روستای آرپادرسی استاد:خانم میر فخرایی دانشجو: سعید اعلایی و ولی بابایی ترم: بهمن 95-94
فهرست
1-مطالعات اجتماعی
اطلاعات اجتماعی
ساختار اجتماعی روستا
جمعیت روستا به تفکیک گروه های سنی و جنسی
نحوه ی مدیریت و رهبری در روستا
مهاجرت اقوام
جمعیت فعال و بار تکلف
نرخ سواد
الگوی اجتماعی روستا
2- مطالعات اقتصادی
تهیه ی اطلاعات اقتصادی
جدول ساختاراقتصادی
نمودار وضعیت اقتصادی
نوع مالکیت
مالکیت عمومی
میزان اراضی باغی
تعداد دام متوسط هر خانواده
معیشت غالب
درآمد و هزینه روستا
ظرفیت های آب وخاک
منابع آب کشاورزی
نظام حرکت آب در سطح روستا
3- مطالات جغرافیای و اقلیمی
ویژگی های طبیعی و اقلیمی
جهت گیری کالبد روستا در تطبیق با شرایط اقلیمی
گزارش سوانج طبیعت
4- برداشت بافت روستایی
درجه بندی معابر
محوریت معابر
5- تحلیل بافت روستایی
6- گروه مسکن
بررسی ابعاد کمی مسکن
جدول بررسی وشناخت کیفیت ابنیه روستا
مطالعات اجتماعی
اطلاعات اجتماعی:
امروزه جمعیت شناسی یکی از ابزارهای مهـم برنامـه ریـزی هـای اقتصـادی و اجتمـاعی شـده و نقـش کلیدی یافته است و شناخت ویژگیهای جمعیت از اهمیت بیشتری برخوردار شده است.
بررسی کمی تحولات جمعیتی هر سـکونتگاهی نقـش مهمـی در برنامـه ریـزی هـای اجتمـاعی، اقتصـادی، سیاسی و … برای آن سکونتگاه دارد . جمعیت هر مکان روستایی، مانند هر مکان جمعیتی دیگر، در طـول زمـان تغییـر می کند . هرچه زمان در نظر گرفته شده برای بررسی تحولات جمعیتی ط ولانیتر باشـد، شـناخت تحـولات جمعیتـی بهتر صورت گرفته و تفاوت های کمی جمعیت ها ارزش و اهمیت بیشتری می یابد.
. . بنابراین در این قسمت سـعی شـده است که از کلیه اطلاعات و آمار جمعیتی موجود برای بررسی تحولات جمعیتی روستای مورد مطالعه اسـتفاده گـردد.در کشور ما از سال 1345 تا 1394طی 8 دوره سرشـماری عمـومی نفـوس و مسـکن، کلیـه نقـاط روسـتایی کشـور سرشماری شده اند و نتایج آن در دسترس می باشد .
ساختار اجتماعی روستا: به دلیل اینکه فاقد حوزه ی نفوذ میباشد به همین دلیل در این مورد بحث نشده است
جمعیت روستا به تفکیک گروه های سنی و جنسی: در این روستا بیشترین درصد جوانی به گروه سنی 15 تا 18 سال است که 154.16 درصد به خود اختصاص دادن
جمعیت روستای آرپادره سی بر اساس سرشماری رسمی کشور در سال 1345 برابر 247 نفر بوده اسـت کـه در سال 1355 به 318 نفر افزایش پیدا کرده است. تعداد خانوار روستا در این مدت از 41 خانوار به 56 خانوار رسـیده است. نرخ رشد جمعیت در این دهه برابر 56/2 درصد بوده است . روند افزایش جمعیت روستا تا سال 1365 بـا شـتاب بیشتری صورت گرفته و به 504 نفر رسیده است که در قالب 85 خانوار در روستا سکونت داشته انـد . نـرخ رشـد ایـن دوره برابر 71/4 درصد بوده است. جمعیت این روستا در سال 1375 برابر 596 نفر اعلام شـده اسـت کـه شـامل 110 خانوار بوده است . نرخ رشد این دهه برابر 69/ 1 درصد بـوده اسـت . رونـد صـعودی جمعیـت روسـتا ادامـه یافتـه و در سرشماری سال 1385 جمعیت این آبادی برابر 793 نفر گزارش شده است کـه نسـبت بـه سـال 1375 از نـرخ رشـد0/2 درصد برخوردار بوده است. در این مدت تعداد خانوار روستا به 220 خانوار افزایش پیدا کرده است.
در آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن کشور که در آبانماه سال 1390 انجام شده است جمعیـت ایـن آبادی برابر 757 نفر اعلام شده است که در قالب 225 خانوار در روستا سکونت دارند. نرخ رشد این دوره برابـر 92/0-درصد می باشد. با توجه به روند تحولات جمعیت روسـتا بـه نظـر مـی رسـد سرشـماری سـال 1390 از دقـت کـافی برخوردار نبوده و جمعیت روستا کمتر از مقدار واقعی اعلام شده است . جدول زیر، تحولات جمعیتی روسـتای آرپـادره سی را در طی سالهای 1390-1345 نشان میدهد.
نحوه ی مدیریت و رهبری در روستا:
مدیریت در روستای آرپادرسی طی قرن یا قرون گذشته و اوایل قرن جاری بصورت کدخدائی بوده و حدودا تا اواخر قرن گذشته ،کدخدا را حاکم منطقه تعیین و او را بعنوان نماینده یا یکی از سوارهای خود به این روستا مامور میکرده اند.
پس از تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سال 1358 و بر اساس اصل یکصدم قانون مذکور ، موضوع مدیریت بوسیله شورای روستا مطرح شده فلذا مدیریت از حالت انجمن نیز خارج شده و به حالت شورای روستا تغییر شکل میدهد
مهاجرت اقوام:
در روستای آرپا دره سی مهاجرت پذیریی این روستا 8 درصد می باشد و مهاجرت دهی به دیگر شهرها و یا روستا های دیگر 14 درصد می باشد .
جمعیت فعال و بار تکلف:
تعداد جمعیت شاغل در روستا بر اساس نتایج آمار سرشماری1375 بالغ بر 171 نفر بوده است که با توجه به تعداد کل جمعیت بار تکلف خاص در روستا 1/73 نفر میباشد . از تعداد کل جمعیت فعال که معادل467 نفر میباشد تعداد شاغلین مرد160 و از تعداد شاغلین زن تنها11 نغر شاغل گذارش شده است
بر اساس پرسشگری ار25 درصد خانواره ای روستا در سال 1382 و با توجه به نقش غالب بخش صنعت در اقتصاد روستا به دلیل وجود صنایع دامداری تولید و صنایع تجاری و چوب بری در پیرامون روستا از نیروی کار شاغل در بخش صنعت را که 85 نفر میباشد را شامل میگردد
نرخ سواد:
از شاخص های جمعیتی مربوط به سواد می باشد که عبارت است از نسبت جمعیت باسواد به جمعیت 6 ساله و بالاتر معمولا به صورت درصد بیان می شود اطلاعات موجود نشان می دهد جمعیت بالای 6 سال روستا برابر 864 نفر می باشد که از این تعداد 686 نفر باسواد می باشند بنابراین میزان باسوادی در روستا از این نظر در وضعبت نسبتا مناسبی قرار دارد .
