال نعم قال له ا فلا عملت بما علمت و ان کان جاهلا قال له ا فلا تعلّمت حتّى تعمل؟"(مفید،228)" … از امام صادق علیه السّلام در باره معنى این آیه که مى‏فرماید "براى خدا دلیل رسا [و قاطع‏] است" سوال شد، فرمود: خداوند در روز رستاخیز به بنده گنهکار خود مى‏گوید: بنده من! چرا تکالیف خود را خوب انجام ندادى؟ آیا مى‏دانستى و گناه کردى؟ اگر بگوید آرى، مى‏فرماید: چرا به آنچه مى‏دانستى عمل نکردى؟ و اگر بگوید نمى‏دانستم، مى‏گوید: چرا یاد نگرفتى تا عمل کنى؟ …"
در نتیجه، اطاعت بدون علم به خواست معبود و رضاى محبوب امکان ندارد. آنها که از خود چیزى مى‏تراشند و پیش خود مطالبى را سرهم مى‏کنند و به عنوان عبادت و اطاعت انجام مى‏دهند آنها بنده خویشند نه بنده خدا.
امام صادق (علیه السلام) در این مورد می فرمایند"در دین خدا دانا و فقیه شوید و مانند اعراب زمان جاهلیت نباشید (که از احکام و معارف دین بی خبر بودند ) تا محروم از لطف خداوند در قیامت نشوید"(کنز الفوائد،240).
همچنین،پیامبراکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرموده اند"اف لکل مسلم لا یجعل فی کل جمعه یوما یتفقه فیه امر دینه و یسال عن دینه"(برقی،1/225)"اف باد بر هر مسلمانی که در هر هفته یک روز را برای شناخت امر دین خود و پرسش از آن قرار ندهد"
همان گونه که در این حدیث شریف می بینیم همه مسلمانان مورد خطاب قرار گرفته اند تا مسائل دینی خود را که احکام نیز جزئی از آن است فرا گیرند و حتی به دنبال پرسش و جستجو از آن باشند.امام صادق(ع) نیز می فرماید"لوددت ان اصحابی ضربت روسهم بالسیاط حتی یتفقهوا"(کلینی،1/31)"دوست دارم با تازیانه بر سر یارانم بزنم تا دانش دین بیاموزند"
ایشان در جای دیگری فرموده اند"العامل علی غیر بصیره کالسائر علی غیر الطریق ولایزیده سرعه السیر من الطریق الا بعدا"( ابن شعبه حرانى‏، 362)"کسی که بدون آگاهی وظایفش را انجام دهد، مانند کسی است که از بیراهه می رود و هر چه تندتر رود از مقصدش دورتر می شود"
لذا یادگیری و تربیت از نظر قرآن و سنت و از دیدگاه علما و مراجع دارای ضرورت و اهمیت خاصی است، زیرا که به کمک یادگیری و تربیت، فرد از گمراهی نجات می یابد، یکی از مواردی که مسلمان باید در آن خصوص تربیت یابد مسائل مربوط به اقتصاد است.
واژه اقتصاد (Economics) از دو کلمه یونانی اویکوس (Oikos) به معنی خانه و نمین (Nemin) به معنای اداره کردن اخذ شده است و از نظر لغوی به معنی مدیریت خانه است"(فدیر،8) در فارسی "اقتصاد از نظر لغت به معناى راست و مستقیم است؛ طریق قصد، یعنى راه مستقیم. همچنین به معناى اعتدال و میانه روى نیز آمده است"‏(دهخدا،37/322). در اصطلاح، اقتصاد، عبارت است از بررسى، ارزیابى وانتخاب روشهایى که بشر براى استفاده از منابع به منظور تولید کالاها و خدمات وتوزیع آنها جهت مصرف به کار مى‏گیرد(مصباحى،24).
مهمترین تعاریف ارائه شده اقتصاد در راستای موضوع آن (یعنی؛ ثروت از حیث چگونگی تولید، توزیع، و مصرف) قرار گرفته و هر کدام به جنبه ای از جنبه های فوق اشاره دارند.
