1
بسم الله الرحمن الرحیم تاریخچه امر به معروف و نهی از منکر
امر به معروف و نهی از منکر درادیان پیشین
به روایت قرآن
2
3
الف ) به روایت قرآن
1ـ فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکِّرُوا بِهِ اَنْجَیْنَا الَّذینَ یَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَ اَخَذْنَا الَّذینَ ظَلَمُوا بِعَذابٍ بَئیسٍ بِما کانُوا یَفْسُقُونَ [اعراف/165]. و چون هر چه به آنها تذکر داده شد در آن غفلت ورزیدند ما هم آن جماعت را که از کار بد منع می نمودند نجات بخشیدیم و آنان را که ظلم و ستمکاری کردند به کیفر فسقشان به عذابی سخت گرفتار کردیم.
4
3-ُلعِنَ الَّذِینَ کفَرُوا مِنْ بَنِی اِسْرائِیلَ عَلى لِسانِ داوُدَ وَ عِیسَى ابْنِ مَرْیمَ ذلِک بِما عَصَوْا وَ کانُوا یعْتَدُونَ *کافران بنی اسرائیل به زبان داود و عیسی پسر مریم از آن رو لعنت کرده شدند که نافرمانی (خدا) نموده و (از حکم حق) سرکشی می کردند.
کانُوا لا یتَناهَوْنَ عَنْ مُنکرٍ فَعَلُوهُ لَبِئْسَ ما کانُوا یفْعَلُونَ *
[مائده/79-78].
آنها هیچ گاه یکدیگر را از کار زشت خود نهی نمی کردند، و آنچه می کردند بسی قبیح و ناشایسته بود.
5
6
2-لَوْ لا یَنْهاهُمُ الرَّبَّانِیُّونَ وَ الْاَحْبارُ عَنْ قَوْلِهِمُ الْاِثْمَ وَ اَکْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ ما کانُوا یَصْنَعُون [مائده/63]. چرا علما و روحانیون آنها را از گفتار زشت و خوردن مال حرام باز نمی دارند؟ همانا کاری بسیار زشت را پیشه خود نمودند.
7
4- قَدْ کانَتْ لَکُمْ اُسْوَهٌ حَسَنَهٌ فی اِبْراهیمَ وَ الَّذینَ مَعَهُ اِذْ قالُوا لِقَوْمِهِمْ اِنَّا بُرَآوُا مِنْکُمْ وَ مِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ کَفَرْنا بِکُمْ وَ بَدا بَیْنَنا وَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَهُ وَ الْبَغْضاءُ اَبَداً حَتَّى تُوْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ اِلاَّ قَوْلَ اِبْراهیمَ لِاَبیهِ لَاَسْتَغْفِرَنَّ لَکَ وَ ما اَمْلِکُ لَکَ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَیْءٍ رَبَّنا عَلَیْکَ تَوَکَّلْنا وَ اِلَیْکَ اَنَبْنا وَ اِلَیْکَ الْمَصیرُ {ممتحنه/4}
ترجمه:
برای شما مومنان بسیار پسندیده و نیکوست که به ابراهیم و اصحابش اقتدا کنید که آنها به قوم (مشرک) خود گفتند: ما از شما و بتهای شما که به جای خدا می پرستید به کلی بیزاریم، ما مخالف و منکر شماییم و همیشه میان ما و شما کینه و دشمنی خواهد بود تا وقتی که تنها به خدای یگانه ایمان آرید، الاّ آنکه ابراهیم به پدر (یعنی عموی) خود گفت: (اگر ایمان آری) من برای تو از خدا آمرزش می طلبم (که از شرک و عصیان گذشته تو درگذرد) و (هر گاه ایمان نیاوری) دیگر من بر نجات تو از (قهر و غضب) خدا هیچ کاری نتوانم کرد، بار الها، ما بر تو توکل کردیم و رو به درگاه تو آوردیم و بازگشت تمام خلق به سوی توست.
