پروپوزال تربیت بدنی و علوم ورزشی – فیزیولوژی
برررسی تاثیر چهار هفته فعالیت ورزشی ایزومتریک هندگریپ، بر تغییرات اتساع عروقی وابسته به جریان خون و فشارخون در زنان مبتلا به پرفشاری خون
مقدمه
اینگونه تخمین زده می شود که پرفشاری خون، 1 بیلیون نفر را در سرتاسر جهان درگیر می کند که این امر با افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی- عروقی(CVD) 1 و بالارفتن مرگ و میر مخصوصا در افراد مسن همراه است و به درستی ثابت شده است که با پیشرفت سن، فشارخون افزایش پیدا می کند. (رافائل داس ریس و همکاران2،2013). در ایالت متحده آمریکا، حدود 9/77 میلیون نفر بزرگسال مبتلا به پرفشاری خون هستند که طبق آمار سازمان بررسی ارزیابی تغذیه و سلامت ملی (NHANES)3 در سال 2007، 5/81 درصد از این افراد از بیماری خود، اطلاع دارند، 9/74 درصد تحت درمان هستند، 5/52 درصد تحت کنترل هستند و 5/47 درصد نیز تحت کنترل نمی باشند. پیش بینی ها نشان می دهند که پرفشاری خون از سال 2013 تا سال 2030، 2/7 درصد افزایش خواهد داشت (انجمن قلب آمریکا4 ،2013).
پرفشاری خون نقش برجسته ای را در جهان، در تمام علل و مرگ و میر بیماری های قلبی- عروقی ایفا می کند. اصلاح شیوه زندگی، شامل افزایش فعالیت ورزشی برای پیشگیری و درمان پرفشاری خون توصیه می گردد (چری لی و همکاران5 ،2007).
کاهش فعالیت بدنی و زیاده روی در مصرف چربی ها، گوشت، شکر، نمک و مصرف دخانیات همراه با زندگی پر استرس در دهه های گذشته، بروز بیماری های عمده ی غیرواگیر را در جوامع بشری افزایش داده است. تقریبا دو سوم مرگ و میرها در کشورهای پیشرفته به علت این بیماری ها است. و در کشورهای خاورمیانه نیز بیماری های قلبی- عروقی، بیماری های مزمن ریوی و دیابت سه علت از شش علت اول مرگ و میر را تشکیل می دهند. در ایران نیز این بیماری ها از علل عمده ی مرگ و میر و ناتوانی به شمار می روند. عوامل خطر بروز این بیماری ها، شامل افزایش فشارخون، زیادی چربی های خون، اختلالات متابولیسم گلوکز، اضافه وزن و چاقی و مصرف دخانیات می باشد که در کشور ما و به ویژه در شهرهای بزرگ شایع است.
طبق آمار مندرج در سیمای مرگ و میر در 29 استان کشور در سال 1383، ده علت اصلی مرگ و میر در ایران، به ترتیب، بیماری های قلبی – عروقی، حوادث غیرعمدی، سرطان ها، بیماری های دستگاه تنفس، اختلالات حول تولد، بیماری های دستگاه گوارش، مجموع حوادث عمومی، بیماری های دستگاه ادراری و تناسلی، اختلالات غدد و متابولیک و ناهنجاری های مادرزادی بوده است. اگر چه بدون شک این رتبه بندی تا سال 2030 در کشور ما نیز تغییر می کند، صحت، دقت و متدولوژی گردآوری آمار کشوری جای تامل دارد (عزیزی،جانقربانی وحاتمی،1389).
در افراد بالغ، فشارخون سیستولی 140 میلی متر جیوه یا بالاتر و یا فشارخون دیاستولی 90 میلی متر جیوه یا بالاتر پرفشاری خون محسوب می شود. فشار خون بالا شایعترین عامل بروز نارسایی و سکته مغزی در بسیاری از کشورها و شایعترین عامل ایجاد نارسایی کلیوی است. در حال حاضر داروهای پایین آورنده فشار خون از رایج ترین داروهایی هستند که توسط پزشکان نسخه می شوند با این حال هنوز بیش از نیمی از بیمارانی که فشار خون بالا دارند، درمان نمی شوند و فشار خون در بیشتر آنهایی که درمان می شوند در حد مطلوب کنترل نشده است. با این وجود، فشار خون بالا در کشور آمریکا در دهه های گذشته کاهش قابل ملاحظه ای داشته است که می تواند به علت دقت بیشتر در اندازه گیری و تشخیص فشار خون بالا و یا حاصل اقدام های وسیع انجام شده در جهت پیشگیری اولیه بیماری های قلبی – عروقی در این کشور باشد. شیوع پرفشاری خون در کشورهای اروپایی نیز در همین حدود ذکر شده است. مطالعات انجام شده در کشور ایران نیز حاکی از شیوع بالای پرفشاری خون است. در آخرین بررسی شهر تهران در طرح قلب سالم (1376)، شیوع فشارخون دیاستولی بالا در محدوده سن 25 تا 65 سال، حدود 23 درصد و فشار خون سیستولی بالا (بدون بالا بودن فشارخون دیاستولی) حدود 10 درصد نشان داده شده است. این آمار لزوم توجه بیشتر به عوامل خطر قلبی – عروقی و اهمیت پیشگیری اولیه را در کشور، بیش از بیش مورد تاکید قرار می دهد (حاتمی،رضوی،اردبیلی،مجلسی،سیدنوزادی و پریزاده، 1383).
به دنبال ایجاد فشارخون، کنترل فشارخون بالا نیز از اهمیت خاصی برخوردار می باشد تا شانس ایجاد عوارض به واسطه فشارخون به حداقل مقدار خود برسد. علیرغم این که پیشگیری و درمان پرفشاری خون مورد توجه قرار گرفته و راهکارهای مشخص برای درمان آن ارائه گردیده که می توان به در دسترس بودن بیش از صد نوع داروی متفاوت فشار خون که کارایی همگی به اثبات رسیده اشاره کرد، اما همچنان میزانهای گزارش شده برای کنترل فشار خون ناامید کننده است. میزان موفقیت برای کنترل فشار خون در آمریکا تنها 27 درصد بوده که در انگلستان، فرانسه و آلمان حتی از این هم کمتر است. گزارشات پزشکی نشان می دهد که شکست در کنترل فشار خون ریشه در عدم تمکین دارویی دارد. متاسفانه بیشتر تحقیقات به پرس و جو در تمکین دارویی محدود شده اند و یافته ها در مورد فرآیند تصمیم گیری در زمینه خودتنظیمی فشار خون توسط بیمار بسیار ناچیز است. واضح است که کنترل فشار خون به درجه معینی از خودتنظیمی نیاز دارد. خودتنظیمی شامل کنترل منظم فشار خون، کاهش نمک مصرفی، عدم مصرف سیگار، انجام ورزش، اجتناب از فشارهای روحی روانی، تغذیه سالم، کاهش وزن و مصرف مرتب دارو طبق تجویز پزشک می باشد (براتی و همکاران،1389).
