پاورپوینت مهارتهای امر به معروف و نهی از منکر


مهارتهای امر به معروف و نهی از منکر چگونه می توان امر به معروف و نهی از منکر با موفقیت حداکثری انجام داد؟ چگونه می توانیم جامعه و محیط اطراف خود را اصلاح کنیم و تعالی ببخشیم؟

جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در قرآن
ریشه های فطری و غریزی(هدهد-مورچه)
قرآن(سوره والعصر)
اولین وظیفه انبیا(یکتا پرستی(ان اعبدواالله)- نهی از طاغوت(اجتنبواالطاغوت)
نشانه بهترین امت کنتم خیر امه اخرجت للناس تامرون بالمعروف وتنهون عن المنکر تومنون بالله(سوره آل عمران-آیه110)ان الله یامر بالعدل والاحسان(سوره نحل 90) (بقره-آیه268)
اذ قال لابیه و قومه ما هذه التماثیل اللتی انتم لها عاکفون(انبیاء52)

جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در روایات
حکمت 374 و 252 نهج البلاغه
پیامبرگرامی اسلام(ص): هرکس ترک امر به معروف و نهی از منکرکند باید آماده جنگ با خدا شود

امام محمد باقر(ع):
"انَّ الامرَ بِالمَعروفِ وَ النَّهیَ عَنِ المُنکَرِ سَبیلُ الانبیاءِ، وَمِنهاجُ الصُّلَحاءِ، فَریضَهٌ عَظیمَهٌ بِها تُقامُ الفَرائضُ، وتَامَنُ المَذاهِبُ، وتَحِلُّ المَکاسِبُ، وتُرَدُّ المَظالِمُ، وَتَعمُرُ الارضُ، وَیُنصَفُ مِنَ الاعداءِ، وَیَستَقیمُ الامرُ."
"امر به معروف و نهى از منکر راه و روش پیامبران و شیوه صالحان است ، فریضه بزرگى است که دیگر فرایض به واسطه آن بر پا مى‏شود، راه‏ها امن مى‏گردد و درآمدها حلال مى‏شود و حقوق پایمال شده به صاحبانش برمى‏گردد، زمین آباد مى‏شود ،(بدون ظلم) حق از دشمنان گرفته مى‏شود و کارها سامان مى‏پذیرد".

امام علی(ع): وما اعمالُ البرِّ کُلُّها و الجِهادُ فی سبیل اللهِ، عندَ الامرِ بالمعروفِ و النَّهی عن المنکر کنفثه فی بحر لجی
حکمت 374

آثار و برکات
معنوی
1- اصلاح خود انسان
امیر المومنین (علیه السلام) به فرزندشان امام حسن مجتبی (علیه االسلام) فرمودند:
َامُر بِالْمَعْرُوفِ تَکُنْ مِنْ اَهْلِهِ. امربه معروف کن تا از اهل معروف شوى.
نهج البلاغه، نامه31
2- شرکت در پاداش نیکی ها
هرکس مردم را به کار خیر راهنمایی و سفارش و دعوت کند، و مردم به خاطر دعوت او آن کار را انجام دهند، دعوت کننده در پاداش شریک می شود؛ بدون آن که از اجر دیگری کاسته شود. (همچنانکه) اگر کسی دیگری را به کار خلاف و انحراف دعوت کند، در کیفر مفاسد او شریک است.
وسائل الشیعه، ج11، ص 398.
3- نجات از قهر خدا
امیرالمومنین (علیه السلام) فرمودند:
هرکس منکرو خلافی را دید و قلباً از آن ناراحت شد، همانا از قهر خدا نجات پیدا کرده است؛ و هرکس با زبان از کار خلاف نهی کرد، به پاداش رسیده است.
وسائل الشیعه، ج11، ص 405.

اقتصادی
امام علی (علیه السلام) می فرمایند:
"پشتوانه مومنان و وسیله تحقیر کفار، امر به معروف و نهی از منکر است."
نهج البلاغه ، حکمت 31
امام باقر علیه السلام:…کسب ها حلال و زمین ها آباد می شود.
پیامبر (ص):با گناهکاران معامله نکنید.(بایکوت تجار خلافکار):نتیجه اصلاح بازار
اجتماعی
جامعه رستگار (ال عمران 104)/شامل دعای مومنین در نماز(ال عمران 114)/امام صادق (علیه السلام)سکوت شما مارا خانه نشین کرد../فریاد بر سر اسرائیل از طرف همه کشور های اسلامی نتیجه پس دادن مناطق اشغال شده به اعراب
آثار و برکات

آثار ترک امر به معروف و نهی از منکر
1- جامعه ساکت مرده است(ولکم فی القصاص حیاهّ)(سوره بقره 179)
2-سیمای افراد ساکت در قیامت(بوزینه و خوک)
در آیات سوره اعراف به سه گروه اشاره شده است ( این داستان به اصحاب سَبت معروف است )
گروهی از فرمان الهی سرپیچی کردند، مسخ شده و به شکل بوزینه در آمدند.
گروه دوم افرادی بودند که در برابر گروه اول ساکت بودند و آن ها را نهی از منکر نمی کردند. اینان نیز به عذاب سختی از جانب خداوند مبتلا شدند.
گروه سوم که مجرمان را نهی از منکر می کردند، نجات پیدا کردند.
در واقع امر به معروف و نهی از منکر سبب نجات این گروه شد.

