نگاهی به سلسله قاجاریه و تاریخ آن
سلسله قاجاریه:
تیموریان
صفویان
افشاریه
زندیه
قاجاریه
به قدرت رسیدن قاجاریه:
پس از مرگ کریم خان، آقامحمد خان از شیراز فرار کرد و پس از جنگهای فراوان سلسله زندیه را نابود کرد و به پادشاهی رسید. آقامحمد خان موفق گردید دو قبیله اشاقه باش و یوخاری باش (به معنای ساکن ناحیه بالا رودخانه و ساکن ناحیه پایین رودخانه) تقسیم شده بود و این دو قبیله را با هم متحد کرده و نیروی نظامی خود را استحکام بخشد.
در زمان این دودمان حکومتهای استانی در مناطق گوناگون سرزمین ایران با جنگ یا مصالحه از میان رفتند و جای خود را به سامانه ای فدرالی با تبعیت از دولت مرکزی دادند و «کشور» ایران دوباره زیر یک پرچم شکل گرفت.
آغا محمد خان:
موسس سلسله قاجار
زاده دشت اشرفی در میانه راه ساری به گرگان
مراسم تاجگذاری اش را در ساری برگزار کرد.
آقامحمد خان فرزند محمد حسن خان قاجار و او نیز فرزند فتحعلی خان
آقاجرها،شیعه مذهب بودند،و مرکز حکومتشان استر آباد بود.
لطفعلی خان زند:
آغا محمد خان قاجار :
شاهان قاجار:
آغا محمدخان قاجار
فتحعلی شاه
محمد شاه
ناصرالدین شاه
مظفرالدین شاه
محمدعلی شاه
احمد شاه
جنگ های آغا محمد خان:
پس از تسخیر شمال ایران بر آذربایجان و کرمانشاهان نیز دست یافت.
محاصره شیراز و پس از آن محاصره طولانی کرمان و کشتن لطفعلی خان
انتقال مرکز حکومت به تهران
حمله به قفقاز
حمله به خراسان و براندازی افشاریان
بازگشت به قراباغ و بدرود زندگی
انتقال مرکز حکومت به تهران:
او پس از قتح کامل جنوب ایران در واقع مقر حکم رانی خویش را در تهران نهاد در حالیکه پایتخت وی هنوز ساری بود؛ او برای آبادانی تهران بسیار کوشید و مهاجرین بسیاری را در آن شهر اسکان داد و به امر وی کلیمیان مقیم تهران اجازه ساخت کنشه و ارامنه نیز توانستند با آسودگی خاطر نسبت به تجدید بنای کلیساهای خود اقدام نمایند همچنین موبدکده و آتشکده برای زرتشتیان . پایگاه نظامی قوی در سواحل رود کن احداث نمود و دروازه های تهران خصوصا دروازه دولاب را مرمت کرد.
قفقاز:
قفقاز ناحیه ای میان دریای خزر و دریای سیاه است. قفقاز به دو بخش قفقاز جنوبی و قفقاز شمالی تقسیم می شود.
قفقاز جنوبی شامل کشورهای جمهوری آذربایجان، ارمنستان، گرجستان و بخشهای کوچکی از شمال باختری ایران و شمال خاوری ترکیه می شود.
قفقاز شمالی اکنون جزئی از روسیه است و شامل جمهوری های خودگردان چچن، داغستان، اینگوشتیا، کاراچای-چرکسیا، کاباردینو-بالکاریا، سرزمین کراسنودار، آدیغیه، اوستیای شمالی-آلانیا، و سرزمین استاوروپول است.