همانگونه که ذکر شد، ﻳﻜـﻲ از ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺧﻄﺮﻧﺎک ﺑﺮای ﺑﻴﻤﺎریﻫﺎی ﻗﻠﺒﻲ- ﻋﺮوﻗﻲ، ﭘﺮﻓﺸﺎریﺧون اﺳﺖ.ﻛــﺎﻫﺶ ﻓــﺸﺎرﺧــــﻮن اﺳـﺘﺮاﺣﺘﻲ در اﻓـﺮاد ﻃﺒﻴﻌﻲ6 و ﺑﻪ وﻳـﮋه اﻓـﺮاد ﭘﺮﻓـﺸﺎرﺧـﻮنی7 اﻫﻤﻴـﺖ بسزاﻳﻲ از ﻟﺤـﺎظ ﻛـﺎﻫﺶ ﺧﻄـﺮ ﻣـﺸﻜﻼت ﻗﻠﺒـﻲ – ﻋﺮوﻗـﻲ دارد. ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ورزﺷﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻜﻲ از راﻫﻜﺎرﻫﺎی ﻏﻴﺮ داروﻳﻲ ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی، ﻛﺎﻫﺶ و درﻣﺎن ﻣﺸﻜﻼت ﻓﺸﺎرﺧﻮن در ﻋﻤﻮم اﻓﺮاد ﺑﺎﺷﺪ (محبی و همکاران، 1388).
اختلال در عملکرد اندوتلیال یکی از عوامل اصلی در پیشرفت آترواسکلروز، پرفشاری خون و بیماری عروق کرونری(CAD)8 محسوب می شود. این مورد در افراد پرخطر مستعد آترواسکلروز و در بیماران پرفشارخونی دیده شده است. همچنین اختلال در عملکرد اندوتلیال یک پیشگوی مهم در خصوص حوادث قلبی- عروقی در طولانی مدت می باشد (این چانگ هانگ و همکاران9، 2012)
اندوتلیوم عروق خونی، نقش مهمی را در تنظیم تونیسیته عروق و حفظ هموستاز قلب و عروق بازی می کند. اختلال در عملکرد اندوتلیوم به پاتوژنز آترواسکلروز بیماری های عروقی و حوادث حاد قلبی و عروقی مرتبط است. اتساع ناشی از جریان خون(FMD)10 به دنبال ترشح نیتریک اکساید (NO)11 از سلول های اندوتلیال اتفاق می افتد. همچنین اخیرا از FMD برای مطالعه عملکرد اندوتلیال عروق خونی به عنوان یک روش غیرتهاجمی استفاده می شود. علاوه براین گزارش شده است که اختلال در FMD با تجمع عوامل خطر کرونری مرتبط می باشد (جیرو موریگوچی و همکاران12،2004)
پرفشاری خون که با اختلال در عملکرد اندوتلیال مرتبط است بیانگر شرایطی است که در آن با کاهش اتساع وابسته به اندوتلیوم و وابسته به نیتریک اکساید روبرو هستیم. تمرینات ایروبیک پویا، احتمالا به علت ایجاد سازگاری های مرتبط با تمرین در سیستم عروقی (برای مثال افزایش اتساع وابسته به اندوتلیال)، فشارخون استراحتی را در افراد مبتلا به پرفشاری خون و یا افراد بدون فشارخون بالا به طور موثری کاهش می دهد (پسکاتلو و همکاران13 ، 2004). شواهد اندکی نشان می دهند که تمرینات ایزومتریک شامل تمرینات ایزومتریک هندگریپ، فشارخون استراحتی را در افراد با یا بدون فشارخون بالا کاهش می دهد (تیلور و همکاران14،2003). مکانیسم های مرتبطی در این زمنیه پیشنهاد شده اما مورد بررسی قرار نگرفته است همانند افزایش اتساع وابسته به اندوتلیال (ری سی و همکاران15،2000).
برای ارزیابی اختلال در عملکرد اندوتلیال، راه های مختلفی وجود دارد که یکی از آنها اتساع وابسته به جریان خون (FMD) می باشد. FMD یکی از روشهای وسیع غیرتهاجمی برای ارزیابی عملکرد اندوتلیال است که بازتاب اتساع وابسته به نیتریک اکساید اندوتلیال در پاسخ به انسداد ناشی از پرخونی واکنشی می باشد (این چانگ هانگ و همکاران16،2012).
شواهدی وجود دارد که نشان می دهد ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ورزﺷﻲ ایزومتریک ﺑﺮ ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎرﺧـﻮن استراحتی افراد حتی در کمتر از 8 هفته ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ. از سازگاریهای سریع ایجاد شده به دنبال این نوع تمرینات می توان به تغییر در اوج ظرفیت اتساع عروقی17 اشاره کرد (گاوین و همکاران18، 2010). تحقیق حاضر با هدف تاثیر 4 هفته فعالیت ایزومتریک هندگریپ بر فشارخون استراحتی و اتساع ناشی از جریان خون زنان مبتلا به پرفشاری خون انجام شد.
