بسم الله الرحمن الرحیم
پارک های علم و فناوری و دلایل موفقیت آنها
تاریخچه
در گذشته عامل اصلی ایجاد ثروت در جامعه محصولات مصرفی بود. امروزه این عامل، بازارها و روش های تولید می باشد.
کشورهای در حال توسعه کارخانجات تولید کالای مصرفی
کشورهای پیشرفته تولید دستگاه ها و ابزارهای تولیدی
این تحولات در چارچوب اقتصادی صورت گرفت که اصطلاحاً «اقتصاد فیزیکی» نامیده می شود و «نیروی کار» و «سرمایه» عوامل تولید آن شمرده می شوند. در دو دهه ی گذشته نوآوری و دانایی به محور توسعه ی اقتصادی کشورهای توسعه یافته تبدیل شده است.
تاریخچه
امروزه اقتصاد فیزیکی که مهمترین عامل آن نیروی کار و سرمایه بوده است جای خود را به اقتصاد دانش محور که مهمترین عامل آن دانایی و فناوری می باشد، داده است.
آینده در اختیار کشورهایی است که توانایی در ایجاد و توسعه ی شرکت هایی دارند که ثروت آنها در مجوزهای ثبت اختراعات ذخیره شده است.
سرعت در نوآوری و تبدیل سریع ایده ها
به محصولات و عرضه ی آنها
اهمیت پارک های علم و فناوری
شکل گیری فرآیند نوآوری در یک کشور در چارچوب نظام ملی نوآوری (NIS )، متشکل از عناصری که با یکدیگر در تعاملند صورت می گیرد.
این نظام شامل 9 زیرمجموعه است:
عناصر ساختاری
چارچوب حقوقی و قانونی
فرهنگ کارآفرین یا نوآور
پیشران های نوآوری
زیرساخت های نوآوری
چارچوب تامین مالی
توزیع اطلاعات
مکانیزم های انتقال و انتشار تکنولوژی
حمایت های تجاری سازی
یکی از این 9 عناصر، پارک فناوری است. پارک فناوری به عنوان جزئی از نظام ملی نوآوری و حلقه از زنجیر توسعه ی اقتصاد دانش محور با فراهم آوردن شرایط لازم برای پژوهش های بازارگرا و تجاری سازی نتایج تحقیقات نقشی موثر در تسریع روند تبدیل ایده ها و محصولات و توسعه فناوری ایفا می نماید.
پارک های فناوری در یک اقتصاد دانش محور سه کارکرد عمده دارند:
کمک به افزایش دانایی شرکت ها و بنگاه های اقتصادی از طریق فراهم آوردن شرایط لازم برای انتقال دانش از مراکز تحقیقاتی و دانشگاه ها به بنگاه های اقتصادی
کمک به ایجاد شرکت ها و موسسات اقتصادی جدید
ایجاد فضای جذاب برای سرمایه گذاران خارجی با فراهم آوردن مجموعه از شرکت ها و بنگاه های اقتصادی دانش محور و متکی بر نوآوری و ایجاد محیطی مناسب برای رقابت نو آوری و بهره برداری از دانش ها و ظرفیت های اقتصادی منطقه
ویژگی های پارک های علم و فناوری
«شناسایی عوامل حیاتی موفقیت پارک های فناوری»
و
«تعیین میزان اهمیت هر عامل در موفقیت پارک ها ی علم و فناوری در ایران با استفاده از نظر متخصصان»
تعریف پارک
یک پارک علمی از نظر انجمن بین المللی پارک های علمی سازمانی است که به وسیله ی متخصصان حرفه ای اداره می شود و هدف اصلی آن افزایش ثروت در اجتماع از طریق تشویق و ارتقاء فرهنگ نوآوری و افزایش قدرت رقابت در میان شرکت ها و موسساتی است که متکی بر علم و دانش در محیط پارک فعالیت می کنند.
پارک علم و فناوری 3 نوع فعالیت عمده را انجام میدهد:
مدیریت جریان دانش رفتاری و فناوری بین موسسات تولید کننده و مصرف کننده آن
تسهیل ایجاد و رشد شرکت های نو پای متکی بر نو آوری از طیق مراکز رشد و فرآیند های زایشی
ارائه ی خدمات به شرکت های مستقر در پارک
از نظر اهداف و عملکرد پارک ها به 5 دسته تقسیم شده اند:
پارک ها با محوریت تحقیق و توسعه که هدف اصلی آنها کسب و انتفال تکنو لوژی ها ی سطح بالاست
پارک ها با محوریت نوآوری تکنولوژیک که معمولان کوچک بوده و هدف اصلی آنها ایجاد شرکت های نوآور و حفظ شرکت های فعلی است.