3-کسانی که سکوت را شکستند(ابن سکیت)(معلم فرزندان متوکل)

آثار شوم منکر
خطبه 7نهج البلاغه
(نفوذ تدریجی و گام به گام شیطان)
(فباض)تخمگذاری شیطان در روح انسان
(وفرح فی صدورهم)جوجه ها از تخم بیرون می آیند
(ودب)حرکت در روح انسان
(ودرج فی حجورهم)در دامن انسان راه می افتد
(ونطق بالسنتهم)وحرف خود را با زبان آنان می زند
(فرکب بهم الزلل) و به واسطه این افراد سبب لغزش دیگران را فراهم می کند

مرتبه اوّل: اظهار محبّت و انزجار قلبی
مرتبه دوم: امر و نهی زبانی
مرتبه سوم: امر و نهی عمل(یَدی) (با قدرت و اجبار)
مراتب امر به معروف و نهی از منکر

مقام معظم رهبری :
امر به معروف یک مرحله ی گفتن و یک مرحله عمل دارد ، مرحله عمل یعنی اقدام با دست و زور ، این مرحله امروز به عهده حکومت است و باید با اجازه ی حکومت انجام بگیرد ولاغیر اما گفتن با زبان بر همه واجب استو همه باید آن را بدون ملاحظه انجام بدهند.

1. تبسّم و خوش رویی
2. پیشتازی در انجام معروف
3. نمایش علمی– عملی
4. تغافل و به روی نیاوردن
5. عفو و گذشت بازدارنده
6. عکس العمل رفتاری
7. قطع کردن صحبت مخاطب یا ترک جلسه
8. بی توجهی و سلام نکردن
9. تعاون در معروف و عدم تعاون بر منکر
10. اِعراض و عدم مجالست
11. قهر کردن و قطع هرگونه رابطه
شیوه‎ها و روش‏های قلبی
حداقل امر به معروف و نهی از منکر تنفر قلبی است؛ معمولاً در اشارات رفتاری ملاحظه می شود مثل عبوس کردن چهره، اخم کردن، روبرگرداندن، لب گزیدن، ترک محل گناه و … .

1. ایجاد ارتباط و محبّت
2. آماده‎سازی
3. زیبایی بیان و سخن
4. شفافیت و رسایی بیان
5. روش تایید و سپس تغییر
6. آسان‎سازی
7. تحریک عواطف
8. مماشات و تدریج
9. امید دادن و بازسازی روانی
10. ایجاد درد و احساس
شیوه‎ها و روش‏های زبانی

11. انتقاد از کار نه شخص
12. بیان منافع و ضررها
13. وعده و وعیدهای الهی
14. برخورد غیر مستقیم
15. روش سوالی و استفهامی
16. تمثیل و تشبیه
17. جدال احسن
18. ملامت و نکوهش
19. اظهار ناخشنودی و تنفر
20. استفاده از روش نوشتاری
شیوه‎ها و روش‏های زبانی

از آنجا که امر به معروف و نهی از منکر زبانی از رایج ترین و موثرترین راه های امر و نهی به شمار می رود، رعایت نکات زیر اثر اجرای این فریضه را بر مخاطب بیشتر خواهد کرد:
شیوایی:
در امر و نهی زبانی باید از بهترین کلمات و جملات ممکن استفاده کرد؛ قطعاً بیان شیوا و بلیغ در مخاطب اثر بیشتری خواهد گذاشت و سخن را شنیدنی تر جلوه خواهد داد. از این رو رعایت نکات بلاغت و شیوایی سخن ضریب اثر کلام را در مخاطب بیشتر می کند.
نکات مهم در امر به معروف ونهی ازمنکر زبانی

2. صراحت:
صراحت کلام در امر و نهی زبانی باید به گونه ای باشد که مخاطب به سرعت متوجه موضوع شود. عدم رعایت صراحت لازم در بیان امر و نهی و استفاده از گوشه و کنایه های ناشیانه و بی ربط مخاطب را سردرگم و امر و نهی را بی تاثیر خواهد کرد.
نکات مهم درامر به معروف ونهی از منکر زبانی

3. اختصار
کلام باید تا جایی که ممکن است مختصر و مفید فایده باشد، اطاله کلام در امر به معروف و نهی از منکر و گرفتن وقت زیاد از مخاطب باعث دلزدگی وی خواهد شد و باعث می شود مخاطب در اتخاذ موضع مخالف مصمم تر شده و لجبازی کند.
نکات مهم در امر به معروف ونهی از منکر زبانی

4. متانت
رعایت متانت و ادب در امر به معروف و نهی از منکر، سخن آمر و ناهی را شنیدنی تر و اثر آن را بیشتر می کند.
مثلاً اگر به کسی که دیگران را مسخره می کند گفته شود: «انسان با شخصیت دیگران را مسخره نمی کند» با این جمله که گفته شود:«بی مزه گی نکن» تفاوت بسیار دارد.
جمله اول را مخاطب قطعاً با میل و رضایت بیشتری گوش می کند؛ و در مقابل جمله دوم به احتمال زیاد موضع گیری مخالف خواهد داشت.
نکات مهم در امر به معروف ونهی از منکر زبانی

5. جدیت
الفاظ تذکر و امر و نهی باید جدی و به دور از هرگونه شوخی، هزل و تسامح باشد.
اگر در امر و نهی زبانی و کلام، آمر و ناهی موضوع را به مسخره بگیرد، مخاطب نیز به موضوع اهمیتی نخواهد داد و مطلب را به شوخی و مسخره می گیرد.
جدیت داشتن در کلام ضریب نفوذ و اثر کلام را بیشتر خواهد کرد.
نکات مهم در امر به معروف ونهی ازمنکر زبانی