بیان مسئله
فشار خون از نظر همودینامیک عبارت است از نیرویی که خون بر دیواره ی رگ هایی که در آن جریان دارد وارد می کند و ازیاد فشارخون از افزایش برون ده قلبی، بالا رفتن مقاومت عروقی و یا هر دو ناشی می شود. بر این اساس در افراد بالغ، فشار خون سیستولی 140 میلی متر جیوه یا بالاتر و یا فشار خون دیاستولی 90 میلی متر جیوه یا بالاتر، پرفشاری خون محسوب می شود. هدف از تشخیص و درمان پرفشاری خون، کاهش احتمال بروز بیماریهای قلبی – عروقی و مرگ و میر ناشی از آنهاست. (عزیزی،جانقربانی وحاتمی،1389)
طبق آمار منتشر شده توسط انجمن قلب آمریکا19(AHA) و کمیته ملی پیشگیری، تشخیص و ارزیابی و درمان فشارخون بالا(JNC7) 20 طبقه بندی فشارخون به شرح جدول زیر است:
جدول 1-1 طبقه بندی فشارخون
Diastolic(mmHg)
Systolic(mmHg)
Blood pressure classification
<80
<120
Normal
Or 80-89
120-129
Prehypertention
Or>90
>140
Hypertension
>80
>130
Hypertension in diabetics
پرفشاری خون به دو دسته ی اولیه و ثانویه تقسیم می شود. آن دسته از پرفشاری خون، اولیه یا ایدیوپاتیک یا اسانشیال21 نامیده می شود که عموما علت آنها نامعلوم است. پرفشاری خون اولیه شایعترین شکل پرفشاری خون است که 90 درصد موارد بیماری را شامل می شود. پرفشاری خون ثانویه22 هنگامی است که نوعی بیماری یا ناهنجاری دیگر موجب فشار خون شده باشد. از همه بیشتر، بیماریهای کلیه (گلومرولونفرویت مزمن و پلیونفریت مزمن)، تومورهای غدد فوق کلیه، تنگی مادرزادی آئورت و مسمومیت از بارداری در ایجاد فشار خون ثانویه دخالت دارند. برآورد شده است که مجموع همه این حالات در حدود 10 درصد یا کمتر ، پرفشاری خون را شامل می شود. (جی ای پارک23 ،2002).
بیماران مبتلا به بیماریهای قلبی – عروقی با عوامل خطرزای قلبی – عروقی را میتوان با غیرطبیعی بودن ساختار و عملکرد عروق شناسایی کرد. اندوتلیوم عروقی، نقش مهمی در تعدیل تون و ساختار عروقی ایفا میکند. در مقابل مراحل اولیه پاتوژنیک آترواسکلروز و ترومبوز، تولید فیزیولوژیکی عوامل شلکنندگی مانند نیتریک اکساید، پروستاسیکلین و عوامل شلکنندگی هایپرپلاریزاسیون (اثرات آنتاگونیستی) از دیواره عروق حفاظت میکنند. با آترواسلکروز، شریانها به دلیل وجود مواد چربی و کلسیم، ضخیم و باریک میشوند. شریانهای باریک باعث کاهش جریان خون و افزایش عوامل خطرزای حمله قلبی، سکته و سایر بیماریها میشوند. سلولهای اندوتلیال نیز ممکن است عوامل انقباضی مشتق شده از اندوتلیال را تولید کنند. عملکرد نامنظم اندوتلیال به شدت با فشار خون بالا ارتباط دارد. در تحقیقات، همواره گشادکنندگی ناشی از اندوتلیوم به عنوان یک شاخص عملکردی اندوتلیال مورد استفاده قرار میگیرد. این طور به نظر میرسد که این شاخص، توانایی شناسایی بیماران پرخطر را دارد. آسیب و اختلال در عملکرد اندوتلیال (تصویر 1-1) یکی از مکانیسمهای اصلی برای افزایش خطر بیماریهای قلبی – عروقی مرتبط با افزایش چاقی محسوب میشود.
تصویر 1-1 به دلیل عوامل خطرزای قلبی- عروقی، اختلال در عملکرد اندوتلیال رخ می دهد و باعث تنگ شدن شریانی می شود.
تغییرات در عملکرد سلولهای اندوتلیال و سلولهای بنیادی مولد اندوتلیال همراه با افزایش وزن و چاقی، افراد را مستعد آترواسلکروز و ترومبوز میکند. با مصرف سیگار، مصرف بیش از حد الکل، عدم فعالیت بدنی، چاقی شکمی، دیابت، فشار خون بالا و کاهش در دفاع آنتی اکسیدان، اختلال در عملکرد اندوتلیال افزایش مییابد و همگی منجر به کاهش تولید نیتریک اکساید میشوند. بنابراین در افرادی که اختلال در عملکرد اندوتلیال دارند، فعالسازی گوانیلات سیکلاز بوسیله نیتریک اکساید دچار اختلال میشود. به همین دلیل، تجمع مونو فسفات گوانوزین سیکلاز در اندوتلیوم رخ نمیدهد و در نتیجه اتساع عروقی وابسته به اندوتلیوم تحت تاثیر آن قرار میگیرد.
لوک و همکارانش24 تاثیر تمرینات ورزشی بر عملکرد اندوتلیال و ظرفیت ورزشی بیماران شریان کرونری در مقایسه با گروه کنترل را مورد مقایسه و بررسی قرار دادند. آنها اظهار داشتند که فعالیت ورزشی می تواند باعث بهبود اتساع ناشی از جریان خون و ظرفیت ورزشی در بیماران مبتلا به بیماری کرونری شود که مستقل از تغییرات در التهاب، فشار اکسیداتیو یا سلول های مولد اندوتلیال است (دریانوش و همکاران، 1393).
گردش خون عروق کوچک، شامل شبکه ای از عروق می باشد که از نظر اندازه، از بزرگ تر به کوچک تر تقسیم می شود. عروق کوچک تر، در فاصله نزدیک تری نسبت به بافت ها قرار دارند و ممکن است اتساع این عروق، به واسطه متابولیت های اتساع کننده عروق رخ دهد. با این حال طی فعالیت ورزشی، برای حفظ یک فشار کافی خون رسانی و تامین جریان خون در عروق کوچک تر، مکانیسم هایی برای اتساع مناسب عروق بزرگ تر بالادست که ممکن است در عضلات فعال قرار داشته باشند، مورد نیاز است. دو مکانیسم برای شروع اتساع عروق بالادست پیشنهاد شده است: اتساع عروقی ناشی از جریان خون و اتساع عروق هدایت شده که در این پژوهش اتساع ناشی از جریان خون مد نظر است.
افزایش جریان خون از طریق افزایش تنش برشی25، باعث اتساع عروقی می شود که تابعی از میزان برش دیواره (3/r جریان) و ویسکوزیته خون رسانی است. باید توجه داشت که اکثر مطالعات برای تعیین مکانیسم های درگیر در اتساع عروق ناشی از جریان خون در عروق ایزوله شده یا در پاسخ به پرخونی واکنش پذیر (واکنش های جریان خون در پی رفع انسداد) انجام شده است (دریانوش و همکاران، 1392).