نوع سوم پارک ها با هدف ایجاد و تحکیم تکنولوژی پایه ساخته می شوند هدف اصلی این پارک ها این است که یک زیر ساخت تکنو لوژیک منطقه ای از طریق استقرار نهاد ها ی پژوهشی در پارک به منظور استفاده از پتانسیل علمی و فنی دانشگاه ها به وجود می آیند.
این پارک ها با گرایش تجدید ساختار صنعتی پدید می آیند تمرکز اصلی روی تولید است و هدف اصلی آنها تغییر ساختار صنعتی منطقه و تجهیز صنایع به تکنولوژی سطح بالاست.
پارک ها با اهداف و عملکرد چند گانه سعی می کنند تمام خدمات آموزشی و حمایتی را برای همه پژوهشگران و صنعتگران فراهم کنند.
نظرات مختلف در موفقیت پارک
عوامل حیاتی پارک از نظر روکارت
روکارت و همکارانش در سال 1979 چهار منبع اصلی برای عوامل حیاتی موفقیت معرفی کرده اند:
فاکتور های صنعتی : هر صنعت بخصوصی، یکسری عوامل حیاتی موفقیت منحصر به فرد مخصوص به خود را دارد که طبیعت آن صنعت را معین می کند . این فاکتورها بر تمام کارخانه ها و سازمانهای که در راستای این صنعت وجود دارند، اثر می گذارند.
استراتژی رقبا ، موقعیت صنعتی و محل جغرافیایی : در این گروه یکسری از عوامل حیاتی موفقیت که مربوط به خود سازمان و رقبای سازمان است تعریف می شوند . معمولا فاکتورهای زیادی یک سازمان را از سازمان دیگردر یک صنعت جدا می سازد بزرگی محل جغرافیایی موقعیت صنعتی و بازار از جمله این فاکتورها هستند.
فاکتورهای محیطی : در این گروه فاکتورها قرار دارند که راجع به محیط دولت و تاثیرات خارجی و صحبت می کنند مثلاً شرکتی که کالاهایش را از ژاپن وارد می کند معمولا سودش تاثیر پذیر از قدرت ین است.
فاکتورهای زمانی: در این دسته فاکتورهایی هستند که به طور موقت جزء فاکتورهای بحرانی موفقیت در یک سازمان حساب شده اند . یعنی در نتیجه یک رویداد غیر عادی یک عامل می تواند برای مدت کوتاهی مهم تلقی شود.
عوامل موفقیت پارک از نظر مانی
تقسیم بندی وی از عوامل موفقیت پارکها به شرح زیر است :
رابطه ی منطقی بین فعالیت های ساکنین پارک و برنامه های اعضای هیات علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه منطقه که می تواند موجب هم افزایی فعالیت ها شده و کارایی پارکها را افزایش دهد و از طرفی جریان دانش و فناوری بین دانشگاه و شرکت های حاضر در پارک را تسهیل کند .
سرویس هایی که پارک ارائه می کند می تواند جذابیت لازم برای حضور شرکتهای قوی در پارک را فراهم آورد و حضور این شرکتها و تعامل آنها با یکدیگر نوآوری های فنی را تسریع می کند.
سیاستهای مدیریت پارک : جانمایی فیزیکی پارک باید جوابگوی توسعه ی تجهیزات ساکنان باشد، باید کنترل ها و محدودیت ها یی مستقر شود که کیفیت بالای پارک را حفظ کند، هزینه حضور در پارک در مقابل جایگزین ها کمتر باشد.
عوامل جغرافیایی و محیطی : منطقه مسکونی با فاصله کم از شهر، ساختمانهای کافی با قیمت مناسب، مدارس عمومی مناسب، مدرسه عالی یا دانشگاه مناسب در منطقه با برنامه پژوهشی مشخص ، تکنسین های ماهر در منطقه و فرودگاه منطقه ای مناسب.
عوامل موفقیت پارک ازنظر ژانگ
او در بخشی از تحقیق خود بیان کرد که پس از تشکیل پارک های فناوری 3 دسته عوامل به ترتیب تاریخی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است :
عوامل مکانی : محیط کاری دلپذیر با قیمت مناسب، مدارس خوب ،سیستم حمل و نقل مناسب، خدمات عمومی، نزدیکی به مرکز شهر، نیروی کار ماهر و متخصص، نهادهای پژوهشی و دانشگاهی، فرصت های آموزشی، خدمات و ابزار کسب کار و تکنولوژی .
