نظام مراقبت SURVEILLANCE
مراقبت Surveillance
تعریف : گرد آوری, تجزیه و تحلیل, تفسیر و انتشار به هنگام, مستمر و منظم داده های مربوط به سلامتی
مهم این است که از این اطلاعات برای مداخله های لازم در نظام سلامت یک جامعه استفاده شود. به این دلیل استفاده از تعاریف استاندارد شده بیماری و معیارهای تشخیص که بتواند در کشورهای مختلف اجرا شود ضروری بوده و فرم گزارش موارد بیماری نیز باید استاندارد شود.
مراقبت Surveillance
استفاده های نظام مراقبت :
ارزیابی وضعیت
تعیین الویت
پایش و ارزشیابی برنامه ها
شناسایی مشکلات
ایجاد زمینه برای تحقیق
مراقبت Surveillance
انواع اطلاعاتی که بطور معمول تحت مراقبت قرار می گیرند :
بیماری ها – سل, مالاریا, سرطان مری, …
عوامل خطر- مصرف سیگار, رفتارهای پرخطر …
موارد ابتلا و مرگ و میر
نتایج آزمایشگاهی: نتایج سرولوژی، باکتریولوژیک، مقاومت داروها، …
وضعیت ناقلین: نوع ناقلین منطقه، وفور آنها، حساسیت به حشره کش ها
شرایط محیطی: دسترسی به آب آشامیدنی، سطح آلودگی هوا، …
مخازن بیماری ها: انسانی و حیوانی
خصوصیات جمعیت: سن، جنس، مهاجرت، …
مداخله های صورت گرفته: واکسن های مصرف شده، اماکن سم پاشی شده، تعداد افراد درمان شده
مراقبت Surveillance
اهداف نظام مراقبت :
پایش روند
شناسایی اپیدمی ها
شناسایی گروههای در معرض خطر
تعیین اهداف برنامه
ارزیابی پیشرفت برنامه های مداخله ای
مراقبت Surveillance
شکل 1 ـ موارد گزارش شده بیماری سِل در ایران طی سال های 81-1343
مراقبت Surveillance
شکل 2 ـ بروز واقعی و گزارش شده سل در ایران
مراقبت Surveillance
علل گزارش کمتر از حد واقعی :
مراجعه نکردن کلیه بیماران به واحدهای ارائه خدمات
تشخیص ندادن همه آنها
گزارش نکردن همه موارد بیماری
مراقبت Surveillance
به نظر می رسد اگر هدف نظام مراقبت «بررسی روند تغییرات» یک مقوله مربوط به سلامتی (بیماری – عامل خطر) باشد:
برای مفید بودن نظام مراقبت نیازی به کشف همه موارد نیست.
مراقبت Surveillance
لذا : براساس اینکه هدف هر نظام مراقبت چه باشد, خصوصیات مورد انتظار از آن متفاوت خواهد بود.
اگر نظام مراقبتی با هدف شناسایی اپیدمی عمل کند بایستی شناسایی موارد را به صورت نسبتاً صحیح و دقیق انجام دهد.
مراقبت Surveillance
تایید آزمایشگاهی تشخیص های احتمالی
یافتن منبع عفونت
راه های انتقال
شناسایی همه موارد و موارد تماس
شناسایی موارد دیگر که در معرض خطر می باشند
مراقبت از بیماری چیزی فراتر از گزارش دهی انفعالی بیماری است و شامل اقدامات زیر است:
مراقبت Surveillance
منابع گردآوری داده های مراقبت:
مراکز ارایه خدمات دولتی و خصوصی
بیمارستان ها
مطب ها
آزمایشگاه ها و ….
بیماری های تابع مقررات گزارش اجباری
وبا
طاعون
تب زرد
مراقبت بیماری ها در ایران
بیماری های مشمول گزارش تلفنی:
فلج اطفال
هاری
وبا
کزاز نوزادی
سرخک
مننژیت
تبهای خونریزی دهنده
دیفتری
تیفوس
تب زرد
تب راجعه
طاعون
مراقبت بیماری ها در ایران
بیماری های مشمول گزارش کتبی:
مالاریا
سالک
کالاآزار
سل
سیفیلیس
تب مالت
هپاتیت
سیاه زخم
کزاز بالغین
ایدز
توکسوپلاسموز
جذام
آمیبیاز
سوزاک
اسهال خونی میکروبی
سیاه سرفه
توانایی نظام مراقبت در تشخیص موارد را با شاخص های زیر برآورد می کنند: حساسیت (Sensitivity) ویژگی (Specificity) ارزش اخباری مثبت(Positive Predictive Value) ارزش اخباری منفی(Negative Predictive Value))
توانائی نظام مراقبت در تشخیص موارد
توانائی نظام مراقبت در تشخیص موارد
مراقبت Surveillance
برنامه مراقبت به دو شکل انجام می گیرد:
مراقبت غیرفعال:
از اطلاعات موجود در سوابق بیماری های قابل گزارش استفاده می شود.
معمولا گزارش موارد بیماری به یک مقام مسئوول و یا کارمندان او که باید چنین وظیفه ای را بدون دریافت وجه و امکانات اضافی انجام دهند گزارش می شود.
این روش جمع آوری اطلاعات ممکن است ناقص بوده و یا حاوی تعداد واقعی موارد بیماری نباشد.
برای کاهش این مشکلات وسایل و امکانات گزارش دهی باید ساده و خلاصه شود.
این روش مراقبت کم خرج تر و اجرای آن ساده تر است.
مراقبت Surveillance
مراقبت فعال:
نظامی از گزارش دهی است که مسئوولان اجرای طرح آن در مقاطع زمانی از مرکز ارائه خدمات مثل مطب پزشکان،بیمارستان و … بازدید بعمل می آورند تا موارد جدید بیماری یا مرگ ناشی از آن را ثبت و گزارش کنند.
این گزارشات دقیق تر از گزارشات مراقبت غیرفعال می باشد.
اجرای برنامه های مراقبت فعال پرهزینه تر است و راه اندازی آن نیز اغلب مشکل تر است.
خسته نباشید.