پس علم اقتصاد: الف- بررسی می کند که چگونه قیمت نیروی کار، سرمایه و زمین در اقتصاد تعیین می شود و چگونه این قیمتها در اختصاص یافتن منابع در بهترین وضعیت بکار برده می شوند. ب- رفتار بازارهای مالی را برسی کرده و چگونگی تخصیص سرمایه به کل اقتصاد توسط این بازارها را تحلیل می نماید. ج- توزیع درآمد را بررسی می کند و راههای کمک به مردم فقیر بدون صدمه رساندن به عملکرد اقتصادی را پیشنهاد می دهد.د- نگاهی به مخارج دولت، مالیاتها و کسری بودجه به رشد اقتصادی دارد. هـ نوسانات بیکاری و تولید را که موجب حرفه تجاری می شوند را مورد مطالعه قرار داده و سیاستهای اقتصادی دولت را جهت بهبود رشد اقتصادی تدوین می کند. و- الگوی تجارت بین المللی را بررسی کرده و آثار محدودیتهای تجارت را تجزیه و تحلیل می نماید. ز- نگاهی به رشد کشورهای در حال توسعه و راههای تشویق به استفاده بهینه از منابع را پیشنهاد می کند( ساموئلسن،72). در نتیجه اقتصاد به بهتر شدن وضعیت زندگی مردم توجه دارد و در این رابطه باید اداره کرد و مدیریت مناسب صورت گیرد. به همین خاطر مطهری معتقد است" اقتصاد باید به نحوى باشد که موجب ازدیاد ثروت عمومى بشود، راکد و ثابت نباشد، متکامل باشد، حداکثر استفاده از عامل طبیعت و عامل انسانى بشود. عدالت و مساوات رعایت گردد، به معنى اینکه تبعیضها و اولویتهاى بیجا در کار نباشد… اقتصاد سالم آن است که جریان ثروت و منابع اولیه به نحوى باشد که بر ثروت که یگانه وسیله مادى و پایه‏اى از پایه‏هاى زندگى است بیفزاید و قدرت ملى را در تحصیل وسائل مادى و معنوى زندگى مضاعف کند و این مشروط به دو شرط است: یکى اینکه منابع ثروت آزاد باشد و دچار حبس و توقف نشود؛ دیگر اینکه فعالیت، آزاد و محترم باشد، یعنى ثمره فعالیت به فعال برگردد"(مطهری، مجموعه آثار، نظری به نظام اقتصادی اسلام، 20/550). در نتیجه، اقتصاد در فارسی به معنای میانه روی و متعادل بودن دخل و خرج است و از بُعد حکومتی این مفهوم به ثروت (کالاها، خدمات و منابع)، از حیث چگونگی تولید، توزیع و مصرف آن اشاره دارد.
اقتصاد بطور کلّى، سر چشمه همه امور اجتماعى و حتّى زیربناى مسائل سیاسى، علمى، اخلاقى و اعتقادى فرد و اجتماع است، امّا تاثیر عمیق و اساسى آن را درایجاد بسیارى از رسوم، آداب، فرهنگ، اخلاق و جریانهاى روزمرّه زندگى افراد و ملّتها نمى‏توان انکار کرد. اقتصاد از اهمیّت زیادى برخوردار است، زیرا استقبال جامعه و قدرت مقاومت آن در مقابل حوادث طبیعى واجتماعى، همچنین شکوه و عظمت یک جامعه درمقابل جوامع دیگر و ثبات سیاسى آن، بستگى به حلّ مشکلات و رفع کمبودهاى اقتصادى آن جامعه دارد.
علّامه طباطبایى در رابطه با اهمیّت اقتصاد مى‏نویسد "مهمّترین چیزى که مجتمع بشرى را بر اساس خود پایدار مى‏دارد، اقتصادیات جامعه است، که خدا آن رامایه قوام اجتماعى قرار داده است و ما اگر انواع گناهان و جرائم و جنایات و تعدّیات و مظالم را دقیقاً آمار گیرى کنیم و به جستجوى علّت آن بپردازیم، خواهیم دید علّت بروز تمامى آنها یکى از دو چیز است: 1- فقر مفرطى که انسان را به اختلاس اموال مردم از راه سرقت و راهزنى و آدمکشى و گرانفروشى و کم فروشى وغصب و سایر تعدّیات وا مى‏دارد. 2- ثروت بى حسابى که انسان را به اسراف در خوردن و نوشیدن و پوشیدن و تهیّه مسکن و همسر و بى بندوبارى در شهوات و هتک حرمتها و شکستن قرقها و تجاوز در جان و مال دیگران وادار مى‏کند"( طباطبایى،9/330). از دیدگاه ایشان اقتصاد دارای دو بُعد مثبت و منفی است که بعد مثبت آن را می توان به خود عملکرد اقتصاد مرتبط دانست که با با بکارگیری اصول علمی و مبانی آن می توان فقر را ریشه کن کرد، لیکن سخن دوم به خود عملکرد انسانها بر می گردد که بایستی از ثروت بدست آمده از بکارگیری اقتصاد را به صورت مناسب بهره برداری نمایند. لذا داشتن تربیت اقتصادی صحیح می تواند آدمی را از فقر نجات داده و او را از گناه و آلودگی ناشی از آن نجات