قفقاز:
حمله به قفقاز:
آغا محمد خان بعد از،انتقال مرکز حکومت به تهران،با سپاهی گسترده عازم قفقاز گشت تا حاکمان آنجا را مطیع خویش سازد،در آنجا با مقاومت سرسختانه ابراهیم خلیل خان جوانشیر حاکم شوشی مواجه شد و سرانجام دست از محاصره این شهر برداشت و به تفلیس رفت. هراکلیوس حاکم تفلیس شهر را رها کرده و گریخت آغامحمدخان دستور ویران کردن قسمتی از شهر و قتل عام مردم داد و باردیگر سربازان وی در این شهر بدستور او به تجاوز به ناموس مردم دست زدند. تمام کلیساهای شهر ویران شد و روحانیون مسیحی دست بسته به رود ارس انداخته شدند. در نهایت آغا محمد خان با پانزده هزار تن از دختران و حتی پسران شهر که آنان را به اسارت گرفته بود به تهران بازگشت.
حمله به خراسان و براندازی افشاریان:
بعد از حمله به قفقازشاه قاجار، به خراسان لشکر کشید و شاهرخ ، پسر نادر را که کور و پیر بود به همراه همه درباریانش به قتل رسانید تا انتقام کشتن فتحعلی خان را بگیرد. خان قاجار برای افشای محل جواهراتی که نادر از هند آورده بود شاهرخ را به حدی شکنجه کرد که وی در زیر این شکنجه ها جان سپرد. آقامحمدخان پس از کشف محل جواهرات نادر، آنان را روی سفره گسترد و از شدت عشق به طلا و جواهر، بر آنان غلتید.
فتحعلی شاه:
دوران حکومت 37 سال
وی فرزند حسین قلی خان برادر جوانتر آغامحمدخان قاجار بود
لقب او سلطان صاحبقران بود.
جنگ های ایران و روسیه در دوره قاجار که به جدا شدن سرزمینهای قفقاز از ایران انجامید در زمان این پادشاه رخ داد .
گفته می شود که فتحعلی شاه ۱۵۸ همسر و ۲۶۰ فرزند داشته است.
روند پاره پاره شدن خاک ایران با پادشاهی او آغاز شد.
ایران دوره صفویان:
عمده مناطق از دست رفته ایران:
ویژگی های این دوره:
ایران در زمان این سلسله با دنیای غرب آَشنا گردید. اولین کارخانه های تولید انبوه، تولید الکتریسیته، چاپخانه، تلگراف، تلفن، چراغ برق، شهرسازی مدرن، راهسازی مدرن، خط آهن، سالن اپرا (که بعدا به سالن تعذیه تغییر کاربری داد)، مدارس فنی به روش مدرن(از جمله دارلفنون که به همت امیر کبیر تاسیس گردید)، و اعزام اولین گروه ها از دانشجویان ایرانی به اروپا جهت تحصیل در شاخه های طب و مهندسی در زمان این سلسله صورت پذیرفت.
بازسازی ارتش ایران با روش مشق و تجهیز آنها به سلاحهای مدرن اروپایی نیز از زمان فتحعلی شاه قاجار در قرار داد نظامی اش با ناپلیون امپراتور فرانسه آغاز شد.
در زمان این سلسه و بعد کشمکش بسیار بین شاهان قاجار و آزادی خواهان، سرانجام ایران دارای مجلس (پارلمان) شد و بخشی از قدرت شاه به مجلس واگذار گردید.
در زمان این سلسله حکومتهای متعدد استانی بر مناطق مختلف سرزمین ایران با جنگ یا مصالحه از میان رفتند و جای خود را به سیستمی فدرالی با تبعیت از دولت مرکزی دادند وکشور ایران دوباره زیر یک پرچم شکل گرفت. رنگها و ترتیب آنها در پرچم کنونی ایران از زمان این سلسله بیادگار مانده است.
در دوره قاجار کاخ های بسیاری در ایران احداث گردید و این در حالی بود که اکثر مردم ایران حتی نانی برای خوردن نداشتند .