ضرورت و اهمیت پژوهش
پرفشاری خون یک چالش مهم از لحاظ سلامت عمومی در هر یک از کشور های در حال توسعه و توسعه یافته است. تعداد قابل توجهی از افراد مبتلا به پرفشاری خون، از بیماری خود بی اطلاع هستند و در این میان، کسانی که پرفشارخونی تشخیص داده شده اند نیز از درمان کافی برخوردار نمی باشند. اقدامات لازم در این خصوص شامل جلوگیری از پیشرفت پرفشاری خون، بالا بردن آگاهی، درمان و کنترل فشارخون در سطح جامعه می باشد (کرنی و همکاران26 ، 2004)
این بیماری علاوه بر هزینه های هنگفتی که از جهت درمان به خود اختصاص می دهد در صورت عدم کنترل از عوامل مهم سکته مغزی، نارسایی مزمن کلیه و سکته های قلبی می باشد (پروسکو و همکاران27، 1996).
در افراد مبتلا به پرفشارخونی، خطر بروز بیماری های قلبی- عروقی دو برابر، نارسایی قلبی چهار برابر و سکته مغزی هفت برابر افزایش می یابد (رای، 1382).
ارتباط بین اختلال عملکرد اندوتلیال و پرفشاری خون به خوبی اثبات شده است (پانزا28، 1995). داده های موجود از مطالعه کوهورت فرامینگهام نشان می دهد که شدت پرفشاری خون با درجه ی اختلال عملکرد اندوتلیال ارتباط مستقیم و مثبتی دارد (بنجامین وهمکاران29، 2004).
این که آیا اختلال عملکرد اندوتلیال یک علت برای پرفشاری خون محسوب می شود و یا یک عامل موثر در آن، همچنان مورد بحث است. اطلاعات اخیر، حاکی از ارتباط پیچیده و دو طرفه در این خصوص دارد. شواهدی وجود دارد که اختلال عملکرد اندوتلیال، بالابردن فشارخون را از طریق داده های مکانیکی که تزریق مهارکننده های مشتق از اندوتلیوم مثل نیتریک اکساید سنتتاز (eNOS) است را در افراد تسریع می بخشد (ساندر و همکاران30،1999)
بیماری هایی نظیر فشارخون سبب از دست رفتن نیروی کار و هزینه های اقتصادی فراوان می گردند.
در کشور ما تقریباً یک نفر از هر پنج نفر به فشارخون بالا مبتلا است. درکنار همه موارد موثر در پیشگیری از فشارخون بالا، کنترل فشارخون نیز حائز اهمیت است. از طرفی فعالیت بدنی مناسب، علاوه برکاهش فشارخون، باعث تقویت عضلات، استخوان، بهبود سوخت و ساز، کنترل وزن و کاهش بیماری های مزمن می شود. بهتر است بدانیم منظور از فعالیت بدنی مناسب، انجام تمرینات سخت ورزشی نیست، بلکه فعالیت هایی نظیر انجام کارهای روزمره، پیاده روى، دوچرخه سوارى و حتی مشارکت فعال در کارهای منزل و بازی با کودکان است. حداقل فعالیت بدنی مناسب، انجام فعالیت های روزانه به مدت 30 دقیقه و 5 روز در هفته است. با نهادینه کردن فرهنگ فعالیت بدنی روزانه در جامعه، می توان بسیارى از هزینه های درمانی ناخواسته به جامعه را کاهش داد و گامی بزرگ در راستای بهبود سلامت آحاد جامعه برداشت.
تحقیقات مختلف نشان داده اند که تحرک و ورزش، عامل پیشگیرى از سکته های قلبی و مغزى، اثر ضدالتهابی بر دیواره عروق، جلوگیری از افزایش وزن و باعث تناسب اندام، خستگی دیرتر و شادابی بیشتر در انجام کارها، افزایش قدرت حل مسئله و کنترل بهتر استرس است. حداقل فعالیت فیزیکی برای یک شخص سالم که تامین کننده اثرات مفید ورزش باشد 30 دقیقه فعالیت ورزشی متوسط در شبانه روز است ( نشریه روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت،1392).
با توجه به اهمیت پرفشاری خون به عنوان یکی از عوامل خطر بروز بیماریهای قلبی- عروقی و تاثیر بر عملکرد دیگر دستگاههای مختلف بدن که در بالا بیان شد و نتایج متناقض تحقیقات انجام شده در این زمینه، به نظر میرسد انجام تحقیق حاضر ضروری میباشد. در تحقیق حاضر، محققان به دنبال پاسخ به این سوالات هستند که آیا تمرینات ایزومتریک هندگریپ، تاثیری بر پرفشاری خون دارد؟ آیا تمرینات ایزومتریک هندگریپ، تاثیری بر اتساع عروقی وابسته به جریان خون دارد؟
اهداف پژوهش
هدف کلی
بررسی تاثیر چهار هفته فعالیت ورزشی ایزومتریک هندگریپ، بر تغییرات اتساع عروقی وابسته به جریان خون و فشارخون در زنان مبتلا به پرفشارخونی
اهداف اختصاصی
1- بررسی تاثیر چهار هفته فعالیت ورزشی ایزومتریک هندگریپ، بر تغییرات اتساع عروقی وابسته به جریان خون در زنان مبتلا به پرفشاری خون
2- بررسی تاثیر چهار هفته فعالیت ورزشی ایزومتریک هندگریپ، بر تغییرات فشار خون سیستولیک در زنان مبتلا به پرفشاری خون
3- بررسی تاثیر چهار هفته فعالیت ورزشی ایزومتریک هندگریپ، بر تغییرات فشار خون دیاستولیک در زنان مبتلا به پرفشاری خون
پرسش های پژوهش
1. آیا 4 هفته فعالیت ورزشی ایزومتریک هندگریپ تاثیر معناداری بر اتساع عروقی وابسته به جریان خون در زنان مبتلا به پرفشاری خون دارد؟
2. آیا 4 هفته فعالیت ورزشی ایزومتریک هندگریپ تاثیر معناداری بر فشارخون سیستولیک در زنان مبتلا به پرفشاری خون دارد؟
3. آیا 4 هفته فعالیت ورزشی ایزومتریک هندگریپ تاثیر معناداری بر فشارخون دیاستولیک در زنان مبتلا به پرفشاری خون دارد؟
تعریف مفهومی متغیرهای پژوهش
پرفشارخونی
پرفشاری خون، یک بیماری است که در آن عروق خونی به طور مداوم به دیواره شریان ها فشاری بیشتر از حد معمول وارد می کنند. براساس تعریف سازمان جهانی بهداشت (WHO)31 ، هنگامی که فشار خون بالاتر از 140 میلی متر جیوه و یا فشار خون دیاستولیک بالاتر از 90 میلی متر جیوه باشد می گوییم پرفشاری خون ایجاد شده است. افزایش فعالیت سیستم سمپاتیک در اثر نقص عملکرد سیستم اعصاب خودکار، افزایش جذب کلیوی سدیم، کلر و آب، افزایش فعالیت سیستم رنین – آنژیوتانسین – آلدوسترون، کاهش اتساع عروقی شریانچهها به دلیل اختلال در عملکرد اندوتلیوم عروقی و مقاومت در برابر عملکرد انسولین، افزایش تری گلیسرید خون، چاقی و تحمل گلوکز از جمله دلایل بروز پرفشارخونی می باشد (چبانین32، 2007).