جدول میزان جمعیت با سودا روستا
الگوی اجتماعی روستا:
به دلیل نزدیکی روستای آرپادرسی به شهر تبریززندگی در این روستا بیشتر از الگوی زندگی در شهر گرفته شده و مردم به شیوه ی شهری امورات خود را میگذرانند
نتیجه گیری: افزایش روز افزون جمعیت جهان و فراهم شدن آمـار و اطلاعـات جمعیتـی از یـک سـو و توجـه بـه موضـوع جمعیت و اهمیت آن از نظر اقتصادی، اجتماعی و سیاسی از سوی دیگـر، توجـه مراکـز و محافـل علمـی و اجر ایـی را بیش از پیش به جمعیت شناسی و شناخت دقیق تر ویژگیهای آن نمـوده و موجـب توسـعه دانـش جمعیـت شناسـی گردیده است
مطالعات اقتصادی
جدول ساختاراقتصادی
نوع مالکیت: باتوجه به بررسی های محلی و خارج روستا سه نوع مالیت در بافت روستا میتوان شمرد که عبارتند از: مالکیت اراضی دولتی: ساختمان ها و کاربری هایی که به نحوی خدمات دولت را به مردم ارائه میکنن، که در روستا بناهای تحت تملک دولت مدرسه ابتدایی راهنمایی آموزش عالی پرورش طیور حریم سبز حفاظتی راه دفتر مخابراتی خانه بهداشت میباشد مالکیت عمومی: مالکیت عمومی شامل سطوح میگردد که تملک دولت و بخش خصوصی نمیباشد که در روستا ی مورد مطالعه معابر مسجد گورستان میباشد
مالکیت عمومی: مالکیت عمومی شامل سطوح میگردد که تملک دولت و بخش خصوصی نمیباشد که در روستا ی مورد مطالعه معابر مسجد گورستان میباشد
مالکیت خصوصی:
هر نوع مالکیتی که در دو نوع بالا نباشد و در مالکیت شخص حقیقی باشد را شامل میشود
میزان اراضی باغی: سطوح مربوط به باغات و مزارع در داخل بافت روستا واقع شده اند. به ترتیب 15747 و 14071 متر مربع میباشد که سهم سرانه ی این کاربریها به ترتیب 21/01 و 18/79 متر مربع میباشد
تعداد دام متوسط هر خانواده:
روستا700 راس گوسفند و بز و 200 راس گاو وگوساله دارا است که مقدار گوشت و شیر تولید در روستا تاثیر زیادی در اقتصاد و معیشت روستاییان ایفا میکند
معیشت غالب: مهمتریین عامل شکل دهنده ی فضاهای مسکونی و واحد های همسایگی معیشت است ، تیپ های مسکونی روستا به دو دوره ی گذشته و جدید تقسیم میکردد آنچه که به دوره های گذشته و هسته اولیه روستا اختصاص دارد وجود واحدهای مسکونی با معیشت دامداری و زراعت است وجود طویله و انبار کاه و یونجه ، خانه ی زمستانی خانه ی تابستانی خانه ی مهمان مطبخ برای پخت نان از ویژگی معماری روستا است ولی ساختمان های جدید دارای هال و پذیرای آشپزخانه حمام و توالت گاها داخل ساختمان و ساختمان های متمرکز با اتاق های اطراف هال از معماری جدید و مدرن متاثر از فرهنگ شهری است
درآمد و هزینه روستا: در آمد روستا از راه های کشاورزی، دامداری و کار کردن در کارگاه تامین میشود در این روستا هر سه بخش اقتصادی از مزیت نسبی برخوردار بوده و سهم تقریباً یکسانی در اشـتغال روسـتا دارند. نزدیکی روستا به کلان شهر تبریز و استقرار در حاشیه جاده قدیم تبریز – اهـر و وجـود کارگاههـای صـنعتی درحاشیه روستا باعث شده است علاوه بر فعالیت های کشاورزی، بخش صنعت و خدما ت نیـز نقـش عمـده ای در تـامین درآمد روستائیان داشته باشد .آمار موجود موید آناست که تعداد شاغلین روستا برابر 292 نفر می باشـد کـه از ایـن میان 102 نفر در بخش کشاورزی، 85 نفر در بخش صنعت و 105 نفر در بخش خـدمات شـاغل مـی باشـند . جهـت روشن شدن ساختار اقتصادی روستا هر یک از بخشهای اقتصادی روستا به اختصار توضیح داده می شود.