ناپلئون بناپارت:
فتحعلی شاه قاجار ( برادر زاده ی آقا محمد خان (
ناصرالدین شاه:
وی در تبریز بدنیا آمد. مادر او مهد علیا نام داشت. خبر درگذشت پدرش محمدشاه را در سال ۱۸۴۹ میلادی هنگامی که در تبریز بود شنید، سپس به یاری امیرکبیر به پادشاهی رسید و بر تخت طاووس نشست. برای بازپس گیری مناطق شرقی ایران از دست انگلیس ها، به ویژه منطقه هرات کوشش کرد ولی پس از تهدید و حمله انگلیسی ها به بوشهر ناچار به واپس نشینی شد.
نخستین بار در 1873 میلادی به اروپا سفر کرد. او نخستین پادشاه ایران بعد از اسلام بود که به اروپا مسافرت کرد. آوردن دوربین عکاسی به ایران از جمله کارهای اوست.
در آستانه مراسم پنجاهمین سال تاجگذاری در سال 1271هجری شمسی به دست میرزا رضای کرمانی در حرم شاه عبدالعظیم ترور شد.
امیر کبیر – سردار سازندگی:
ناصرالدین شاه چهارمین پادشاه سلسله قاجار نزدیک نیم قرن در ایران سلطنت کرد، وی جمعاً سه بار به اروپا سفر کرد و در هر بار امتیازات بی شماری به بیگانگان می داد، خصوصاً در سفر سوم خویش امتیاز توتون و تنباکو و همچنین بانک شاهی را به دولت انگلستان داد.
بنابر این در سال 1266شمسی امتیاز توتون و تنباکوی ایران به مدت 50 سال در اختیار تالبوت و شرکای او قرار گرفت. برطبق این قرارداد: ” اجازه نامچه ایی،برای فروش و معامله و غیره توتون و تنباکو و سیگار … حق خالص صاحبان این امتیاز است و احدی جز صاحبان این امتیازنامه حق صدور اجازه نامه جات مزبور را ندارند.
مرکز انحصار توتون و تنباکوی ایران در تهران:
آیت الله میرزا محمدحسن شیرازی هنگام اقامه نماز جماعت در عراق:
آیت الله شیرازی حکم به تحریم استعمال تنباکو را بدین شرح اعلام نمود: الیوم استعمال توتون و تنباکو بای نحو کان حرام و مرتکب در حکم محارب با رسول خدا (ص)و امام زمان است.
با توجه به اعتقادات دینی و مذهبی مردم، همه اقشار مختلف از حکم نامبرده استقبال نمودند، حتی درباریان خصوصاً زنان حرمسرای ناصرالدین شاه این حکم را لازم الاجرا دانستند.
در نتیجه شاه به رفع انحصار داخله پرداخت ولی مردم دست از مبارزات خود برنداشتند، تا اینکه شاه وادار به لغو قرارداد شد.
ناصر الدین شاه با دوربین فرنگی خود:
مظفرالدین شاه:
او پس از کشته شدن پدرش ناصرالدین شاه،و پس از نزدیک به پنجاه سال ولیعهد بودن،شاه شد و از تبریز به تهران آمد.
او نیز مانند ناصرالدین شاه چند بار با وام گرفتن از کشورهای خارجی به سفرهای اروپایی رفت.در جریان جنبش مشروطه برخلاف کوشش های صدراعظم هایش،با مشروطیت موافقت کرد و فرمان مشروطیت را امضا کرد.
او ده روز پس از امضای فرمان مشروطیت درگذشت.وی فردی بیمار بود و به این دلیل اداره امور کشور را به صدراعظم خود داد.
جنبش مشروطه ایران:
جنبش مشروطه ایران مجموعه کوششها و رویدادهائی است که در دوره مظفرالدین شاه قاجار و سپس در دوره محمدعلی شاه قاجار برای تبدیل حکومت استبدادی به حکومت مشروطه رخ داد و منجر به تشکیل مجلس شورای ملی و تصویب اولین قانون اساسی ایران شد.