6. اعتدال
کلمات باید از هرگونه افراط و تفریط به دور باشد. مثلاً نباید در امر و نهی مکروه را حرام جلوه داد یا گناه و معصیت صغیره را بزرگ و کبیره دانست یا برعکس گناه کبیره را کوچک شمرده و آن را صغیره جلوه داد.
نکات مهم در امر به معروف ونهی ازمنکر زبانی

7. سلامت اخلاقی بدون عصبانیت
اگر چه گناه گنهکار و ارتکاب آن باعث ناراحتی و عصبانیت آمر و ناهی می شود، اما تذکر دهنده نباید برای امیال شخصی و تخلیه عصبانیت خود به گنهکار توهین کند یا ناسزا بگوید. این کار اثر بسیار بدی خواهد داشت و گنهکار را بر گناه خود مصمم تر و در مقابل حرف حق لجوج تر خواهد کرد. در حالی که هدف از امر به معروف و نهی از منکر اصلاح دیگران و در نهایت جامعه است و امر و نهی با دخالت امیال شخصی و عصبانیت و توهین فایده ای ندارد حتی شرایط را بدتر و آلوده تر می کند.
نکات مهم در امر به معروف ونهی ازمنکر زبانی

8. عطوفت
کلمات مورد استفاده در امر و نهی باید با مهربانی و محبت آراسته باشد. استفاده از کلماتی که نماد عطوفت و نزدیکی با مخاطب است، سبب می شود که مخاطب امر و نهی با آمر یا ناهی احساس بهتری داشته باشد و این باعث صمیمیت بیشتر می شود و از این صمیمیت و نزدیکی، پذیرش مخاطب را بالا برده و اثر تذکر را زیاد می کند.
البته که در امر به معروف و نهی از منکر اصل بر مهربانی و عطوفت است، اما در جایی که لازم است بنا به تشخیص صحیح و با فکر و درایت، برخورد جدیت و غلظت بیشتری انجام شود.
نکات مهم در امر به معروف ونهی ازمنکر زبانی

9. اکرام و احترام
استفاده از ادبیات محترمانه و اکرام شخصیت مخاطب در کلام بسیار مهم است. آنچنان که عدم رعایت این نکته در ذهن مخاطب این را متبادر می کند که آمر یا ناهی قصد توهین و تحقیر وی را دارد، از این رو در کمترین عکس العمل هیچ توجهی به کلام آمر یا ناهی نمی کند و حتی ممکن است برخوردی تند نماید.
البته این احترام باید به اندازه و در حد مورد نیاز باشد و نباید در حالت افراطی تبدیل به تواضع بیش از حد در مقابل گنهکار شود و برای وی ذهنیت دیگری ایجاد کند.
نکات مهم در امر به معروف ونهی ازمنکر زبانی

10. سلام کردن
سلام کلید ارتباط و گفتگو است، وقتی که در پی سلام کردن ارتباط برقرار شد، قسمتی از ماموریت انجام گرفته است و راه برای ادامه کار گشوده می گردد.
نکات مهم در امر به معروف ونهی ازمنکر زبانی

1. پذیرش: در صورتی که مخاطب امر به معروف یا نهی از منکر را پذیرفت شایسته است آمر یا ناهی او را با جملاتی مثل:«امیدوارم همیشه در انجام این وظیفه موفق باشید» یا «خدا شما را از نیکان روزگار قرار دهد» دعا کند و شکر خدا را بجای آورد. این کار باعث می شود که صداقت وی بر مخاطب اثبات شود و همچنین تاثیر بیشتر امر و نهی و استمرار تاثیر را به دنبال داشته باشد.
2. سکوت: در صورتی که مخاطب امر به معروف یا نهی از منکر در مقابل امر یا نهی سکوت کرد، این سکوت می تواند علامت رضایت و پذیرش باشد یا نشانه ناخشنودی و رد امر و نهی؛ در هر صورت در این حالت وظیفه آمر و ناهی پایان یافته است.
3. مخالفت: در صورتی که مخاطب امر به معروف یا نهی از منکر موضع انکار و مخالفت گرفت و امر به معروف یا نهی از منکر را نپذیرفت، بحث موضع گیری آمر یا ناهی پیش می آید.
موضع گیری گنهکاران پس از تذکر آمر یا ناهی

در صورتی که مخاطب امر به معروف یا نهی از منکر موضع انکار و مخالفت گرفت و امر به معروف یا نهی از منکر را نپذیرفت، بحث موضع گیری آمر یا ناهی پیش می آید که شامل:

1. سکوت: سکوت در برابر گنهکار در اکثر موارد به ضعف به حساب می آید زیرا فرد خاطی گمان میکند مخالفت او صحیح و بی پاسخ است و حق با اوست.
2. ارائه پاسخ های کلی: این از جواب ندادن و سکوت بهتر است. دادن پاسخ های کلی مثل:«من به وظیفه ام عمل کردم حال نوبت شماست»یا«من شما را به دستور خدا آگاه کردم حال نوبت شماست».
3. دادن پاسخ مستقیم به مخالف: آمر یا ناهی باید با درایت، هوشمندی و حاضر جوابی پاسخی مستدل و مستقیم به مخالف بدهد تا با سکوت نکردن وی، فرد خاطی بداند که رفتار و مخالفت او با امر به معروف و نهی از منکر درست و به حق نیست و قطعاً پاسخی محکم خواهد داشت.
موضع گیری آمر و ناهی در پی مخالفت خاطی با امر به معروف و نهی از منکر