دهد. در واقع فرد با دانستن اینکه در دیدگاه معصومان کار و تلاش اهیمت دارد از فعالیت اقتصادی ناصحیح دست بر می دارد چنانکه پیامبر اسلام صلى‏الله‏علیه‏وآله مى‏فرماید""کُلُوا مِنْ کَدِّ ایْدیکُمْ"(مجلسی،66/314)"از حاصل دسترنج خود بخورید" به این ترتیب، آیین اسلام، به کار ارزش فراوان مى‏دهد، آن را مى‏ستاید و منشا مالکیّت مى‏داند. قرآن در این باره مى‏فرماید"وَ انْ لَیْسَ لِلْانسانِ الَّا ما سَعى‏"(نجم،39)"و براى انسان بهره‏اى جز سعى و کوشش او نیست"و نیز مى‏فرماید" "لِلرِّجالِ نَصیبٌ مِمَّا اکْتَسَبُوا وَ لِلنِّساءِ نَصیبٌ مِمَّا اکْتَسَبْنَ"(نساء،32)" مردان از آنچه به دست مى‏آورند نصیبى دارند و زنان نیز نصیبى" واژه‏هاى، "سعى" و "اکتساب" در آنها ما را بر این امر واقف مى‏سازد که در تولید و هر امر دیگر باید به کار و تلاش تکیه زد. لذا توجه به موارد بُعد تربیت اقتصادی در تولید را گوشزد می کند.
جنبه دیگر تربیت اقتصادی به دانستن و آموزش مبادلات اقتصادی از دیدگاه معصومین بر می گردد. هر کس قصد ورود در فعالیّتهاى اقتصادى و مبادلات بازرگانى- حتّى در سطحى محدود- را دارد، ابتدا، با آداب و احکام تجارت از نظر اسلام آشنا شود و نکات دقیق مربوط به صحّت و بطلان داد و ستدها را در حدّ لزوم و کفایت فرا بگیرد تا از افتاد در گناه جلوگیری کند. پیشوایان بزرگوار اسلام در این زمینه، دستورات اکیدى به پیروان خود داده‏اند و همواره آنان را از کسب و تجارت، بدون آگاهى از احکام شرعى مربوط به آن بازداشته‏اند. حضرت على‏علیه‏السلام بر فراز منبر مى‏فرمود:
"یا مَعْشَرَ التُّجَّارِ! الْفِقْهُ ثُمَّ الْمَتْجَرُ، الْفِقْهُ ثُمَّ الْمَتْجَرُ، الْفِقْهُ ثُمَّ الْمَتْجَرُ"(حر عاملی،12/282)"اى گروه تجّار، اوّل فقه (فراگیرى احکام تجارت)، سپس تجارت! (و این جمله را سه بار تکرار فرمود.)
براساس همین اصل اساسی در اسلام، از تجار و کسانی که در حوزه خرید و فروش وارد می شوند و می خواهند این کار اقتصادی را انجام دهند خواسته شده تا به تفقه در دین بپردازند و وظایف، حقوق و احکام اسلام را در این حوزه بشناسند و بدان عمل کنند.
بُعد دیگر تربیت اقتصادی به توزیع بر می گردد، توزیع انسانى و عادلانه ثروت، از کهنترین آرمانهاى جامعه بشرى است که در کمتر روزگارى، صورت تحقّق، پیدا کرده است دینِ کامل اسلام، در برنامه‏هاى اصولى خود، طرح براندازى فاصله منحوس طبقاتى را به گونه‏اى جامع گنجانده و با اجراى دقیق آن در دهه نخست هجرت، به این تجربه موفق دست یافته است، چنانکه دومین رهبر معصوم حضرت علی(ع) نیز آن را سرلوحه برنامه اقتصادى حکومت خویش قرار داده بود. لذا رسالت اقتصادى اسلام، تقویت خصلتهاى زیباى انفاق، احسان، سخاوت، صدقه و اوقاف، پرداخت حقوق واجب الهى، عدالت و … زدودن رذائلى چون؛ بخل، غصب، سرقت، کم‏فروشى، گرانفروشى و … مى‏باشد که به طور مستقیم در توزیع عادلانه ثروت موثّر است. برای نمونه امام على صلوات‏اللّه‏علیه، در خصوص عمل ایثار حقّ مطلب را چنین ادا کرده است"عامِلْ سائِرَ النَّاسِ بِالْانْصافِ وَ عامِلِ الْمُوْمِنینَ بِالْایثارِ"(تمیمی آمدی،4/366)"با سایر مردم به انصاف رفتار کن ولى بر مومنین، ایثار بنما" ایثارگر، علاوه بر مزیّن شدن به یکى از بهترین فضائل اخلاقى و دستیابى به مقامى والا و ارجمند، به برکات متعددى نیز نائل مى‏شود، امیر مومنان علیه‏السلام مى‏فرماید"لا تَکْمُلُ الْمَکارِمُ الَّا بِالْعَفافِ وَالْایثارِ"(همان،6/396)"مکارم اخلاقى، جز با عفّت و ایثار، کامل نمى‏شود" همان حضرت فرمود"بِالْایثارِ عَلى‏ نَفْسِکَ تُمَلِّکُ الرِّقابَ"(همان،3/227)"با ایثار دیگران بر خویشتن، سرورى مى‏یابى" به این ترتیب، ایثار از توصیه هایی است که تاجران و معامله گران در حق فقیران داشته باشند و این طور نباشد که صرفاً در اندیشه مال اندوزی و گردآوری مال زندگی را سپری کنند.