محمدعلی شاه:
ششمین پادشاه از دودمان قاجار در ایران بود و در 1285 هجری خورشیدی به حکومت رسید. او فرزند مظفرالدین شاه قاجار بود. مخالفت او با مشروطه بود،که پدرش پیش از مرگ آن را پذیرفته بود. این رویداد که بدان خُرده خودکامگی یا استبداد صغیر می گویند به خونریزی بسیاری انجامید و سرانجام محمدعلی شاه هم تاج و تخت خود را بر سر این خودکامگی اش باخت.
او پس از به توپ بستن مجلس با فشارهای داخلی و خارجی مجبور به ترک ایران شد. پس از وی پسرش احمد شاه در سنین کودکی به عنوان شاه انتخاب شد.
احمدشاه:
آخرین پادشاه ایران از دودمان قاجار بود.
او پس از فتح تهران و خلع پدرش محمدعلی شاه، در 12 سالگی به سلطنت رسید. تا رسیدن او به سن بلوغ وزرا حکمرانی می کردند.
اندکی پس از کودتای اسفند ۱۲۹۹ و قدرت گرفتن سردار سپه به اروپا رفت. پس از آنکه سردار سپه به وفاداری به شاه سوگند خورد باز به ایران برگشت او بیش از هرچیز نگران وضع خود بود و به احوال مملکت چندان اهمیتی نمی داد. مهمترین دغدغه اش حفظ مقرریی بود که از انگلستان دریافت می کرد. سرانجام با قدرت گرفتن سردار سپه و تحمیل خود به احمد شاه به عنوان نخست وزیر و وخامت اوضاع احمد شاه باز به اروپا رفت هنگامی که آن جا بود با رای مجلس موسسانی که سردار سپه ترتیب داده بود دودمان قاجار منقرض شد.
پایان سلسله منحوس قاجار:
این سلسله سرانجام با کودتای نظامی رضاخان (رضا شاه) در سال ۱۹۲۱ قدرت را از دست داد و بدون خونریزی قدرت را به حاکم جدید سپرد. رضا شاه پس از به سلطنت رسیدن بسیاری از وزرا و سفرای دولت قاجاریه را که غالبا از وابستگان خاندان قاجار بودند به استخدام درآورد که این ارتباط حرفه ای تا پایان سلطنت محمد رضا شاه (فرزند رضا شاه) نیز ادامه یافت.
نگاهی گذرا:
ایران در زمان آقا محمد خان بعد از اسپانیا، عثمانی، اتریش، فرانسه، بریتانیا و روسیه هفتمین کشور قدرتمند جهان بود. از آن پس با پیشرفت ممالک اروپایی در رده هایی عقب تر قرار گرفت.
در ابتدای دوره ناصرالدین شاه با همت میرزا تقی خان امیرکبیر به دنبال اصلاحات و تحولات فراوان در حد نهمین قدرت جهانی بعد از ایالات متحده آمریکا واقع شده بود. با خلع و قتل امیرکبیر و با پیدایش کشورهای نوپا و اختراعات و اکتشافات جدید به ویژه در اروپا، کم کم از جرگه صاحبان قدرت عقب ماند و در اواخر دوره قاجاریه تا مقام شانزدهم نزول پیدا کرد.
در طول چند هزار سال تاریخ، منطقه قفقاز به ویژه آذربایجان، پیوسته جزئی از سرزمینهای ایران به شمار می رفته است.که بعد از تسخیر آن،هرگز مطالبه نشد.
استبداد،راحت طلبی و ندیدن قشر عظیمی از جامعه به عنوان قشر محروم و نیازمندو داشتن شهوت بی پایان قدرت طلبی،ته مانده ایی جز ذلت برای این سلسله بر جای نگذاشته است.
منابع و ماخذ:
کتب تاریخ آموزشی
بزرگترین سایت فعالان در تاریخ.
آرشیو انتشارات 01 گرگان _ دانشگاه آزاد اسلامی
اطلس جغرافیای ایران و جهان
منابع اینترنتی