آزادم بله؛ آزادی که گناه می کنی؛ اگر بنده خدا بودی گناه نمی کردی.
به تو مربوط نیست به خدا که مربوط است، من دستور خدا را گفتم.
شما چه کاره هستید دوست شما؛ مامور خدا.
مزاحم نشو توصیه به نیکی مزاحمت است؛ خیر خواهی مزاحمت است؟.
برو به کار خودت برس در حال حاضر مهمترین کار من همین است؛ چون خدا امر کرده.
به خودم مربوط می شود به خدامربوط نمیشود؟. اینجا محیط اجتماع است، به همه مربوط می شود.
لازم نیست ما را امر به معروف کنید اما خدا لازم می داند.
مملکت صاحب دارد صاحب مملکت مرا امر کرده. یا چون حساب و کتابی هست من یادآوری می کنم.
گناه من یک مسئله شخصی است گناه شخصی هم مخالفت با خداست و باید ترک شود.
10. دوست دارم این کار را می کنم اما خدا دوست ندارد شما چنین کاری را بکنید.
11. قلب آدم پاک باشد این کارها مهم نیست آدم گنهکار قلب پاک ندارد. گناه قلب را آلوده می کند.
12. نیازی به نصیحت ندارم کسی که خطا می کند نیازمند نصیحت است.
13. دیگران بدتر از ما هستند این مجوز گناه شما نیست . هر کسی باید پاسخگوی عمل خود باشد.
14. تعصب نداشته باش چرا نسبت به پروردگارم تعصب نداشته باشم.
15. ما گرفتار شده ایم ولی همیشه امکان بازگشت وجود دارد مهم این است که زنده ای و فرصت داری.

چند نمونه سوال و جواب تذکر دهند و خاطی

1. زمینه سازی و فرصت آفرینی
2. رعایت اصل شایسته سالاری
3. اِشراف اطّلاعاتی
4. اهتمام به مسائل خانوادگی
5. تشویق ضابطه­مند
6. مدیریت زمان
7. فضا های مجازی
8. بصیرت افزایی
9. ارشاد و راهنمایی
10. قاطعیّت در اجرای قانون
شیوه‎ها و روش‏های یدی

اصل تــاثیر

احتمال تاثیر(شیوه تعبدی نیست وواگذار به عقل شده است)
احتمال اثر شرط وجوب است،اگر بدانید اثر نمی کند بر شما واجب نیست نه انکه ممنوع باشد:
ممکن است سخن فعلا اثر نکند. سندعدم تاثیر آنی(واقعه عاشورا)
فضاسازی یک ارزش است(حی علی الصلوه)
لذت گناه را از کام گناهکار می گیریم
عذر برای ما و اتمام حجت بر گنهکار

مقام معظم رهبری می فرمایند:
« احتمال اثر همه جا قطعی است مگر نزد حکومت های قلدر و سلاطین!»

منظور از داشتن احتمال اثر؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟

حضرت امام خمینی(ره) می فرمایند :
" در امر به معروف و نهی از منکر لازم نیست که صد در صد به نتیجه برسیم ، حتی اگر یک درصد هم اثر داشته باشد، امر به معروف و نهی از منکر واجب است.
" اگر رفت و آمد با گناه کار از مقدار گناه یا زمان گناه یا نوع گناه می کاهد این رفت و آمد واجب است."
"اگر رفت وآمد با گناه کار در بعضی افراد اثر موقت می گذارد، باز هم واجب است(مثلا رفتن ما به منزل آشنایان سبب شود تا ماهواره را برای ده دقیقه خاموش کنند.)"
"اگر نهی ما از حجم گناه کم می کند ولی گناه را ریشه کن نمی کند، باز هم واجب است (مثلا تذکر به یک خانم بی حجاب باعث شود تا مقداری روسری خود را جلو بکشد.)"

احتمال ضرر و خطر
مائده54(آنان از هیچ سرزنشی نمی هراسند)
لقمان 17(نمازبه پاداروامربه معروف ونهی ازمنکرنماودرانجام این وظیفه برآنچه به تومیرسد صبروتحمل کن که این پشتکاری نیازبه صلابت وعزم واراده ای قوی دارد.)
حمایت از آمرین به معروف(تبعید ابوذرتوسط خلیفه ی سوم وشکستن سکوت امام وبدرقه ایشان)

داشتن مفسده یعنی : چیزی را که به دست می آوریم در مقابل چیزی که از دست می دهیم کمتر باشد. مثلا فردی برای آشغال انداختن به کسی تذکر می دهد و او اهل این است که فحش ناموسی بدهد. اما اگر موضوع مهم باشد، مثلا قرآن به خطر افتاده باشد، این جا مرز ندارد و گاهی لازم است جان هم فدا شود

توجیهات بهانه جویان
گناه دیگران به ما کاری ندارد(سوراخ کردن کشتی-عیسی به دین خود، موسی به دین خود، هر کی در قبر خود)(جرم درجامعه قابل سرایت است محیط اطراف سیگاری،دروغ موجب بی اعتمادی درجامعه)
مانع آزادی مردم است(توقف اتومبیل توسط پلیس)
حیا و خجالت(مورد انتقاد اسلام)
ترس(مشتری ویا خریدار کم شود /موجب ازدست دادن دوستان/بی اعتنایی به سخن/تهدید و انتقاد)
با یک گل بهار نمیشه(پاداش بیشتر درفضای مرگبار وساکت)
انحراف فکری(اگه خدا می خواست خودش هدایتشون می کرد)
توقع نابجا(هدایت حتی یک نفر بهتر از آنچه خورشید بر ان می تابد.)
دیگران هستند
امروز بگویم فردا چه می شود
ترک وظیفه به گمان خودسازی(فراریان جنگ تبوک به بهانه گناه دیدار دختران)
کار از کار گذشته(ناامیدی)(نجات از مرگ با قطره ای آب ولی بگوید باید به فکر ابرسانی سراسری باشیم