ظرفیت های آب و خاک: شبکه آب شرب روستای آپار دره سی در سال 1367 توسط مدیریت جهاد سازندگی شهرستان تبریز احداث گردیده است و به مرور زمان این شبکه گسترش یافته و در حال حاضرتمام واحدهای مسکونی روستا از نعمت آب شرب لوله کشی بهره مند هستند آب شرب در سالهای گذشته از طریق یک حلقه چاه عمیق تامین می شده است ولی با افزایش جمعیت روستا و کمبود آب شرب از سال 1388 از مجتمع لیقوان تامین می شود منبع آب روستا زمینی بوده و از جنس بتن می باشد که با حجم 150 متر مکعب بر روی تپه ای در جنوب غرب روستا واقع شده است در حال حاضر مشکل خاصی در زمینه آب شرب وجود نداشته و آب شرب روستا برای جمعیت آن کافی می باشد .
منابع آب کشاورزی :
آب کشاورزی روستای آرپا دره سی بعد از نزولات جوی از چاه های نیمه عمیق تامین می شود که در اراضی زراعی کشاورزان حفر شده و با موتور آب آنها به اراضی زراعی پمپاژ می شود . در گدشته از مسیر موجود در داخل بافت روستا نیز برای آبیاری اراضی زراعی استفاده می شده است ولی در سالهای اخیر به دلیل کاهش باررندگی و وقوع خشکسالی آب این مسیر خشک شده است و فاقده آب می باشد . به دلیل زراعت به صورت دیم می باشد رفع کمبود آب کشاورزی به منظور ایجاد فرصت های شغلی وهمچنین توسعه هر چه بهتر روستا جهت افزایش و رونق درآمد ساکنین روستا از موارد مهم در افق طرح بشمار می رود
هنگامی که بشر شکار، میوه چینی و بیابانگردی را پشت سر گذاشت و به کشاورزی و کاشت غـلات حبوبـات پرداخت، لازم شد که در یک مکان مستقر شود . این مکانها معمولاً اراضی حاصلخیز با امکان دسترسـی آسـان بـه آب بوده همین دلیل خاستگاههای اولیه سکونتگاههای انسانی همه در کنار رودخانه ها و جلگـه هـای حاصـلخیز بـوده است. بنابراین دسترسی به اراضی حاصلخیز و آبفراوان را می توان مهمتری ن دلیـل ایجـاد روسـتا دانسـت . روسـتای آرپادره سی نیز از این قاعده مستثنی نیست و یکی از مهمترین عوامل شکل گیریروسـتا در مکـان فعلـی آن وجـودمسیرهایموسومبه بالا دره و بیوک دره می باشد .
نظام حرکت آب در سطح روستا : معبر اصلی و بسیاری از معابر دیگر روستای آرپا دره سی به دلیل اجرای طرح هادی و آسفالت معبر اصلی دارای جوی آب جهت هدایت آبهای سطحی در این معبر به تبعیت از شیب عمومی به سمت مسیر موجود در داخل بافت روستا سرازیر می شود. در برخی قسمت های روستا سیستم هدایت آبهای سطحی وجود نداشته و آبهای سطحی در معابر رها می شوند که به واسطه خاکی بودن معابر روستا این امر باعث گل آلود شدن سطح معابر و تشکیل مانده آب در نقاط پست روستا می شود. فاضلاب سرویس های بهداشتی منازل توسط چاههای تخلیه دفع می شود .