8
9
5- وَ اذْکرْ فِی الْکتابِ اِسْماعِیلَ اِنَّهُ کانَ صادِقَ الْوَعْدِ وَ کانَ رَسُولاً نَبِیا
وَ کانَ یاْمُرُ اَهْلَهُ بِالصَّلاهِ وَ الزَّکاهِ وَ کانَ عِنْدَ رَبِّهِ مَرْضِیا [مریم/55-54].
همیشه اهل بیت خود را به ادای نماز و زکات امر می کرد و او نزد خدایش بنده ای پسندیده بود. و یاد کن در کتاب خود احوال ادریس را که او شخصی بسیار راستگو و پیغمبری عظیم الشان بود.
10
11
6- یا بُنَی اَقِمِ الصَّلاهَ وَ اْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْکرِ وَ اصْبِرْ عَلى ما اَصابَک اِنَّ ذلِک مِنْ عَزْمِ الاُْمُور
ِ[لقمان/17].
ای فرزند عزیزم، نماز را به پا دار و امر به معروف و نهی از منکر کن و (بر این کار از مردم نادان) هر آزار بینی صبر پیش گیر، که این نشانه ای از عزم ثابت (مردم بلند همّت) در امور عالم است.
12
13
پیشینه امر به معروف و نهی از منکر
در اسلام
14
امر به معروف و نهی از منکر در زمان رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم)
عدهاى از جوانان مشرک مکه براى جلوگیرى از ظلم در خانه عبدالله بن جدعان همپیمان شدند که با ظلم برخورد کنند و رسول اکرم(ص)در آن پیمان شریک بود. رسول اکرم(ص)مىفرمود: الان که به مقام نبوت رسیدهام اگر چنین دستهاى فراهم شوند حاضر به همکارى هستم و ترک آن را گرچه با شتران سرخ مو معاوضه نمىکنم.
15
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) سالها هر روز بر در خانه امیرالمومنین و فاطمه زهرا سلام الله علیهما حاضر می شدند و ایشان را با عنوان اهل بیت مورد خطاب قرار داده و ایشان را به نماز امر می فرمودند.
16
پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) در بازار حاضر می شدند و محتکران و کسانی را که در معامله خدعه می کردند را از این عمل نهی می فرمودند.
17
وصیت امام حسین علیه السلام به محمدابن حَنَفِیَّهِ:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ هَذَا مَا اَوْصَى بِهِ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ اَبِی طَالِبٍ اِلَى اَخِیهِ مُحَمَّدٍ الْمَعْرُوفِ بِابْنِ الْحَنَفِیَّهِ اَنَّ الْحُسَیْنَ یَشْهَدُ اَنْ لَا اِلَهَ اِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ جَاءَ بِالْحَقِّ مِنْ عِنْدِ الْحَقِّ وَ اَنَّ الْجَنَّهَ وَ النَّارَ حَقٌّ وَ اَنَّ السَّاعَهَ آتِیَهٌ لا رَیْبَ فِیها وَ اَنَّ اللَّهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ وَ اَنِّی لَمْ اَخْرُجْ اَشِراً وَ لَا بَطِراً وَ لَا مُفْسِداً وَ لَا ظَالِماً وَ اِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْاِصْلَاحِ فِی اُمَّهِ جَدِّی صلی الله علیه و آله و سلم اُرِیدُ اَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ اَنْهَى عَنِ الْمُنْکَرِ وَ اَسِیرَ بِسِیرَهِ جَدِّی وَ اَبِی عَلِیِّ بْنِ اَبِی طَالِبٍ علیه السلام فَمَنْ قَبِلَنِی بِقَبُولِ الْحَقِّ فَاللَّهُ اَوْلَى بِالْحَقِّ وَ مَنْ رَدَّ عَلَیَّ هَذَا اَصْبِرُ حَتَّى یَقْضِیَ اللَّهُ بَیْنِی وَ بَیْنَ الْقَوْمِ بِالْحَقِّ وَ هُوَ خَیْرُ الْحاکِمِینَ وَ هَذِهِ وَصِیَّتِی یَا اَخِی اِلَیْکَ وَ ما تَوْفِیقِی اِلَّا بِاللَّهِ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ اِلَیْهِ اُنِیبُ.