جنبه دیگر تربیت اقتصادی به مصرف اشاره دارد. از دیدگاه اسلام، مشروعیّت مصرف، منوط به این است که انگیزه‏هایى که انسان را به مصرف وامى‏دارد، مثبت و سازنده باشد. به عبارت واضحتر، اسلام مى‏کوشد، انسان را طورى تربیت کند که آنچه از او سر مى‏زند، او را به کمال نهایى‏اش که قرب الهى است، نزدیکتر سازد و مصرف نیز از این قاعده مستثنى‏ نیست. از این رو، رسول خدا صلّى‏اللّه‏علیه‏وآله در نصیحتى به ابى‏ذر غفارى به او توصیه مى‏کند که پیش از انجام هر کار، از جمله مصرف خوردنیها، براى آن انگیزه‏اى معقول و منطقى بیابد و بر اساس آن انگیزه‏ها، به انجام عمل، مبادرت ورزد: "یا اَباذَرٍّ! لِیَکُنْ لَکَ فى‏ کُلِّ شَىْ‏ءٍ نِیَّهٌ صالِحَهٌ حَتَّى فِى النَّوْمِ وَالْاَکْلِ"(مجلسی،77/84)"اى اباذر! باید براى تو در هر چیز، نیّتى صالح باشد، حتّى در خوابیدن و خوردن" اسلام، هرگونه مصرف ناشى از انگیزه‏هاى غلط و منفى را تحت عنوان کلّى "اسراف" قرار داده و مسلمانان را بشدّت از آن برحذر داشته است.
همچنین توجه به این نکته ضروری است که مشکلات اقتصادی به واسطه نداشتن آگاهی و آموزش صحیح در فرهنگ عمومی بشدت رشد کرده است از این میان به رواج مصرف گرایی در میان مردم، خرید کالاهای خارجی، تولید اجناس تقلبی و نامرغوب، رانت، قاچاق کالا، گران فروشی، کم فروشی، احتکار، ربا، کاهش ایثار مالی و … اشاره کرد.
در این میان می توان به کاهش نرخ رشد اقتصادی در سالهای اخیر که به صورت منفی(2/2- در سال 90) بوده است(سایت بانک مرکزی) همچنین طبق آمار اتاق بازرگانی ایران در ۱۱ماه سال گذشته به میزان ۴۶میلیارد و ۵۰۱میلیون و ۵۳۰هزار دلار از سایر کشورهای جهان واردات به کشور داشته ایم. واردات کالا از ۱۵۱ کشورجهان در حالی رخ می دهد که در مقابل این حجم واردات، میزان صادرات حدود ۲۹میلیارد دلار بوده است(سایت بانک مرکزی). و نیز، سازمان بین المللی شفافیت در جدیدترین رده بندی کشورهای جهان بر اساس شاخص درک فساد اعلام کرد ایران در بین 175 کشور رتبه 136 را از این نظر بدست آورده است.
همه این آمار نشان می دهد که تربیت اقتصادی در عموم مردم آنچنان که باید، رشد نکرده است و مشکلات عدیده ای رخ نموده است لذا این تحقیق در پی آن است که تربیت اقتصادی را در چهار بُعد(تولید، مبادلات، توزیع و مصرف) مورد بررسی قرار دهد. به این صورت که توجه به نتایج این تحقیق در حوزه تولید می تواند افرادی را به سوی کار تولیدی سوق دهد، در مبادلات مسائل شرعی را رعایت نموده و از احتکار، گرانفروشی، کم فروشی و … بپرهیزند، در توزیع، مسائل انسانی و اسلامی از قبیل ایثار، صدقه، احسان و … را رعایت نموده و در مصرف مصالح کشور را در نظر گرفته و از اسراف دوری کند.
4) سوالهای تحقیق
4-1 ) سوالهای اصلی :
تربیت اقتصادی از دیدگاه ائمه به چه صورت می باشد؟
4-2 ) سوالهای فرعی:
1-تربیت اقتصادی در تولید از دیدگاه ائمه به چه صورت می باشد؟
2-تربیت اقتصادی در مبادلات از دیدگاه ائمه به چه صورت می باشد؟
3-تربیت اقتصادی در توزیع از دیدگاه ائمه به چه صورت می باشد؟
4-تربیت اقتصادی در مصرف از دیدگاه ائمه به چه صورت می باشد؟