عوامل نپذیرفتن امر ونهی
الف)عوامل درونی
1- جهل
2-تعصب(مانند دود جلوی چشم)(چرا قرآن به زبان عربی)
3-تکبر(نشانه تکبر آنست که حرف حق را نپذیری)
4- لقمه حرام
ب) عوامل بیرونی
1- تبلیغات سوء(مردم انبیاء را مجنون،یوسف را متهم،حضرت علی را واجب القتل،امام حسین را شورشی،وخدمت به یزید را عبادت دانستند)
2- تعارضات تربیتی(مدرسه وخانه جهت اقامه نماز،صرفه جویی درسخن واسراف در عمل)
3-طاغوت ها(یصدون عن سبیل الله)
4-مشکلات اقتصادی(تامین نیازمندی های اولیه مردم زمینه دعوت به عبادت،فدک)

وظایف آمران به معروف و ناهیان از منکر
1- اهل توبه و سجده و رکوع و قیام(توبه 112)
2- عدم توقع مادیات از مردم(هود29)
3- گفتار و بیان
الف)حق و دلپسند(فاطر 10)(کلم الطیب)
ب)به بهترین بیان(بقره 83)(انعام 108)(حسنا، لاتسبوا)
4- سخنان منطقی(بقره111)(انبیاء24)(نمل64)(قصص75)
5- پرهیز از تحقیر دیگران
6- استفاده از کلمات عاطفی و نرم(شعرا142)(طه44)(انبیاء برادر مردم،سخن نرم با فرعون)
7-دوری از قضاوت عجولانه(ثم لتسئلن یومئذ من النعیم)
8- میانه روی
9- مجبوبیت و نفوذ کلام
10- کسب آگاهی(حدیث حسینی)
11- عمل به گفتار(با عمل خود مردم را دعوت کنیم)(صف2)(انعام 66)(دهر2)(لم تقولون مالا تفعلون)
12- انتقاد از کار خلاف نه شخص خلافکار(شعرا167)
13- اکتفا به حداقل(انفال66)(حکم روزه وجهاد وزکات بعد 15 سال از بعثت)
14-عدم تجسس(دنبال کشف منکر نرویم)(حجرات12)
15- نهی از منکر نه حسادت(توبه58)

صفات و شرایط آمر و ناهی
با اراده،شجاعت و قاطعیّت (ضمن انعطاف و مهربانی) شجاع انقلابی ومجاهدبودن
برای خدا(استمداد از خدا و توکّل بر او- شروع با بسم الله الرحمن الرحیم)
آگاهی به احکام امر به معروف و نهی از منکر(شناخت معروف و منکر و احکام آن)
سعه صدر و بردباری(پیامبران)
حسن خلق و نرم خویی (پزشک-پدر- منجی)(واکنش در مقابل عذرخواهی برادران یوسف)
هرگز خود را بهتر ندانیم(عدم شتاب در عیبجوئئ دیگران)

از کجا شروع کنیم؟
خودمان(صف3)(ای کسانی که ایمان آورده اید،چرا آنچه می گویید عمل نمی کنید)
خانواده(احزاب59)
نسل نو(نامه 31 نهج البلاغه)امام علی علیه السلام :..اموزش نوجوان مانند نقش برسنگ ماندگاراست)
همسایگان

شیوه های امربه معروف ونهی از منکر
8 اصل موفقیت در امر به معروف و نهی از منکر:
برای انتخاب روش درست و موثرترین راه کار توجه به اصول و ملاحظات اساسی زیر ضروری است:
پیشگامی: خود سازی و شروع از خود، سرلوحه موفقیت در امر و نهی است «کونوا دعات الناس بغیر السنتکم»
اولویت بندی: تعیین ارجحیت و تشخیص اینکه کدام منکر یا معروف مهمتر است و از کجا باید شروع کنیم.
مخاطب شناسی: شناخت مخاطب و انتخاب روش با رعایت تناسب بین آمر و ناهی با مخاطب.
موقعیت شناسی: تشخیص شرایط محیطی و اقتضائات.
رعایت مراتب: پرهیز از زیاده روی و فراتر نرفتن از سطح اقدامی که تاثیرگذار است.
استفاده از همه ظرفیت ها: در نظر داشتن همه ظرفیت های ممکن و استفاده از آنها.
استمرار: صبر و حوصله پیگیر داشتن و استمرار کار تا حصول نتیجه.
هوشمندی: اجتناب از مواضع تهمت و مواقع آلودگی.