اتساع عروقی وابسته به جریان خون
با توجه به دستورالعمل موجود برای ارزیابی اتساع وابسته به جریان خون در شریان بازویی که توسط انجمن قلب آمریکا 33منتشر شده است، FMD اینگونه تعریف گردیده است. ظرفیت عروق خونی در پاسخ به محرک فیزیکی و شیمیایی، تقویت توانایی تن خودتنظیمی و سازگاری جریان خون و توزیع آن در پاسخ به تغییرات ایجاد شده در محیط موضعی. بسیاری از عروق خونی به دنبال اتساع، به افزایش جریان خون و یا تنش برشی، پاسخ می دهند. این پدیده تحت عنوان اتساع ناشی از جریان خون(FMD) شناخته می شود. واسطه اصلی FMD، نیتریک اکساید مشتق شده از اندوتلیوم می باشد (کارتی و همکاران34، 2002).
فشارخون سیستولیک
فشارخون، نیرویی است که خون را در دستگاه گردش خون به جریان میاندازد. فشار خون سیستولیک، منعکس کننده میزان فشار اعمال شده بر دیواره آئورت پس از خروج خون از بطن چپ میباشد (دریانوش و همکاران، 1392).
فشارخون دیاستولیک
فشارخون دیاستولیک، منعکس کننده میزان فشار اعمال شده بر دیواره آئورت قبل از خروج خون از بطن چپ است (دریانوش و همکاران، 1392).
فعالیت ایزومتریک
فعالیت ایزومتریک، نوعی از تمرینات قدرتی است که طی انقباض، زاویه مفاصل و طول عضله تغییر پیدا نمی کند. در فعالیت ایزومتریک، نیروی تولیدی توسط عضله برابر با نیروی خارجی است و اندام هیچگونه حرکتی ندارد (دریانوش وهمکاران،1393).
روش پژوهش
این مطالعه شبه تجربی و از نوع پیش آزمون – پس آزمون است. در این پژوهش، از 30 زن مبتلا به فشارخون به صورت تصادفی 14 نفر انتخاب شده و به مدت 1 ماه به انجام تمرینات ایزومتریک هندگریپ پرداختند.
جامعه آماری، نمونه آماری و روش نمونهگیری
جمعیت هدف: جامعه آماری در این تحقیق، زنان مبتلا به پرفشارخونی با محدوده سنی 55-30 سال در شهر شیراز بودند. نمونه آماری در این تحقیق، 14 زن مبتلا به پرفشارخونی با محدوده سنی 55- 30 سال بودند که به درمانگاه امام رضا مراجعه کرده بودند.
شیوه انتخاب بدین ترتیب بود که در ابتدا درحین مراجعه بیماران به مطب پزشک متخصص قلب- عروق خود در شهر شیراز، قبل از ورود به اتاق پزشک طرح موردنظر توضیح داده و پیشنهاد شد بیماران در یک برنامه ورزشی یک ماهه شرکت کنند. سپس افراد بیمار علاقمند، فرم رضایتنامه که حاوی اطلاعات شخصی، نوع و سابقه بیماری، داروهای مصرفی بود را تکمیل کردند و بعد از تایید پزشک متخصص، بیمارانی که شرایط ذیل را داشتند انتخاب شدند:
> سن بیمار بین 30الی55 سال باشد.
> بیماری پرفشارخونی داشته باشد.
> غیر ورزشکار بودند.
> سابقه جراحی قلب نداشتند.
> دیابتیک نبودند.
نهایتا 14بیمار از بین بیمارانی که توسط پزشک، برای شرکت در برنامه تمرینی مورد تایید بودند انتخاب و یک جلسه توجیهی برای آنها برگزار شد. در این جلسه، روزهای تمرین و ساعت تمرین آزمودنیها مشخص شد. همه آزمودنیها نسبت به نوع تمرین، برنامه تمرینی، مراحل اندازهگیری فشارخون در هر جلسه و سونوگرافی داپلر و نتایجی که ممکن است از این پژوهش به دست آید، توجیه شدند. در این جلسه همچنین آزمودنیها با روش استفاده از دستگاه دینامومتر هندگریپ در این پژوهش نیز آشنا شدند.
متغیرهای پژوهش
متغیر مستقل
4هفته تمرینات ایزومتریک هندگریپ با دستگاه دینامومتر دستی
متغیرهای وابسته
تغییرات اتساع عروقی وابسته به جریان خون (FMD)
تغییرات فشارخون سیستولیک و دیاستولیک (SBP,DBP)
محدودیت های غیر قابل کنترل
* تغذیه آزمودنیها
* فعالیتهای روزمره خارج از برنامه ورزشی آزمودنیها
* استرس روانی هنگام تمرین
متغیرهای قابل کنترل
* جنسیت: همه آزمودنیها زن بودند.
* سن آزمودنیها: آزمودنیها در دامنه سنی 30 تا 55 سال انتخاب شدند.
* سابقه بیماری: حداقل دو سال سابقه بیماری افراد، همچنین افراد غیر دیابتی و بدون سابقه جراحی قلب بودند.
* دارو: داروی مصرفی بیماران از دسته داروهای مهارکننده ACE بودند.
* استعمال دخانیات: سابقه مصرف دخانیات نداشتند و ندارند.
* سابقه فعالیت ورزشی: 6 ماه قبل تا کنون هیچگونه فعالیت ورزشی نداشتند.
تعریف عملیاتی متغیرها
فعالیت ایزومتریک هندگریپ
فعالیت ایزومتریک هندگریپ35، فعالیتی است که با در دست گرفتن دستگاه دینامومتر هندگریپ و ایجاد فشار و اعمال نیرو به آن، در مدت زمانی خاص و تداوم آن تا رسیدن به مرحله خستگی انجام می شود.