نتیجه گیری: شاخص مهم در مطالعات مربوط به فعالیت، نرخ مشارکت اقتصـادی یـا نـرخ فعالیـت عمـومی اسـت کـه از تقسیم مجموع جمعیت شاغل و بیکار به جمعیت فعال به دست می آید و معمولاً بر حسب درصد بیان می شـود . ایـن شاخص برای روستای آرپادره سی برابر 45/37 درصد می باشد که نشان می دهد روستا از نظـر فعالیـت اقتصـادی در سطح مناسبی قرار دارد
مطالات جغرافیای و اقلیمی
ویژگی های طبیعی و اقلیمی: عامل ارتفاع و توپوگرافی روستا یکی از مهمترین عوامل تاثیر گذار در برنامه های توسعه روستایی و هرسکونت گاهی می باشد همچنین ارتفاع یکی از عوامل کاهش دما می باشد به طوری که در فلات ایران به ازا افزایش هر 100 متر ارتفاع برابر0.6 درجه دما کاسته می شود روستای آپاره دره سی در یک بستر نسبتا هموار در ارتفاع متوسط 1543 متری در دامنه ارتفاعات شمال و شمال شرقی تبریز قرار گرفته است تنها عارضه توپوگرافی موجود در روستا ارتفاعات گونی در شمال شرق روستاست .
جهت گیری کالبد روستا در تطبیق با شرایط اقلیمی:
طبق مطالعات و بررسیهای میدانی مشاور و مصاحبه با دهیاری و اعضـای شـورای اسـلامی روسـتا مشـخص گردید گسترش و توسعه کالبدی روستا در پنج مرحله انجام پذیرفته است
1_هسته اولیه :
برای یافتن هسته اولیه باید بافت کهن و قـدیمی روسـتا بررسـی شـود . ایـن محـدوده معمـولاً دارای بـافتی ارگانیک و فرسوده است . در بافت کهن روستا مسجد روستا واقع شـده و وجـود آن مویـد هسـته اولیـه شـکل گیـری روستاستکوچه های باریک، د یوارهای کاهگلی، درهای چوبی و مهمتر از همه واحدهای مسکونی کوچـک و بـه هـم فشرده از مشخصات هسته اولیه روستا می باشد . هسته اولیه روستای آرپادره سی در غـرب روسـتا در حاشـیه مسـیل تشکیل یافته است . مساحت هسته اولیه روستا در حدود 39285 مترمربع برآورد شـده اسـت . قـدمت تشـکیل هسـته اولیه روستا به حدود 300 سال پیش بر می گردد .
2_مرحله اول توسعه : با افزایش جمعیت روستا نیاز به توسعه فیزیکی روستا احساس شده و با توجه به محـدودیت ناشـی از وجـود تپه در جنوب غرب روستا و وجود باغات و اراضی زراعی در غرب آن توسعه روستا بیشتر به سمت شمال شـر ق انجـام یافته استدر این مرحله مساحت روستا با 37485 مترمربع افزایش ، به76770 مترمربع رسیده است . این مرحلـه بـازه زمانی حدود 300 تا 200 سال پیش را شامل می شود. 3_مرحله دوم توسعه : در مرحله دوم که شامل بازه زمانی 200 تا 50 سال اخیر می باشد، توسعه روستا بـه سـمت شـرق و شـمال روستا تا جاده اصلی ادامه داشته و مساحت روستا با 56015 مترمربع افزایش به 132785 مترمربع رسیده است.
4_مرحله سوم توسعه : با توجه به محدودیت ناشی از وجود جاده در شمال و شمال شرق روسـتا در مرحلـه سـوم روسـتا بـه سـمت جنوب توسعه یافته و مساحت آن 63540 مترمربع افزایش یافته و مساحت روستا به 196325 مترمربع رسیده اسـت . این مرحله بازه زمانی 100 تا 20 سال اخیر را شامل میشود. 5_مرحله چهارم توسعه : با توجه به محدودیت ناشی از وجود جاده در شمال و وجود واحدهای صنعتی و کارگاهی در جنـوب روسـتا ، در سالهای اخیر توسعه روستا در سمت شرق و قسمتی نیز در سمت جنوب غرب ادامه داشته اسـت . از ویژگـی هـای بارز این مرحله از توسعه روستا واحدهای نوساز و استفاده از مصالح بادوام مانند آجر و بتن مـی باشـد . در ایـن مرحلـه مساحت روستا 28141 مترمربع افزایش یافته و به 224466 مترمربع در وضع کنونی رسیده است .