5) فرضیه ها: ( هر فرضیه به صورت جمله خبری نوشته شود.)
5-1) فرضیه های اصلی:
5-2) فرضیه های فرعی:
6) ضرورت انجام تحقیق:
تربیت اقتصادی صحیح در معنا بخشیدن به زندگى مادّى و معنوى بشر و نیل او به مدارج عالى کمالِ روحى، نقش تعیین کننده‏اى دارند. از سویى زندگى فردى و اجتماعى انسانها، بدون اقتصادى شکوفا و رشد یافته، بسى تلخ، دشوارو قرین نکبت و بدبختى است. اقتصاد بیمار، همواره زمینه ساز نابودى ارزشهاى اخلاقى و استیلاى سایه سیاه فساد، فحشا، جرم و جنایت بر زندگى بشر است. چه بسا انسانهایى که وامانده گرده نانى بخور و نمیر هستند، نتوانند به تعالى معنوى بیندیشند و از آرمانهاى انسانى و فضایل و مکارم اخلاقى، تصوّر و ترسیم روشن و شایسته‏اى داشته باشند. از همین رو است که رسول خدا صلى الله علیه و آله تهیدستى را سخت‏تر از قتل(مجلسی،72/47)، و امیر مومنان، على علیه‏السلام، مردن وزیر خاک رفتن را بهتر از نادارى دانسته‏اند(کلینی،8/21)
و از سوى دیگر، رفاه روز افزون مادّى و تسلّط لجام گسیخته پول و سرمایه، اگر به وسیله ایمان به خدا و پایبندى به فضایل اخلاقى و ارزشهاى معنوى مهار نشود، آنچنان آدمى را در باتلاق خور و خواب و خشم و شهوت فرو مى‏برد که بکلّى همه کرامتهاى روحى و استعدادهاى تکامل بخش خدادادى خویش را به فراموشى مى‏سپرد و به شکل حیوانى ثروتمند و رفاه طلب مسخ مى‏شود؛ همان حقیقت روشنى که قرآن کریم درباره‏اش مى‏فرماید"اِنَّ الْانْسانَ لَیَطْغى‏ اَنْ رَاهُ اسْتَغْنى‏"(علق)"7-6"(به یقین انسان طغیان مى‏کند از این که خود را بى‏نیاز ببیند"
از میان رفتن توازن و تعادل منطقى در اقتصاد، کار را به افراط و تفریط مى‏کشاند. فقر، حدّ تفریط، و حاکمیّت بى‏قید و شرط سرمایه، حدّ افراط است. در این دو حدّ است که اخلاق، فضیلت، علم و فرهنگ، تباه و قربانى مى‏شود. هم فقر اقتصادى مى‏تواند مانع اساسى رشد فکرى و تعالى فرهنگى شود و هم تکاثر و مال اندوزى عامل سقوط و انحطاط معنوى است. لزوم پرهیز از افراط و تفریط در این دو مقوله، مى‏طلبد که آدمى تلاش سازنده‏اش در راه تحصیل ثروت مادى و بهبود زندگى دنیوى را، تحت حاکمیّت بایدها و نبایدهاى اخلاق اسلامى قرار دهد و به دستورهاى غنى و متین قرآن کریم و پیشوایان بزرگوار اسلام، در زمینه فعالیّتهاى اقتصادى گردن نهد، تا از آثار ناهنجار بینوایى و زراندوزى در امان ماند. لذا داشتن تربیت صحیح اقتصادی برای مسلمانان پیش از بیش ضروری به نظر می رسد و این تحقیق گامی کوچک تا مجموعه ای مدون را جهت آماده سازی مقدمات لازم برای تربیت اقتصادی مومنان فراهم نماید.
7)سابقه تحقیق
* کتاب "آئین تجارت از دیدگاه اسلام" علی محمد حیدری نراقی،قم، 1386، این کتاب به دیدگاه اسلام از منظر اصول اسلامی پرداخته و نظریه های دانشمندان اسلامی را در طی قرون اسلامی را به بحث گذاشته است.
* کتاب"ثروت از دیدگاه قرآن‏" نویسنده وفا جعفری، انتشارات مرکز تحقیقات سپاه‏، قم، 1380‏، در بخشی از این کتاب آمده است که قرآن، تجارت و معاملات را به عنوان یکى از راه‏هاى تامین معاش به رسمیّت مى‏شناسد و دخل و تصرّف در اموالى که از این راه به دست آمده باشد را مجاز و حلال مى‏داند ولی باید شرایط آن رعایت شود.
* کتاب "اخلاق اقتصادی" نویسنده علی اصغر الهامی نیا، انتشارات اندیشه قم، 1380، در این کتاب در زمینه تبیین دستورات اخلاقى- اقتصادى اسلام، که در چهار محور(تولید، مبادلات، توزیع و مصرف) به بحث پرداخته است.
* پایان نامه"اخلاق اقتصادی با تاکید بر ربطه فرد و دنیا از دیدگاه قرآن" مژگان آصف ن‍ژاد، دانشگاه پیام نور دانشکده الهیات و علوم اسلام دانشگاه پیام نور واحد تهران، 1390، در این تحقیق به ارایه و تحلیل آموزه های اخلاقی اسلام در عرصه ی تولید، توزیع(تجارت) و مصرف و تبیین کارکردهای اقتصادی آن پرداخته شده است.