زنان غیرورزشکار
زنانی که حداقل به مدت 6 ماه قبل از شروع تمرینات، فعالیت خاصی انجام نداده بودند و تنها فعالیت های روزمره داشتند.
بیماری پرفشارخونی
در این پژوهش به افرادی اطلاق میشود که حداقل به مدت دو سال مبتلا به پرفشارخونی باشند.
ابزار و وسایل اندازهگیری پژوهش
1. ترازو ساخت شرکت بیور36 کشور آلمان برای اندازهگیری وزن آزمودنیها
2. متر دیواری ساخت شرکت سکا37 کشور آلمان برای اندازهگیری قد آزمودنیها
3. دینامومتر هندگریپ مدل saehan corporation shs000-3 ساخت کره
4. دستگاه سونوگرافی داپلر (Voluson 730 expert) مدل GET، ساخت آمریکا.
5. دستگاه دیجیتال ساخت شرکت میکرولایف38 کشور آلمان برای اندازهگیری فشارخون و ضربان قلب
روش اجرا
قبل از انجام فعالیت ورزشی، در ابتدا همه افراد، زیر نظر متخصص مربوطه، سونوگرافی داپلر از شریان بازویی دست راست را در کلینیک رادیولوژی و سونوگرافی فراپرتو انجام دادند. لازم به ذکر است که قبل از انجام سونوگرافی باید شرایط خاص مربوط به آن رعایت شود. طبق موارد گفته شده در دستورالعمل انجمن قلب آمریکا برای ارزیابیFMD از شریان بازویی، فاکتورهای متعددی بر واکنش اتساع عروقی ناشی از جریان خون تاثیر می گذارند، همانند دما، تغذیه، داروها و محرک های سمپاتیکی. بنابراین، افراد مورد مطالعه باید حداقل 8 تا 12 ساعت قبل از مطالعه ناشتا باشند و در اتاقی آرام با دمای کنترل شده (°24-°22) قرار بگیرند. تمام داروهای وازواکتیو باید برای حداقل 4 ساعت در صورت امکان قطع شود. به علاوه نباید کافئین، غذای پرچرب و ویتامین C قبل از مطالعه مصرف شود. محقق باید از مرحله سیکل قاعدگی افراد مورد مطالعه با خبر باشد زیرا چنانچه فرد در این مرحله باشد، این امر تاثیر زیادی بر FMD خواهد داشت. تمام این فاکتورها باید در آماده کردن افراد مورد مطالعه در نظر گرفته شد (کارتی و همکاران39،2002).
سپس برای انجام سونوگرافی، بیمار بر روی تخت دراز کشید و برای ایجاد یک محرک جریان خون در شریان بازویی دست راست، یک کاف فشارسنج در بالاتر از حفره آرنج بسته شد. کاف حداقل 50 میلی متر جیوه بالاتر از فشار سیستولیک باد شد. این امر موجب ایجاد یک ایسکمی و نهایتا اتساع عروق پایین دست از طریق مکانیسم های خودتنظیمی می گردد. متناوبا کاف بعد از گذشت مدت زمان 5 دقیقه از باد خالی شده و یک جریان خون بالایی در شریان بازویی ایجاد شد(پرخونی واکنشی). نتیجه این کار، افزایش در تنش برشی و متعاقبا اتساع شریان می باشد. تصاویر طولی از شریان به طور مداوم از 30 ثانیه قبل از باد کردن کاف تا 2 دقیقه بعد از خالی کردن باد کاف ضبط گردید. این تصاویر از شریان بازویی در مقطع طولی به طور مداوم در حین انجام سونو، در دستگاه، با استفاده از نرم افزار لبه تشخیص ضبط شد. و برای ارزیابی سرعت پرخونی، سیگنال داپلر پالس شریان بلافاصله پس از باز کردن کاف و نه دیرتر از 15 ثانیه پس از باز کردن کاف به دست آمد.
این روش طبق دستورالعمل انجمن قلب آمریکا در سال 2002 در خصوص ارزیابی اتساع وابسته به جریان خون شریان بازویی و ارزیابی عملکرد اندوتلیال، با رعایت شرایط ویژه برای بیمار و محیط انجام دادن سونو، صورت گرفت. پس از آن، حداکثر انقباض ارادی40 هر فرد مشخص شد. برای این موضوع از فرد خواسته شد که در حالت نشسته و زاویه عمود مفصل آرنج، دینامومتر را در دست راست خود گرفته و حداکثر نیرویی که می تواند را وارد نماید. سپس 30 درصد مقدار نیروی وارد شده برای هر شخص با توجه به حداکثر نیرویی که هر شخص وارد می کرد محاسبه گردید. سپس برای اجرای تمرین از مراحل گرم کردن، استفاده شد. تمامی آزمودنی ها به مدت 10 دقیقه گرم کردن را انجام می دادند. در گرم کردن از حرکات کششی و نرمشی استفاده شد. سپس از افراد درخواست می شد که بنشینند و دینامومتر را در دست راست خود در حالتی که مفصل آرنج عمود بود، بگیرند. آنگاه به مدت 2 دقیقه از فرد درخواست می گردید با شدت 30 درصد MVC، دستگاه دینامومتر هندگریپ را نگه دارد. بعد از 2 دقیقه فرد به مدت 1 دقیقه استراحت مینمود و دوره دوم را مجددا با همان دست راست تکرار می کرد. به همین ترتیب 4 دوره تمرین را تکمیل مینمود. پس از آن 5 دقیقه سرد کردن هم انجام می د اد. مرحله سرد کردن نیز همانند گرم کردن، شامل نرمش و کشش بود.
فرد این تمرین را به مدت 4 هفته و هر هفته 3 جلسه در مرکز ورزشی درمانی دانشگاه شیراز اجرا می کرد. شایان توجه است که در جلسه آخر بلافاصله پس از اتمام تمرین بیماران به کلینیک فراپرتو مراجعه و سونوگرافی داپلر از شریان بازویی دست راست را انجام دادند. لازم به ذکر است که کل مراحل این پروتکل تمرینی، شامل 12 دقیقه فعالیت با شدت 30 درصد حداکثر انقباض ارادی فرد و استراحت بین ست ها بود. در جدول 3-1 برنامه تمرینی نشان داده شده است.