8 اصل موفقیت در امر به معروف و نهی از منکر (1):
پیشگامی در عمل:
این درست است که حکم شرع برای آمر به معروف و ناهی از منکر شرط یا خصوصیتی تعیین نکرده است و حتی بر فردی که خودش مرتکب منکر می شود امر و نهی را واجب دانسته است، اما اگر فردی بخواهد امر به معروف و نهی از منکر او اثر بیشتری داشته باشد لازم است خصوصیات زیر را داشته باشد:
خودش را از منکر یا ترک معروفی که در آن مورد امر و نهی می کند پاک کرده باشد.
دلسوز باشد و از سر مهربانی امر و نهی کند.(صداقت-صراحت –صمیمیت)
خوش اخلاق، خوش بیان و خوش برخورد باشد.
نیت خود را در هنگام امر و نهی برای خدا خالص کند و از خدا کمک بخواهد.
یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ (صف/2)
کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ اَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ (صف/3).
اَ تَاْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ اَنْفُسَکُمْ وَ اَنْتُمْ تَتْلُونَ الْکِتابَ اَ فَلا تَعْقِلُونَ (بقره/44)
«کونوا دُعاهَ الناسِ بِغَیرِ اَلسِنَتِکُم».
اظهرالناس نفاقا من امر بالطعه ولم یعمل بهاونهی عن المعصیه ولم ینتهه عنها

اولویت بندی
آنچه حاکم اسلامی به عنوان اولویت تعیین می کند از هرچیزی اولی تر است، مثلاً اقتصادمقاومتی جهاد کبیر انقلابیگری نفوذ. اصلاح سبک زندگی
در شرایط متعارف از لحاظ ذاتی معمولاً اولویت ها بدین ترتیب است: اولویت یکم معروف یا منکر سیاسی، یعنی ترغیب به اطاعت از نظام ولایت و نهی از اطاعت طاغوت
. دوم، موضوعات اعتقادی، یعنی ترغیب به پیروی توحید و پرهیز از پیروی آراء باطله و عقاید ضاله.
سوم، معروف یا منکر اقتصادی، مثل ربا، رشا و ارتشا و … و سپس موضوعات اخلاقی مثل روابط زن و مرد، حجاب و … .
اگر بخواهیم در شرایط یا محیط خاص اولویت با امکانات و فرصت محدودی که در اختیار داریم برای امر و نهی اولویت تعیین کنیم، باید نکات زیر را در نظر بگیریم:
الف) منکری که ریشه سایر منکرات است مثل ماهواره و…..که مقدمه ده ها منکر است بر منکرات جزئی تر ارجحیت دارد.
ب) منکری که شیوع و بروز گسترده تری در جامعه دارد و موجب عادی شدن فساد در نافرمانی از اسلام در جامعه می شود، نسبت به آنچه که کمتر شایع است ارجحیت دارد.
ج) محیط هایی که به آمر و ناهی نزدیک تر است بر محیط های دورتر ارجحیت دارد، خانواده، جمع دوستان و همکاران، محله محل سکونت فرد در اولویت است.
8 اصل موفقیت در امر به معروف و نهی از منکر (2):

مخاطب شناسی و رعایت شخصیت مناسب
امام صادق (ع) می فرمایند: آمر باید با تفاوت های اخلاقی مخاطبان آشنا باشد، تا با هر کدام مطابق شان و شخصیت خودشان رفتار کند.
وقتی یک معلم می خواهد دانش آموز خود را امر و نهی کند، دانش آموز می خواهد دانش آموز دیگر را امر و نهی کند، یا دانش آموز منکری را از معلم خود دیده و می خواهد امر و نهی کند؛ در هر یک از موارد شیوه امر و نهی بسیار متفاوت خواهد بود.
امر و نهی کننده می باید در انتخاب روش نکات زیر را در نظر داشته باشد:
منزلت اجتماعی مخاطب.
سن مخاطب و تناسب آن به سن خودش.
نوع رابطه و میزان صمیمیت یا تعارض خود با مخاطب.
خلق و خوی مخاطب (نرم خو و نقد پذیر یا سرسخت، تند و …) .
جنسیت مخاطب.
در هر صورت آنچه مهم است حفظ کرامت انسانی مخاطب است، جز در مواردی مانند آن که امر به معروف و نهی از منکر در مقابل طاغوت ها و طاغوتچه ها است، اگر شخصیت مخاطب را در هم بکوبیم نتیجه آن معکوس خواهد بود.
یکی از ارکان موفقیت در امر به معروف و نهی از منکر دست گذاشتن بر نقاط قوت مخاطب است. برای تشویق فرد به دوری از منکر و یا عمل به معروف بهترین راه یادآوری نقاط مثبت وی است.
8 اصل موفقیت در امر به معروف و نهی از منکر (3):

موقعیت شناسی وفرصت سازی
فرصت شناسی و موقعیت شناسی از رموز موفقیت در امر به معروف و نهی از منکر است.
وقتی مخاطب عصبانی است معمولاً امر و نهی بر او اثر معکوس دارد.
وقتی به مخاطب لطف و احسانی می کنید معمولاً آماده ترین وضعیت برای پذیرش امر به معروف ونهی از منکر را فراهم کرده اید.
امر به معروف و نهی از منکر به مخاطب در جمعی که اکثراً با متخلف همراهی می کنند و جانب او را می گیرند ممکن است اثر معکوس داشته باشد.
امر به معروف و نهی از منکر به مدیر در حالی که در جمع زیر دستان خودش است، به پدر یا مادر، جلوی چشم فرزندان، به معلم در مقابل دانش آموزان، امر به معروف و نهی از منکر در شرایط نا آرام، درحال عجله مخاطب و … در اغلب موارد اثر معکوس دارد و باید فرصت مناسب تری را برای امر و نهی انتخاب کرد مگر آنکه تنها فرصت ما برای امر یا نهی باشد، و موقعیت دیگری برای رویارویی با مخاطب نداشته باشیم و یا فرصت از دست برود.
گاهی لازم است برای موفقیت در امر به معروف و نهی از منکر شرایط خاصی را فراهم آوریم؛ و موقعیت ایجاد کنیم، مثلاً طرح دوستی بریزیم و یا اینکه مخاطب را دعوت کنیم و در یک فضای صمیمی، ضمن پذیرایی از او را امر و نهی کنیم.
ولی با منکری که در خیابان برخورد می کنیم و عامل آن را فقط برای همان یک بار می بینیم امکان اینطور برنامه ریزیها نیست و اگر سایر شرایط فراهم است، می باید به وظیفه، ولو حداقلی آن عمل کنیم.
8 اصل موفقیت در امر به معروف و نهی از منکر (4):