* پایان نامه"شناسایی مبانی و اصول بازاریابی در اسلام"مرجان پرورش محسنی، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی – دانشگاه الزهراء علیها السلام الزهراء علیها السلام،1388. در این تحقیق بیان شده است که به اسلام، تاکید دارد که رفتار اقتصادی انسان باید در چارچوب هنجارها و ارزشهای اخلاقی و الگوهای رفتاری تعریف شود. لذا، دستیابی به دانش تجارت و بازار و آشنایی با آن از واجبات است. با توجه به اینکه بازاریابی و تجارت از جمله ارکانِ اساسیِ اقتصاد می باشند، لزوم توجه به ارزشهای الهی در بازاریابی امری ضروری است. مسئله اصلی این پژوهش، بررسی و شناسایی مبانی بازاریابی از دیدگاه اسلام است. محقق بر این باور است که شناسایی دیدگاه اسلام در مورد بازاریابی از طریق مطالعه آیات قرآنی و روایات معتبر نقل شده از علمای اسلامی، کمک شایانی در بهبود بهره وری فعالیتها و فرآیندهای بازاریابی و تسهیل در رسیدن به هدف نهایی انسان (قرب الهی) مینماید.
* مقاله "مبانی انسان شناسی اخلاق اقتصادی از منظر قرآن و روایات شیعی" مرتضی اکبری دهزیری، دانشکده الهیات – دانشگاه قم،1387. در این تحقیق به: استفاده از آموزه های قرآنی و روایی از راهکارهای شناخت صحیح انسان در مکتب اسلام به شمار می رود که دستیابی به موضوع یاد شده را میسر می نماید. اخلاق اقتصادی نیز که از شاخص های مهم مکتب اقتصادی اسلام محسوب می گردد، دارای مبانی انسان شناسانه ای است که تاثیر به سزایی در پردازش الگوی مطلوب مکتب اقتصادی اسلامی دارد. در واقع مبانی انسان شناسی اخلاق اقتصادی اسلامی، در صدد بیان نحوه عملکرد انسان در مواجهه با فعالیت های اقتصادی در سه حوزه کار و تولید، توزیع و تجارت و مصرف بر اساس اصول و ضوابط انسان شناخت اخلاق اسلامی است؛ دستیابی به مبانی و اصول یاد شده از طریق بازپردازش مبانی عام انسان شناسی اسلامی، بازبینی و تحلیل نیازهای انسان که خاستگاه پدیداری اقتصاد و رفتارهای اقتصادی است، امکان پذیر است. برایند پایبندی جامعه دینی به مبانی و اصول انسان شناخت اخلاق اقتصادی و معیار قرار دادن آن ها در رفتارهای اقتصادی، زمینه های انحراف از الگوی اقتصادی مطلوب اسلام را اصلاح می کند و با عقلانی- وحیانی- اخلاقی شدن رفتارهای مزبور، ایجاد عدالت اجتماعی و نیل به رفاه نسبی جامعه دینی را به عنوان چشم انداز آرمانی مکتب اقتصادی اسلام، در پی خواهد داشت.
* مقاله"آداب و اقسام تجارت از منظر حقوق اسلام" حسن قلی پور، مجله فقه و اصول دانشگاه آزاد بابل، شماره 3 ، 1385 که به بررسی رعایت آداب تجارت و آشنایی با اقسام آن در جهت هدایت جامعه به سوی انجام معاملاتی مطلوب وعاملی موثر در تصحیح رفتار تجار و بازار در عمل به وظایف شرعی پرداخته است.
* مقاله کسب و کار مشروع از نظر اسلام، نویسنده محمد مدنی، مجله حقوق سال هشتم ، در این مقاله موضوعاتی مانند رهن، اجاره، تجارت از نظر اسلام مورد بحث قرار می گیرد.
* مقاله"فعالیتهای اقتصادی ممنوع در اسلام" سید احسین اسحاقی، مجله رواق اندیشه شماره 49، نگارنده در این مقاله فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی که با ارزش ها و ایده های اسلامی سازگاری ندارد مورد اشاره قرار داده و از همین رو فعالیتهایی همچون فروش اسلحه به دشمنان دین، کلاهبرداری تجارتی، رشوه خواری و ربا و غیره را با استناد به آیات و روایات و دیدگاه های فقهای امامیه مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است.
8) هدف ها:

هدف کلی
بررسی تربیت اقتصادی از دیدگاه ائمه

اهداف فرعی
1- بررسی تربیت اقتصادی در تولید از دیدگاه ائمه
2- بررسی تربیت اقتصادی در مبادلات از دیدگاه ائمه
3- بررسی تربیت اقتصادی در توزیع از دیدگاه ائمه
4- بررسی تربیت اقتصادی در مصرف از دیدگاه ائمه

9) کاربردهای متصور از تحقیق:
بکارگیری در سازمانهای تولیدی، اقتصادی، صنوف، آموزشی

10) مراجع استفاده کننده از نتیجه پایاننامه:

آموزش و پرورش، مدارس، دبیران دینی و اقتصاد، متولیان در تولید، بانکها، بنگاه های اقتصادی، مراکز تجاری، مراکز پخش، بازرگانیهای صادرات و واردات.

11) روش انجام تحقیق:

این تحقیق از نوع تحلیلی می باشد، تحلیلی از این جهت که اصول اقتصادی از منابع اسلامی که توسط معصومان توصیه شده استخراج شده و به صورت مدون مورد تحلیل واقع می شود.

همچنین، روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای انجام پذیرفته است و از روش توصیفی و تحلیلی برای تجزیه و تحلیل اطلاعات استفاده شده و با گردآوری مطالب از منابع نخستین با ایجاد نظم و نسق در میان داده های اسلامی براساس اعتبار و اهمیت و گزینش مطالب مناسب با تکیه بر منابع و براساس استنادات روایی در جهت تحلیل مطالب بدست خواهد آمد.
11-1) روش و ابزار گردآوری اطلاعات:

11-2) روش تجزیه و تحلیل داده ها:
اطلاعات این تحقیق با روش تحلیل و تطبیق آن، توصیف و تجزیه و تحلیل شده است.