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
در این تحقیق جهت محاسبه میانگین و انحراف استاندارد از آمار توصیفی، برای تحلیل سوالات پژوهش از آزمون t وابسته استفاده گردید. جهت رسم نمودارها از نرم افزار Graph pad استفاده شد. تجزیه و تحلیل با استفاده از نرم افزار SPSS.16 انجام گرفت. سطح معنیداری تجزیه و تحلیل آماری تحقیق حاضر 05/0> α بود و مقادیر متغیرها به صورت M±SE بیان شد.
جدول 3-1: برنامه تمرینات ایزومتریک هندگریپ
هفته چهارم
هفته سوم
هفته دوم
هفته اول
متغیرها
روزها
4 ست 2 دقیقه ای
4 ست 2 دقیقه ای
4 ست 2 دقیقه ای
4 ست 2 دقیقه ای
تمرین
شنبه
1 دقیقه
1 دقیقه
1 دقیقه
1 دقیقه
استراحت
4 ست 2 دقیقه ای
4 ست 2 دقیقه ای
4 ست 2 دقیقه ای
4 ست 2 دقیقه ای
تمرین
دوشنبه
1 دقیقه
1 دقیقه
1 دقیقه
1 دقیقه
استراحت
4 ست 2 دقیقه ای
4 ست 2 دقیقه ای
4 ست 2 دقیقه ای
4 ست 2 دقیقه ای
تمرین
چهارشنبه
1 دقیقه
1 دقیقه
1 دقیقه
1 دقیقه
استراحت
فهرست منابع
منابع فارسی
هال،جان(2011). فیزیولوژی پزشکی گایتون.ترجمه:اصغر قاسمی و مسلم محمدی(1391).تهران:انتشارات خسروی.
اسمیت،دنیس ال،بوفرنهال.(2011). فیزیولوژی ورزشی قلبی – عروقی پیشرفته.ترجمه:پروانه نظرعلی(1392) تهران: انتشارات حتمی
آزرم،طالب، برجیان،لیلی، جعفری،محمدرضا و همکاران (1382). فیزیولوژی شناخت اعمال و وظایف اعضای مختلف بدن انسان.اصفهان: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.انتشارات کنکاش
ژیانگ،لوشا، هستر، رابرت ال(2012) پاسخهای قلبی- عروقی به فعالیت ورزشی.ترجمه: فرهاد دریانوش و نسترن حاجی تهرانی(1392) تهران: انتشارات حتمی
اس ساجیو،مایکل (2012) عملکرد قلبی- ریوی طی فعالیت ورزشی در بیماران قلبی. ترجمه: فرهاد دریانوش، مهشید مهذب،ملیحه کمالی و همکاران(1392) تهران: انتشارات حتمی
عزیزی، فریدون، جانقربانی، محسن، حاتمی، حسین (1389) اپیدمیولوژی و کنترل بیماریهای شایع در ایران.تهران: انتشارات پژوهشکده علوم غدد درون ریز و متابولیسم
پرستاری داخلی جراحی بیماریهای قلب وعروق- فیپس سال75
حاتمی،حسین، رضوی، سیدمنصور، افتخاری اردبیلی، حسن و همکاران (1388) کتاب جامع بهداشت عمومی جلد دوم تهران: انتشارات وزارت بهداشت
رای،علیرضا (1382).اپیدمیولوژی فشارخون. سمینارعلمی فشارخون. کرمانشاه: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
نشریه مرکزروابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت،درمان وآموزش پزشکی شماره 16 – فروردین ماه 1392
هانیه نیرومند اسکویی ،دکتر محمد تفضلی شاد پور،دکتر فرزان قال چی(١٣٨٧). مطالعه اثر الاستیسیته شریان بر الگوی تنش برشی دیواره و پاسخ سلول های اندوتلیال، مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز، صفحات 132-127
منابع انگلیسی
Nasim Karim, Jahan Ara Hasan and Syed Sanowar Ali (2011).heart rate variability. Journal of Basic and Applied Sciences Vol. 7, No. 1, 71-77
P. Tikkanen, "Characterization and application of analysis methods for ECG and time interval variability data, 1999," inDepartment of Physical Sciences Finland: University of Oulu, p. 103.
Cheri L. McGowan, Adrienne Visocchi, Martha Faulkner, Robin Verduyn, Mark Rakobowchuk, Andrew S. Levy, Neil McCartney, et al. (2008). Isometric handgrip training improves local flow-mediated dilation in medicated hypertensives. European Journal of Applied Physiology. Volume 103, Issue 2, p 251
Pilania, Neha . (2011). Effects of 4 weeks of low intensity hand grip isometric training with vascular occlusion in older adults.Graduate Theses and Dissertations. Paper 10443.
Joel D. Trinity, D. Walter Wray, Melissa A. H.Witman, Gwenael Layec, Zachary Barrett-O'Keefe, Stephen J. Ives, Jamie D.Conklin, Van Reese, Russell S. Richardson.(2013).Contribution of nitric oxide to brachial artery vasodilation during progressive handgrip exercise in the elderly.
American Journal of Physiology – Regulatory Integrative and Comparative Physiology. 305(8): R893-R899.
Proscho K. . (1996) effectiveness issues in hypertension- control. Canadian J Public Health.85(2),p.54-56.
Chobanian AV, Bakris GL, Black HR, Cushman WC, Green LA, Izzo JL Jr, Jones DW, Materson BJ, Oparil S, Wright JT Jr, Roccella EJ; Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure. National Heart, Lung, and Blood Institute; National High Blood Pressure Education Program Coordinating Committee. (2003). Seventh report of the Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure. Hypertension. 42(6):1206-52
Giuseppe Mancia, Co-Chairperson, Guy De Backer,Co-Chairperson, Anna Dominiczak,Renata Cifkova Robert Fagard, Giuseppe Germano, Guido Grassi, Anthony M. Heagerty,Sverre E. Kjeldsen, Stephane Laurent , Krzysztof Narkiewicz,
Luis Ruilope, Andrzej Rynkiewicz , Roland E. Schmieder,Harry A.J. Struijker Boudier ,Alberto Zanchetti,2007 guidelines for the management of arterial hypertension: the Task Force for the Management of Arterial Hypertension of the European Society of Hypertension (ESH) and of the European Society of Cardiology (ESC). J Hypertens. 25,1105-1187.
Hagberg JM, Park JJ, Brown MD. ( 2000).The role of exercise training in the treatment of hypertension. Sports Med. 30,193-206.