رعایت مراتب
در احکام مراتب امر به معروف و نهی از منکر آمده است:
٢٨٠٤ براى امر به معروف و نهى از منکر مراتبى است. و جایز نیست با احتمال حاصل شدن مقصود از مرتبه پایین، به مراتب دیگر عمل شود.
٢٨٠٥ مرتبه اول: آنکه با شخص معصیت کار طورى عمل شود که بفهمد براى ارتکاب او به معصیت، این نحو عمل با او شده است. مثل اینکه از او رو برگرداند،یا با چهره عبوس با او ملاقات کند، یا ترک مراوده با او کند و از او اعراض کند، به نحوى که معلوم شود این امور براى آن است که او ترک معصیت کند.
٢٨١٣ مرتبه دوم از امر به معروف و نهى از منکر، امر و نهى به زبان است.پس با احتمال تاثیر و حصول سایر شرایط گذشته، واجب است اهل معصیت را نهى کنند، و تارک واجب را امر کنند به آوردن واجب.
٢٨١٨ مرتبه سوم: توسل به زور و جبر است. پس اگر بداند یا اطمینان داشته باشد که ترک منکر نمى‏کند یا واجب را به جا نمى‏آورد، مگر با اعمال زور و جبر،واجب است. لیکن باید تجاوز از قدر لازم نکند. (رساله توضیح المسائل امام خمینی«ره»)
از این رو همیشه می باید به حداقل اقدامی که می تواند اثر بخش باشد بسنده کنیم و زیاده روی نکنیم.
8 اصل موفقیت در امر به معروف و نهی از منکر (5):

استفاده از همه ظرفیت ها
اغلب ما تصور می کنیم که امر به معروف و نهی از منکر فقط این است که اگر ارتکاب منکر یا ترک معروف را دیدیم خودمان تذکر بدهیم و چون در آن تذکر اثری نمی بینیم از آن منصرف می شویم، حال آنکه اینطور نیست بلکه شخص مکلف باید از همه ظرفیت های مشروع و قانونی که می توان جلوی یک منکر را گرفت و یا معروفی را رواج داد استفاده کند.
مثلاً مخاطب به حرف من گوش نمی کند ولی به حرف پدر یا معلمش گوش می کند، پس باید از طریق پدر یا معلمش او را امر و نهی کنم. گاهی ممکن است یک متخلف بر کار خلاف خود اصرار دارد و به حرف یک نفر گوش نمی کند. اگر می توانیم ده نفر را بسیج کنیم که به او بگویند باید این کار را بکنیم. ممکن است صد نفر به یک متخلف پیامک بزنند و با اعلام ناخشنودی از کار زشت او بخواهند کار زشت را کنار بگذارد.
گاهی می توانیم با ابزار تشویقی که در اختیار داریم فردی را به عمل به معروفات واداریم یا با محروم کردن متخلف از امکاناتی که در اختیار ماست او را از منکر نهی کنیم.
تکلیف فقط امر و نهی و نیست، بلکه شخص مکلف باید همه امکانات، ابزار و ظرفیتهایی را که می تواند بازدارنده متخلف از منکر یا وادار کننده او به معروف باشد را بکار گیرد.
وقتی قوم لوط می خواستند کار شنیعی با میهمانان آن حضرت انجام دهند، لوط پیامبر (ع) برای منصرف کردن آنها از منکر به آنها پیشنهاد ازدواج با دخترانش را داد. «قال هولاء بناتی هن اطهر لکم»
8 اصل موفقیت در امر به معروف و نهی از منکر (6):

استمرار
اگر یک بار امر به معروف یا نهی از منکر کردیم، تاثیر نکرد، ممکن است بار دوم تاثیر کند یا بار چندم.
اگر دیگری امر و نهی کرده و تاثیر نداشته، ممکن است امر و نهی ما موثر واقع شود.
نباید از پیگری دلسوزانه و استمرار امر و نهی خسته شد. موارد زیادی از امر به معروف و نهی از منکر موفق وجود دارد که در نوبت های اولیه کاملاً ناموفق بوده و حتی با عکس العمل تند مخاطب مواجه شده، لکن بر اثر استمرار به بار نشسته است.
معمولاً هیچ متخلفی اولین بار که به مصرف مواد مخدر و یا شرکت در یک دزدی دعوت می شود، جواب مثبت نمی دهد و غالباً اصرار متخلفان سابقه دار کم کم عزم و اراده او را سست می کند و به کار خلاف می کشد. کار درست هم همین طور است، نباید به یک بار گفتن قانع شویم، باید آنقدر استمرار دهیم تا به نتیجه برسیم.
8 اصل موفقیت در امر به معروف و نهی از منکر (7):

هوشمندی
امر به معروف و نهی از منکر باید به گونه ای باشد که آمر و ناهی در مظان اتهام قرار نگیرند.
مثلاً یک پسر جوان وقتی به یک دختر بد حجاب ناشناس تذکر بدهد، به راحتی در مظان اتهام متلک گویی، قرار می گیرد.
برای دور کردن یک گروه جوان آلوده و منحرف از فساد، آمر و ناهی جوان نمی تواند برود جزء محفل آنها شود تا آنها را ارشاد کند، در هر صورت در امر به معروف و نهی از منکر باید از مواضع تهمت دوری کرد باید از قرار گرفتن در شرایطی که موجب آلوده شدن خود ما می شود پرهیز کنیم.
8 اصل موفقیت در امر به معروف و نهی از منکر (8):

آشکار یا پنهان.
مستقیم یا غیر مستقیم.
استدلالی یا احساسی.
فردی یا دسته جمعی.
ایجابی یا سلبی.
مردمی یا حاکمیتی.
دفعی یا تجربی.