12) قلمرو تحقیق (زمانی، مکانی، موضوعی):
12-1) قلمرو زمانی:

12-2) قلمرو مکانی:

12-3) قلمرو موضوعی:

13) جامعه آماری

14) روش نمونه گیری

15) فهرست منابع و مآخذ (فارسی، غیر فارسی) مطابق دستورالعمل نگارش پایاننامه

1. قرآن کریم با ترجمه محمد حسین طباطبائی، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
2. ابن شعبه حرّانی، حسن بن على؛ تحف العقول،ترجمه صادق حسن زاده، چاپ اوّل، قم، ‏ انتشارات آل علیّ علیه السّلام‏، 1382ش.
3. ابن فهد حلى، احمد بن محمد؛ آداب راز و نیاز به درگاه بى نیاز، ترجمه عده الداعى و نجاح الساعى همراه با شرح اسماء الله‏.
4. تمیمی آمدى عبدالواحد بن محمد ؛ غرر الحکم ودرر الکلم، انتشارات دفتر تبلیغات، قم.چاپ3، 1366ش.
5. حر عاملی، محمد بن حسن؛وسائل شیعه الی تحصیلی مسائل الشریعه؛ داراحیاء ؛ بیروت؛ چاپ پنجم؛ 1403،ق.
6. دهخدا، علی اکبر؛ لغت نامه، ج31، تهران، دانشگاه تهران،1372ش.
7. طباطبائی،سید محمد حسین؛ تفسیر المیزان؛ دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم؛ قم؛ 1374ش.
8. کلینی، محمد بن یعقوب ؛اصول کافی؛ ترجمه آیت الله محمد باقر کمره ای، اسوه؛ قم؛ 1374ش.
9. مجلسی محمد بن یعقول بن اسحاق؛ بحار الانوار؛ ترجمه محمدباقر کمره ای؛ انتشارات اسلامیه؛ تهران؛ 1364ش.
10. مطهرى‏، مرتضی؛ مجموعه آثار استاد شهید مطهرى‏، تهران، معرفت، چ دوم،1380ش.

ز) جنبه جدید بودن و نوآوری تحقیق از نظر دانشجو:
با بررسی تحقیقات و مقالات منتشره شاهد توجه به مقوله هایی ازقبیل تربیت اخلاقی، تربیت سیاسی،تربیت اجتماعی از دیدگاه ائمه اطهار هستیم فلذا با عنوانی بنام تربیت اقتصادی برآنیم تا با جمع آوری و ارائه ی دیدگاههای ائمه اطهار در موضوع اقتصاد و تربیت، زمینه ی تعلیم و تربیت نسلی جدید که با دیدگاه نافذ و بصیر مکتب اقتصادی اسلام آشنا بوده و با توجه به مشکلات اقتصادی حاضر جامعه اسلامی که ناشی از فاصله گیری و عذم اعمال احکام اقتصادی اسلام و ائمه اطهار(ع) می باشد، بتوانیم با تربیت دانش آموزان عامل به اقتصاد اسلامی گامی اساسی و عملی در جهت بهبود شرایط اقتصادی کشور برداریم.
تاریخ و امضای دانشجو

ط) جنبه جدید بودن و نوآوری تحقیق از نظر استاد راهنما:

تاریخ/امضای دانشجو

موضوع پایاننامه خانم/ آقای ………………………دانشجوی کارشناسی ارشد رشته ……………… دانشگاه پیام نور مرکز……… با عنوان: ………………………………………………………………………………….
در جلسه مورخ: ………/……../……… شورای تخصصی گروه علمی مطرح و با تعداد ……..رای از …….. رای مورد تصویب اعضاء بشرح زیر قرار گرفت( قرار نگرفت( با اعمال اصلاحاتی بشرح زیر مورد تصویب قرار گرفت(
اصلاحات پیشنهادی:
1.
2.
3.
ردیف
نام و نام خانوادگی
رتبه دانشگاهی
نوع رای
توضیحات
امضاء
1

2

3

4

5

6

نام و نام خانوادگی مدیر گروه آموزشی/ علمی:
امضاء تاریخ

نام و نام خانوادگی مدیر تحصیلات تکمیلی مرکز/ معاون آموزشی:

امضاء تاریخ

17