Martin CE, Shaver JA, Leon DF, Thompson ME, Reddy PS, Leonard JJ.(1974) Autonomic mechanisms in hemodynamic responses to isometric exercise. J Clin Invest.54(1),104-115.
Bristow JD, Honour AJ, Pickering GW, Sleight P, Smyth HS..( 1969). Diminished baroreflex sensitivity in high blood pressure. Circulation. 39,48-54.
Brian Gribbin, Thomas G. Pickering, Peter Sleight, and Richard Peto,( 1971). Effect of age and high blood pressure on baroreflex sensitivity in man. Circ Res.1971;29:424-431
Chrysant SG. (1978) Hemodynamic effects of isometric exercise in normotensive and hypertensive subjects. Angiology.29,379-385.
Steven G. Chrysant MD. (2010) Current evidence on the hemodynamic and blood pressure effects of isometric exercise in normotensive and hypertensive persons. the Journal of Clinical Hypertension.12,9, 721-726
Barcroft H, Millen JL.( 1939) Blood flow through the muscle during sustained contractions. J Physiol. 97,17-31.
Levick, JR (2003). Introduction to cardiovascular physiology, 4th ed. London, England, Arnold.
Nutter DO, Schlant RC, Hurst JR.(1972) Isometric exercise and the cardiovascular system. Mod Concepts Cardiovasc Dis.41,11-15.
Begg S, Vos T, Barker B, Stevenson C, Stanley L, Lopez AD,(2007). The burden of disease and injury in Australia in 2003.
Celermajer.D.S, K.E.Sorenson, C.Bull, J.E.Deanfield,(1994).Endothelium-dependent dilation in the systemic arteries of asymptomatic subjects relates to coronery risk factors and their intractions.journal of American College of cardiology. 24,1468-1474
Kearney, Patricia M, Whelton, Megan, Reynolds, Kristi, Whelton, Paul K,He, Jiang.(2004). Worldwide prevalence of hypertension: a systematic review. Journal of Hypertension:January,Volume 22 – Issue 1 – pp 11-19
Panza JA, Garcia CE, Kilcoyne CM, et al. (1995)Impaired endothelium-dependent vasodilation in patients with essential hypertension: evidence that nitric oxide abnormality is not localized to a single signal.
Benjamin EJ, Larson MG, Keyes MJ, et al. (2004) Clinical correlates and heritability of flow-mediated dilation in the community: the Framingham Heart Study.
Sander M, Chavoshan B, Victor RG.( 1999) A large blood pressure-raising effect of nitric oxide synthase inhibition in humans.
Mary C Corretti, MD, FACC, Todd J Anderson, MD, Emelia J Benjamin, MD, MSc,David Celermajer, MD,Francois Charbonneau, MD, Mark A Creager, MD, John Deanfield, MD, Helmut Drexler, MD, Marie Gerhard-Herman, MD, David Herrington, MD, MHS, Patrick Vallance, MD, Joseph Vita, MD, Robert Vogel, MD., (2002) Guidelines for the ultrasound assessment of endothelial-dependent flow-mediated vasodilation of the brachial arteryA report of the International Brachial Artery Reactivity Task Force
Bethany Barone Gibbs , Devon A, Dobrosielski,Michael Lima, Susanne Bonekamp, Kerry J Stewart and Jeanne M Clark (2002)The association of arterial shear and flow-mediated dilation in diabetes.
Hilton SM(1959) A peripheral arterial conducting mechanism underlying dilatation of the femoral artery and concerned in functional vasodilatation in skeletal muscle. J. Physiol; 149: 93-111.
White CR(2007),Frangos JA. The shear stress of it all. Cell membraneand mechanotransduction. Philos. Trans. R. Soc. London B Biol. Sci. 362: 1459-67.
Weinbaum S, Zhang X, Han Y, Vink H, Cowin SC(2003) Mechanotransduction and flow across the endothelial glycocalyx. Proc. Natl Acad. Sci. USA, 100: 7988-95.
Squire JM, Chew M, Nneji GN, Barry J, Michel CC(2001). Quasi-periodic substructure in the microvessel endothelial glycocalyx: A possible explanation for molecular filtering? J. Struct. Biol. 136: 239-55.
Van Teeffelen JW, Brands J, Stroes ES, Vink H(2007). Endothelial glycocalyx: Sweet shield of blood vessels. Trends Cardiovasc. Med. 17: 101-5.
Mochizuko S, Vink H, Hiramatsu O et al(2003). Role of hyaluronic acid glycosaminoglycans in shear-induced endothelium-derived nitric oxide release. Am. J. Physiol. Heart Circ. Physiol. 285: H722-6.
Pescatello, L., Franklin, B., Fagard, R., Farquhar, W,Kelley, G. A. and Ray, C. A. (2004) Exercise andhypertension. Med. Sci. Sports Exercise 36, 533-553
Taylor, A. C., McCartney, N., Kamath, M. V. and Wiley, R. (2003) Isometric training lowers resting blood pressure and modulates autonomic control. Med. Sci. Ray, C. and Carrasco, D. (2000) Isometric handgrip training reduces arterial pressure at rest without changes in sympathetic nerve activity. Am. J. Physiol. Heart Circ. Physiol. 279, H245-H249 Sports Exercise 35, 251-256
1 Cardiovascular disease
2 Rafael dos Reis et al
3 National Health and Nutrition Examination Survey
4 American Heart Association
5 Cheri L et al
6 Normotensive
7 Hypertensive
8 Coronary artery disease
9 In-Chang Hwang et al
10 Flow mediated dilation
11 Nitric oxide
12 Jiro MORIGUCHI et al
13 Pescatello et al
14 Taylor et al
15 Ray C et al
16 In-Chang Hwang et al
17 Peak vasodilation capacity
18 Gavin R et al
19 American Heart Hssossiation
20 Joint National Committee on Prevention, Detection,Evaluation and Treatment of High Blood Pressure
21 Essential Hypertension
22 Secondary Hypertension
23 John Everett Park
24 Luck et al
25 Shear stress
26 Kearney et al
27 Proscho et al
28 Panza
5 Benjamin et al
30 Sander et al
31 World Health Organization
32. Chobanian AV
33 Journal of the American College of cardiology
34 Mary C Corretti et al
35 Handgrip isometric training
36. beurer
37. seca
38. Microlife
39 Corretti et al
40 Maximum voluntary contraction
—————
————————————————————
—————
————————————————————