اتخاذ هرکدام از روش های بالا بستگی کامل به اولویت موقعیت شرایط محیط، وضعیت مخاطب و ظرفیت های امر و نهی کننده دارد. مهارت در امر به معروف و نهی از منکر یعنی اینکه بتوانیم با رعایت اصول 7 گانه موفقیت آفرین از میان روش های بالا در هر مورد مناسب ترین روش ها را انتخاب کنیم.
روش های 7 گانه امر به معروف و نهی از منکر

آشکار یا پنهان:
در شرایط متعارف هر قدر امر و نهی پنهان تر باشد بهتر است. هر قدر آشکارتر کنیم، موجب شیوع منکر می شود.
هر قدر آشکارتر عمل کنیم شخصیت مخاطب را می شکند.
هر قدر آشکارتر عمل کنیم احتمال عکس العمل مخالف در مخاطب بیشتر است.
البته در جاهایی هم باید امر به معروف و نهی از منکر هر قدر آشکارتر باشد مانند جایی که لازم است در مقابل یک منکر بزرگ مثل طاغوت، از مومنان یارگیری کنیم.
کدام روش امن تر و موثر تر است(1)؟

مستقیم یا غیر مستقیم:
در شرایط متعارف هر قدر امر به معروف و نهی از منکر غیر مستقیم باشد بهتر است. اما در بعضی جاها مثلاً جایی که شخصیت امر و نهی کننده خودش یک عامل مهم موفقیت و تاثیرگذاری است نمی شود از اقدام مستقیم صرف نظر کرد.
کدام روش امن تر و موثرتراست(2)؟

استدلالی یا احساسی:
استفاده از استدلال یا احساس کاملاً بستگی به ویژگی های شخصیتی طرفین دارد. طبعاً روش استدلالی و اقناعی نتیجه ای پایدارتر دارد ولی در خیلی از اوقات، روش های عاطفی و احساسی و یادآوری میراث شهدا و ایثارگران بیشتر از استدلال اثر می کند.
کدام روش موثرتر است(3)؟

فردی یا جمعی:
در شرایط متعارف روش فردی بهتر است، چون مسائل پوشیده تر می ماند. اما در جاهایی اولویت با امر و نهی دسته جمعی است. وقتی متخلف اصرار دارد یا قدرت زیاد دارد که او را مغرور کرده است. یا روش فردی آزمایش شده و جواب نداده است. باید جمعیت را بکار گرفت، کار جمعی می تواند با دعوت متخلف در یک جمع برای تذکر باشد یا با اجتماع در یک نقطه و اعتراض و یا فرستادن پیامک و نامه یا نحوه دیگری که مخاطب بفهمد جمع با او مخالف است و او را امر و نهی می کند.
کدام روش موثرتر است (4)؟

ایجابی یا سلبی:
تا جایی که می شود از روش های ایجابی و صمیمانه برای امر و نهی باید بهره گرفت کرد.
تلخی تندی و برخورد، همیشه باید آخرین حربه باشد، مگر جایی که یقین داشته باشیم جز با زبان تلخ و جز با برخورد کاری پیش نمی رود.
کدام روش موثرتر است(5)؟

مردمی یا حاکمیتی:
راه کار مردمی چون برای سایر مردم قابل تکرار است بهتر است.
راه کار مردمی چون امکان استمرار بیشتری دارد بهتر است.
راه کار مردمی چون هزینه ای برای کشور ندارد بهتر است.
راه کار مردمی چون متخلف احساس می کند اگر اصلاح نشود در میان مردم منزوی خواهد شد موثر تراست.
راه کار مردمی چون روی خود آمر و ناهی هم تاثیر دارد بهتر است.
اما وقتی متخلف صاحب قدرت است و خطرناک است و یا امر و نهی های مکرر مردم بی فایده بوده است راه کار حکومتی اجتناب ناپذیر خواهد بود.
کدام روش موثرتر است(6)؟

دفعی یا تدریجی:
در منکراتی که به عادت طولانی بدل شده یا در مواردی که شخصیت مخاطب عمیقاً منحرف شده یا مثلاً منکراتی که قبح اجتماعی آن در محیط زندگی مخاطب کم است نتیجه گرفتن دفعی و ناگهانی معمولاً سخت تر است و اغلب لازم است وقت بیشتری گذاشته شودو پله پله فرد را به اصلاح نزدیک کنیم. در این مورد ارزیابی شرایط و نسبت مخاطب با امر و نهی کننده میزان آلودگی و عمق آن در تصمیم بسیار موثر است. گاهی ممکن است برای رفع یک منکر یک سال با مرتکب آن کار کنیم و پله پله او را از آلودگی پاک کنیم.
کدام روش موثرتر است(7)؟

من می خواهم این واجب فراموش شده اسلام را به یاد شما و ملت ایران بیاورم؛ امر به معروف و نهی از منکر. همه آحاد مردم باید وظیفه امر کردن به کار معروف و نهی از کار بد را برای خود قائل باشند این تضمین کننده حیات طیّبه در نظام اسلامی خواهد بود. عمل کنید تا آثارش را ببینیم.
1368/10/19