بحارالانوار ج : 44 ص : 329
18
جایگاه و اهمیت امر به معروف
و
نهی از منکر
19
امر به معروف و نهی از منکر از همان روزهاى اول بعثت پیامبر اسلامصلى الله علیه وآله مورد عنایت اسلام بوده است. سوره والعصر که اوائل بعثت در مکّه نازل شده است، در جمله :
«تَواصَوا بِالحَقِّ و تَواصَوا بِالصَّبر»
، اشاره به امر به معروف مىکند و از مومنان مىخواهد تا یکدیگر را به کارهاى حقّ و پایدارى در راه خدا سفارش کنند.
اولین وظیفه انبیا
قرآن مىفرماید: ما در میان هر امّتى، پیامبرى را مبعوث کردیم که مهمترین وظیفه او دو چیز بود: یکى امربه یکتاپرستى که بزرگترین معروفهاست «اَنِ اعْبُدُوا اللّه»، و دوم نهى از اطاعت طاغوتها که بزرگترین منکرهاست. «اِجْتَنِبُوا الطّاغوتَ» سوره نحل، آیه 36.
20
نشانه بهترین امت
قرآن خطاب به مسلمانان مىفرماید: «کُنْتُم خَیرَ اُمَّهٍ اُخرِجَت لِلنّاسِ تَامُرُونَ بِالْمَعروفِ و تَنْهَوْن عن الْمُنکَرِ تُومِنُونَ بِاللّه» شما بهترین امتى هستید که بر مردم ظاهر شدهاید؛ به شرط آنکه امر به معروف و نهى از منکر کنید. سوره آل عمران، آیه 110.
21
22
برترین امر کننده به معروف خود خداوند است:
«اِنَّ اللّهَ یَامُرُ بِالعَدْلِ و الاِحسانِ»
(سوره نحل، آیه 90)
همانا خدا (خلق را) فرمان به عدل و احسان می دهد و به بذل و عطاء خویشاوندان امر می کند و از افعال زشت و منکر و ظلم نهی می کند و به شما پند می دهد، باشد که موعظه خدا را بپذیرید.
چنانکه در نقطه مقابل امر به منکر کار شیطان است: «الشَّیْطانُ یَعِدُکُمُ الفَقرَ و یَامُرُکُم بِالفَحشاء»
(سوره بقره، آیه 268)
شیطان شما را وعده فقر و بی چیزی دهد و به کارهای زشت و بخل وادار کند، و خدا به شما وعده آمرزش و احسان دهد، و خدا را رحمت بی منتهاست و (به همه امور جهان) داناست.
23
24
آمران به معروف، جانشینان خدا در زمین
پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله فرمود: آمران به معروف، جانشینان خدا در زمین هستند.
(تفسیر نمونه، ج 3، ص 38)
25
امر به معروف و نهی از منکر در زمره
بزرگترین و شریف ترین واجبات
امام باقر علیه السلام در مقام شکایت مىفرماید:
افرادى هستند که اگر نماز ضررى به مال یا جانشان بزند، آن را ترک مىکنند؛ همان گونه که امر به معروف و نهى از منکر را که بزرگ ترین و شریف ترین واجبات است، به همین خاطر رها کردند.
(کافى، ج 4، ص 55.)
همه افراد جامعه مسئولند
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم:
کلکم راع و کلکم مسول عن رعیته همه شما سرپرست همدیگر هستید و نسبت به زیر دستان خود مسوولید. بحار الانوار علامه مجلسى ج 72 ص 38
26
تارک امر به معروف و نهی از منکر در مقام دشمنی با خدا
امام صادق علیه السلام می فرماید:
کسى که بتواند جلوى مفاسد را بگیرد، ولى نگیرد، گویا دوست دارد که خداوند متعال معصیت شود. چنین کسى اعلام دشمنى با خدا کرده است.
مستدرک، ج 2، ص 357
27
زمینه جاری شدن همه احکام الهی در جامعه
این امر بدیهی است که اگر همه افراد جامعه به وظیفه خود در رابطه با امر به معروف و نهی از منکر عمل کنند همه احکام الهی در جامعه در معرض اجرا قرار گرفته و هیچ کس به خود اجازه نمی دهد تا به طور علنی سراغ گناهان برود.
28
29