گزارش سوانج طبیعی: به لحاظ زلزله کل شهرستان تبریزدز یک منطقه ی زلزله خیز با درجه خطر پذیری متوسط به بالا و وجود گسلهای مهم در آن مشکل را مضاعف نموده است و سوابق تاریخی تبریز حکایت از چندین بار وقوع زلزله ویرانگر را در تبریز نشان می دهد علیرغم اینکه تابحال زلزله ویرانگر در آرپادرسی به وقوع نپیوسته ولی چون منطقه زلزله خیز است لازم است در احداث بنا مقاوم سازی رعایت گردد
نتیجه گیری: روستای آپاره دره سی در یک بستر نسبتا هموار در ارتفاع متوسط 1543 متری در دامنه ارتفاعات شمال و شمال شرقی تبریز قرار گرفته است تنها عارضه توپوگرافی موجود در روستا ارتفاعات گونی در شمال شرق روستاست .
برداشت بافت روستایی
درجه بندی معابر: در این روستا معابر 3 درجه هستن معابر اصلی که داری جوی و کف آسفالته مباشند کوچه های اصلی که دارای اسفالته میباشد معابرفرعی که خاکی بود و عرض آ ن نیز کم میباشد
معابر درجه ی 1
معابر درجه 2
معابر درجه ی 3
محوریت معابر:
طول و عرض معابر روستا متناسب با حالت جلگه ای و نوع معیشت روستا بوجود آمده و در سالهای اخیر گسترش صنعت و حمل و نقل و افزایش و تعداد وسایل نقلیه منجر به لحاظ نمودن معابر با عرض کافی در قسمت های توسعه اخیر شده اند شمال روستا و قسمتی از شرق بافت به لحاظ بنا در مدت 10 سال اخیر دارای طول و عرض متناسب معابر است ولی بافت ارگانیک و اولیه روستا دارای طول و عرض متناسب باهم نیستند
مقطع معابر پیشنهادی
استفاده از سنگفرش برای هماهنگی بیشتر با بافت روستایی
معبر 16 متری با قابلیت تبدیل به 14 متری
معبر 12 متری با قابلیت تبدیل به 10 متری
گروه مسکن
خانه ی روستایی
بررسی ابعاد کمی مسکن: منظور از بررسی و شناخت کیفیت ابنیه روستا بررسی استحکام و قدمت ابنیه می باشد که در قالب ابنیـه در حال ساخت، نوساز، مرمتی (قابل نگهداری ) و تخر یبی مـورد بحـث و بررسـی قـرار مـی گیـرد . کیفیـت ابنیـه ارتبـاط مستقیمی با عواملی همچون قدمت بنا، نوع مصالح به کار رفته، معماری بومی، نوع اقتصاد روستا، ویژگیهای فرهنگـی و اجتماعی روستا و شرایط جغرافیایی محل دارد. از آنجا که کیفیت ابنیه عمدتاً با دوام و یا عدم دوام ب نا مرتبط است لذا نوع مصالح به کار رفتـه در آن نشـان دهنده نوع و کیفیت بنا می باشد و هر چقدر بنا از مصالح مقاوم ساخته شـود بـادوام بـوده و در غیـر ایـن صـورت بـه صورت ابنیه نیمه با دوام و یا کم دوام مورد توجه قرار می گیرد . روش مهم در خصوص شناخت ابنیـه هـای روسـتا از نظر استحکام و یا عدم استحکام آن مشاهده و برداشت میدانی می باشد که با مشاهده و بررسی نـوع مصـالح به کـار رفته کیفیت ابنیه نیز شناخته می شود.
طبق آمار و اطلاعات حاصله از برداشت میدانی مشاور، بافت و کالبد روسـتا ازکیفیت مناسبی برخوردار بوده و اغلب ابنیه موجود در ر وستا از مصالح بادوام مانند مانند اسکلت آهنی و بتنـی و آجـر ساخته شده اند .
جدول بررسی وشناخت کیفیت ابنیه روستا