خدمات و امکانات پارک: آشنایی به بازار، جانمایی فیزیکی انعطاف پذیر، منابع مالی کافی و توجه به پارک به عنوان یک سرمایه گذاری بلند مدت قانونمندی فعالیت ساکنین برای حفظ کیفیت پارک
عوامل موفقیت پارک از نظر جو کانگ
در سال 2004 طی تحقیقی که توسط جو کانگ ارایه شد دو نوع مدل برای دسته بندی عوامل موفقیت پارک ها ارایه شد دسته بندی اول به شرح زیر است:
عوامل نرم افزاری : هدف گذاری مناسب در توسعه پارک،توانایی سازمان های ساکن در پارک ،شبکه سازی بین شرکت های ساکن در پارک و دانشگاه
عوامل سخت افزاری: حمایت خارجی از پارک،تجهیزات خدماتی و پژوهشی
در دسته بندی دوم او سه نوع عوامل شامل عوامل مکانی عوامل مربوط به خدمات و امکانات و عوامل مربوط به مکانیزم های حمایتی را به شرح زیر شناسایی کرده است:
عوامل مکانی : وجود دانشگاه مهندسی و فنی برجسته در منطقه ،دسترسسی به فرود گاه و بزرگراه،محیط کاری دلپذیر و دسترسی به خدمات آموزشی با کیفیت بالا .
عوامل مربوط به خدمات و امکانات : ارتباط فراوان و مداوم میان بنگاه ها،شبکه تبادل اطلاعات،وجود مراکز رشد و نو آوری و تجهیزات پژوهشی در پارک با هزینه و اجاره کم
عوامل مربوط به مکانیزم های حمایتی : ارتباط و همکاری بین دانشگاه ها و بنگاه ها ی حاضر در پارک، رهبری قوی در پارک، تجمع بنگاه های تکنو لوژیک قوی نزدیک پارک و دسترسی به سرمایه ریسک پذیر
عوامل موفقیت پارک از نظر متخصصان ایرانی
در بین متخصصان ایرانی دست اندر کاران تاسیس و توسعه ی پارک ها بر اساس دیدگاه های خود و با تکیه بر یافته های پژوهشی ارایه شده در مجامع علمی که به برخی از انها اشاره شد به اظهار نظر در این زمینه می پردازند
عوامل مکانی
نزدیکی و دسترسی به امکانات حمل و نقل
وجود نیروی کار در منطقه
وجود فعالیت های R&D و high-tech مرتبط با پارک در منطقه (عامل مهم دوم)
نزدیکی به دانشگاه و مراکز تحقیقاتی در منطقه که در نامه های متناسب با پارک داشته باشند(مهمترین عامل)
نزدیکی به بازار مصرف
دسترسی به مراکز شهری
حضور شرکت های قوی در پارک (عامل مهم سوم)
رتبه بندی عوامل مکانی
عوامل حمایتی
کم بودن هزینه حضور شرکت ها در پارک
وجود منابع و تجهیزات پژوهشی در پارک (عامل مهم سوم)
خدمات عمومی
خدمات مشاوره ی تجاری، حقوقی و بازاریابی (عامل مهم دوم)
منابع مالی کافی برای کمک به شرکت ها
جوسیاسی مناسب برای حمایت از پارک (مهمترین عامل)
محیط کاری مناسب
وجود زیر ساخت های تاسیساتی مناسب
رتبه بندی عوامل حمایتی
عوامل مدیریتی
سیستم مدیریت حرفه ای و تمام وقت
داشتن استراتژی و هدف برنامه (مهمترین عامل)
تسلط مدیران به مباحث (عامل مهم دوم)
تعیین ظوابط رسمی حضور، ارزیابی و کنترل فعالیت های شرکت های مستقر(عامل مهم سوم)
ایجاد ارتباطات و شبکه ی تبادل اطلاعات وخدمات بین شرکت ها با هم وبا دانشگاه
ارتباط موثر بین مدیر و مقامات اجرایی استان و دانشگاه ها
توجه مدیران به مباحث نرم افزاری پارک
رتبه بندی عوامل مدیریتی
عوامل فرهنگی اجتماعی
پذیرش مالکیت فکری در جامعه(مهمترین عامل)
وجود روحیه ی نوآوری و کارآفرینی در جامعه (عامل مهم دوم)
امنیت سرمایه گذاری (عامل مهم سوم)
امکان برقراری رقابت سالم در جامعه
رتبه بندی عوامل فرهنگی اجتماعی
درصد هر یک از این عوامل به شرح زیر می باشد:
نتیجه گیری
بیشترین تاثیر در موفقیت پارک علم و فناوری در دست یابی به اهداف متعلق به عوامل مدیریتی است و نحوه ی اداره پارک و نوع سازمان دهی و هماهنگی امور در پارک ها مهم ترین عامل مو فقیت پارک ها محسوب می شود. یکی دیگر از عوامل حمایتی است اصولاً پارک ها با هدف حمایت از کسب و کار مبتنی بر تکنولوژی سطح بالا ایجاد می شوند ارایه تسهیلات و حمایت فعال از ایجاد شرکت های محلی متکی بر نو آوری و افزایش قدرت رقابت در موسسات موجود در منطقه از وظایف اصلی پارک هاست.
پایان